Адамгершілік қарым-қатынас мектебі (1930-1950)

Пән: Валеология
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

І Кіріспе

ІІ Негізгі бөлім

2. 1. Адамгершілік қарым-қатынас мектебіне экокномикалық шолу

ІІІ Қорытынды

ІV Пайдаланған әдебиеттер тізімі

Кіріспе

М. Х. Мескон, М. Альборт, Х. Хедоури «Менеджмент негіздері: басқарудағы ой пікірдің дамуы» кітабында мектептің төрт түрін белгіледі: ғылыми басқпрудың мектебі, әкімшілік мектебі, псиохология және адамдар қарым-қатынасының мектебі және басқару ғылымының мектебі (немесе сандық мектеп) . Мектептің төртке бөлінуіне байланысты төрт түрлі тәсілге бөлінеді. Мұнда басқару төрт түрлі көзқараста қарастырылады.

Процестік тәсілде басқару өзара байланысты басқару функциясының үздіксіз сериясы ретінде қарастырылады.

Жүйелік тәсілде атап көрсетілетіні: басшылар ұйымдастыруды адамдар, құрылым, міндеттер мен технология секілді өзара байланысты элементтердің жиынтығы ретінде қарастыруы, сөйтіп өзгермелі сыртқы орта жағдайында алуан түрлі мақсатқа жетуді көздеуі тиіс.

Ситуациялық (жағдай) тәсілінде басқарудың әртүрлі әдістерінің жарамдылығы нақты жағдайға қарай анықталады. Ұйымдастырудың өзінде де, қоршаған ортада да сан алуан факторлар болатындықтан, өндірісті басқарудың біріңғай, «таңдаулы» әдісі болмайды.

Ғылыми басқару (1856-1920)

Ғылыми менеджменттің пайда болуы Фредрик Уинслоу Тейлордың (1856-1915) есімімен байланысты. Оның басты еңбектері - «Фабриканы басқару» (1903) . «Ғылыми менджмент принциптері» (1911), «Конгрестің арнайы комиссиясы алдында көрсету» (1912) . Филадельфиядағы оның зиратының басына «Ғылыми менеджмент атасы» деп жазылған. 1880 жылдары өздігінен инжинерлік білім алған американдық Фредерик В. Тейлор еңбек рроцесін зертей бастады. Тейлор еңбек процесін өздігінен жүзеге асатын ісретінде қарастырмай, оған терең деп қойып, зерттей бастаған тұңғыш адам болды.

1856 жылы филадельфиялық адвокаттың отбасында дүиеге келген Фредерик В. Тейлор жасынан талапкер, ізденгіш болып өсті. Әуелі көзі уақытша нашар көргендіктен, Гарвард университетінде оқуды тоқтатып, Тейлор Филодельфиядағы шағын шеберханаға қарапайым жұмысшы болып орналасты.

Төрт жылдың ішінде ол модельді (үлгіші) және миханик мамандықтарын меңгерді. Кейіннен Тейлор Филодеьфиядағы «Миндвейл Стил Воргста» жұмыс істеп, түнге қарай инжинер-миханик мандығын оқып үйренді. Тейлор «Мидвейльдің» басқарушысы болғанда өнер кәсіп практикасындағы берекесіздікке қайран қалды. Ол басқарушы мен жұмысшы арасындағы ешқандай ынтымастықты көое алмады. Берекесіздік пен ысырапшылдық етек алған еді. Жұмысшылардың өнім өндіруінің шектеулі кең етек алған. Мұны Тейлор ұдайы әскери қызмет деп атады. Нашар жабдықталған, әрі жеткілікті үйретілмеген жұмысшыларға ешбір талғасыз кез келген жұмыс тапсырылды. Осыдан бастап Тейлор, ғылыми менеджменттің «атасы таңдаулы жол іздеуге» құлшына кірісті. Тейлордың ғылыми менеджментті ұдайы бақылау, экспериментеу және логикалық топшылау арқылы анықталған нормативтер көмегімен бизнесті жандандыратын менеджмент түрі болып саналады. «Медвейлде», кейінен «бетлехем Стилде» жұмыс істеген кезде Тейлор ғылыми менеджментті төрт салада танытты: номалау, уақыт пен міндетті зерттеу, ұдайы сұрыптау, уақыт пен міндетті зерттеу, ұдайы сұрыптау және баулу, ақшалай ынталандыру.

Тейлордың пікірінше, еңбек өнімділігінің артыруы қожайынға, жұмысшыға да молшылық әкелді. Ол үшін қожайынның да, жұмысшының да психилогиясын түбегейлі өзгерту қажет. Екі жағыда қосымша өнімді өзара бөлуге назар аудармай, бар күш - жігерін оны молайтуға жұмсауы тиіс. Тейлор өз теориясын тұжырымдай отырып, мынадай тоқтамаға келді: «Дәстүрлі әдістің орына ғылым; қарама-қарсылықтың орнына үйлесімділік; дербес жұмыстың орнына ынтымақтастық; еңбек өнімділігін щектеудің орнына еңбек өнімділігін барынша арттыру; әрбір жұмышының еңбек өнімділіг барыша арттыру, оларға барынша қолайлы жағдай жасау».

Адамгершілік қарым-қатынас мектебі (1930-1950)

Ғылыми басқару мектебі мен класикалық мектеп, психология жаңадан дамыған кезде жарық көрді, сондықтанда, осы мектептің авторлары адам факторының маңызын мойындай тұрса да, олардың пікір таласы ақыны әділ төлеу, экономикалық ынталандыру және формальды қызмет қарым-қатынасын орнату секелді мәселелермен шектеледі. Адамгершілік қарым қатынас жөніндегі қозғалыс, ұйымының негізі тиімді элементі ретінде адам факторын толық мойындай алмауына жауар ретінде туындаған еді. Оның өзі класикалық көзқарастағы кемшілікті шешу мақсатында пайда болғандықтан, адамгершілік қарым-қатынас мектебін кейде неокласикалық мектеп деп те атайды.

Мори Паркер Фоллет пен Элтон Мфйо фдфмгершілік қарым-қатынас мектебінің жаңа бағытта дамуының негізін салушылар деп есептелінеді. Мисс Фоллет менеджментті тұңғыш рет «басқа адамдардың көмегімен жұмыстың орындалуын қамтамасыз етуші» деп анықтама береді.

Мэйо «Уестерн электрок компани» фирмасымен шартқа тырып, Хоторнс каласында адам еңбегінің тиімділігіне психологиялық факторлардың ықпалын зерттеді. Бұл жұмыс кезінде бүкіл АҚШ-қа әйгілі болған «Хоторенстік эксперимент» деп аталды.

1926 жылы «Фонд Рокфеллер» қаржысына Гарвард университетінде өнеркәсіптік зерттеу білімі ашылып, 1927 жылдан бастап Мэйо жұмысын дамытты. 1933 жылы Мэйо «Индустриялдық өркениеттегі адамгершершілік қарымқатынастар» кітабын шығарды. Бұл кітаптағы басты идея - еңбек тиімділігі үшін психологиялық жағдай және жұмысшылардың жақсы көңіл күйінің қажеттігі туралы. «Бақытты жұмысшы дегеніміз тиімді жұмысшы», деп тұжырымдайды Мэйо. Басқаша айтқанда, жұмысшылардың еңбек өнімділігін барынша арттыру үшін, оны бақытты ету қажет. Демек, жақсы меңгеруші тек өндіріспен еңбекті ұйымдастыру техникасы туралы ғана емес, жұмыстың психологиялық жағдайларын да, жұмысшылардың көңіл-күйін де ойластыруы тиіс, мұның өзі еңбек тиімділігінің елеулі факторларының бірі. Меңгеру ұжымдағы жұмыс істейтіндердің кейбіреуін айрықша қамқорлыққа алуы тиіс.

«Адамгершілік қарым-қатынас» мектебінің көрнекті өкілдері К. Арджерис, Ф. Ферцберг, Р. Ликатт, Д. Макгрегор, Р. Блейк т. б.

Бұл ағыттың негізгі қағидасы ресми емес шағын топтардың ролін орындау, басқару практикасында топтағы психологиялық және әлеуметтік ерекшеліктерді тауып, пайдалануға мүмкіндік беретіндей тәсілдерді қабылдау болып саналады. Мәселен, осы топтың өкілдері «класикалық» мектептің барынша бөлісу жөніндегі негізгі тезистерінің біріне күмән келтіреді. Еңбекті толық бөлісудің нәтижесінде толық пайда болған топ ерекшелігі, тұрақты, әрі қатаң бақылаудың нәтижесінде жұмысшылардың қарапайым операцияларды бір сарынды қайталауы қолайсыз әсер етіп, оларды жалықтырады.

Еңбек бөлісіндегі қолайсыз әсер етіп, оларды жалықтырады.

Еңбек бөлінісіндегі қолайсыз зардаптарды жою жөніндегі ұсынылатын адамдардың ішінде жұмысшыларды операцияны жомпарлауға (яғни оны ұлтайту және алуан түрлілігін арттыру) қатыстыру көзделген. Ұмақ мериялы және көп наменклатуралы өндірісте тасқынды әдістен бастартуды одан гөрі өндірістің икемділігіне ықпал ететін, өнім сапасын арттыратын, әрі шығынды азайтатын автономды құрастыру тенділерін енгізуді ұсынады. Автоматтандыру кезінде мамандықтарды үйлестіру ұысынылады. Мәселен, жабдықтарды жөндеуді, күту және бақылауды үйлемтіру. Мұндай жағдайда жұмысшылардың еңбекке мүдделігі артып, мамандылығы жетіле түсетіндігін кәсіпкерлер атап көсетеді.

«Адамгершілік-қарымқатыныс» мектебінің өкілдері басқару жүйесіндегі жұмыскерлердің еңбегін жетілдіру тәсілдерін іздестіруге едәуір көңіл бөледі. Атап айтқанда, олар рески емес әлеуметтік құрылымды өзгертуге ерекше көңіл бөлуді несеме ұйымның формальді құрылымын қайта құруды ұсынды.

Олар класикалық мектеп ұсынған «жоғарыдан төменге қарай бағыну үйлесімділігі» принципін қатты сынға сынға алып, биліктің тек жоғарыдан төмен қарай жүруін тиімде деп есептемеді. Осыған орай олар «комиссияарқылы үйлесімділікті» ұсынды, мының өзі идея қатынасының тиімділігін арттыруды, жалпы саяси ұйымның жақсы қабылдауын, әрі оның неғұрлым тиімді жүзеге асрылуын қамтамасыз етеді.

Осындай қортындыларға сүйне отырып, психологиялық мектептің зертеушілері былайша топшылады: егер башылар өз жұмыскерлері туралы көбірек қамқорлық жасаса, онда олардың қанағаттану сезімі де, еңбек өніділігі де жоғары болады. Тікелей басшылық ететіндердің неғұрлым тиімді әрекет етуі, жұмыскерлермен кеңесуі, қарым-қатынас жасауға барынша толық мүмкіндік беруі арқылы адамдармен қарым-қатынас жасау амалдарын пайдалануды ұсынылады.

Басқару ғылымы немесе сандық ықпал (1950 жылдан күні бүгінге дейін)

Шет елдегі басқару териясының даңа бағыттарының бірі - «басқару ғылымы» деп аталатын - басқару ғылымына сандық тәсілдер мен дәл ғылым аппаратын енгізуге тырысуымен сипатталады.

«Жаңа» мектептің ең көрнекті өкілдеріне Р. Акофф, Л. Берланфи, С. Бир, А. Гольдбергер, Н. Джорджеску - Реган, Р. Каллеин, П. Клейін, Р. Люс, Д. Форрестер секілді ғалымдар жатады. Бұл мектептің қалыптасуы кибернетика мен операцияны зерттеу сандық талдау әдістерін тұтастай, оны бөлімдерге жәктемей дайындаумен шектеледі.

Кейінен операцияны зерттеу ғылымының дербес саласы ретінде қалыптастырып, негізгі екі бағытты қарастырылды. Біріншісі, басқаруда неғұрлым жиірек кездесетін құбылыстың математикалық моделін құруға, запастарды басқаруға, ресурстарды бөлуге, бұқаралық қызмет көрсету міндеттеріне, ескі жабдықтарды алмастыруға, жұмыс уақытын реттеуге т. б. байланысты болды. Екіншісі, жүйені зерттеуге - «жүйе техникаларын» құруға айрыққа мән берді.

Әрі қарай дербес ғылыми пән - басқару шешімдерінің теориясы қалыптасты.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.