Бастауыш сыныпта дүниетанудың мазмұны

Жоспар.

І. Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3

2. Негізгі бөлім.
2.1 Бастауыш сыныпта дүниетанудың мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4
2.2 Дүниетануды оқытудың тәрбиелік мәні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 12
2.3 Дүниетану ғылымын ғылыми тұрғыда қалыптастыру ... ... ... ... ... ... ...17
2.4 Дүниетапну сабағының құрылымын таңдау принциптері ... ... ... ... ... ..21

3. Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..25

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..26

І. Кіріспе.
Бастауыш сыныпта "Дүниені" танытуға байланысты материалдарды оқытуда бірнеше мақсат көзделеді.
Біріншіден, адам баласы саясатпен, ғылыммен, өнермен және т.б осы сияқты саяси, рухани мәселелермен айналысу үшің рлардың көңіл күйі көтеріңкі, дені сау, рухани дүниесі бай болуы қажет. Материалдық дүние, яғни, киім-кешек, ішім-жем, баспана және т.б. тіршілікке керекті жағдайлар сай болмаса, адамның рухани мәселелермен айналысуға мүмкіндігі келмейді. Өзіне қолайлы жағдай жасау үшін адамның еңбек етуі, өз өмірін өзі ұйымдастыра білуі, материалдық игіліктерді өндірумен айналысуы қажет.
Материалдық игілікті ондіруге адам күш жұмсайды және күшті қолданатын нақты зат болуы керек. Ол заттар табиғаттан алынады. Сонымен қатар, өнімді дұрыс өндіруге, оны қоғам игілігіне және жеке бас игілігіне пайдалануға білімділік, ұйымдастырушылық қабілет пен күш керек. Табиғат байлығының мән-мағынасын түсініп, оны орынды, үнемді, тиімді пайдалану шеберлігіне адам бал асы білім мен біліктілік арқылы жетеді. Бұл сияқты қоғамдық өмір талабына икемділік, бейімділік, шеберлік, білімділік оқушыларға бастауыш сьшьптгағы дүниетану материалдарын оқьпу арқылы қалыптаса бастайды.
Оқушылардың дүниетанымының қалыптасуында эмоция мен логикалық ойдың мәні зор. Қазіргі таңдағы ғылыми еңбектерде адам эмоциясының және логикалық ойдың бір-бірімен тығыз байланыстылығы дәлелденіп отыр. Бұл екеуі де — адамның ішкі сезімі, жан әрекеті. Сыртқы шындықтың сезімге әсер етуінен түрлі хабарлар миға жетіп, эмоция тудырады да, ой осыған орай шешім қабылдайды. Ой — қорытынды шығарып, шешім қабыддау тірегі десек, эмоция оның көзге түсетін нәтижесі ретінде сыртқа шығатын күйі (қобалжу, ренжу, қуану, қүптау не жоққа шығару және т.б.), түрі. Осыған қарап, эмоция мен ойдың көзқарастың қалыптасуына тікелей әсер ететінін көруте болады.

4. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.
1.С.Б.Кырымский, В.И.Кузнецов. Мировоз зренческие категории в современном естествознании. — Киев, 1983. - 222 с.
2.Б.М.Кедров. Диалектический путь теоретического синтеза современного естествознания. //Синтез современного научного знания. - М., 1982. — Вып.З. — С. 3—36.
3. Ә.Нысанбаев, ТАбханов. Ойлау тарихының белестері. Фил. тарихы. — Алматы: Ғылым, 1994. — 76 б.
4. А. Қасабеков, Ж. Алтаев. Қазақ философиясының тарихына кіріспе. —- Алматы: Ердаулет, 1994. — 172 б.
5.М.С. Орынбеков. Абайдың дүниетанымы мен философиясы. — Алматы.: Ғылым, 1995. — 181 б.
6.Ж.Алтаев. Қазақ философиясының қалыптасуы. Док. дис. авторефераты. — Алматы: әл-Фараби атындагы ҚМҮУ, 1997. 22 б.
7.Р.Кішібеков, Ү.Сыдықов. Философия. —Алматы: Қазақстан, 1994.- 337 б.
8.М.А.Данилов, Б.П.Есипов. Дидактика. — М.: Изд-во Академ пед.наук РСФСР, 1957. — 518 с.
9.М Л Данилов. Процесс обучения в советской школе.-— М.: Изд-во Учпедгиз, 1960. — 297 с.
10.И. Лернер, М.Н. Скаткж. Пути совершенствования методов обучения. // Начальное обучение. — 1969. 6.
11.И.Лернер. Дидактические функции и границы применения проблемного обучения. // В кн. Формирование направленности личности школьников. — Владимир, 1975. - 255 с.
12.И.Лернер. Процесс обучения и его закономерности.— М.: Знание, 1980. — 160 с.
13.Л.В.Занков. О начальном обучении. М.: Изд.АЛН РСФСР, 1963. - 200 с.
14. Л.В.Занков. Дидактика и жизнь. М.: Просвещение, 1968. - 175 с.
15.М.И.Махмудов. Мектепте проблемалық оқытуды ұйымдастыру. Алматы: Мектеп, 1981. — 247 б.

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 24 бет
Таңдаулыға:

Жоспар.
І.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3

2. Негізгі бөлім.
2.1 Бастауыш сыныпта дүниетанудың
мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4
2.2 Дүниетануды оқытудың тәрбиелік
мәні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .12
2.3 Дүниетану ғылымын ғылыми тұрғыда
қалыптастыру ... ... ... ... ... ... ... 17
2.4 Дүниетапну сабағының құрылымын таңдау
принциптері ... ... ... ... ... ..21

3.
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... 25

Пайдаланылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..26

І. Кіріспе.
Бастауыш сыныпта "Дүниені" танытуға байланысты материалдарды оқытуда
бірнеше мақсат көзделеді.
Біріншіден, адам баласы саясатпен, ғылыммен, өнермен және т.б осы
сияқты саяси, рухани мәселелермен айналысу үшің рлардың көңіл күйі
көтеріңкі, дені сау, рухани дүниесі бай болуы қажет. Материалдық дүние,
яғни, киім-кешек, ішім-жем, баспана және т.б. тіршілікке керекті
жағдайлар сай болмаса, адамның рухани мәселелермен айналысуға мүмкіндігі
келмейді. Өзіне қолайлы жағдай жасау үшін адамның еңбек етуі, өз өмірін
өзі ұйымдастыра білуі, материалдық игіліктерді өндірумен айналысуы қажет.
Материалдық игілікті ондіруге адам күш жұмсайды және күшті қолданатын
нақты зат болуы керек. Ол заттар табиғаттан алынады. Сонымен қатар, өнімді
дұрыс өндіруге, оны қоғам игілігіне және жеке бас игілігіне пайдалануға
білімділік, ұйымдастырушылық қабілет пен күш керек. Табиғат байлығының мән-
мағынасын түсініп, оны орынды, үнемді, тиімді пайдалану шеберлігіне адам
бал асы білім мен біліктілік арқылы жетеді. Бұл сияқты қоғамдық өмір
талабына икемділік, бейімділік, шеберлік, білімділік оқушыларға бастауыш
сьшьптгағы дүниетану материалдарын оқьпу арқылы қалыптаса бастайды.
Оқушылардың дүниетанымының қалыптасуында эмоция мен логикалық ойдың
мәні зор. Қазіргі таңдағы ғылыми еңбектерде адам эмоциясының және логикалық
ойдың бір-бірімен тығыз байланыстылығы дәлелденіп отыр. Бұл екеуі де —
адамның ішкі сезімі, жан әрекеті. Сыртқы шындықтың сезімге әсер етуінен
түрлі хабарлар миға жетіп, эмоция тудырады да, ой осыған орай шешім
қабылдайды. Ой — қорытынды шығарып, шешім қабыддау тірегі десек, эмоция
оның көзге түсетін нәтижесі ретінде сыртқа шығатын күйі (қобалжу,
ренжу, қуану, қүптау не жоққа шығару және т.б.), түрі. Осыған қарап, эмоция
мен ойдың көзқарастың қалыптасуына тікелей әсер ететінін көруте
болады.
2. Негізгі бөлім.
2.1 Бастауыш сыныпта дүниетанудың мазмұны.
Оқушылардың дүниетану көзқарасы ғылыми білім негізіңде, оны тиянақты
меңгеру нәтижесінде ғана қалыптаспақ. Жоғарыда айтқандай, қоғамның даму
дәрежесі төмен, оқу-ағарту жұмыстар әлде де жетіле қоймаған кездің өзінде
де балаларда дүниеге деген қызығушылық, оны білуге, үйренуге талпынушылық
болды. Бірақ, ол ғылымға негізделмегендіктен, үстіртін көзге бірден
түсетін, тез шальщған белгілер мен байланыстар жайындағы пікірлер
болғандықтан, көбіне қате ұғымдардың қалыптасуына әкеліп соғып отырды.
Өйткені балалар байқап көргендерін өз қалпында, эр затты не құбылысы тек
сыртқы түріне, көрінісіне байланысты қабылдайды,
Қоғам дамуы оқу-ағарту ісінің ғылыми деңгейге көтерілуі нәтижесінде
көзқарастың ғылыми мәні жоғарылады. Білім мазмұнының тереңдеуіне байланысты
дүниеге көзқарас та нақтылана түсті. Білім арқылы ғана әр заттың не
құбылыстың шынайы мәні ашылады. Осыны білген ойшылдарымыз ертеде-ақ халыққа
білім берудің маңызын түсініп, "көзі ашық" болуы тек біліммен байланысты
екенін айтып кетті. Білімсіздіктің мүшкіл халін Абайдың мына бір шумағынан-
ақ түсінуге болады:
Білмеген соқыр, Қайғысыз отыр, Тамағы тойса, жатуға" —деп,
білімсіздіктің аянышты халін күйіне жырлайды. Білім жоқ болса, көзқарастың
дұрыс дамуы мүмкін емес. Дүниетанудан білім беру барысында ғылыми ұғымды
меңгерту арқылы дүние заттарының, құбылыстарының нақтылығын, олардың біздің
санамыздан тыс өмір сүретінін және бір-бірімен байланыстылығын, заттар мен
құбылыстардың даму зандылықтарын түсіндіріп, шындыққа сенімдерін арттыру
мақсаты жүзеге асады. Білімнің ғылымилығы оқушылар сенімінің көзі деуге
болады. Себебі әрбір ғылыми ұғымды меңгеру үшін оқушылар іс-әрекеттер
жасап, практикалық жұмыстар, тәжірибелер арқылы проблемалық ахуалдарды шешу
барысында шындыққа жетеді. Шындыққа жету жолында өз іс-әрекеттерін қорытып,
ой толғайды, оның нәтижесін тұжырымдайды. Белгілі дәлелділікке жеткеннен
кейін алған ұғымдарына сенімі артады. Сонымен қатар, әрекет жасап,
ізденіп, талпыну арқылы өз-өзіне, алдына қойған мақсатты шеше алатындығына
деген сенімі артады.
Бастауыш сыныпта "Дүниені" танытуға байланысты материалдарды оқытуда
бірнеше мақсат көзделеді.
Біріншіден, адам баласы саясатпен, ғылыммен, өнермен және т.б осы
сияқты саяси, рухани мәселелермен айналысу үшің рлардың көңіл күйі
көтеріңкі, дені сау, рухани дүниесі бай болуы қажет. Материалдық дүние,
яғни, киім-кешек, ішім-жем, баспана және т.б. тіршілікке керекті
жағдайлар сай болмаса, адамның рухани мәселелермен айналысуға мүмкіндігі
келмейді. Өзіне қолайлы жағдай жасау үшін адамның еңбек етуі, өз өмірін
өзі ұйымдастыра білуі, материалдық игіліктерді өндірумен айналысуы қажет.
Материалдық игілікті ондіруге адам күш жұмсайды және күшті қолданатын
нақты зат болуы керек. Ол заттар табиғаттан алынады. Сонымен қатар, өнімді
дұрыс өндіруге, оны қоғам игілігіне және жеке бас игілігіне пайдалануға
білімділік, ұйымдастырушылық қабілет пен күш керек. Табиғат байлығының мән-
мағынасын түсініп, оны орынды, үнемді, тиімді пайдалану шеберлігіне адам
бал асы білім мен біліктілік арқылы жетеді. Бұл сияқты қоғамдық өмір
талабына икемділік, бейімділік, шеберлік, білімділік оқушыларға бастауыш
сьшьптгағы дүниетану материалдарын оқьпу арқылы қалыптаса бастайды.
Оқушылардың дүниетанымының қалыптасуында эмоция мен логикалық ойдың
мәні зор. Қазіргі таңдағы ғылыми еңбектерде адам эмоциясының және логикалық
ойдың бір-бірімен тығыз байланыстылығы дәлелденіп отыр. Бұл екеуі де —
адамның ішкі сезімі, жан әрекеті. Сыртқы шындықтың сезімге әсер етуінен
түрлі хабарлар миға жетіп, эмоция тудырады да, ой осыған орай шешім
қабылдайды. Ой — қорытынды шығарып, шешім қабыддау тірегі десек, эмоция
оның көзге түсетін нәтижесі ретінде сыртқа шығатын күйі (қобалжу,
ренжу, қуану, қүптау не жоққа шығару және т.б.), түрі. Осыған қарап, эмоция
мен ойдың көзқарастың қалыптасуына тікелей әсер ететінін көруте
болады. Бір затты не құбылысты танып білуде олар үнемі қатар жүреді. Ал
танып-білу нәтижесінде дүниетаным қалыптасады.
Дүниетанымдық қабілеттің керектігі адам баласының бүкіл өмірі табиғат
аясыңда, қоғам ортасында, олармен қарым-қатынаста өтетіндіктен, ол
қатынастардың әдіс-тәсілін меңгеруі тиіс. Мұндай әдіс-тәсіл бала жастан
қоршаған орта туралы білім алу арқылы меңгеріледі. Мәселен, әр затты
байқау, бағдарлап қарау, олардың түр-түсін сезіну арқылы қасиеттерін
айқындай түсу — мүның бәрі адамда бірден пайда болатын икемдік пен
іскерліктер емес. Ол жүйелі меңгерілген білім нәтижесінде қалыптасады.
Адамның болмысы туралы филосбфтар анықтама бергенде, "Адам — еңбек
әрекетімен шұғылдана түсетін, өзара байланыс жасауға толық қабілеті бар
тіршілік иесі", — дейді. Олай болса, сол қатынастарды ғылыми негізде
этикалық, эстетикалық, адами тұрғыда жүзеге асыру үшін адам қоршаған
дүниеден білім жүйесін меңгеруі тиіс.
Адамның бүісіл болмысы үш түрлі өлшемнен (биология-лық, психологиялық,
әлеуметтік) тұратынын білеміз. Әр өлшемнің өз деңгейі мен мазмұны бар.
Биологиялық өлшем адамның дене бітімін, тұр-тұлғасын, ой-өрісін
қамтиды. Дамуды биологиялық тұрғыдан алсақ, ол — дененің дамуы, деннің
саулығы, мидың жұмыс істеу - қабілеті. Бұл өлшемнің түпкі шығу тегі
генетикалық болғанымен, оны керегінше шындау адамның өзіне байланысты.
Адам өзін-өзі тәрбиелеудің, жетілдірудің жолын меңгерсе ғана, бұл
талаптарды орындай алады. Өзін-өзі тәрбиелей білетін, жетілдіру жолында
еңбек етіп, тер төгетін адам білімді болуға тиіс. Бұл — дүниетанымдық
деңгейдің көтерілуіне қажет алғы шарттың бірі. Дүниетануды оқытудың мәні де
осында.
Адамның екінші олшемі — психологиялық олшем. Бұл адамның жан дүниесі,
темпераменті, санасы, есі және т.б. Қысқаша айтқанда, ағзасында жүріп
жатқан процестер. Адамның бұл өлшемі биологиялық өлшеммен тығыз байланысты.
Мәселен, адамның көңіл-күйінің озгерісін мидан бөлек альш қарай алмаймыз.
Психикалық түрғыдан бір нэрсеге өзінің қатысын корсету үшін адам алдымен
ойланады. Сол ойдан келіп оның сүйсіну, ренжу және т.б сияқты сезімдік
қатысы байқалады,
Адамның бүкіл болмысын әлеуметтік ортадан бөліп алып қарауға болмайды.
Адамның жекебас ретінде дамуына биологиялық өлшем қандай маңызды болса,
әлеуметтік орта да сондай маңызды. Адам қоғамдық ортада дамиды. Сонымен
қатар, "Қоғам дамуының қозғаушы күші — адам". Қоғамның алғашқы сатысы —
жанұя, ағайын-туысы. Онан әрі оқу-тэрбие беретін арнаулы ұйымдар, еңбек
ететін ортасы, өз елі, туған жері, Отаны. Осы элеуметтік орта адам
дамуының, оның рухани дүниесінің азығы.
Дпдмның жекебас ретіндегі ерекшелігі осы үш өлшемнің бірлігінен туады.
Ал бұл өлшемдердің дұрыс қалыптасуы білім алу арқылы жүзеге асады.
Дүниетануды оқытып, адамның табиғатпен, қоғаммен қатысын түсіндіру
барысында олардың әлеуметтік өлшемін кеңейту мүмкіндігі туады. Адамның
дұрыс қалыптасуында қоғамдық еңбектің мәні зор, осы түрғыдандлсақ та,
дүниетануды оқытудың маңызын түсінуге болады, Дүниетануды оқыту барысында
бір жағынан қоғам туралы білім беріп, қоғамның адаммен, табиғатпен
байланысын айқындау, екінші жағынан, қоғамды дамытудағы адам еңбегінің
маңызын үғындыру мақсаты алға қойылады.
Қоғамның дамуы еңбекпен тығыз байланысты. Оған ой еңбегі де, қол еңбегі
де жатады. Қоғам материалдық игілікті өндіру арқылы ғана өркендейді деуге
болмайды.
Ои еңбегшің нәтижесінде ғылым мен техника жетшіп, өндіріс өнімдерщщ
молаюы қоғамның дамуын тездетеді. Осы тұрғыдан алғанда да дүниетануды
бастауыш сыныпта окытудың зор маңызы бар.
Дүниетану оқушыларды объективті дүниемен таныстырады, соны үйретеді,
сол туралы білім береді. Объективті дүние адам санасында сәулеленеді, ойын
байытады Сана - білімнің жиынтығы, ол таным процесі. Дүниетануды оқытудың
мәні осында жатыр.
Дүниені тану, білу барысында бала эмоциясының рөлі күшті. Ол затқа,
құбылысқа қызыға қарау, қуану өкіну қажеттілігін ажырату сияқты өз
қатыстарын аңғартады Өз кезегінде көрген, байқаған объектілеріне қатысын,
оған деген көңіл күйін білдіру ақыл-ойға әсер етеді.
Дүниетануды бастауыш сыныпта оқытудың барысында оқушының таным процесі
дамиды. Олардың танымына сезім мүшелердің қызметі көмегін тигізеді. Оқушы
сыртқы дүниені сезім мүшелері арқылы қабылдайды. Сезініп қабылдау
нәтижесінде оның ой-өрісі дамып, тиянақты ұғым алады.
Психологиялық тұрғыдан алғанда, адамның бірнеше даму кезеңі бар екені
белгілі. Сол даму кезеңінің әрқайсысында бір жетекші әрекеттің басым болуы
тән Мысалы, үш жасқа дейінгі сәби кезеңінде коммуникативті әрекет, яғни,
қарым-қатынас әрекеті басым. Баланың маңайы мен адамдар арасындағы қарым-
қатысының нәтижесінде тілі дамиды. Затгарды танып, қажетгтілерін сүрап,
атын атайды, өз әлінше пайдасына жаратады. Осы коммуникативті әрекет
нәтижесінде білмеуден білуге көшеді. Тілдің дамуы оның маңайымен қатысын
күшейтеді де, енді басқа әрекеттерді меңгере бастайды. Одан кейінгі екінші
кезең үш жастан басталады. Бұрын маңайымен қарым-қатынас әрекетін меңгерген
бала енді ойын әрекетінің басқа да әрекеттермен қабысқан ерекше түріне
көшеді. Бала ойын арқылы маңайымен қарым-қатынас жасап қана қоймайды,
сонымен бірге оның таным әрекеті қатар жүреді. А.Н.Леонтьевтің пікірінше,
бұл ерекше жаңа типті көркем шығармашылық әрекет деп аталады (Художественно
творческий). Өйткені бала ойын арқылы білім алады, маңайын танып, біліп
қана қоймай, онымен қалай қатынас жасауды үйренеді, соның арқасында өзінің
қоршаған д үниеге қатысын, орнын анықтайды. Үшіншікезең — мектеп өмірінен
басталады. Бұл кезеңдегі бүкіл әрекетгердің ішіндегі жетекшісі — таным
әрекеті. Оқудың мақсаттылығы, жүйелілігі және оны меңгеруге оқушылардың
міңдеттілігі өріле бірігіп, оқушының оқуға байланысты әрекеттерінің бәрі
осы таным әрекетіне тіреледі. Онан әрі жасөспірім кезеңінде құндылық-
бағыттышық әрекет (ценностно-ориентировочное) басым орын алады.
Бастауыш сынып оқушыларының психологиялық ерекшелігіне жоғарьща
айтылған кезендердің үшеуі де сипатты. Бүған қарап, күнбе күн физиологиялық
жағынан да, психологиялық жағынан да тез дамитын бастауыш сынып оқушылары
тек осы әрекеттермен ғана шектеледі екен деген ұғым тұмауға тиіс. Бұл
жерде жетекші әрекет деген түсініктің ерекше мәні бар. "Жетекші әрекет"
деген анықтаманы совет психологтары ұсынып, ол анықтама бүкіл дүниежүзінде
құптау тапты. "Жетекші әрекет" белгілі даму кезеңінде жиі байқалғандықтан,
солай аталмайды. Ол сол кезендегі баланың бүкіл психикасына, оның өзгеруі
мен дамуына әсерін тигізе отырып, келесі жаңа және жоғарғы сатыдағы
әрекеттің тууына дайындайтын болғандықтан, басқа әрекеттерге жетекшілік рөл
атқарады. Басқа әрекеттердің дамуына негіз салып, жаңа әрекетке жетелейді.
Бастауыш сынып оқушылары әрекеттің барлық түрін меңгере алады деп айта
алмай-мыз. Бірақ дүниені танудың әрекеттеріне жаттықтырып, оны үғынудың
әдістерін меңгеріп, өз болмысын аша түсуге үйретсек, соның нәтижесінде
жекебас мүмкіндігі айқындала түседі. Дүниетанудан берілетін білімнің
сыныптан сыныпқа тереңцеуіне қарай, оқушылар ұғымы ғылыми арнаға түсе
бастайды. Соның нәтижесінде олардың дүниеге көзқарасы нақтыланып, білім
жүйелілігі пайда болады. Олай болса, адам, табиғат, қоғам үшеуінің
байланысы дүниетанудың бүкіл мәнін ашып, оқушыларда қоршаған дүниеге деген
тұрақты көзқарас пайда болады. Адам табиғатпен үнемі еңбек арқылы
байланысады. Бір нәрсені өндірсе де, ексе де, жасаса да, өзіне қажет кез-
келген керекті затты алып, пайдаланса да, бәрі еңбек арқылы жүзеге асады.
Табиғат байлықтарын өндейді, өзгертеді, одан тіршілікке керекті игілікке
жарататын зат шығарады. Адамның табиғатпен байланысының екінші жағы, оның
сол табиғат ішінде өмір сүріп, тіршілік етуінде. Табиғат аясындағы адамның
іс-әрекеті саналы ойдың негізінде ақылмен орындалады. Оқушы да — сол
адамдардың бірі. Ол да таным әрекеттері арқылы осы байланыстарды біліп,
түсініп қана қоймай, табиғатты меңгеру үшін атқаратын іс-әрекетті
орындаудың әдіс-тәсілдерін меңгереді. Табиғатты пайдалану үшін оқып, білім
алу керектігіне көзін жеткізеді. Қоршаған дүниенің біртұтас-тығымен қатар
өзгергіштігін де түсінеді. Сонымен қатар өзін қоршаған дүниеге, аймағына,
маңайына, туғанжеріне бақылай қарауды, зерттеу жүргізу тәсілдерін үйренеді.
Басқаша айтқанда, өзін қоршаған нақты ортаны бақылайды, олардың нәтижесін
қорытуға төселеді. Өз жері, аймағы деп отырғанымыз — "Географиялық орта" —
бұл қоғамдық өмірмен тікелей байланысқа түсіп, қарым-қатынас жасайтын,
оның дамуына тікелей қажетті болып танылатын табиғат дүниесінің бір бөлігі.
Осы өзі өмір сүріп отырған ортамен байланыстылықты оқушы күнбе-күн
сезініп, біліп, қабылдап, үғынып отырады. Бұл ортадан адам тек өзіне
керегін ғана өндіріп қоймай, қоғамға керекті, соның қажетіне жарайтын
өнімдерді де өндіретінін біледі.
Оқушылардың дүниетанымын ғылыми түрғыда қалыптастыруға 3-сыныптан
бастап бүкіл тіршілікті тіршілік ортасына қарай топтап берудің де маңызы
зор. Мысалы, суда, шөлде және т.б. тіршілік ететін жануарлар мен
өсімдіктер туралы мағлүматтар беру арқылы тіршіліктің барлық ортада да
кездесетіні жайында білім бере отырып, оқушылардың жоғарғы сыныптарда
оқитын жаратылыстану пәндерін ғылыми ұғынуына негіз қалау мақсаты жүзеге
асады. 1-сыныпта өсімдіктердің, жануарлардың тіршілігіне қажетті
жағдайларды оқып-үйренген оқушы енді сол қажеттіліктерді қамтамасыз ететін
күн сәулесінің, судың, топырақтың жеке қасиеттерімен танысып, денесі
ретіндегі табиғаттан алатын орнын біледі. Бұл табиғаттағы үзілмейтін зат
айналымын түсінуге негіз қалайды. Табиғат заттары мен құбылыстарының бір-
біріне әсерін түсінген оқушыда экологиялық көзқарас дамып, олардың
дүниетанымының ажырамас бөлігіне айналады. Дүниетанымы дұрыс қалыптасқан
оқушылардың қоршаған ортаға қатысы, мінез-құлқы өзгереді. Мінез-құлық ішкі
сипат болғанымен, оның көрінісі оқушылардың іс-әрекетінен байқалмай
қалмайды. Ол білім мен тәрбиенің тұтастығы арқылы қалыптасып, әдетке
айналады. Қоршаған ортаға үнемділік көзқарас, жанашырлық, кішіпейілділік
осының бәрі де оқушылардың дүниетанымы негізінде әдетке айналатын қасиет.
Қазіргі жағдайда қоғам дамыған сайын табиғи орта байлығы өте тез қарқынмен
пайдаланылуда. Болашақ қоғам иесі — оқушылардың осы мәселені жете түсініп,
ысырапқа жол * бермеуі үшін олардың дүниетанымының дұрыс қалыптасуы -
өзекті мәселе.
Қазіргі танда халықтың әлеуметтік жағдайын жақсарту, азық-түлік қорын
молайту, табиғат байлығын үнемдеу, тіршілік ортасын қорғау және т.б. бүкіл
адамзаттық мәселелер көтерілуде. Болашақта бұл талаптарды жүзеге асыру үшін
жаңаша ойлай алатын, адамзаттың игілікті істеріне атсалысатын жастар
дайындау мәселесі туып отыр. Осы түрғыдан алғанда оқушылардың дүниетанымын
бастауыш сыныптан бастап қалыптастарудың қажеттілігі туындайды. Дүниетануды
оқытудың маңызын онан әрі көтере түседі — оның басқа пәндермен
сабақтастығы. Сабақтастықтың анықтамасын педагогикалық энциклопедияда былай
береді: "Преемственность в обучении — состоит в установлении необходимой
связи и правильного соотношения между частями учебного предмета на разных
ступенях его изучения". Ал философиялық сөздікте "Преемственность -—
объективная, необходимая связь между новым и старым в процессе развития,
одна из наиболее существенных черт закона отрицания", — деп көрсетеді. Осы
анықтамалар пәндер мазмұнының сабақтастығы бүрын берілген ұғымды жойып,
жаңа ұғымға көшу емес, қайта сол өткен негізге сүйеніп және оны өзіне
бағындыра отырып білім деңгейінің көтерілуін көрсетеді.

2.2 Дүниетану пәнін оқытудың тәрбиелік міндеттері.
Дүниетану курсын өтудің тәрбиелік мәні. Дүниетану курсы
оқушылардың білімін көтеру мен тәрбиелеуде мүмкіндігі мол. Бастауыш класс
окушылары өз өлкесіндегі өндіріспен, елдер еңбегімен танысып жансыз және
жанды табиғаттан элементарлы мәліметтер алады. Дүниетану білімі және тәрбие
мазмұны құрамына тікелей табиғатты базғдарлау, өсімдіктср мен жануарларға
тәжірибелер жасау, еңбек адамдарының қызметімен таныстыру және іс жүзінде
мектеп учаскелерінде еңбеюсе араласу кіреді.
Дүниетану материалдарымен оқушылар 1-ші кластан бастап кіріседі.
Оқушылардың қоршаған ортамен танысуы барысында жанды және жансыз табиғатқа
жататын денелердің алуан түрлілігі және оның өзгергіштігі жөнінде білімі
артып, қалыптасады. Екінші кластан бастап дүниетанымы маусымдық
өзгерістерге байланысты зерттеле бастайды. Ол табиғатпен әртүрлі
маусымдарда танысуына байланысты. Мысалы, өсімдіктерді әртүрлі
маусымдарда зерттейді. Әсіресе өсімдіжтерді зерттеуде күзде, қыста,
көктемде зерттеуге, бағдарлауға мән беріледі.
3-4 класс дүңиетану программалары бұрынғы білімдерінің жалғасы болын
табылады. Олар келер класстардан жаратылыстану пәндерін өтуге негіз
қалайды. Сондықтанда дүниетану курсының мазмұны әртүрлі ғылымдардың өсімдік
туралы, жануарлар туралы, адамдар туралы, Жер беті тұрты, оның қазба
байлықтары, топырак, ауа райы, климат туралы элеменітерді қамтиды.
Дүниетану білімін оқушылар әртүрлі нәрселерден алады: табиғат,
оқулықтар, ғылымж әдебиеттер, мұғалімнің, ата-аналарының айтқандарынан,
газет-журналдардан, радио-теледидарлардан т.с.с. алады. Осындай
икформация көздерінің мол болуы оқу-тәрбие жұмыстарын табысты шешуге
мүмкіндік береді Білім беру, тәрбие жұмыстары комплексті шешіледі. Оқытумен
бірге жан-жакты тәрбие жұмысы жүріп отырады. Оның кұрамына окушыларға
ғылыми көзқарасын қалыптастыру, идея-саяси, патриоттық, санитарлы-
гигиеналық, физикалық және еңбек тәрбиелерін қамтиды. Жан-жакты тәрбие
,міндетіне оқушыдарға еңбек үрдістері мен еңбек адамдарын силауды үйрету,
әртүрлі жұмыстармен (профессия) таныстыру, осының нәтижесінде мамандық
тандау (профориентация) жұмыстарын жүргізу жатады.
Тәрбие жұмыстарының тағы бір міндеті — оқушыларға ғылыми көзқарас
қалыптастыру. Дүниетаңу қурсында осы мәселені шешуге кеп мүмкіндіктер
жасалған. Ғылыми- көзкарас қалыптастыру үшін мектеп программасында және
оқулығында көп көңіл бөлінген.
Оқушыларға жансыз дәне жанды Дүние женінде, еңбек адамдары жөнінде
элементар мәліметтер бере отырып, мұғалім дүниенін кдлай бір-бірімен
байланыстырылғын, адамдар еңбегімен, қызметімен табиғатқа қалай әсер
ететінін көрсете алады.
1-ші кластың өзінде "Біздің мектеп" тақырыбы мектеп учаскесінде өтуі
керек. Онда оқушылар күзде өсімдіктер табиғатында болатын өзгерістермен
танысады, кейіннен суық түсуге байланысты жапырақтар сарғайып, түсіп
қалатынын, насекомдардың жоғалып, көптеген құстардың оңтүстікке ұшып кетіп
жатқанын көреді. Одан әрі табиғатпен танысу нәтижесінде окушылар көктем
шыға өсімдіктер көктеп, жапырақтар пайда болатындығын көреді.
Екінші кластан табиғатты бағдарлау жұмыстары жалғаса береді. Экскурсия,
"Бағдарлау күщейіп" материалдары негізінде тірі табиғат пен жансыз табиғат
арасындағы байланыстарды байқайды.
Айкын материалдарға сүйеніп өсімдіктер мен жакуарларда қандай маусымдық
өзгерістер болатынын анықтайды.
Табиғатта болатын өзгерістерді оқушылар тікелей өсімдіктерде,
жаяуарларда болатьш өзгерістерді бақылағанда жақсы қабылдайды. Ондайда
оқушыларға өз ойларын өзінше жеткіздіруге, болып жатқан құбылыстарды өзінше
түсіндіруге үйреткен жөн.
Жансыз және жанды дүниенің байланыста болатынын білу біртіндеп
қалыптасады. Үшінші класта дүниетану курсын өтуде окушылар бұрында алға
білімдерін пайдаланады. Мысалы, "Табиғаттағы жазғы және күзгі өзгерістер"
тақырыбын өткенде окушылар белгілі бір өсімдік белгісін зерттейді. Окушылар
өсімдік құрылысымен танысады, оның өсуі мен дамуын бағдарлайды. Оқушылар
тірі организмдердің ауа райына байланыстылығын, олардағы жапырақ түсуінің,
жемістері пісуінің, насекомдардың болып-болмауының, құстар мен жануарлар
мінез құлықгарының өзгеруінің табиғатқа тікелей байланыстылығын көреді.
Осылардың негізінде жансыз және жанды Дүние байланысының көпжактылығын
байқайды. Табиғаттағы заттардын бір-бірімен байланысын білуі оқушыларға
тірі табиғаттың жыл мезгілдеріне байланысты өзгерісіне өзінше тұжырым
жасауына мүмкіндік береді.
Төұншеағы пәнін оқытудың ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.