Бюджеттен тыс қорлар жайлы ақпарат

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 19 бет
Таңдаулыға:

Бюджеттен тыс қорлар

Бюджеттен тыс қорлардың мәні

Жалпымемлекеттік (аумақтық) көлемде республикалық және жергілікті бюджеттер қаржы ресурстарын ұйымдастырудың ең белгілі нысаны болып табылады.

Бірақ нарықтық қатынастырға көшу барысында экономикалық және әлеуметтік салаларды қаржыландыруда бір ғана бюджет қаражаттары жеткіліксіз бола бастады. Сондықтан қосымша қаржы көздерін іздестіру қажет болды. Бюджет қорымен қатар 1991 жылдан бастап мақсатты бюджеттен тыс қорлар құрылып, жұмыс іздей бастады.

Бюджеттен тыс қорлар - мемлекеттің қаржы жүйесінің маңызды болуын; мемлекеттің қатаң белгілі бір мақсаттарға пайдаланатын және заң жүзінде қалыптасуының бекітілген көздері бар ақша ресурстарының жиынтығы. Экономикалық категория ретінде бюджеттен тыс қорлар мемлекеттің мақсаты қажеттіліктерін қанағаттандыруды қаржыландыруға бағытталатын қаржы ресурстарын шоғырландыру үшін ұлттық табысты қайта бөлу жөніндегі қатынастар болып табылады.

1991 жылдан бастап бюджеттен тыс қорлардың пайда болуы әлеуметтік-экономикалық дамудың қажеттіліктерінен туындады: қатаң функционалдық мақсаттарға жасалатын мемелекеттің қаржы ресурстарының бір бөлігін оқшаландыру, мемлекттік бюджетті оған тән емес шығыстардан жеңілдету, бір жағынан бюджет тапшылығын төмендету қажет болды. Белгілі бір дәрежеде бұл мемлекеттің жұмыс істеуімен тікелей байланысты емес шығыстардың ауыртпалығын шаруашылық органдарына аударуды қажет етті; бұл мақсатқа Экономиканы тұрақтандыру қоры (кейін Экономиканы жаңғырту қоры) сай болды. Басқа жағдайларда, нарыққа өту кезінде халықтық тұрмыс деңгейінің төмендеуі жағдайында оны неғұрлым сенімді және тиімді қорғау мақсатымен әлеуметтік мұқтаждарға жұмсалатын кейбір шығыстарды бөлу және оларды жабудың көздерін межелеу қажет болды. Бұл міндеттерді Зейнетақы қорының, Әлеуметтік сақтандыру қорының, Халықты әлеуметтік қорғаудың бірыңғай одақтық-республикалық қорының, Жұмыспен қамтуға жәрдемдесудің мемлекеттік қорының шешуін қажет етті. Бір қатар қорлардың - Жол қорының, Әскери өндірісті конверсиялау қорының, түрлі нанымының инновациялық қорларының және басқаларыныңөте - мөте тар мақсатты арналымы болды.

Бірқатар қорлар, мәселен, Экономиканы тұрақтандыру қоры, Халықты әлеуметтік қолдаудың біріңғай одақтық- республикалық қоры уақытша қызмет етті - бұл экономиканың дағдарысты жағдайында мұндай қорлардың қаражаттарын қалыптастырудың қиындықтарымен, оған жұмылдырылатын қаражаттардың белгілі бір иесізденумен, бөлу кезінде ресурстарды қайтарусыз пайдаланудағы қорды қалыптастыру субъектілерінің мүдделіксіздігімен түсіндіріледі.

Қорларды қалыптастыру кезінде шаруашылық жүргізу субъектілеріне қаырылмайтын тәртіппен ақша қаражаттарының бір юөлігін салудың қосымша міндеттері жүктеледі. Егер мұндай бөлік қосымша өнімнің (пайданың, табыстың ) құны есебінен төгілсе, онда кәсіп орындарының экономикалық мүдделеріне тиіп өтеді - ұдайы өндіріс пен тұтынудағы олардың мүмкіндіктерін шектейді (мысалы, 1995 жылға дейін қызмет еткен Кәсіпкерлікті қолдау және бәсекені дамыту қорында) . Қорларға аударылатын аударымдардың өнімнің өзіндік құнына жатқызған жағдайда құнның бұл бөлігі баға арқылы тұтынушыға аударылады, сөйтіп бұл жүктемені жалпы қоғам шегеді. Сонымен қатар қорларды құру және пайдалану кезінде қайта бөлгіштік процестер пайда болады, бұл процестер шаруашылық жүргізуші субъектілерінің бір бөлігі үшін уақыттың белгілі бір межелдемесінде баламасыз болып табылады, яғни олардың экономикалық мүдделеріне нұқсан келтіреді. Сол бір мезгілде бүкіл қоғам ауқымында бюджеттен тыс қорлар арқылы әлеуметтік - экономикалық теңгерімділік пен тұрлаулылық қолдап отырылады, өткені халықтың жеке топтарын әлеуметтік қолдау, бүкіл экономика немесе аймақтың мүдделері үшін белгілі бір мақсатты бағдарламаларды орындау, әлеуметтік - экономикалық дамуды теңестіру жөніндегі жергілікті және жалпы мемлекеттік ауқымдағы мәселелерді шешу мүмкін болады. Бұл орайда бюджеттен тыс қорлардың қызметінде топтық және қоғамдық мүдделердің қарама - қайшылығы көрініп білінеді. Жалпы бюджеттен тыс қорлардың қызмет етуі, сайып келгенде, бүкіл қоғам мүддесі үшін жүзеге асырылады, оны нығайтуға бағытталған және қаржы қатынастарының бұл нысанының әлеуметтік - экономикалық мәні осында. Бюджеттен тыс арнаулы қорлардың мемлекеттік бюджетпен бірге қосарлана қызмет етуді қаржы қатынастарын саралауға, олардың бөлігін тасымалдандырылған сфераларға бағыттауға, қаржылық қызыметтің әр түрлі бағыттарында бұл қатынастардың өзіндік әртараптандыруына жетуге мүмкіндік береді.

Бюджеттен тыс қорлар өзінің функционалды-мақсатты арналымы бойынша да, басқарудың деңгейі жағынан да өте әр түрлі.

Бюджеттен тыс қорлар мынандай белгілер бойынша сыныпталады: мақсатты белгісі бойынша - әлеуметтік (зейнетақы қоры, мемелекеттік әлеуметтік сақтандыру қоры, міндетті медициналық сақтандыру қоры, жұмыспен қамтуға жәрдемдесудің мемлекеттік қоры) экономикалық (жол қоры, жер қойнауын қорғау және минералды-шикізат базасын толықтырудың республикалық қоры, табиғатты қорғаудың республикалық қоры), ғылыми-зерттеу, табиғат қорғау (экологиялық), көші-қон, құқық қорғауға жәрдемдесу, мәдени арналым және басқалары;

басқару деңгейі бойынша - мемлекетаралық, мемлекеттік және аймақтық (жергілікті) .

Мемлекеттік бюджеттен тыс қорлар мен мемлекеттік емес қорларды ажырата білген жөн; соңғылары бірқатар мемлекеттік бюджеттен тыс қорларға, мысалы мемлекеттік емес жинақтаушы зейнетақы қорлары, әр түрлі ізгілікті, соның ішінде халықаралық қорлар ұқсас болғанымен өзінің мақсаты арналымы бойынша өте сан алуан болып келеді. Сондай-ақ бюджеттен тыс қорлар және мақсатты ажырату қорлары болып ажыратылады, бұл қорлар 1996 жылға дейін (оны қоса) мемлекеттік бюджеттің құрамында болып келді: жер қойнауын қорғау және минералды-шикізат базасын толықтырудың республикалық қоры, табиғатты қорғаудың республикалық қоры. Мұнда қаралған басқа да қорлар мезгіл-мезгіл, 1992-1996 жылдар бойы, мемлекеттік бюджеткеенгізіліп, одан шығарылды. Бұл қаржы жұйесінің қалыптасу процесін, оның құрылымының оңтайлы нұсқасын іздестіруді қамтып көрсетеді.

Барлық бюджеттен тыс және басқа қорлар, шаруашылық жүргізуші субъектілердің қорлары (жарғылық капитал, резервтік капитал, амортизациялық, валюта, жөндеу, қорлану, тұтыну және басқа қорлар) үшін қабылдауға болатын, «арнаулы қорлар» термині қолданылуы мүмкін, мұның өзі олардың мақсатты арналымын баса көрсетеді.

Ұйымдық жағынан қорлар арнаулы аппараттың немесе министрліктің басқаруында болады, мұның өзі қаржы ресурстарының оқшауланған бөлігін басқаруға, оларды ұтымды, мақсатты пайдалануына бақылау жасауға мүмкіндік туғызады. Бюджеттен тыс қорлардың болуы олардың басқарылуында шоғырландырылған мақсатты қаржыларды басқарып ұйымдастыруға жағдай жасайды: дүние жүзлік практикада қорларды басқару автономды түрде яғни биліктің өкілетті органдардың араласуынсыз түрінде болады, бұл қорларды басқарудың мемлекеттік органдарына мақсатты қаржыландырудың мәселелерін тез шешуге, ахуалдың өзгеруіне дер кезінде құлақ асуға мүмкіндік береді.

Бюджеттен тыс қорлар арқылы қаржы ресурстарының едәуір ауқымы қайта бөлінеді: Қазақстан Республикасында қайта бөлудің ауқымы елдің ішкі өнімінің 10-12% жетті.

Өтпелі кезеңдегі бюджеттен тыс қорлардың жалпы проблемасы төлеушілердің қаржылық жайсыз жағдайынан жобаланған көлемдегі олардың қаржысын қалыптастырудың қиындықтары: олардың көбісінің залалдығы, өзара бөлшектер, төлем қабілетінсіздігі болып табылады. Нәтижесінде қордың бюджеттері теңгерімсіз болды және шұғыл әлеуметтік - экономикалық мұқтаждарды мақсатты қаржыландыру жөніндегі көптеген шаралар қамтамасыз етілмеді.

Қазақстанда мемлекеттік бюджеттен тыс қорлар 1996 жылдан бастап қаржы саясатының мемлекеттің қаржы ресурстарын орталықтандыру жағына өзгерумен байланысты мақсатқа сәйкес емес деп мойындалды: қорлардың қаражаттары республикалық бюджетке шоғырландырылды. Алайда дүние жүзлік практика орталықсыздандырудың және қоғам тарапынан қаражаттардың жұмсалуына кідертуге болмайтын бақылауды қамтамасыз ету кезіндегі оларды жедел басқару үшін мемлекеттің қаржы ресурстарын пайдаланудың тиімділігін растайды.

Қазақстанда бюджеттен тыс қорларды қолданудың ерекшеліктері

Бюджеттен тыс қорлардың ақша қаражаттары қозғалысының ерекшеліктерін 1995-1998 жылдар ішіндегі Қазақстан Республикасындағы бюджетен тыс институттардың іс- әрекетінің мысалында қарауға болады.

Әлеуметтік арналымның бюджеттен тыс қорлары мыналар болды:

Зейнетақы қоры;

Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қоры;

Міндетті медицина сақтандыру қоры;

Жұмыспен қамтуға жәрдемдесу қоры;

Олардың жұмыс істеуі «Қазақстан Республикасында Зейнетақымен қамтамасыз ету туралы», «Міндетті әлеуметтік сақтандыру туралы», «Азаматтарды медициналық сақтандыру туралы», Қазақстан Республикасының заңдарымен реттелініп отырады. Оларда міндетті әлеуметтік сақтандырудың қаражаттары жұмыс берушілердің сақты жанарлары және басқа түсімдер есебінен қалыптасады деп белгіленеді. Жанарлардың мөлшері жыл сайын бекітілетін «Республикалық бюджет туралы» заңда белгіленіп, қорлар арасында белгіленіп отырды. Бұл нормалар 1998 жылға дейін тұрақты болып және шетелдік қатысуы бар заңды тұлғаларды қоса заңды тұлғалар үшін еңбек ақы қорының 30%құрады, ал шет елдік заңды тұлғалардың өкілдері үшін Қазақстан Республикасы азаматтарының еңбек ақы қорының бөлігінде құрылды. Заңды тұлға құрмай кәсіпкерлік қызметпен айналысатын жеке тұлғалар ай сайын әрбір қызметкерге бір айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде төлеп отырады.

Жаналарды төлеу бойынша мүгедектердің ұйымдарына, еңбекке қабілеттігі шектеулі адамдарға, ардагерлерге, бірқатар ізгілікті, балалармен басқа ұйымдарға жеңілдіктер белгіленеді, олардың жарнасының мөлшері еңбекақы төлеу қорының 5% құрады.

Міндетті әлеуметтік сақтандырудың аударым соммасы мынандай нормативтер бойынша бөлінеді:

Зейнетақы қорын- 85 % ( немесе еңбекақы қорының 25, 5%) ;

Міндетті медициналық сақтандыру қорына -5% (еңбекке ақы төлеу қорының 1, 5%) .

Жұмыспен қамтуға жәрдемдесудің мемлекеттік қоры шаруашылық жүргізушісі субъектілердің, жұмыс берушілердің еңбек ақы қоының 2% мөлшерінде міндетті сақтық аударым жарналары есебінен құрылды. Бюджет мекемелері, ауған - мүгедектер қоғамдары, Қызыл жарты ай мен қызыл крест қоғамы, бір қатар балалардың қайрымдылық ұйымдары үшін жарналардың мөлшері 1% болып белгіленеді. Мылқаулар, зағиптар мен мүгедектер қоғамының ұйымдары қорға жарна төлеуден босатылады.

Жоғарғы да аталғанқорларды қалыптастыруға аударылған қаражаттардың аударымдарын заңды және жеке тұлғалар, ұйымдар мен мекемелер өндіріс немесе айналыс шығындарына қосып, өнім, жұмыстар, қызметтер көрсетудің өзіндік құнына жатқызды.

Әлеуметтік арналымның қорларын қалыптастыруға басқа көздердің қаражаттары бағытталып отырды:

Мемлекеттік бағалы қағаздарға бос қаражаттарды орналастырудан алынатын кірістер;

Белгіленген мерзімде жарналар төленбеген жағдайдағы есептелген өсімпұл соммасы;

Қажетті жағдайларда - бюджет қаражаттары мен банк кредиттері (ағымдағы төлемақыларға шоғырландырылған қаражаттардың жеткіліксіздігі кезеңінде) ; мәселен Мемлекеттік жинақтаушы зейнетақы төлеу үшін бюджет қаражаттары беріліп тұрды.

Міндетті әлеуметтік сақтандырудың жарналары салық заңнамасына сәйкес жиынтық жылдық табысытан шегерілетін шығыстарға жатқызылды, ал бюджет және коммерциялық емес ұымдары үшін оларды ұстауға жұмсалатын шығыстардың сметасында қарастырылды.

Әлеуметтік қорлардың бюджеттерін республика Үкіметі бекітетін.

Міндетті әлеуметтік сақтандыру қорларының уақытша бос қаражаттарын мемлекеттік сақтандыру қорларының уақытша бос қаражаттарын мемлекеттік бағалы қағаздарға, Ұлттық банктің бағалы қағаздарына және мемлекеттік банктердің депозиттеріне инвестиялауға рұқсат етілді.

Мемлекеттік жинақтаушы зейнетақы қоры:

1) болған зейнеткерлерге және зейнетақы алушыларға мемлекеттік зейнетақыларды;

2) егер зейнетақының мөлшері заңнамамен бекітілген ең төменгі денгейден аз болса әлеуметтік жәрдемақыларды қаржыландырды.

Халықты жұмыспен қамтуға жәрдемдесу қоры жұмыссыздық жөніндегі жәрдемақыларды төлеуді, жұмыссыздарды қайта даярлау мен қайта оқытуды мұқтаж азаматтарды қолдау үшін қоғамдық жұмыстарды ұйымдастыруды қаржыландырды. Бір кездері қоныс аудару шаралы жөніндегі шығындарды қаржыландыру осы қор есебінен жүзеге асырылды.

Әлеуметтік сақтандыру қоры еңбекке уақытша жарамсыз жөніндегі, жүктілігі және босану жөніндегі жәрдемақыларды, бала туғанда және жерлеуге берілетін бір жолғы жәрдемақыларды, сауықтыру сипатындағы қызыметтер көрсетуді төлеуді қаржыландырды.

Міндетті медициналық сақтандыру қорының қаражыты есебінене келісімшарттарға сәйкес сақтандырушыларға медициналық қызымет көрсету жөнінде медицина ұйымдарының немесе жекеше медициналық практикамен айналысатын жеке адамдардың шығыстары көтеріліп отырады. Бұдан басқа қор онда медициналық қызметтер көрсету бойынша келісім шарт жасаспаған міндетті медициналық сақтандырудың базарлық бағдарламасы шеңберінде медиңиналық ұйымдардан немесе жекеше практикамен айналысатын жеке адамда медициналық қызметтер алған жағдайда сақтандырушылардың шығыстарын өтеді.

Қор бюджеттерінің атқарылуы туралы есептерді Үкімет бекітетін.

Мемлекеттік жинақтаушы зейнетақы қорын Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорын, Жұмыспен қамтуға жәрдемдесу қорын басқаруды Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі жүргізді. Міндетті әлеуметтік медициналық қор Үкімет жанындағы құрылым болып табылады. Қордың құрылымы облыстық, қалалық бөлімдерді, аудандарда халықты әлеуметтік қорғаудың аудандық бөлімдерін, еңбек және жұмыспен қамту бөлімдерін кіріктірді. Қордың қаражаттарын мақсатты пайдалануға бақылауды жергілікті атқарушы органдар, қордың жоғарғы органдары, Қаржы министрлігінің Қаржылық бақылай коммитетінің мамандандырылған бақылау органдары жүзеге асырылды.

1999 жылдан бастап халықты әлеуметтік қорғауды қаржыландыру мемлекеттік бюджет арқылы әлеуметтік салықты алу және онда шоғырландыру есебінен жүзеге асырылып келеді. Бұдан басқа қаржының едәуір бөлігі мемлекеттік емес жинақтаушы зейнетақы жұйесінде шоғырландырылып, мемлекеттік емес жинақтаушы зейнетақы қорлары арқылы еңбекақы қорының 10% мөлшеріндегі барлық сақтандырушылардың міндетті зейнетақы жарналары есебінен жұмсалады. Зейнетақымен қамтамасыз етілу үшін Мемлекеттік жинақтаушы Зейнетақы қорын таңдап алған тұлғалар үшін де зейнетақы жарналарының осындай мөлшері белгіленген. Мемлекеттік әлеуметтік қамсыздандыру мен әлеуметтік көмекке жұмсалатын шығыстар (барлық шығыстардың 90 пайызындайы) көбінесе республикалық бюджеттің есебінен қаржыландырады.

Халыққа көрсетілетін медициналық көмек кепілді медициналық көмектің нормалары шегінде негізінен жергілікті бюджет есебінен (денсаулық сақтауға жұмсалатын барлық шығыстардың 86% қаржыландырылады; нормадан тыстары арқылы негізінде жүргізіледі.

Жұмыссыздарға материалдық көмек ( табыстық белгіленген ең төменгі шегін ескере отырып) жұмыспен қамтуға жәрдемдесу қорының орнына бұл мақсатқа тиісті қаражаттарды қарастырған кезде жергілікті бюджеттен қаржыландырылады.

Экономикалық арналымның бюджеттен тыс қорлары қоғамдық дамудың кездерінің мақсаттары мен міндеттерін негіздей отырып жасалады. Мұны бұрын іс-әрекет еткен қорлардың практикасы растайды: мысалы, әр түрлі мезгілде әр түрлі қорлар іс-әрекет етті: Инвестициялық қор, Экономиканы тұрақтандыру қоры, экономиканы жаңғырту қоры, Кәсіпкерлікті қолдау және бәсекені дамыту қоры. Экономиалық қорлар қаржыны орталықтандыру және дамудың белгілі бір бағыттарын немесе негізгі салаларды, сондай-ақ дамудың салааралық бағдарламаларын қаржыландыру үшін құрылды. Сөйтіп, бүкіл экономиканы теңгермеді, үйлесімді дамытуды қамтамасыз ету міндетін қойды. Мәселен, Инвестициялық қордың қаражаттары негізгі капиталды ұдайы жаңғыртудың қол жеткен аумағын қолдау, әлеуметтік сфераны одан әрі дамыту үшін пайдаланылды. Күрделі жұмсалымдарды қаржыландыру республика Үкіметі бекіткен жоспарлар мен лимиттер бойынша рентабельді өнім шығаруға, оларды қайта құру үшін мүмкіндіктер жасауға, өнеркәсіп кәсіпорындарын қайта пішіндеу үшін жүргізілді. Экономиканы жаңғырту қоры меншік түрлеріне қарамастан шаруашылық қызыметпен айналысатын кәсіпорындар мен ұйымдар өнімнің (жұмысшының, қызмет көрсетуінің) өзіндік құнының 5% мөлшерінде міндетті аударымдар есебінен құрылды және оның қаражаттары салалар мен объектілер бойынша пайдаланылды.

Бюджеттен тыс Кәсіпкерлікті қолдау және белсенді дамыту қоры нарықтық қатынастырды дамыту және баламалы экономикалық құрылымдарды қалыптастыру, меншіктің түрлі нысаналарының кәсіпорындары мен ұйымдарына қолдау көрсету, бюджеттік қаржыландыруды кәсіпкерлікті дамыту жөніндегі шараларды несиелендірудің прогрессивті нысандарымен тиімді үйлестіру, бәсекні дамыту және монопологиялық қызметті шектеу мақсатында құрылды. Қор қаражаттарын қалыптастырудың көздері мыналар болды:

Республика аумағанда орналасқан кәсіп орындар, бірлестіктер мен ұйымдар меншік нысанасына қарамастан, пайдаға салынған салықты төленгеннен кейін өз қарамағында қалатын пайданың 1% мөлшерінде қорғауға аударатын міндетті аударымдар;

Консултациялық, әдістемелік және баспа қызметінен, сондай -ақ бағалы қағаздардан түсетін табыстар;

Ерікті жарналар мен қайырымдылық көрсетулер.

Жалпыға арналған автомобил жолдарын, сондай - ақ олардағы ғимататтарды ұстау, жөндеу және салу, қайта құру арнаулы қордың - Жол қоры есебінен жүргізілді. Сөйтіп, Жол қоры қаржы жүесінде өзгешілігі бар шаруашылық қызметпен байланысты тар мамандандырылған буыны болды.

Қорды қалыптастырудың көздері мыналар болды:

Автомобиль жолдарын пайдаланушылардың (заңды ұйымдардың ) аударымдарды;

Қазақстан аумағы бойынша кіру, шығу және транзиттік өту үшін төлем;

Бөлшек саудаа сатылатын бензин мен дизель отынын сатқаны үшін төлем;

Ақылы автомобиль жолдары бойынша жүргені үшін төлемақы.

Жол қорының қаражаттары берілген үйлесімде республикалық жол қоры мен обылыстық жол қорлары арасында бөлініп отырды. Республикалық қордан автомобиль жолдары желісінің даму деңгейлерін теңдестіру үшін облыстық қорларға демеуқаржы бөлініп отырды. Басқарудың жергілікті органдары республикалық автомобиль жолдарын дамытуға қосымша қаражат бөліп отыр.

Жоқ қорын Көлік және Коммуникациялар министрлігі, облыстық жол қорын автомобиль жолдарының қазыналық кәсіпорындары басқарды. Қаражаттардың мақсатты және ұтымды пайдалануына бақылауды жергілікті өкілдік және атқарушы органдар, Қаржы министрлігінің Қаржылық бақылау комитетінің органдары жүзеге асырып отырды.

Қазақстан Республикасының Ұлттық қоры

Қазақстан Республикасының ұлттық қоры мемлекеттің қорланымдарын қалыптастыру, сонымен бірге дүниежүзілік бағдарлардың жағдайына республикалық және жергілікті бюджеттердің тәуелділігін төмендету мақсатында құрылды. Яғни, Қазақстанның Ұлттық қорын қалыптастыру барлық ұрпақ үшін қорланымды және елдің экономикасын келеңсіз сыртқы факторлардан қорғау үшін қаржы резервтерін шоғырландырды. Бүгінде қор активтерінің ауқымды 2 миллиард АҚШ долларына жуық болып отыр. Сөйтіп, қор екі функция орындайды: жинақтаушы және тұрақтандырушы функциялары.

2001 жылдың ішінде Қордың жұмыс істеу тетігі іс жүзінде толығымен орнықты және іске қосылды.

Жинақтаушы функциямен қатар Қор қаражатының қалыптасуы мен пайдаланылуының қолданып жүрген тетігі ағымдағы экономиканың жағдайына тұрақтандыру ықпалын көрсетеді.

Қордың тұрақтандырушы функциясын іске асыру мемлекеттік бюджетті орта мерзімді жоспарлауға көшуге мүмкіндік береді. Қордың активтері Қазақстан Республикасы Үкіметінің Ұлттық банктегі шотына шоғырландырылады, ол Қорды сенімді басқарутуралы келісімшартқа сәйкес инвестициялық операцияларды жүзеге асу ережелері шеңберінде сенімді басқаруды жүжеге асрады.

Қаражаттардың көздері мен қорын қалыптастырудың тәртібімен анықталады. Қазақстан Республикасының әлеуметтік-экономиклық дамуының бесжылдық индикативтік жоспарының құрамында қазақстан экспортының едәуір үлесін құрайтын шикі мұнайға, мысқа және басқа шикізат тауарларына есептік тұрақты дүниежүзілік бағалар белгіленеді, олардың республикалық және жергілікті бюджеттерді әзірлеп, бекіткен кезде Қазақстан тауар өндіруші шикізат тауарларын өткізудің орташа бағаларын және оларға сәйкес шикізат секторынан түсетін мемлекеттік бюджнттің кірістерін есептен шығарады. Шикізат тауарларының есептік тұрақты бағалары дүниежүзілік бағалардың серпінін сақтанпаздық болжауды негіздей отырып белгіленеді.

Қор республикалық және жергілікті бюджеттердің атқарылуы процесінде оған шикізат секторы ұйымдарынан (заңды тұлғалардан Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейтін тізбе бойынша) бюджетке түсетін салық және өзге міндетті төлемдердің республикалық және жергілікті бюджеттердегі түсімдердің олардың мына түрлері бойынша: корпорациялық табыс салығының, қосылған құнға салынатын салықтың, үстеме пайдаға салынатын салықтың, бонустардың, роялиттердің бекітілген сомаларынан асып түсуін есепке жатқызу жолымен қалыптасады.

Қор мына түсімдердің есебінен қалыптасады:

1) республикалық және жергілікті бюджеттерден алынатын ресіми трансферттер, олар бюджетке жоғарыда көрсетілген салықтар мен өзге міндетті төлемдер бойынша түсімдердің республикалық және жергілікті бюджеттерде жоспарланатын сомалардың 10% мөлшерінде есептеледі;

2) қорды басқарудан түсетін инвестициялық кірістер;

3) Қазақстан Республикасының заңнамасымен тиым салынбаған өзге түсімдер мен кірістер.

Қаражаттаржы қорға есептеудің тәртібін Үкімет анықтайды.

Қордың қаражаттыра мына бағыттар бойынша жұмсалады:

1) шикізат секторы ұйымдарынан түсетін салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің бекітілген және іс жүзіндегі сомасының арасындағы айырмасы ретінде анықталатын ысыраптарды өтеу үшін;

2) қордың мақсатты трансферттері түріндегі одан республикалық және жергілікті бюджеттерге Қазақстан Республикасының Президентң анықтайтын мақсаттарға берілетіні;

3) қорды басқару мен жыл сайынғы сыртқы аудитті жүргізумен байланысты шығыстарды жабуға.

Қордың қаражаттары оларды сақтау және инвестициялық кіріс алу мақсатында сенімді және өтімді шетелдік қаржы активтеріне орналастырылады. Оларды жекеше немесе мемлекеттік ұйымдар қамтамасыз ету ретінде пайдалануға болмайды.

Қорды басқару кезіндегі мемлекеттік биліктің өкілеттігі мынада. Қазақстан Республикасының Президенті:

1) Қазақстан Республикасының Ұлттық қорын басқару жөніндегі Кеңестік құрамын құрады;

2) қор мәселелері жөнінде Кеңеске, Үкіметке және ұлттық банкке орныдау үшін міндетті нұсқаулар береді;

3) қорды басқару жөніндегі қызметті бақылау жүзеге асырады;

4) ұсыныстар беру ұшін Кеңеске қорды басқарумен байланысты, оған бекітуге берілген құжаттарды бағыттайды;

5) қордың қызметтерімен байланысты өзге өкілеттерді жүзеге асырады.

Қазақстан Республикасының Үкіметі қорды басқару кезінде мына өкілеттіктерді жүзеге асырады:

1) есептемені жасау ережелерін, ақшаны қорға есепке алу және оны пайдалану тәртібін әзірлеп, бекітеді;

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

Ұқсас жұмыстар

Қаржылық ресурстарды басқару

«Қаржы жүйесі,құрылымы және оның бағыттарының өзара байланысы»

Шаруашылық субъектлерінің қаржысы

Қазақстан Республикасының қаржы жүйесі туралы

Экономиканы мемлекеттік басқарудағы қазынашылық жүйені дамыту (Қазынашылық Комитетінің бөлімшелерінің материалдары бойынша)

Ресей Федерациясының бюджеттен тыс қорлары

Бюджеттен тыс қорлардың мәні

Бюджеттен тыс қор

Ақпараттық жүйеге қойылатын талаптар

Шағын кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдаудың ақпараттық жүйесі

Пәндер

Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.

Ақпарат

Қосымша

Email: info@stud.kz