Банктік емес ұйымдардың түрлері және жүзеге асыратын операциялары
1. Кіріспе бөлім.
2. Негізгі бөлім:
2.1. Банктік емес ұйымдардың түрлері және жүзеге асыратын операциялары.
2.2. Банктік емес ұйымдардың құқықтық мәртебесі.
2.3. Банктік емес ұйымдарды құру және қызметін лицензиялау тәртібі.
2.4. Банктік емес ұйымдардың қызметін құқықтық реттеу, бақылау және тоқтату тәртібі.
2.5. Банктік емес ұйымдардың есептілігі.
3. Қорытынды.
2. Негізгі бөлім:
2.1. Банктік емес ұйымдардың түрлері және жүзеге асыратын операциялары.
2.2. Банктік емес ұйымдардың құқықтық мәртебесі.
2.3. Банктік емес ұйымдарды құру және қызметін лицензиялау тәртібі.
2.4. Банктік емес ұйымдардың қызметін құқықтық реттеу, бақылау және тоқтату тәртібі.
2.5. Банктік емес ұйымдардың есептілігі.
3. Қорытынды.
Сұраныс пен ұсынысты ұтымдылығына сәйкес пайдалану үшін ресурстардың бөлініп таралуы арқылы нарық экономикалық тиімділікке қол жеткізеді. Қаржы нарығының және осыған сәйкес мекемелердің жақсы жүйелері жинақ ақшаларын жоғары пайдасы бар инвестицияларға аудару арқылы осы процестің бір бөлігі болып табылады. Әлемдік тәжірибе бойынша қаржы жүйесі жоғары дамыған елдер бұл жүйесі нашар дамыған елдермен салыстырғанда экономикасы жақсы дамыған, әрі тұрақты жылдам қарқынмен дамушы болып келеді. Сонымен қатар бұл елдер экономикалық жағдайларының шұғыл өзгеруіне жақсы бейімделе алады. Сондықтан, экономикасы дамушы елдердің барлығы үшін кез келген қаржылық жүйесінің ажырамас бөлігі – банктік емес қаржылық институттардың дамуын тездетудің маңызы зор.
Банктік қызметтер, оның ішінде несие беру мен салымдарды тарту халық арасында әрқашан жоғары сұраныста, ал қазіргі қаржы рыно¬гының барлық бағыттары сапалы да¬мып және оның активтері өсіп отыр¬ған кезде бұл үрдіс бұрынғыдан да өсе түсуде.
Несиелер пайызы төмен, депо¬зиттер бойынша – жоғары, ресімдеу¬дің қарапайымдылығы, сондай-ақ түрлі сыйақылар мен бонустар алу мүм¬кіндігі сияқты маркетинг ше¬шімдермен күшейтіліп отырған банк заемдары мен салымдарына қызығу¬шылық арта түсуде.
Шағын несиелік ұйымдар офистерінде несие алуды қалағандар кезегі тізілуде. Жалпы қарағанда, несиелер ақысы төмендеп, клиент банктің кредиттік саясаты тала¬бына сәйкес келсе оның сұранысын заем қаражаты есебінен қанағаттан¬ды¬ру әбден мүмкін.
Соңғы жылдары ұлттық нарықта дамыған капиталистік елдердің ссудалық капиталын орындауды ақша капиталын жинақтау мен жұмылдыруда көрнекті орын алған мамандандырылған банктік емес несиелік - қаржылық институттар жүзеге асыра бастады. Бұл ұйымдардың қатарына кредиттік серіктестіктерді,бюджеттен тыс қорларды, сақтандыру компанияларын, жинақтаушы зейнетақы қорларын т.б. жатқызуға болады. Бұл институттар тұрғындардың ақша - қаражатын шоғырландыруда банктерді мәнді ығыстырды және ссудалық капиталды маңызды жеткізуші болды.
Банктік емес ұйымдардың өсуіне үш себеп әсер етті: дамушы еліміздегі халықтың табысының өсуі, бағалы қағаздар рыногының белсенді дамуы, бұл ұйымдардың банктерге қарағанда қызметті қарапайым сипатта және жылдам ұсынуы, сондай-ақ банктер көрсете алмайтын кейбір қызметтерді көрсетуі .
Ссудалық капитал рыногындағы бұл ұйымдардың қызметінің негізгі нысаны халықтың жинағын шоғырландыруды, мемлекет пен корпорацияларға облигациялы заемдар арқылы несиелер беруді, акцияның барлық түрлері арқылы капиталды жұмылдыруды, ипотекалық және тұтыну несиелерін беруді, сондай-ақ несиелік өзара көмекті т.б. үйлестіреді.
Әлемдік тәжірибе көрсеткендей, микро¬кре¬диттік жүйенің әлеуеті өте зор. Қазақ¬станда да микрокредиттеудің әлеуметтік-экономикалық маңызды рөлі ескеріліп, микрокредит рыногын дамыту үшін реттеу мен микроқаржы-ландырудың тиісті заң¬на¬малық базасы құрылған.
Микроқаржыландыру “Қазақстан Рес¬пуб¬ликасындағы банк және банктік қызмет ту¬ралы”, “Кредиттік қауымдас¬тықтар туралы” және “Микрокредиттік серік¬тес¬тіктер ту¬ралы” заң¬дармен реттеледі. Басын¬да банк және банк жүйе¬сіне қатысты заңдық құжатта кей¬бір банктік опе¬рациялар бөлек қа¬рас¬¬¬ты¬ры¬лып, олардың жұмысына лицензия алу та¬лап етілуші еді. 2005 жылдан бастап кейбір банктік операция түрлерін бейтараптандыру мақсатында банкке жатпайтын мекемелердің, соның ішінде кредиттік қауымдастықтардың банктік операцияларына лицензияның қажеті жоқ деп шешілді, мұның өзi олардың клиенттермен жұмыс нысанын оңайлатады.
Банктік қызметтер, оның ішінде несие беру мен салымдарды тарту халық арасында әрқашан жоғары сұраныста, ал қазіргі қаржы рыно¬гының барлық бағыттары сапалы да¬мып және оның активтері өсіп отыр¬ған кезде бұл үрдіс бұрынғыдан да өсе түсуде.
Несиелер пайызы төмен, депо¬зиттер бойынша – жоғары, ресімдеу¬дің қарапайымдылығы, сондай-ақ түрлі сыйақылар мен бонустар алу мүм¬кіндігі сияқты маркетинг ше¬шімдермен күшейтіліп отырған банк заемдары мен салымдарына қызығу¬шылық арта түсуде.
Шағын несиелік ұйымдар офистерінде несие алуды қалағандар кезегі тізілуде. Жалпы қарағанда, несиелер ақысы төмендеп, клиент банктің кредиттік саясаты тала¬бына сәйкес келсе оның сұранысын заем қаражаты есебінен қанағаттан¬ды¬ру әбден мүмкін.
Соңғы жылдары ұлттық нарықта дамыған капиталистік елдердің ссудалық капиталын орындауды ақша капиталын жинақтау мен жұмылдыруда көрнекті орын алған мамандандырылған банктік емес несиелік - қаржылық институттар жүзеге асыра бастады. Бұл ұйымдардың қатарына кредиттік серіктестіктерді,бюджеттен тыс қорларды, сақтандыру компанияларын, жинақтаушы зейнетақы қорларын т.б. жатқызуға болады. Бұл институттар тұрғындардың ақша - қаражатын шоғырландыруда банктерді мәнді ығыстырды және ссудалық капиталды маңызды жеткізуші болды.
Банктік емес ұйымдардың өсуіне үш себеп әсер етті: дамушы еліміздегі халықтың табысының өсуі, бағалы қағаздар рыногының белсенді дамуы, бұл ұйымдардың банктерге қарағанда қызметті қарапайым сипатта және жылдам ұсынуы, сондай-ақ банктер көрсете алмайтын кейбір қызметтерді көрсетуі .
Ссудалық капитал рыногындағы бұл ұйымдардың қызметінің негізгі нысаны халықтың жинағын шоғырландыруды, мемлекет пен корпорацияларға облигациялы заемдар арқылы несиелер беруді, акцияның барлық түрлері арқылы капиталды жұмылдыруды, ипотекалық және тұтыну несиелерін беруді, сондай-ақ несиелік өзара көмекті т.б. үйлестіреді.
Әлемдік тәжірибе көрсеткендей, микро¬кре¬диттік жүйенің әлеуеті өте зор. Қазақ¬станда да микрокредиттеудің әлеуметтік-экономикалық маңызды рөлі ескеріліп, микрокредит рыногын дамыту үшін реттеу мен микроқаржы-ландырудың тиісті заң¬на¬малық базасы құрылған.
Микроқаржыландыру “Қазақстан Рес¬пуб¬ликасындағы банк және банктік қызмет ту¬ралы”, “Кредиттік қауымдас¬тықтар туралы” және “Микрокредиттік серік¬тес¬тіктер ту¬ралы” заң¬дармен реттеледі. Басын¬да банк және банк жүйе¬сіне қатысты заңдық құжатта кей¬бір банктік опе¬рациялар бөлек қа¬рас¬¬¬ты¬ры¬лып, олардың жұмысына лицензия алу та¬лап етілуші еді. 2005 жылдан бастап кейбір банктік операция түрлерін бейтараптандыру мақсатында банкке жатпайтын мекемелердің, соның ішінде кредиттік қауымдастықтардың банктік операцияларына лицензияның қажеті жоқ деп шешілді, мұның өзi олардың клиенттермен жұмыс нысанын оңайлатады.
1. Ғ.С. Сейтқасымов «Ақша, кредит, банктер» Алматы. «Экономика» 2006.
2. Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі туралы Қазақстан Республикасының 1995 жылғы 30 наурыздағы N 2155 Заңы.
3. Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметі туралы Қазақстан Республикасының 1995 жылғы 31 тамыздағы N 2444 Заңы.
4. Кредиттiк серiктестiктер туралы 2003 жылғы 28 наурыздағы N 400-ІІ Қазақстан Республикасының Заңы
5. Сақтандыру қызметі туралы Қазақстан Республикасының 2000ж. 18 желтоқсандағы №126 заңы.
6. Тауар биржасы туралы Қазақстан Республикасының 1995 ж. 7сәуірдегі Заңы.
7. Қазақстан Республикасының қаржы секторын дамытудың Тұжырымдамасы
8. Банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдардың қаржылық есеп беру тізбесі, нысандары мен мерзімдері туралы нұсқаулық.
9. Банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын уәкілетті ұйымдардың жарғылық капиталының ең аз мөлшері туралы Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі Басқармасының Қаулысы 1999 жылғы 20 қараша N 402
10. "Банктiк емес қаржы мекемелерi туралы" Ереже жөнiнде
11. Ломбард туралы ереже.
12. Республикалық газет «Егемен Қазақстан» 03.03.2007.
13. «Айқынның» экономикалық апталығы «ҚҰН» №20 22.06.2007.
14. ақпараттық желі - http: www.google.kz.
2. Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі туралы Қазақстан Республикасының 1995 жылғы 30 наурыздағы N 2155 Заңы.
3. Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметі туралы Қазақстан Республикасының 1995 жылғы 31 тамыздағы N 2444 Заңы.
4. Кредиттiк серiктестiктер туралы 2003 жылғы 28 наурыздағы N 400-ІІ Қазақстан Республикасының Заңы
5. Сақтандыру қызметі туралы Қазақстан Республикасының 2000ж. 18 желтоқсандағы №126 заңы.
6. Тауар биржасы туралы Қазақстан Республикасының 1995 ж. 7сәуірдегі Заңы.
7. Қазақстан Республикасының қаржы секторын дамытудың Тұжырымдамасы
8. Банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдардың қаржылық есеп беру тізбесі, нысандары мен мерзімдері туралы нұсқаулық.
9. Банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын уәкілетті ұйымдардың жарғылық капиталының ең аз мөлшері туралы Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі Басқармасының Қаулысы 1999 жылғы 20 қараша N 402
10. "Банктiк емес қаржы мекемелерi туралы" Ереже жөнiнде
11. Ломбард туралы ереже.
12. Республикалық газет «Егемен Қазақстан» 03.03.2007.
13. «Айқынның» экономикалық апталығы «ҚҰН» №20 22.06.2007.
14. ақпараттық желі - http: www.google.kz.
МАЗМҰНЫ:
1. Жоспары
(2 бет)
2. Кіріспе
(3-4 беттер)
3. Банктік емес ұйымдардың түрлері және жүзеге асыратын операциялары
(5-19 беттер)
4. Банктік емес ұйымдардың құқықтық мәртебесі (20-21
беттер)
5. Банктік емес ұйымдарды құру және қызметін лицензиялау
тәртібі
(21-23 беттер)
6. Банктік емес ұйымдардың қызметін құқықтық реттеу, бақылау және
тоқтату тәртібі
(23-24 беттер)
7. Банктік емес ұйымдардың есептілігі
(24-26 беттер)
8. Қорытынды
(27 бет)
9. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
(28 бет)
Жоспары:
1. Кіріспе бөлім.
2. Негізгі бөлім:
2.1. Банктік емес ұйымдардың түрлері және жүзеге асыратын операциялары.
2.2. Банктік емес ұйымдардың құқықтық мәртебесі.
2.3. Банктік емес ұйымдарды құру және қызметін лицензиялау тәртібі.
2.4. Банктік емес ұйымдардың қызметін құқықтық реттеу, бақылау және
тоқтату тәртібі.
2.5. Банктік емес ұйымдардың есептілігі.
3. Қорытынды.
Сұраныс пен ұсынысты ұтымдылығына сәйкес пайдалану үшін ресурстардың
бөлініп таралуы арқылы нарық экономикалық тиімділікке қол жеткізеді. Қаржы
нарығының және осыған сәйкес мекемелердің жақсы жүйелері жинақ ақшаларын
жоғары пайдасы бар инвестицияларға аудару арқылы осы процестің бір бөлігі
болып табылады. Әлемдік тәжірибе бойынша қаржы жүйесі жоғары дамыған елдер
бұл жүйесі нашар дамыған елдермен салыстырғанда экономикасы жақсы дамыған,
әрі тұрақты жылдам қарқынмен дамушы болып келеді. Сонымен қатар бұл елдер
экономикалық жағдайларының шұғыл өзгеруіне жақсы бейімделе алады.
Сондықтан, экономикасы дамушы елдердің барлығы үшін кез келген қаржылық
жүйесінің ажырамас бөлігі – банктік емес қаржылық институттардың дамуын
тездетудің маңызы зор.
Банктік қызметтер, оның ішінде несие беру мен салымдарды тарту халық
арасында әрқашан жоғары сұраныста, ал қазіргі қаржы рыногының барлық
бағыттары сапалы дамып және оның активтері өсіп отырған кезде бұл үрдіс
бұрынғыдан да өсе түсуде.
Несиелер пайызы төмен, депозиттер бойынша – жоғары, ресімдеудің
қарапайымдылығы, сондай-ақ түрлі сыйақылар мен бонустар алу мүмкіндігі
сияқты маркетинг шешімдермен күшейтіліп отырған банк заемдары мен
салымдарына қызығушылық арта түсуде.
Шағын несиелік ұйымдар офистерінде несие алуды қалағандар кезегі
тізілуде. Жалпы қарағанда, несиелер ақысы төмендеп, клиент банктің
кредиттік саясаты талабына сәйкес келсе оның сұранысын заем қаражаты
есебінен қанағаттандыру әбден мүмкін.
Соңғы жылдары ұлттық нарықта дамыған капиталистік елдердің ссудалық
капиталын орындауды ақша капиталын жинақтау мен жұмылдыруда көрнекті орын
алған мамандандырылған банктік емес несиелік - қаржылық институттар жүзеге
асыра бастады. Бұл ұйымдардың қатарына кредиттік серіктестіктерді,бюджеттен
тыс қорларды, сақтандыру компанияларын, жинақтаушы зейнетақы қорларын т.б.
жатқызуға болады. Бұл институттар тұрғындардың ақша - қаражатын
шоғырландыруда банктерді мәнді ығыстырды және ссудалық капиталды маңызды
жеткізуші болды.[1]
Банктік емес ұйымдардың өсуіне үш себеп әсер етті: дамушы еліміздегі
халықтың табысының өсуі, бағалы қағаздар рыногының белсенді дамуы, бұл
ұйымдардың банктерге қарағанда қызметті қарапайым сипатта және жылдам
ұсынуы, сондай-ақ банктер көрсете алмайтын кейбір қызметтерді көрсетуі .
Ссудалық капитал рыногындағы бұл ұйымдардың қызметінің негізгі нысаны
халықтың жинағын шоғырландыруды, мемлекет пен корпорацияларға облигациялы
заемдар арқылы несиелер беруді, акцияның барлық түрлері арқылы капиталды
жұмылдыруды, ипотекалық және тұтыну несиелерін беруді, сондай-ақ несиелік
өзара көмекті т.б. үйлестіреді.
Әлемдік тәжірибе көрсеткендей, микрокредиттік жүйенің әлеуеті өте зор.
Қазақстанда да микрокредиттеудің әлеуметтік-экономикалық маңызды рөлі
ескеріліп, микрокредит рыногын дамыту үшін реттеу мен микроқаржыландырудың
тиісті заңнамалық базасы құрылған.
Микроқаржыландыру “Қазақстан Республикасындағы банк және банктік қызмет
туралы”, “Кредиттік қауымдастықтар туралы” және “Микрокредиттік
серіктестіктер туралы” заңдармен реттеледі. Басында банк және банк жүйесіне
қатысты заңдық құжатта кейбір банктік операциялар бөлек қарастырылып,
олардың жұмысына лицензия алу талап етілуші еді. 2005 жылдан бастап кейбір
банктік операция түрлерін бейтараптандыру мақсатында банкке жатпайтын
мекемелердің, соның ішінде кредиттік қауымдастықтардың банктік
операцияларына лицензияның қажеті жоқ деп шешілді, мұның өзi олардың
клиенттермен жұмыс нысанын оңайлатады.[2]
Банктік емес ұйымдардың қызметі халықтың тұрмыс жағдайының жақсаруына көп
әсерін тигізуде. Мысалы, шағын несиелеуді алайық: екiншi деңгейдегi банктер
шағын және орта бизнес кәсіпорындарына олардың едәуір бөлігінің кредиттік
тарихы болмағандықтан кредиттер беруге мүдделi емес. Көптеген
кәсiпорындардың қызметiнде олардың бұрынғы қарыздары бойынша ресми ақпарат
айқындығының болмауы себептi кредиттердi уақтылы қайтару мүмкiндiгiне
(төлем қабiлеттiлiгiне) банктер күмән келтiредi. Мұндай жағдайда клиенттер
несиелік банктік емес ұйымдарды пайдаланады.
Банктік емес ұйымдар бұқара халыққа табысы аз азаматтарды, жеке
кәсiпкерлердi, ауыл шаруашылығы тауарларын өндірушілерді қоса алғанда,
соңғысына ең алдымен кредиттеу оның ішінде жеңiлдiк жағдайларымен кредиттеу
қажеттiлiгiн (кредиттік серiктестiктер, ломбардтар, заем операцияларын және
қаржы лизингiн жүзеге асыратын ұйымдар) қамтамасыз ете отырып, банктік
қызмет көрсетудiң әр алуан түрлерiн жүзеге асырады, мұның өзi олардың
халыққа қажеттілік дәрежесін арттырады.
Банктердің несиелеуі кредиттеу жүйесінің бірінші деңгейіне негіз болса,
кредиттiк серiктестiк ломбардтармен, ипотекалық компаниялармен және банк
операцияларының жекелеген түрлерiн жүзеге асыратын басқа да ұйымдармен
қатар кредиттеу жүйесiнің екiншi деңгейiне негiз болуы қажет. Бұл ретте
олардың қарыз алушылары клиенттердiң негiзгi бөлiгiн құрайтын шағын және
орта кәсiпорындар мен жеке тұлғалар бола алады.
Бюджеттен тыс қорлар.
Қандайда бір қоғамдық қажеттілікті қаржыландыру үшін және өз бетімен
жедел түрде жұмсалатын қаржылай қаражатты пайдалануды мемлекет тарапынан,
қайтадан таратудың бірі бюджеттен тыс қордың формасы болып көрінеді. Бұл
қорлар қаржы нарығының қатысушысы ретінде және инвесторы болып шыға алады.
Өйткені, біріншіден, ақшалай қаржыны пайдалану олардың құрылу уақытымен
үлеспейді, ал екіншіден, инвестициядан түскен табыс басқа қорды қосымша
қаржыландырудың көзі болып саналады.
Қазақстанда мемлекеттік бюджеттен тыс қорларға мыналар жатады:
❖ Зейнетақы қоры.
❖ Халықты жұмыспен қамту қоры.
❖ Әлеуметтік сақтандыру қоры.
❖ Міндетті медициналық сақтандыру қоры.
Зейнетақы қорларының негізгі міндеттері:
1. балаларға жәрдемақы мен зейнетақы төлеу үшін мақсатты алым
және қаражатты жинақтау, оларды қаржыландыру мен ұйымдастыру;
2. халықты әлеуметтік қолдау бойынша аймақтық бағдарламаға
келісім шарт негізінде республикалық тұрғыда қаржыландыруға
қатысу;
3. өзін-өзі қаржыландыру негізінде ұдайы өндіру қаржы қорын
кеңейту.
1993 жылдан бастап ол Еңбек және әлеуметтік қорғау министрлігіне
бағынышты. 1994 жылы зейнетақы қоры бюджетке енгізіліп, төрт айдан соң оның
құрамынан шығарылды. 1995 жылдан бастап зейнетақы қоры бюджетке кірмейді.
Зейнетақы қоры кәсіпорын, мекеме, ұйымдардың, сонымен қатар кәсіпкерлік
қызметтің түріне және меншігіне қарамастан азаматтардың сақтандыру
жарналарын аудару есебінен қалыптасады. Зейнетақы қоры мен Әлеуметтік
сақтандыру қорын бірге алғанда еңбектен төлеу қорының 20 пайызын құрайды.
Жиналған жарналардың 85 пайыз қаржысын зейнетақы қоры,15 пайызын
әлеуметтік сақтандыру қоры мен міндетті медициналық сақтандыру қоры
құрайды.
Қордың бюджет жобасы Еңбек және әлеуметтік қорғау министрлігінде
әзірленіп, қордың басшылығына беріледі. Басшылық құрамына Қаржы
министрлігінің , Үкіметтің , Президенттің, Ұлттық банктің өкілдері кіреді.
Әлеуметтік сақтандыру қоры – осы салалық тұрғыда бөлінетін жалпы
мемлекеттік ресурстардың орталық қоры. Кәсіпкерлік қызметпен айналысатын
тұлғалар мен меншіктің түрлі формасындағы ұйымдар мен кәсіпорын
қаржыларының міндетті түрдегі қатысуы арқылы сақтандыру әдісімен құрылады.
Әлеуметтік сақтандыру қорының қаржысы еңбекке төлеу қорынан мемлекеттік
әлеуметтік сақтандыру қорына аударымдары есебінен қалыптасады. Әлеуметтік
сақтандыру қорының қаржысы әр түрлі төлемдерге ( еңбекке уақытша
жарамсыздығы бойынша жүкті кезде және босанғанда, бала туғанда бір
мезгілдік, жерлеуге т.б. ) емдеу-сауықтыру орындарын қаржыландыруға
жұмсалады. Бұл қордың негізгі шығындарының үлесі жәрдемақы төлеуге тиеді.
Жұмыспен қамтудың мемлекеттік саясатын іске асыру шараларының өткізілуін
қаржыландыру үшін арналып жұмыспен қамтудың мемлекеттік қызмет шеңберінде
дербес жүйе ретінде 1991жылы Жұмыспен қамтудың мемлекеттік қоры құрылды.
Қаулыда анықтап көрсеткендей оның қаржысы бюджеттің құрамына енбейді, яғни
қор бюджеттен тыс болып есептеледі. Соған қарамастан қор 1993 жылы бюджетке
енгізілді, оның қаржылық жағдайының жақсылығымен және артық қаржыны
бюджеттің қажеттілігіне жұмсалуының мүмкіндігімен түсіндіріледі. 1995
жылдың мамырынан бастап, жұмыспен қамтудың мемлекеттік қоры қайтадан
бюджеттен тыс қалды.
Қордың қаржылық көзін қамтитындар:
кәсіпорындар, ұйымдар мен мекемелер, еңбекке төлеу қорының белгіленген
мөлшерінен және шаруашылық жүргізу мен меншік түрлерінің формасынан
тәуелсіз, өзге де жұмыс берушілер мен кооперативтердің міндетті
аударымдарынан;
мемлекеттік бюджеттен дотациялар және өзге де ұсыныстар;
Отандық және шетелдік кәсіпорындардың, қоғамдық ұйымдар мен азаматтардың
ерікті жарналары, коммерциялық қызметтің табыстары мен басқадай түсімдер.
Міндетті медициналық сақтандыру қоры. Қазақстан Республикасы Үкіметінің
жанынан 1995 жылы 29 қыркүйекте Үкіметтің қаулысымен Міндетті медициналық
сақтандыру қоры құрылған болатын. Заңға сәйкес ҚР азаматтары міндетті
медициналық сақтандыру жүйесінде өзін сақтандыруға құқылы екендігі және осы
саладағы мемлекеттік қаржы саясатын жүзеге асыру үшін және оны әзірлеуге
қатысуын қамтамасыз ететіндігі қарастырылған. Сонымен қатар жүйенің
қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз ету бойынша шараларды жүзеге асыру мен
Қазақстанның барлық аумақтарындағы сақтандырылған азаматтарға ұсынылатын
медициналық көмектің сапасын және оның көлемін теңестіру үшін жағадай
жасау.
Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Міндетті медициналық
сақтандыру қоры қаржылай қаражаттың медициналық сақтандыру жүйесі мемлекет
меншігінде. Ол бюджеттің және басқа да қордың құрамына кірмейді, сондықтан
да тиісінше алынуына жатпайды. Олар мыналардың есебінен құралады:
ҚР Үкіметі белгілеген міндетті медициналық сақтандырудың көлемінде жұмыс
берушінің сақтандыру бөлімінің төлемдерінен;
Мөлшерленген басы артық сақтандырудың қаржылай қаражат қоры;
Қордың уақытша босаған қаржысын пайдаланудан түскен табыстардан;
Ерікті жарналармен заңды және жеке тұлғалардың сыйлықтарынан;
ҚР заңында тыйым салынбаған басқа түсімдерден.
Ломбардтар.
Жылжымалы мүліктердің кепіліне қарыз ақша беретін несиелік мекеме болып
саналады. Тарихи тұрғыдағы ломбардтар өсімқорлардың несие беретін жеке
кәсіпорындары ретінде пайда болды. Соңғы уақыттарда мемлекетпен жеке меншік
капиталдың ломбардтар қызметіне қатысу дәрежесіне байланысты мемлекеттік,
коммуналдық және жеке меншік ломбардтар мен аралас үлгідегі ломбардтар
бөлініп шыға бастады.
Ломбард – банк болып саналмайтын коммерциялық ұйым, ҚР Ұлттық банкінің
лицензиясы негізінде басқадай банкілік операциялардың келесі түрін атқаруға
құқылы:
ломбардтық операциялар; жылжымалы мүліктер мен құнды қағаздардың оңай
депозитке салынуын іске асуының кепіліне қысқа мерзімді несиелер беру;
сейфтік операциялар: бағалы қағаздарды сақтау бойынша құжаттар мен
клиенттердің бағалы заттарына қызмет көрсету, сейф жәшіктерін, шкафтарын
және бөлмелерін жалға беру;
лизинг қызметін жүзеге асыру;
зергерлік бұйымдар, бағалы металдар және тастарды сақтау мен сату, сатып
алу, кепілге алу және есептеу;
ломбардтар шаруашылық серіктесті формасында құрылып, өз қызметін жүзеге
асыра алады.[3]
Ломбардтар бағалы металдар мен тастарды қосқанда тұтыну несиесінің
жылжымалы мүлік түріндегі кепілінің қамтамасыз етілуіне маманданады.
Қарыздар негізінде салынатын мүліктің құнына қарай қысқа мерзімге (үш айға
дейін) оның 50-80%-ға дейін мөлшерінде беріледі қарыз берумен қатар кепілге
клиенттердің бағалы заттарын сақтау бойынша операциялар да қолданылады.
Кепілге салынған мүліктерді арнайы дүкендерде сату тәжірибесі де бар.
Ломбардтық несие операцияларын ұйымдастырудың ерекшелігі оның кепілдік
міндеттемесінің жоқтығы болып саналады. Кепілге қарыз алған кезде клиент
кепілдік билет немесе кепілдік фактіні және берген қарызды куәландыратын
басқа құжат алады. Қағида бойынша берушінің тіркеу журналында тіркелген
номері, бұл жерде келісімнің негізгі жағдайымен заем алушының реквизиті
көрсетіледі. Келісім несиелерінің көпшілік жағдайында жеңілдік мерзімі
қарастырылады, оның мерзімі өткен соң кепілдегі мүліктердің сатылуы мүмкін.
Пошта жинақтау жүйесі АҚ Қазпошта.
Қазпошта дәстүрлі пошталық қызмет көрсетумен ғана шұғылданбай, сонымен
қатар халықаралық және ұлттық жедел пошта, директ-маркетинг, аралас пошта,
депозиттер қабылдау, кассалық есеп айырысу қызметін атқарады. Сондай-ақ,
инкассациялық және ақшамен бағалы заттарды тасымалдаумен, құнды қағаздар
нарығанда брокерлік қызмет көрсетумен, электронды ақша аударымымен,
сақтандыру компаниялары мен жинақтаушы зейнетақы қорлары үшін оларды
тартумен және шарт жасауға агенттік қызмет көрсетумен айналысады.
Еліміздің барлық аймақтарындағы компаниялар белсенділігінің өсуі,
қаржылық инфрақұрылымы жоқ елді мекендер аумағына кешенді түрде бағытталған
Қазпошта АҚ әлеуметтік миссиясын жүзеге асыруға атсалысады.
Ұлттық Kaz Card төлем карточкасы ел ішіндегі қолма-қол ақшасыз төлемнің
халық арасында іске асуына бағытталып отыр. Сонымен қатар карточканың бұл
түрі бөлшек саудадағы ұсақ төлемдер нарығын қамтуға мүмкіндік береді.
Қазіргі кезде Қазпошта АҚ 3439 пошта офисі бар, онда жұмыс
істейтіндердің саны 17,8 мың адам, тұрақты пошта бөлімшелеріндегі халықты
қамту саны 11,5 млн. адамды құрайды. 192 млн. шамасында (бірлік) пошталық
қызмет көрсетілсе, қаржылық қызмет көрсетудің көлемі 16,9 млрд. теңгеге
жетті.
Қазпошта АҚ пошта жүйелерін ақпараттандырумен компьютерлендірудің
инвестициялық бағдарламасын іске асырып отыр. Атап айтқанда, дәстүрлі пошта
құралдарын жаңартып, осы заманғы пошта мен банктік технологиялармен
ендіруде және инкассация қызметі мен пошта қауіпсіздігін дамыту үстінде.
Мемлекеттік әлеуметтік-экономикалық саясатындағы негізгі міндеттердің
бірі - 2004-2010 жж. Аралығында ауыл тұрғындары үшін пошта-жинақтау
жүйесінің базалық қызмет көрсетуінің қол жеткізімдігін қамтамасыз ету болып
табылады. 2004-2010 жж. Пошта саласын дамыту бағдарламасын іске асыру
нәтижесінде жинақ-ақша пошта жүйесін қалыптастыру жөнінен жағдайлар
жасалады. Әсіресе, шалғай жерлердегі ауыл тұрғындарын қол жететін, маңызды
пошта байланысы мен сапалы жоғары деңгейде қамтамасыз етіледі.
Келешекте ақпараттық технологияның жаңа есігі ашылып, поштаның қызмет
саласы ұлғая түседі. Қазпошта 2005ж. Аудан орталықтарында қол жетерлік
жүйенің 200 Интернет желісін ашады. Бұл көрсеткіш 2006 ж.– 500–ге, 2007ж. -
1000-ға дейін жетпекші. Қызмет көрсетудің бұл түрі қалаға қарағанда арзан
болады және ауыл тұрғындарының Интернетті игеру бойынша қалалық деңгейге
жетуге мүмкіндік жасайды.
Қаржылық институт ретінде пошта ісі белсенді түрде дамитын болады.
Сонымен қатар, пошта бөлімшесінің базасында шағын кәсіпкерлікті дамыту
қорымен бірлесіп отырып, шағын несиелер бойынша жоба іске асырылып отыр.
Пошта байланысының бөлімшелері банкоматтар жүйесін және бірыңғай ұлттық
Kaz Card төлем карточкаларын пайдалану пост терминалын ашуға мүмкіндік
жасайды.
АҚ Тұрғын үй құрылысы жинақ банкісімен тұрғын үй құрылысы жинақ ақшасын
қабылдау бойынша және комиссиялық банкке алымдардың тұрғын үй қарыздары
қорланған ақшаларын беру, тұрғын үй қарызын өтеу шотына өтемдерді қабылдау
мен құжаттарды жөнелтіп отыруға шарт жасасты.
Казпоштаның Германияда. Қытайда, Өзбекстан мен Қырғызстанда өкілдіктері
ашылып халықаралық байланыстары даму үстінде.
Несие серіктестігі. Несиелік одақ.
Несиелік серіктестік туралы ең негізгі міндеті орындайтын іс жүзінде
барлық жерде қолданыстағы арнаулы заң бар:
- өзара көмек көрсету үшін бірігетін несиелік серіктестіктердің,
коммерциялық емес ұйым ретіндегі одақтардың азаматтардың мүдделерін қорғау;
- несиелік одақтарды бақылау және жол берілген қызмет түрлерін
белгіленген шектеу арқылы одақтың несиелік жарнашыларының өз мүдделерін
қорғау.
1994ж. Несие серіктестігі, қоғам, одақтардың қызметтерінің негізгі
принциптерін бекіткен Дүниежүзілік кеңес құрылды. Олар төмендегідей:
- НС (несиелік серіктестік) демократиялық институттар болып саналады;
- мүшеліктің еріктілігі мен ашықтығы. НС мүшелерінің барлығының
мүдделерінің сақталуы, қызмет көрсетуді пайдалануға келісімі мен өзіне
тиісті міндеттемені қабылдауға әзір екендігі. Сонымен, нәсіліне, ұлтына,
дініне және тұтынатын наным сеніміне қарап кемсітуге жол берілмейді;
- бизнестің немесе жинақ ақшасының салынған мөлшеріне қарамастан НС
істері бойынша дауыс бергенде бірдей құқықты пайдаланады. Осының барлығы,
яғни бақылау мен басқарудың демократиялығына байланысты.
Несие серіктестігі - жеке және (немесе) заңды тұлғалар өз қатысушыларының
кредиттерге және басқа қаржылық, соның iшiнде банктiк қызмет көрсетуге
деген қажеттерiн олардың ақшаларын жинақтау жолымен және Қазақстан
Республикасының заңдарында тыйым салынбаған басқа да көздер есебiнен
қанағаттандыру үшiн құрған заңды тұлға.[4] Бұл ҚР Несие серіктестігі туралы
заңмен белгіленгендей Ұлттық банктің лицензиясының негізінде өз қызметін
қарыз және басқа банктік операция түрлерін жүзеге асыру үшін жүргізіледі.
Несие серіктестігі коммерциялық ұйым болып саналады, құрылады және де
жауапкершілігі шектеулі серіктестік ретінде ұйымдық-құқықтық нысанда
қызметін жүзеге асырады.
НС мүліктері меншіктікке құқылы ретінде өзінің иелігіне жатқызылады және
міндетті салымдар есебінен, қатысушылардың қосымша жарналарының, НС алынған
табыстарынан тұрады. Заң рұқсат ететін табыс көздерінен оның қаржысы
қалыптасады. НС өзге заңды тұлғалардың жарғылық капиталына қатысуға рұқсат
етілмейді.
Несие серіктестігінің қатысушылары өкілдік, атқарушы және сот билігі
органдарының, мемлекеттік кәсіпорындар мен ұйымдардың мемлекетке жататын
жарғылық капиталдың елу пайыздан астамы, сонымен қатар оны тіркеген
мемлекеттің заңдарына сәйкес офшорлық аймақта тіркелген компанияның
мәртебесі бар заңды тұлғаны қоспағанда үш заңды және жеке тұлғадан аз болуы
мүмкін (резидентте мен резидент еместер).
Несие серіктестігі ҚР аумағында және одан сыртқары жерде филиалдар,
өкілдіктер мен еншілес серіктестіктер құруға құқы жоқ.
Несие серіктестігі мыналарды жүзеге асыра алады:
❖ кассалық операциялар – қабылдау, қайта санау, ұсату, айырбастау,
сұрыптау, монета мен банкнотты сақтау мен орау;
❖ қарыз операциялар несие серіктестігінің қатысушыларына ақшалай
түрдегі несиелер ұсыну;
❖ аудару операциялары, ақша аудару бойынша несие серіктестігінің
тапсырмасын орындау;
❖ сенімгерлік (трастовые) операциясы сенімгердің тапсырмасы бойынша
(несие серіктестігіне қатысушы) және ақшаны мүддеге сай басқару;
❖ несие серіктестігінің қатысушылары үшін клирингтік операциялар –
алым, салыстырып тексеру, сұрыптау және дәлелденген төлемдер,
сонымен қатар олардың өзара есепке алуын және клиринг қатысушылары
позициясын анықтау (несие серіктестігі);
❖ сейфтік операциялар – бағалы қағаздарды клиентің бағалы заттары
мен құжаттарын сақтау үшін қызмет көрсету, үй-жай мен шкафтарды,
сейф жәшіктерін жалға беру;
❖ заңды және жеке тұлғалардан депозиттер қабылдау несие
серіктестігіне қатысушылардың;
❖ несие серіктестігіне қатысушылардың тапсырмасы бойынша олардың
банкідегі шотымен есеп айырысуларын жүзеге асыру;
Жоғарыда аталған операциялармен қатар, Ұлттық банктің лицензиясы
болған жағдайда несие серіктестігі келесі операцияларды жүзеге асыруға
құқылы:
❖ факторинг операциялар – төленбеген төлемді тәуекелдікке барумен
қабылдаудың тауар сатып алушының төлем талаптарының құқығын сатып алу
(қызмет көрсету, жұмыс);
❖ форфейтинг операциялары – сатушыға айналымсыз келмейтін вексельді
сатып алу жолымен тауарларды сатып алушы борышқорлық міндеттемесін
өтеу (төлеу), (қызмет көрсету, жұмыс);
❖ жалға берілген мүліктің келісімшарт күшінің барлық мерзімде жалға
берушінің жалға берілген мүлкіне меншіктік құқығының сақталуы
(лизинг).
НС кәсіпкерлік қызметпен айналысуына тыйым салынады. Қолданылып жүрген
банкі заңдарында қарастырылғандай банкілік және өзге де операцияларды несие
серіктестігі Қазақстан Республикасының Ұлттық валютасы – теңгемен ғана
жүзеге асырады. Несие серіктестігі Ұлттық банктен немесе екінші деңгейдегі
банктерден оның келісімімен корреспонденттік шот ашуы мүмкін.
НС қатысушылардың жалпы жиналысында бекітілген ішкі несие саясатының
ережесімен байланысты НС қарыз операцияларын жүзеге асырады. НС
қатысушыларға берілетін несиенің барынша сомасы, несиелендірудің шектемесі,
несиенің орнын жабу мен оның жағдайын қамтамасыз етуі мен оның мерзімі
баяндалуы керек. Несие тек қана НС қатысушыларға беріледі.
НС қатысушыларға несие қамтамасыз етіліп немесе қамтамасыз етілмей
берілуі мүмкін. Несиенің қайтарылуын кепіл мен кепілдеме беруші қамтамасыз
етуі мүмкін.
Несие комитетінің қорытындысы бойынша несие беріледі (НС жанынан несие
комитеті құрылады).
Өздерінің қызметтерін үйлестіру үшін, ұсынылатын жалпы мүдделерді қорғау,
бірлескен жобаларды жүзеге асыру мен өзге де жалпы міндеттерді шешуде НС
ассоциация түрінде, несие серіктестігінің бірлестігін, сонымен қатар
бірлескен қызмет туралы келісімшарттың негізінде, консорциум құра алады.
ҚР қадағалау және реттеу жөніндегі агенттігі НС міндетті пруденциалды
нормативін және лимит (шектеме) пен басқа міндетті белгілейді. Сонымен
қатар ол нормативтер мен лимиттердің орындалуын, формаларын, тәртібін
кезеңдігін және қаржылық реттеуіш пен бухгалтерлік есептеме ұсынудың
мезгілін белгілейді.
НС алуан түрлілігінің бірі ауыл шаруашылық несие серіктестігі болып
табылады (АНС). Олардың негізгі құрылтайшылары - ауыл шаруашылық
кооперативтері, фермерлер, шаруа қожалықтары және т.б. АНС қызметіндегі
басты бағыттары - ауыл шаруашылығына несие есеп айырысу үшін қызмет
көрсетуге, мал сатып алу шығындарына, тұқым,тыңайтқыш, себу мен жинау
жұмыстарына және т.б. несие беруге жәрдемдесу. АНС қызметінің негізгі
операциясы – қысқа және орта мерзімді қарыздарды береді және салымдарды
қабылдайды, сонымен қатар делдалдық қызметті де атқарады.
Несие серіктестігі, ломбардтармен, ипотекалық компаниялар және өзге
ұйымдармен жекелеген банкілік операция түрлерін жүзеге асыратындармен қатар
несиелендіру жүйесіндегі екінші деңгейдегі болып саналады. Сонымен оның
борышқорлығы болып шағын және орта бизнес, сонымен қатар жеке тұлғалар шыға
алады.
Несие жүйесіндегі үшінші деңгейдегі тек қана шағын несиемен айналысатын,
яғни өзара несие қоғамының ұйымдары құрайды.
Сақтандыру компаниялары.
Сақтандыру ұйымы – сақтандыру шарттарын жасасу және орындау қызметін
уәкілетті органның тиісті лицензиясы негізінде не ҚР өзара сақтандыру
туралы заңнамалық актісіне сәйкес лицензиясыз жүзеге асыратын жүзеге
асыратын заңды тұлға.[5]
Белгілі бір сақтандыру жағдайлары болған кездерде ақшалай қордың есебінен
сақтандырудың орнын толтырып, соның жәрдемімен (сақтандырылған) жеке және
заңды тұлғалардың мүліктік қатынасы бойынша сақтандыру мүдделерін қорғау
болып табылады. Бұл ақша қорлары сақтандыру төлемдерінен және заңда тыйым
салынбаған өзге де көздерден түскен қаржы арқылы қалыптасады.
Сақтандырудың түрлері. Сақтандырудың бөлімдері:
- міндетті дәрежелері бойынша: а) ерікті; ә) міндетті;
- сақтандыру объектісі бойынша; а) жеке ә) мүліктік.
Міндетті сақтандыру – заң талабының күшімен жүзеге асырылатын сақтандыру.
(Өз денсаулығын сақтандыру міндеті азаматқа жүктелмеуі керек).
Ерікті түрдегі сақтандыру – екі жақтан да өз еркімен жүзеге асырылатын
сақтандыру.
Азаматты жеке басына байланысты өз өмірін, денсаулығын, жұмысқа
қабілеттілігі және басқа да мүдделерін сақтандыруы жеке басын сақтандыруға
жатады.
Мүлікті сақтандыру мен сол мүдделерге байланысты, азаматтық құқықтық
жауапкершілік және кәсіпкерлі тәуекелдікті қосқанда мүліктік сақтандыруға
жатады.
Азаматтығы жоқ, шетел азаматтары, өз қызметтерін ҚР аумағында жүзеге
асырып жатқан шетелдік заңды тұлғалар, ҚР заңды тұлғалары және
азаматтарымен бірдей сақтандыру құқығын пайдаланады.
ҚР сақтандыру ұйымдарындағы шетелдік инвесторлардың жарғылық қордағы
қатысу үлесі 50%-дан аспауы керек.
Сақтандырушы тиісті сақтандыру түрлерін іске асыруға құқылы лицензиясы
бар, сақтандыру қызметін жүзеге асыру үшін құрылған - коммерциялық ұйым.
Мемлекеттік емес сақтандыру ұйымдары акционерлік ұйым немесе
жауапкершілігі шектеулі серіктестік түрінде, құрылтайшыларды таңдау бойынша
құрылады.
Мемлекеттік сақтандыру ұйымдары шаруашылық жүргізу құқығына негізделген
кәсіпорын түрінде құрылады. Ұйымдық-құқықтық нысаны және меншік түрлерінің
тәуелсіздігіне қарамастан, сақтандыру ұйымдарының жарғылық орларының
көлемін Қаржылық нарықты қадағалау және реттеуі бойынша агенті ақшалай
қаражатын қалыптастырып белгілейді. Мемлекетті тіркеу мезгілінде сақтандыру
ұйымының жарғылық қоры ең аз шамадағы мөлшердің 50%-ынан кем емес ақша
түрінде қалыптасуы тиіс, сондай-ақ, тиісті банкінің берген құжаты арқылы
дәлелденуі керек. Қордың қалған бөлігі сақтандыру қызметін жүзеге асыруға
құқық беретін лицензияны алу мезгілінде, құрылтайшылық құжаттарының
мөлшерін құрастырғанға дейін қалыптасып үлгерулері керек.
Сақтандыру компанияларының пассивті және активті операциялары айрықша
сипатта болады да, банктердің осыған ұқсас операцияларынан өзгешелеу болып
көрінеді.
Сақтандыру компанияларының пассивтері заңды және жеке тұлғалардың
сақтандыру сыйақылары төлемдерінің есебі негізінде қалыптасады.
Өзге пассивті бап үлесі шамалы және пайда есебінен қалыптасқан
акционерлік капиталды қосып алады.
Сақтандыру компанияларының активтік операциялары ірі компаниялар
жергілікті органдардың орталық банктің, және Қаржы министірлігі мемлекеттік
құнды қағаздарындағы инвестицияларынан сонымен қатар полистік қарыздарынан
тұрады.
Активті және пассивті операцияларының нәтижесінде сақтандыру компаниясы
пайда алады. Сақтандыру сыйақысы мен сақтандыру төлемдерінің орнын толтыру
арасындағы айырмасының нәтижесі қосымша шығыстар операциясын жүргізу
инвестициялық қызметке бағытталуы мүмкін сақтандыру қорын береді.
Сақтандыру мен қайта сақтандыру компаниялары өздерінің қаржылық
тұрақтылығын қамтамасыз етеді. Қаржылық тұрақтылығының ең аз жағдайларын
қамтамасыз етуге жататындар: сақтандыру резервтері мен қажетті мөлшерде
меншік капиталының болуы, сақтандырушының жекелеген келісімшарты бойынша ең
аз шамадағы нормативтерін міндеттемелерді сақтау және мемлекеттік
уәкілеттік органдар белгілеген норма мен лимиттерді сақтауда басқа да
міндеттерді орындау.
Сақтандыру компаниясының жарғылық капиталы сақтандыру төлемдерін өтеу мен
өзінің қызметін қаржыландыру үшін арналған.
Сақтандыру резервтері сақтандыру төлемдерінің есебінен құрылады және
сақтандыру келісімшарты бойынша тек қана өздерінің міндеттемелерін атқаруды
қамтамасыз ету үшін арналады.
Компания меншікті капиталы, басқа да міндеттемелер мен сақтандыру
резервтерінен оның барлық активтерінің сомасын шегерудегі құны ретінде
анықталады.
Компания міндеттемесінің ең жоғарғы көлемі қайтадан сақтандырылу немесе
қайта сақтандырушының сақтандырудың жекелеген келісімшарты бойынша
сақтандыру резервтерімен меншікті капитал сомасының 10%-ынан аспайтындай
болу керек.
ҚР Қаржы ұйымдары және қаржы нарығын қадағалау мен реттеу бойынша
агенттігі мемлекеттік уәкілеттік органы болып табылады.
Сақтандыру ұйымдарының қызметі ҚР Сақтандыру туралы заңымен реттеледі.
Инвестициялық қорлар.
7 шілде 2004ж. ҚР Инвестициялық қорлар туралы №576-11 заңына сәйкес
инвестициялық үлестік жарна немесе акционерлік қоры (АҚ) құрылған болтын.
Қазақстан Республикасында инвестициялық қордың екі түрі бар:
1) Акционерлік инвестициялық қор (АИҚ)
2) Үлестік жарна инвестициялық қоры (ҮЖИҚ); олар келесі формада болуы
мүмкін: ашық, аралық немесе жабық.
Ашық ҮЖИҚ ҚР Инвестициялық қорлар туралы заңында белгіленген тәртіп пен
шарт негізінде компания басқарушысынан оның үлестік жарна иесіне үлестік
жарнасын сатып алуды талап ететін құқықты ұсынады. Осы инвестициялық қордың
(ИҚ) ережесіне сай екі апада бір рет, ал ҮЖИҚ аралығында – ұзартпай жылына
бір рет сатып алу ұсынылады. Жабық ҮЖИҚ оның үлес жарнасының иеленушісіне
осы қордың үлес жарнасын иеленушісінен жалпы жиналысына қатысу құқығын
табыс етеді. Сонымен қатар қордың қарастырылған ережесімен үлес жарнасы
бойынша және шарт тәртібінде дивиденттерді алуды үсынады.
Жабық түрдегі ҮЖИҚ үлес жарнасын иеленушіге өзіне жататын үлес жарнасын
компания басқарушысынан сатып алуды талап етуге құқық жоқ.
ИҚ инвестициялық қызметі лицензиясының бар кезінде дербес АИҚ
инвестицияларының немесе осы қордағы жарналық үлесті иеленушілердің немесе
басқарушы компания қоры акционерлерінің табыс алу мақсатының жинақталуымен
қорытындыланады.
Басқарушы компания - бағалы қағаздар нарығында кәсіби қатысушы,
инвестициялық қоржынды лицензияның негізінде басқаруға және ИҚ активтерін
сенімгерлікпен басқарып жүзеге асырушы.
Инвестициялық декларация – сақтандыру жағдайында және қор активтерін
әртараптандыру. ИҚ активтеріне қатысты инвестициялық қызметтің шектеу мен
мақсатын, стратегиясын, жағдайын және инвестициялық объектілер тізбесін
анықтайтын құжат.
Инвестициялық кіріс (табыс) – оларды инвестициялау нәтижесінде алынған
ақша түріндегі ИҚ активтерінің өсімі.[6]
1) Инвестициялық акционерлік қор (ИАҚ) ҚР Инвестициялық қорлар туралы
белгіленген заңның талаптарына сәйкес жинақтау мен инвестициялаудың
айрықша қызмет түрі болып табылатын акционерлік қоғам. Сонымен қатар, осы
қоғам акционерлері енгізген оның инвестициялық декларациясын, ақшасын
және оның акциясын, осындай инвестициялаудың алынған нәтижесінде төлеу.
АИҚ жоғарыда көрсетілген өзге қызметті іске асыруға, жай ақшадан басқасын
шығаруға, алтын акцияны енгізуге, еншілес ұйым құруға басқадай қаржылық
құралдарын орналастыруға және құқық жоқ.
АИҚ активтерін басқару лицензия бар болғанда дербес немесе басқарушы
компанияның сенімгерлік басқару шартына және осы қордың инвестициялық
декларациясына байланысты жүзеге асырылады.
АИҚ активтерінің сақталуы мен есепке алынуын астадион жүзеге асырады.
Офшорлық аймақта тіркелген заңды тұлғалар. ИҚ деректерімен келісімшарт
жасасқан сонымен қатар компания басқарушысы, тіркеуші мен кастодиан ИҚ
құрылтайшысы немесе акционері бола алмайды.
Компания басқарушысы, кастодиан мен тіркеуші өзара үлестес болмауы керек.
АИҚ жарғысында ҚР Инвестициялық қорлар туралы Заңныі белгіленген
талаптары мен оның инвестициялық декларациясының шартына сәйкес
инвестициялау қызметінің айрықша түрі болып табылатыны, АИҚ органдарын
ұстаудағы шығыстың ең көп мөлшері, үстеу түрлері мен тәртібі ереже
мазмұнында баяндалуы керек.
АИҚ акциялары тек қана ұлттық валютаның ақшасымен төленеді. Оларды
орналастыру кезінде акциялардың жарым жартылай төлемдеріне жол берілмейді.
2) Үлестік жарна инвестициялық қоры (ҮЖИҚ).
Үлестік жарна инвестициялық қор заңды тұлға болып саналмайды, ол шексіз
мерзімге құрылады. Үлестік инвестициялық жарна қорының меншік активтерінің
үлесіне құқық беруді басқарушы компания шығаратын үлес жарнасымен
куәландырылады.
Үлестік жарна – құжатталмаған формада шыққан атаулы эмиссиялық бағалы
және үлестік инвестициялық жарна қорындағы оның меншік үлесін дәлелдейді.
Оның жұмысы тоқтаған кезде, сонымен қатар үлестік инвестициялық жарна
қорының меншіктігімен, басқа да құқықтарға байланысты және үлестік
инвестициялық жарна қорының активтерін өткізуден (сату) түскен ақшаны
алуға құқық береді.
Үлестік инвестициялық жарна қоры активтерінің ең аз мөлшері есептік айлық
елу мың еселік көрсеткішін құрайды.
Егер басқарушы компания акционерінің жалпы жиналысында жарғылық айрықша
құзыретіне бұл мәселе қарауға жатқызылмаса, онда осы қорды басқарушы
компания директорлар кеңесінің, үлестік инвестициялық жарна қорын құру
туралы шешімі қабылданады.
Үлестік инвестициялық жарна қорының активтері құнды қағаздар нарығында,
осы қордың үлес жрнасын иеленушіден табыс табу мақсатында сатып алу жолымен
орналастырылады.
Үлес жарнасын алғаш рет (бастапқы) кезеңдегі ҮЖИҚ орналасуы қор
ережесінде барлық инвесторлар үшін белгіленген атаулы (номинал) бірыңғай
құны бойынша орналастырылады.
ҮЖИҚ ережесінің мазмұны мына атаулардан тұрады: қордың, тіркеушінің,
кастадионның, басқарушы компанияның мекен-жайы, міндеті мен құқы,
инвестициялық декларация, үлес жарнасын сатып алу тәртібі мен активтерді
орналастыру және т.б.
ҮЖИҚ қызметі жоғарыда аталған Инвестициялық қор туралы заңымен реттеліп
отырылады.
Қазақстанда бірінші үлестік инвестициялық жарна қоры 2004ж. Соңына таман
пайда болды. Басқарушы Compass компаниясы 2004ж. Қарашасында компанияға
қарасты қазақстандық екі ҮЖИҚ-тың бірінші рет тіркелгені туралы хабарлап
жария етті. Бұл қорлардың біріншісі қоржынды инвестициямен, екіншісі
тікелей инвестициямен айналысады. Сонымен қатар 01 және 02 тіркелім нөмірін
алып, салымшыларда тарта бастады. Сонымен, жаңа ел тарихы үшін қаржы
нарығының сараланымы (сегменті) ашылды.
Сол жылы инвестициялық қоржынды басқару жөніндегі (бойынша) Сентрас-
Секьюритез компаниясы Қазақстанда алғаш рет Қазыналық ашық ҮЖИҚ құрды.
Қазақстанда бірінші рет құрылып отырған ашық ҮЖИҚ қаржы нарығының даму
тарихындағы елеулі кезеңі ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
1. Жоспары
(2 бет)
2. Кіріспе
(3-4 беттер)
3. Банктік емес ұйымдардың түрлері және жүзеге асыратын операциялары
(5-19 беттер)
4. Банктік емес ұйымдардың құқықтық мәртебесі (20-21
беттер)
5. Банктік емес ұйымдарды құру және қызметін лицензиялау
тәртібі
(21-23 беттер)
6. Банктік емес ұйымдардың қызметін құқықтық реттеу, бақылау және
тоқтату тәртібі
(23-24 беттер)
7. Банктік емес ұйымдардың есептілігі
(24-26 беттер)
8. Қорытынды
(27 бет)
9. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
(28 бет)
Жоспары:
1. Кіріспе бөлім.
2. Негізгі бөлім:
2.1. Банктік емес ұйымдардың түрлері және жүзеге асыратын операциялары.
2.2. Банктік емес ұйымдардың құқықтық мәртебесі.
2.3. Банктік емес ұйымдарды құру және қызметін лицензиялау тәртібі.
2.4. Банктік емес ұйымдардың қызметін құқықтық реттеу, бақылау және
тоқтату тәртібі.
2.5. Банктік емес ұйымдардың есептілігі.
3. Қорытынды.
Сұраныс пен ұсынысты ұтымдылығына сәйкес пайдалану үшін ресурстардың
бөлініп таралуы арқылы нарық экономикалық тиімділікке қол жеткізеді. Қаржы
нарығының және осыған сәйкес мекемелердің жақсы жүйелері жинақ ақшаларын
жоғары пайдасы бар инвестицияларға аудару арқылы осы процестің бір бөлігі
болып табылады. Әлемдік тәжірибе бойынша қаржы жүйесі жоғары дамыған елдер
бұл жүйесі нашар дамыған елдермен салыстырғанда экономикасы жақсы дамыған,
әрі тұрақты жылдам қарқынмен дамушы болып келеді. Сонымен қатар бұл елдер
экономикалық жағдайларының шұғыл өзгеруіне жақсы бейімделе алады.
Сондықтан, экономикасы дамушы елдердің барлығы үшін кез келген қаржылық
жүйесінің ажырамас бөлігі – банктік емес қаржылық институттардың дамуын
тездетудің маңызы зор.
Банктік қызметтер, оның ішінде несие беру мен салымдарды тарту халық
арасында әрқашан жоғары сұраныста, ал қазіргі қаржы рыногының барлық
бағыттары сапалы дамып және оның активтері өсіп отырған кезде бұл үрдіс
бұрынғыдан да өсе түсуде.
Несиелер пайызы төмен, депозиттер бойынша – жоғары, ресімдеудің
қарапайымдылығы, сондай-ақ түрлі сыйақылар мен бонустар алу мүмкіндігі
сияқты маркетинг шешімдермен күшейтіліп отырған банк заемдары мен
салымдарына қызығушылық арта түсуде.
Шағын несиелік ұйымдар офистерінде несие алуды қалағандар кезегі
тізілуде. Жалпы қарағанда, несиелер ақысы төмендеп, клиент банктің
кредиттік саясаты талабына сәйкес келсе оның сұранысын заем қаражаты
есебінен қанағаттандыру әбден мүмкін.
Соңғы жылдары ұлттық нарықта дамыған капиталистік елдердің ссудалық
капиталын орындауды ақша капиталын жинақтау мен жұмылдыруда көрнекті орын
алған мамандандырылған банктік емес несиелік - қаржылық институттар жүзеге
асыра бастады. Бұл ұйымдардың қатарына кредиттік серіктестіктерді,бюджеттен
тыс қорларды, сақтандыру компанияларын, жинақтаушы зейнетақы қорларын т.б.
жатқызуға болады. Бұл институттар тұрғындардың ақша - қаражатын
шоғырландыруда банктерді мәнді ығыстырды және ссудалық капиталды маңызды
жеткізуші болды.[1]
Банктік емес ұйымдардың өсуіне үш себеп әсер етті: дамушы еліміздегі
халықтың табысының өсуі, бағалы қағаздар рыногының белсенді дамуы, бұл
ұйымдардың банктерге қарағанда қызметті қарапайым сипатта және жылдам
ұсынуы, сондай-ақ банктер көрсете алмайтын кейбір қызметтерді көрсетуі .
Ссудалық капитал рыногындағы бұл ұйымдардың қызметінің негізгі нысаны
халықтың жинағын шоғырландыруды, мемлекет пен корпорацияларға облигациялы
заемдар арқылы несиелер беруді, акцияның барлық түрлері арқылы капиталды
жұмылдыруды, ипотекалық және тұтыну несиелерін беруді, сондай-ақ несиелік
өзара көмекті т.б. үйлестіреді.
Әлемдік тәжірибе көрсеткендей, микрокредиттік жүйенің әлеуеті өте зор.
Қазақстанда да микрокредиттеудің әлеуметтік-экономикалық маңызды рөлі
ескеріліп, микрокредит рыногын дамыту үшін реттеу мен микроқаржыландырудың
тиісті заңнамалық базасы құрылған.
Микроқаржыландыру “Қазақстан Республикасындағы банк және банктік қызмет
туралы”, “Кредиттік қауымдастықтар туралы” және “Микрокредиттік
серіктестіктер туралы” заңдармен реттеледі. Басында банк және банк жүйесіне
қатысты заңдық құжатта кейбір банктік операциялар бөлек қарастырылып,
олардың жұмысына лицензия алу талап етілуші еді. 2005 жылдан бастап кейбір
банктік операция түрлерін бейтараптандыру мақсатында банкке жатпайтын
мекемелердің, соның ішінде кредиттік қауымдастықтардың банктік
операцияларына лицензияның қажеті жоқ деп шешілді, мұның өзi олардың
клиенттермен жұмыс нысанын оңайлатады.[2]
Банктік емес ұйымдардың қызметі халықтың тұрмыс жағдайының жақсаруына көп
әсерін тигізуде. Мысалы, шағын несиелеуді алайық: екiншi деңгейдегi банктер
шағын және орта бизнес кәсіпорындарына олардың едәуір бөлігінің кредиттік
тарихы болмағандықтан кредиттер беруге мүдделi емес. Көптеген
кәсiпорындардың қызметiнде олардың бұрынғы қарыздары бойынша ресми ақпарат
айқындығының болмауы себептi кредиттердi уақтылы қайтару мүмкiндiгiне
(төлем қабiлеттiлiгiне) банктер күмән келтiредi. Мұндай жағдайда клиенттер
несиелік банктік емес ұйымдарды пайдаланады.
Банктік емес ұйымдар бұқара халыққа табысы аз азаматтарды, жеке
кәсiпкерлердi, ауыл шаруашылығы тауарларын өндірушілерді қоса алғанда,
соңғысына ең алдымен кредиттеу оның ішінде жеңiлдiк жағдайларымен кредиттеу
қажеттiлiгiн (кредиттік серiктестiктер, ломбардтар, заем операцияларын және
қаржы лизингiн жүзеге асыратын ұйымдар) қамтамасыз ете отырып, банктік
қызмет көрсетудiң әр алуан түрлерiн жүзеге асырады, мұның өзi олардың
халыққа қажеттілік дәрежесін арттырады.
Банктердің несиелеуі кредиттеу жүйесінің бірінші деңгейіне негіз болса,
кредиттiк серiктестiк ломбардтармен, ипотекалық компаниялармен және банк
операцияларының жекелеген түрлерiн жүзеге асыратын басқа да ұйымдармен
қатар кредиттеу жүйесiнің екiншi деңгейiне негiз болуы қажет. Бұл ретте
олардың қарыз алушылары клиенттердiң негiзгi бөлiгiн құрайтын шағын және
орта кәсiпорындар мен жеке тұлғалар бола алады.
Бюджеттен тыс қорлар.
Қандайда бір қоғамдық қажеттілікті қаржыландыру үшін және өз бетімен
жедел түрде жұмсалатын қаржылай қаражатты пайдалануды мемлекет тарапынан,
қайтадан таратудың бірі бюджеттен тыс қордың формасы болып көрінеді. Бұл
қорлар қаржы нарығының қатысушысы ретінде және инвесторы болып шыға алады.
Өйткені, біріншіден, ақшалай қаржыны пайдалану олардың құрылу уақытымен
үлеспейді, ал екіншіден, инвестициядан түскен табыс басқа қорды қосымша
қаржыландырудың көзі болып саналады.
Қазақстанда мемлекеттік бюджеттен тыс қорларға мыналар жатады:
❖ Зейнетақы қоры.
❖ Халықты жұмыспен қамту қоры.
❖ Әлеуметтік сақтандыру қоры.
❖ Міндетті медициналық сақтандыру қоры.
Зейнетақы қорларының негізгі міндеттері:
1. балаларға жәрдемақы мен зейнетақы төлеу үшін мақсатты алым
және қаражатты жинақтау, оларды қаржыландыру мен ұйымдастыру;
2. халықты әлеуметтік қолдау бойынша аймақтық бағдарламаға
келісім шарт негізінде республикалық тұрғыда қаржыландыруға
қатысу;
3. өзін-өзі қаржыландыру негізінде ұдайы өндіру қаржы қорын
кеңейту.
1993 жылдан бастап ол Еңбек және әлеуметтік қорғау министрлігіне
бағынышты. 1994 жылы зейнетақы қоры бюджетке енгізіліп, төрт айдан соң оның
құрамынан шығарылды. 1995 жылдан бастап зейнетақы қоры бюджетке кірмейді.
Зейнетақы қоры кәсіпорын, мекеме, ұйымдардың, сонымен қатар кәсіпкерлік
қызметтің түріне және меншігіне қарамастан азаматтардың сақтандыру
жарналарын аудару есебінен қалыптасады. Зейнетақы қоры мен Әлеуметтік
сақтандыру қорын бірге алғанда еңбектен төлеу қорының 20 пайызын құрайды.
Жиналған жарналардың 85 пайыз қаржысын зейнетақы қоры,15 пайызын
әлеуметтік сақтандыру қоры мен міндетті медициналық сақтандыру қоры
құрайды.
Қордың бюджет жобасы Еңбек және әлеуметтік қорғау министрлігінде
әзірленіп, қордың басшылығына беріледі. Басшылық құрамына Қаржы
министрлігінің , Үкіметтің , Президенттің, Ұлттық банктің өкілдері кіреді.
Әлеуметтік сақтандыру қоры – осы салалық тұрғыда бөлінетін жалпы
мемлекеттік ресурстардың орталық қоры. Кәсіпкерлік қызметпен айналысатын
тұлғалар мен меншіктің түрлі формасындағы ұйымдар мен кәсіпорын
қаржыларының міндетті түрдегі қатысуы арқылы сақтандыру әдісімен құрылады.
Әлеуметтік сақтандыру қорының қаржысы еңбекке төлеу қорынан мемлекеттік
әлеуметтік сақтандыру қорына аударымдары есебінен қалыптасады. Әлеуметтік
сақтандыру қорының қаржысы әр түрлі төлемдерге ( еңбекке уақытша
жарамсыздығы бойынша жүкті кезде және босанғанда, бала туғанда бір
мезгілдік, жерлеуге т.б. ) емдеу-сауықтыру орындарын қаржыландыруға
жұмсалады. Бұл қордың негізгі шығындарының үлесі жәрдемақы төлеуге тиеді.
Жұмыспен қамтудың мемлекеттік саясатын іске асыру шараларының өткізілуін
қаржыландыру үшін арналып жұмыспен қамтудың мемлекеттік қызмет шеңберінде
дербес жүйе ретінде 1991жылы Жұмыспен қамтудың мемлекеттік қоры құрылды.
Қаулыда анықтап көрсеткендей оның қаржысы бюджеттің құрамына енбейді, яғни
қор бюджеттен тыс болып есептеледі. Соған қарамастан қор 1993 жылы бюджетке
енгізілді, оның қаржылық жағдайының жақсылығымен және артық қаржыны
бюджеттің қажеттілігіне жұмсалуының мүмкіндігімен түсіндіріледі. 1995
жылдың мамырынан бастап, жұмыспен қамтудың мемлекеттік қоры қайтадан
бюджеттен тыс қалды.
Қордың қаржылық көзін қамтитындар:
кәсіпорындар, ұйымдар мен мекемелер, еңбекке төлеу қорының белгіленген
мөлшерінен және шаруашылық жүргізу мен меншік түрлерінің формасынан
тәуелсіз, өзге де жұмыс берушілер мен кооперативтердің міндетті
аударымдарынан;
мемлекеттік бюджеттен дотациялар және өзге де ұсыныстар;
Отандық және шетелдік кәсіпорындардың, қоғамдық ұйымдар мен азаматтардың
ерікті жарналары, коммерциялық қызметтің табыстары мен басқадай түсімдер.
Міндетті медициналық сақтандыру қоры. Қазақстан Республикасы Үкіметінің
жанынан 1995 жылы 29 қыркүйекте Үкіметтің қаулысымен Міндетті медициналық
сақтандыру қоры құрылған болатын. Заңға сәйкес ҚР азаматтары міндетті
медициналық сақтандыру жүйесінде өзін сақтандыруға құқылы екендігі және осы
саладағы мемлекеттік қаржы саясатын жүзеге асыру үшін және оны әзірлеуге
қатысуын қамтамасыз ететіндігі қарастырылған. Сонымен қатар жүйенің
қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз ету бойынша шараларды жүзеге асыру мен
Қазақстанның барлық аумақтарындағы сақтандырылған азаматтарға ұсынылатын
медициналық көмектің сапасын және оның көлемін теңестіру үшін жағадай
жасау.
Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Міндетті медициналық
сақтандыру қоры қаржылай қаражаттың медициналық сақтандыру жүйесі мемлекет
меншігінде. Ол бюджеттің және басқа да қордың құрамына кірмейді, сондықтан
да тиісінше алынуына жатпайды. Олар мыналардың есебінен құралады:
ҚР Үкіметі белгілеген міндетті медициналық сақтандырудың көлемінде жұмыс
берушінің сақтандыру бөлімінің төлемдерінен;
Мөлшерленген басы артық сақтандырудың қаржылай қаражат қоры;
Қордың уақытша босаған қаржысын пайдаланудан түскен табыстардан;
Ерікті жарналармен заңды және жеке тұлғалардың сыйлықтарынан;
ҚР заңында тыйым салынбаған басқа түсімдерден.
Ломбардтар.
Жылжымалы мүліктердің кепіліне қарыз ақша беретін несиелік мекеме болып
саналады. Тарихи тұрғыдағы ломбардтар өсімқорлардың несие беретін жеке
кәсіпорындары ретінде пайда болды. Соңғы уақыттарда мемлекетпен жеке меншік
капиталдың ломбардтар қызметіне қатысу дәрежесіне байланысты мемлекеттік,
коммуналдық және жеке меншік ломбардтар мен аралас үлгідегі ломбардтар
бөлініп шыға бастады.
Ломбард – банк болып саналмайтын коммерциялық ұйым, ҚР Ұлттық банкінің
лицензиясы негізінде басқадай банкілік операциялардың келесі түрін атқаруға
құқылы:
ломбардтық операциялар; жылжымалы мүліктер мен құнды қағаздардың оңай
депозитке салынуын іске асуының кепіліне қысқа мерзімді несиелер беру;
сейфтік операциялар: бағалы қағаздарды сақтау бойынша құжаттар мен
клиенттердің бағалы заттарына қызмет көрсету, сейф жәшіктерін, шкафтарын
және бөлмелерін жалға беру;
лизинг қызметін жүзеге асыру;
зергерлік бұйымдар, бағалы металдар және тастарды сақтау мен сату, сатып
алу, кепілге алу және есептеу;
ломбардтар шаруашылық серіктесті формасында құрылып, өз қызметін жүзеге
асыра алады.[3]
Ломбардтар бағалы металдар мен тастарды қосқанда тұтыну несиесінің
жылжымалы мүлік түріндегі кепілінің қамтамасыз етілуіне маманданады.
Қарыздар негізінде салынатын мүліктің құнына қарай қысқа мерзімге (үш айға
дейін) оның 50-80%-ға дейін мөлшерінде беріледі қарыз берумен қатар кепілге
клиенттердің бағалы заттарын сақтау бойынша операциялар да қолданылады.
Кепілге салынған мүліктерді арнайы дүкендерде сату тәжірибесі де бар.
Ломбардтық несие операцияларын ұйымдастырудың ерекшелігі оның кепілдік
міндеттемесінің жоқтығы болып саналады. Кепілге қарыз алған кезде клиент
кепілдік билет немесе кепілдік фактіні және берген қарызды куәландыратын
басқа құжат алады. Қағида бойынша берушінің тіркеу журналында тіркелген
номері, бұл жерде келісімнің негізгі жағдайымен заем алушының реквизиті
көрсетіледі. Келісім несиелерінің көпшілік жағдайында жеңілдік мерзімі
қарастырылады, оның мерзімі өткен соң кепілдегі мүліктердің сатылуы мүмкін.
Пошта жинақтау жүйесі АҚ Қазпошта.
Қазпошта дәстүрлі пошталық қызмет көрсетумен ғана шұғылданбай, сонымен
қатар халықаралық және ұлттық жедел пошта, директ-маркетинг, аралас пошта,
депозиттер қабылдау, кассалық есеп айырысу қызметін атқарады. Сондай-ақ,
инкассациялық және ақшамен бағалы заттарды тасымалдаумен, құнды қағаздар
нарығанда брокерлік қызмет көрсетумен, электронды ақша аударымымен,
сақтандыру компаниялары мен жинақтаушы зейнетақы қорлары үшін оларды
тартумен және шарт жасауға агенттік қызмет көрсетумен айналысады.
Еліміздің барлық аймақтарындағы компаниялар белсенділігінің өсуі,
қаржылық инфрақұрылымы жоқ елді мекендер аумағына кешенді түрде бағытталған
Қазпошта АҚ әлеуметтік миссиясын жүзеге асыруға атсалысады.
Ұлттық Kaz Card төлем карточкасы ел ішіндегі қолма-қол ақшасыз төлемнің
халық арасында іске асуына бағытталып отыр. Сонымен қатар карточканың бұл
түрі бөлшек саудадағы ұсақ төлемдер нарығын қамтуға мүмкіндік береді.
Қазіргі кезде Қазпошта АҚ 3439 пошта офисі бар, онда жұмыс
істейтіндердің саны 17,8 мың адам, тұрақты пошта бөлімшелеріндегі халықты
қамту саны 11,5 млн. адамды құрайды. 192 млн. шамасында (бірлік) пошталық
қызмет көрсетілсе, қаржылық қызмет көрсетудің көлемі 16,9 млрд. теңгеге
жетті.
Қазпошта АҚ пошта жүйелерін ақпараттандырумен компьютерлендірудің
инвестициялық бағдарламасын іске асырып отыр. Атап айтқанда, дәстүрлі пошта
құралдарын жаңартып, осы заманғы пошта мен банктік технологиялармен
ендіруде және инкассация қызметі мен пошта қауіпсіздігін дамыту үстінде.
Мемлекеттік әлеуметтік-экономикалық саясатындағы негізгі міндеттердің
бірі - 2004-2010 жж. Аралығында ауыл тұрғындары үшін пошта-жинақтау
жүйесінің базалық қызмет көрсетуінің қол жеткізімдігін қамтамасыз ету болып
табылады. 2004-2010 жж. Пошта саласын дамыту бағдарламасын іске асыру
нәтижесінде жинақ-ақша пошта жүйесін қалыптастыру жөнінен жағдайлар
жасалады. Әсіресе, шалғай жерлердегі ауыл тұрғындарын қол жететін, маңызды
пошта байланысы мен сапалы жоғары деңгейде қамтамасыз етіледі.
Келешекте ақпараттық технологияның жаңа есігі ашылып, поштаның қызмет
саласы ұлғая түседі. Қазпошта 2005ж. Аудан орталықтарында қол жетерлік
жүйенің 200 Интернет желісін ашады. Бұл көрсеткіш 2006 ж.– 500–ге, 2007ж. -
1000-ға дейін жетпекші. Қызмет көрсетудің бұл түрі қалаға қарағанда арзан
болады және ауыл тұрғындарының Интернетті игеру бойынша қалалық деңгейге
жетуге мүмкіндік жасайды.
Қаржылық институт ретінде пошта ісі белсенді түрде дамитын болады.
Сонымен қатар, пошта бөлімшесінің базасында шағын кәсіпкерлікті дамыту
қорымен бірлесіп отырып, шағын несиелер бойынша жоба іске асырылып отыр.
Пошта байланысының бөлімшелері банкоматтар жүйесін және бірыңғай ұлттық
Kaz Card төлем карточкаларын пайдалану пост терминалын ашуға мүмкіндік
жасайды.
АҚ Тұрғын үй құрылысы жинақ банкісімен тұрғын үй құрылысы жинақ ақшасын
қабылдау бойынша және комиссиялық банкке алымдардың тұрғын үй қарыздары
қорланған ақшаларын беру, тұрғын үй қарызын өтеу шотына өтемдерді қабылдау
мен құжаттарды жөнелтіп отыруға шарт жасасты.
Казпоштаның Германияда. Қытайда, Өзбекстан мен Қырғызстанда өкілдіктері
ашылып халықаралық байланыстары даму үстінде.
Несие серіктестігі. Несиелік одақ.
Несиелік серіктестік туралы ең негізгі міндеті орындайтын іс жүзінде
барлық жерде қолданыстағы арнаулы заң бар:
- өзара көмек көрсету үшін бірігетін несиелік серіктестіктердің,
коммерциялық емес ұйым ретіндегі одақтардың азаматтардың мүдделерін қорғау;
- несиелік одақтарды бақылау және жол берілген қызмет түрлерін
белгіленген шектеу арқылы одақтың несиелік жарнашыларының өз мүдделерін
қорғау.
1994ж. Несие серіктестігі, қоғам, одақтардың қызметтерінің негізгі
принциптерін бекіткен Дүниежүзілік кеңес құрылды. Олар төмендегідей:
- НС (несиелік серіктестік) демократиялық институттар болып саналады;
- мүшеліктің еріктілігі мен ашықтығы. НС мүшелерінің барлығының
мүдделерінің сақталуы, қызмет көрсетуді пайдалануға келісімі мен өзіне
тиісті міндеттемені қабылдауға әзір екендігі. Сонымен, нәсіліне, ұлтына,
дініне және тұтынатын наным сеніміне қарап кемсітуге жол берілмейді;
- бизнестің немесе жинақ ақшасының салынған мөлшеріне қарамастан НС
істері бойынша дауыс бергенде бірдей құқықты пайдаланады. Осының барлығы,
яғни бақылау мен басқарудың демократиялығына байланысты.
Несие серіктестігі - жеке және (немесе) заңды тұлғалар өз қатысушыларының
кредиттерге және басқа қаржылық, соның iшiнде банктiк қызмет көрсетуге
деген қажеттерiн олардың ақшаларын жинақтау жолымен және Қазақстан
Республикасының заңдарында тыйым салынбаған басқа да көздер есебiнен
қанағаттандыру үшiн құрған заңды тұлға.[4] Бұл ҚР Несие серіктестігі туралы
заңмен белгіленгендей Ұлттық банктің лицензиясының негізінде өз қызметін
қарыз және басқа банктік операция түрлерін жүзеге асыру үшін жүргізіледі.
Несие серіктестігі коммерциялық ұйым болып саналады, құрылады және де
жауапкершілігі шектеулі серіктестік ретінде ұйымдық-құқықтық нысанда
қызметін жүзеге асырады.
НС мүліктері меншіктікке құқылы ретінде өзінің иелігіне жатқызылады және
міндетті салымдар есебінен, қатысушылардың қосымша жарналарының, НС алынған
табыстарынан тұрады. Заң рұқсат ететін табыс көздерінен оның қаржысы
қалыптасады. НС өзге заңды тұлғалардың жарғылық капиталына қатысуға рұқсат
етілмейді.
Несие серіктестігінің қатысушылары өкілдік, атқарушы және сот билігі
органдарының, мемлекеттік кәсіпорындар мен ұйымдардың мемлекетке жататын
жарғылық капиталдың елу пайыздан астамы, сонымен қатар оны тіркеген
мемлекеттің заңдарына сәйкес офшорлық аймақта тіркелген компанияның
мәртебесі бар заңды тұлғаны қоспағанда үш заңды және жеке тұлғадан аз болуы
мүмкін (резидентте мен резидент еместер).
Несие серіктестігі ҚР аумағында және одан сыртқары жерде филиалдар,
өкілдіктер мен еншілес серіктестіктер құруға құқы жоқ.
Несие серіктестігі мыналарды жүзеге асыра алады:
❖ кассалық операциялар – қабылдау, қайта санау, ұсату, айырбастау,
сұрыптау, монета мен банкнотты сақтау мен орау;
❖ қарыз операциялар несие серіктестігінің қатысушыларына ақшалай
түрдегі несиелер ұсыну;
❖ аудару операциялары, ақша аудару бойынша несие серіктестігінің
тапсырмасын орындау;
❖ сенімгерлік (трастовые) операциясы сенімгердің тапсырмасы бойынша
(несие серіктестігіне қатысушы) және ақшаны мүддеге сай басқару;
❖ несие серіктестігінің қатысушылары үшін клирингтік операциялар –
алым, салыстырып тексеру, сұрыптау және дәлелденген төлемдер,
сонымен қатар олардың өзара есепке алуын және клиринг қатысушылары
позициясын анықтау (несие серіктестігі);
❖ сейфтік операциялар – бағалы қағаздарды клиентің бағалы заттары
мен құжаттарын сақтау үшін қызмет көрсету, үй-жай мен шкафтарды,
сейф жәшіктерін жалға беру;
❖ заңды және жеке тұлғалардан депозиттер қабылдау несие
серіктестігіне қатысушылардың;
❖ несие серіктестігіне қатысушылардың тапсырмасы бойынша олардың
банкідегі шотымен есеп айырысуларын жүзеге асыру;
Жоғарыда аталған операциялармен қатар, Ұлттық банктің лицензиясы
болған жағдайда несие серіктестігі келесі операцияларды жүзеге асыруға
құқылы:
❖ факторинг операциялар – төленбеген төлемді тәуекелдікке барумен
қабылдаудың тауар сатып алушының төлем талаптарының құқығын сатып алу
(қызмет көрсету, жұмыс);
❖ форфейтинг операциялары – сатушыға айналымсыз келмейтін вексельді
сатып алу жолымен тауарларды сатып алушы борышқорлық міндеттемесін
өтеу (төлеу), (қызмет көрсету, жұмыс);
❖ жалға берілген мүліктің келісімшарт күшінің барлық мерзімде жалға
берушінің жалға берілген мүлкіне меншіктік құқығының сақталуы
(лизинг).
НС кәсіпкерлік қызметпен айналысуына тыйым салынады. Қолданылып жүрген
банкі заңдарында қарастырылғандай банкілік және өзге де операцияларды несие
серіктестігі Қазақстан Республикасының Ұлттық валютасы – теңгемен ғана
жүзеге асырады. Несие серіктестігі Ұлттық банктен немесе екінші деңгейдегі
банктерден оның келісімімен корреспонденттік шот ашуы мүмкін.
НС қатысушылардың жалпы жиналысында бекітілген ішкі несие саясатының
ережесімен байланысты НС қарыз операцияларын жүзеге асырады. НС
қатысушыларға берілетін несиенің барынша сомасы, несиелендірудің шектемесі,
несиенің орнын жабу мен оның жағдайын қамтамасыз етуі мен оның мерзімі
баяндалуы керек. Несие тек қана НС қатысушыларға беріледі.
НС қатысушыларға несие қамтамасыз етіліп немесе қамтамасыз етілмей
берілуі мүмкін. Несиенің қайтарылуын кепіл мен кепілдеме беруші қамтамасыз
етуі мүмкін.
Несие комитетінің қорытындысы бойынша несие беріледі (НС жанынан несие
комитеті құрылады).
Өздерінің қызметтерін үйлестіру үшін, ұсынылатын жалпы мүдделерді қорғау,
бірлескен жобаларды жүзеге асыру мен өзге де жалпы міндеттерді шешуде НС
ассоциация түрінде, несие серіктестігінің бірлестігін, сонымен қатар
бірлескен қызмет туралы келісімшарттың негізінде, консорциум құра алады.
ҚР қадағалау және реттеу жөніндегі агенттігі НС міндетті пруденциалды
нормативін және лимит (шектеме) пен басқа міндетті белгілейді. Сонымен
қатар ол нормативтер мен лимиттердің орындалуын, формаларын, тәртібін
кезеңдігін және қаржылық реттеуіш пен бухгалтерлік есептеме ұсынудың
мезгілін белгілейді.
НС алуан түрлілігінің бірі ауыл шаруашылық несие серіктестігі болып
табылады (АНС). Олардың негізгі құрылтайшылары - ауыл шаруашылық
кооперативтері, фермерлер, шаруа қожалықтары және т.б. АНС қызметіндегі
басты бағыттары - ауыл шаруашылығына несие есеп айырысу үшін қызмет
көрсетуге, мал сатып алу шығындарына, тұқым,тыңайтқыш, себу мен жинау
жұмыстарына және т.б. несие беруге жәрдемдесу. АНС қызметінің негізгі
операциясы – қысқа және орта мерзімді қарыздарды береді және салымдарды
қабылдайды, сонымен қатар делдалдық қызметті де атқарады.
Несие серіктестігі, ломбардтармен, ипотекалық компаниялар және өзге
ұйымдармен жекелеген банкілік операция түрлерін жүзеге асыратындармен қатар
несиелендіру жүйесіндегі екінші деңгейдегі болып саналады. Сонымен оның
борышқорлығы болып шағын және орта бизнес, сонымен қатар жеке тұлғалар шыға
алады.
Несие жүйесіндегі үшінші деңгейдегі тек қана шағын несиемен айналысатын,
яғни өзара несие қоғамының ұйымдары құрайды.
Сақтандыру компаниялары.
Сақтандыру ұйымы – сақтандыру шарттарын жасасу және орындау қызметін
уәкілетті органның тиісті лицензиясы негізінде не ҚР өзара сақтандыру
туралы заңнамалық актісіне сәйкес лицензиясыз жүзеге асыратын жүзеге
асыратын заңды тұлға.[5]
Белгілі бір сақтандыру жағдайлары болған кездерде ақшалай қордың есебінен
сақтандырудың орнын толтырып, соның жәрдемімен (сақтандырылған) жеке және
заңды тұлғалардың мүліктік қатынасы бойынша сақтандыру мүдделерін қорғау
болып табылады. Бұл ақша қорлары сақтандыру төлемдерінен және заңда тыйым
салынбаған өзге де көздерден түскен қаржы арқылы қалыптасады.
Сақтандырудың түрлері. Сақтандырудың бөлімдері:
- міндетті дәрежелері бойынша: а) ерікті; ә) міндетті;
- сақтандыру объектісі бойынша; а) жеке ә) мүліктік.
Міндетті сақтандыру – заң талабының күшімен жүзеге асырылатын сақтандыру.
(Өз денсаулығын сақтандыру міндеті азаматқа жүктелмеуі керек).
Ерікті түрдегі сақтандыру – екі жақтан да өз еркімен жүзеге асырылатын
сақтандыру.
Азаматты жеке басына байланысты өз өмірін, денсаулығын, жұмысқа
қабілеттілігі және басқа да мүдделерін сақтандыруы жеке басын сақтандыруға
жатады.
Мүлікті сақтандыру мен сол мүдделерге байланысты, азаматтық құқықтық
жауапкершілік және кәсіпкерлі тәуекелдікті қосқанда мүліктік сақтандыруға
жатады.
Азаматтығы жоқ, шетел азаматтары, өз қызметтерін ҚР аумағында жүзеге
асырып жатқан шетелдік заңды тұлғалар, ҚР заңды тұлғалары және
азаматтарымен бірдей сақтандыру құқығын пайдаланады.
ҚР сақтандыру ұйымдарындағы шетелдік инвесторлардың жарғылық қордағы
қатысу үлесі 50%-дан аспауы керек.
Сақтандырушы тиісті сақтандыру түрлерін іске асыруға құқылы лицензиясы
бар, сақтандыру қызметін жүзеге асыру үшін құрылған - коммерциялық ұйым.
Мемлекеттік емес сақтандыру ұйымдары акционерлік ұйым немесе
жауапкершілігі шектеулі серіктестік түрінде, құрылтайшыларды таңдау бойынша
құрылады.
Мемлекеттік сақтандыру ұйымдары шаруашылық жүргізу құқығына негізделген
кәсіпорын түрінде құрылады. Ұйымдық-құқықтық нысаны және меншік түрлерінің
тәуелсіздігіне қарамастан, сақтандыру ұйымдарының жарғылық орларының
көлемін Қаржылық нарықты қадағалау және реттеуі бойынша агенті ақшалай
қаражатын қалыптастырып белгілейді. Мемлекетті тіркеу мезгілінде сақтандыру
ұйымының жарғылық қоры ең аз шамадағы мөлшердің 50%-ынан кем емес ақша
түрінде қалыптасуы тиіс, сондай-ақ, тиісті банкінің берген құжаты арқылы
дәлелденуі керек. Қордың қалған бөлігі сақтандыру қызметін жүзеге асыруға
құқық беретін лицензияны алу мезгілінде, құрылтайшылық құжаттарының
мөлшерін құрастырғанға дейін қалыптасып үлгерулері керек.
Сақтандыру компанияларының пассивті және активті операциялары айрықша
сипатта болады да, банктердің осыған ұқсас операцияларынан өзгешелеу болып
көрінеді.
Сақтандыру компанияларының пассивтері заңды және жеке тұлғалардың
сақтандыру сыйақылары төлемдерінің есебі негізінде қалыптасады.
Өзге пассивті бап үлесі шамалы және пайда есебінен қалыптасқан
акционерлік капиталды қосып алады.
Сақтандыру компанияларының активтік операциялары ірі компаниялар
жергілікті органдардың орталық банктің, және Қаржы министірлігі мемлекеттік
құнды қағаздарындағы инвестицияларынан сонымен қатар полистік қарыздарынан
тұрады.
Активті және пассивті операцияларының нәтижесінде сақтандыру компаниясы
пайда алады. Сақтандыру сыйақысы мен сақтандыру төлемдерінің орнын толтыру
арасындағы айырмасының нәтижесі қосымша шығыстар операциясын жүргізу
инвестициялық қызметке бағытталуы мүмкін сақтандыру қорын береді.
Сақтандыру мен қайта сақтандыру компаниялары өздерінің қаржылық
тұрақтылығын қамтамасыз етеді. Қаржылық тұрақтылығының ең аз жағдайларын
қамтамасыз етуге жататындар: сақтандыру резервтері мен қажетті мөлшерде
меншік капиталының болуы, сақтандырушының жекелеген келісімшарты бойынша ең
аз шамадағы нормативтерін міндеттемелерді сақтау және мемлекеттік
уәкілеттік органдар белгілеген норма мен лимиттерді сақтауда басқа да
міндеттерді орындау.
Сақтандыру компаниясының жарғылық капиталы сақтандыру төлемдерін өтеу мен
өзінің қызметін қаржыландыру үшін арналған.
Сақтандыру резервтері сақтандыру төлемдерінің есебінен құрылады және
сақтандыру келісімшарты бойынша тек қана өздерінің міндеттемелерін атқаруды
қамтамасыз ету үшін арналады.
Компания меншікті капиталы, басқа да міндеттемелер мен сақтандыру
резервтерінен оның барлық активтерінің сомасын шегерудегі құны ретінде
анықталады.
Компания міндеттемесінің ең жоғарғы көлемі қайтадан сақтандырылу немесе
қайта сақтандырушының сақтандырудың жекелеген келісімшарты бойынша
сақтандыру резервтерімен меншікті капитал сомасының 10%-ынан аспайтындай
болу керек.
ҚР Қаржы ұйымдары және қаржы нарығын қадағалау мен реттеу бойынша
агенттігі мемлекеттік уәкілеттік органы болып табылады.
Сақтандыру ұйымдарының қызметі ҚР Сақтандыру туралы заңымен реттеледі.
Инвестициялық қорлар.
7 шілде 2004ж. ҚР Инвестициялық қорлар туралы №576-11 заңына сәйкес
инвестициялық үлестік жарна немесе акционерлік қоры (АҚ) құрылған болтын.
Қазақстан Республикасында инвестициялық қордың екі түрі бар:
1) Акционерлік инвестициялық қор (АИҚ)
2) Үлестік жарна инвестициялық қоры (ҮЖИҚ); олар келесі формада болуы
мүмкін: ашық, аралық немесе жабық.
Ашық ҮЖИҚ ҚР Инвестициялық қорлар туралы заңында белгіленген тәртіп пен
шарт негізінде компания басқарушысынан оның үлестік жарна иесіне үлестік
жарнасын сатып алуды талап ететін құқықты ұсынады. Осы инвестициялық қордың
(ИҚ) ережесіне сай екі апада бір рет, ал ҮЖИҚ аралығында – ұзартпай жылына
бір рет сатып алу ұсынылады. Жабық ҮЖИҚ оның үлес жарнасының иеленушісіне
осы қордың үлес жарнасын иеленушісінен жалпы жиналысына қатысу құқығын
табыс етеді. Сонымен қатар қордың қарастырылған ережесімен үлес жарнасы
бойынша және шарт тәртібінде дивиденттерді алуды үсынады.
Жабық түрдегі ҮЖИҚ үлес жарнасын иеленушіге өзіне жататын үлес жарнасын
компания басқарушысынан сатып алуды талап етуге құқық жоқ.
ИҚ инвестициялық қызметі лицензиясының бар кезінде дербес АИҚ
инвестицияларының немесе осы қордағы жарналық үлесті иеленушілердің немесе
басқарушы компания қоры акционерлерінің табыс алу мақсатының жинақталуымен
қорытындыланады.
Басқарушы компания - бағалы қағаздар нарығында кәсіби қатысушы,
инвестициялық қоржынды лицензияның негізінде басқаруға және ИҚ активтерін
сенімгерлікпен басқарып жүзеге асырушы.
Инвестициялық декларация – сақтандыру жағдайында және қор активтерін
әртараптандыру. ИҚ активтеріне қатысты инвестициялық қызметтің шектеу мен
мақсатын, стратегиясын, жағдайын және инвестициялық объектілер тізбесін
анықтайтын құжат.
Инвестициялық кіріс (табыс) – оларды инвестициялау нәтижесінде алынған
ақша түріндегі ИҚ активтерінің өсімі.[6]
1) Инвестициялық акционерлік қор (ИАҚ) ҚР Инвестициялық қорлар туралы
белгіленген заңның талаптарына сәйкес жинақтау мен инвестициялаудың
айрықша қызмет түрі болып табылатын акционерлік қоғам. Сонымен қатар, осы
қоғам акционерлері енгізген оның инвестициялық декларациясын, ақшасын
және оның акциясын, осындай инвестициялаудың алынған нәтижесінде төлеу.
АИҚ жоғарыда көрсетілген өзге қызметті іске асыруға, жай ақшадан басқасын
шығаруға, алтын акцияны енгізуге, еншілес ұйым құруға басқадай қаржылық
құралдарын орналастыруға және құқық жоқ.
АИҚ активтерін басқару лицензия бар болғанда дербес немесе басқарушы
компанияның сенімгерлік басқару шартына және осы қордың инвестициялық
декларациясына байланысты жүзеге асырылады.
АИҚ активтерінің сақталуы мен есепке алынуын астадион жүзеге асырады.
Офшорлық аймақта тіркелген заңды тұлғалар. ИҚ деректерімен келісімшарт
жасасқан сонымен қатар компания басқарушысы, тіркеуші мен кастодиан ИҚ
құрылтайшысы немесе акционері бола алмайды.
Компания басқарушысы, кастодиан мен тіркеуші өзара үлестес болмауы керек.
АИҚ жарғысында ҚР Инвестициялық қорлар туралы Заңныі белгіленген
талаптары мен оның инвестициялық декларациясының шартына сәйкес
инвестициялау қызметінің айрықша түрі болып табылатыны, АИҚ органдарын
ұстаудағы шығыстың ең көп мөлшері, үстеу түрлері мен тәртібі ереже
мазмұнында баяндалуы керек.
АИҚ акциялары тек қана ұлттық валютаның ақшасымен төленеді. Оларды
орналастыру кезінде акциялардың жарым жартылай төлемдеріне жол берілмейді.
2) Үлестік жарна инвестициялық қоры (ҮЖИҚ).
Үлестік жарна инвестициялық қор заңды тұлға болып саналмайды, ол шексіз
мерзімге құрылады. Үлестік инвестициялық жарна қорының меншік активтерінің
үлесіне құқық беруді басқарушы компания шығаратын үлес жарнасымен
куәландырылады.
Үлестік жарна – құжатталмаған формада шыққан атаулы эмиссиялық бағалы
және үлестік инвестициялық жарна қорындағы оның меншік үлесін дәлелдейді.
Оның жұмысы тоқтаған кезде, сонымен қатар үлестік инвестициялық жарна
қорының меншіктігімен, басқа да құқықтарға байланысты және үлестік
инвестициялық жарна қорының активтерін өткізуден (сату) түскен ақшаны
алуға құқық береді.
Үлестік инвестициялық жарна қоры активтерінің ең аз мөлшері есептік айлық
елу мың еселік көрсеткішін құрайды.
Егер басқарушы компания акционерінің жалпы жиналысында жарғылық айрықша
құзыретіне бұл мәселе қарауға жатқызылмаса, онда осы қорды басқарушы
компания директорлар кеңесінің, үлестік инвестициялық жарна қорын құру
туралы шешімі қабылданады.
Үлестік инвестициялық жарна қорының активтері құнды қағаздар нарығында,
осы қордың үлес жрнасын иеленушіден табыс табу мақсатында сатып алу жолымен
орналастырылады.
Үлес жарнасын алғаш рет (бастапқы) кезеңдегі ҮЖИҚ орналасуы қор
ережесінде барлық инвесторлар үшін белгіленген атаулы (номинал) бірыңғай
құны бойынша орналастырылады.
ҮЖИҚ ережесінің мазмұны мына атаулардан тұрады: қордың, тіркеушінің,
кастадионның, басқарушы компанияның мекен-жайы, міндеті мен құқы,
инвестициялық декларация, үлес жарнасын сатып алу тәртібі мен активтерді
орналастыру және т.б.
ҮЖИҚ қызметі жоғарыда аталған Инвестициялық қор туралы заңымен реттеліп
отырылады.
Қазақстанда бірінші үлестік инвестициялық жарна қоры 2004ж. Соңына таман
пайда болды. Басқарушы Compass компаниясы 2004ж. Қарашасында компанияға
қарасты қазақстандық екі ҮЖИҚ-тың бірінші рет тіркелгені туралы хабарлап
жария етті. Бұл қорлардың біріншісі қоржынды инвестициямен, екіншісі
тікелей инвестициямен айналысады. Сонымен қатар 01 және 02 тіркелім нөмірін
алып, салымшыларда тарта бастады. Сонымен, жаңа ел тарихы үшін қаржы
нарығының сараланымы (сегменті) ашылды.
Сол жылы инвестициялық қоржынды басқару жөніндегі (бойынша) Сентрас-
Секьюритез компаниясы Қазақстанда алғаш рет Қазыналық ашық ҮЖИҚ құрды.
Қазақстанда бірінші рет құрылып отырған ашық ҮЖИҚ қаржы нарығының даму
тарихындағы елеулі кезеңі ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz
Реферат
Курстық жұмыс
Диплом
Материал
Диссертация
Практика
Презентация
Сабақ жоспары
Мақал-мәтелдер
1‑10 бет
11‑20 бет
21‑30 бет
31‑60 бет
61+ бет
Негізгі
Бет саны
Қосымша
Іздеу
Ештеңе табылмады :(
Соңғы қаралған жұмыстар
Қаралған жұмыстар табылмады
Тапсырыс
Антиплагиат
Қаралған жұмыстар
kz