Қазақстан Республикасы валюта жүйесi

Жоспар

Кіріспе . . . 3

І тарау. Валюталық бағам валюталық жүйенiң негiзгi реттеушiсi . . . 4

1. 1. Валюта бағамы, оның экономикаға әсерi . . . 10

1. 2. Валюталық нарықтар . . . 13

ІІ тарау. Қазақстан Республикасының валюталық саясаты . . . 21

2. 1. Валюталық бағамдар режимiн реттеу . . . 27

ІII тарау. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ӘЛЕМДIК ВАЛЮТА ЖҮЙЕСIНДЕГI ОРНЫ

2. 1 Қазақстан Республикасы валюта жүйесiнiң жалпы жағдайы мен белгiлерi

2. 2 Қазақстан Республикасындағы валюталық операциялар және валюталық бағам

Қорытынды . . . 33

Қолданған әдебиеттер тізімі . . . 35

Кіріспе

Валюталық жүйенiң маңызды элементi - валюталық бағам болып табылады. Оның пайда болуы: тауарлар мен көрсетiлген қызметтердiң хадықаралық саудасы барысында, капитал және несиенiң қозғалысында валюталармен өзара айырбастың қажеттiгiнен; дүниежүзiлiк және ұлттық нарықтардағы бағаларды, сондай-ақ ұлттық немесе шетелдiк валюталарда бейнеленген әр түрлi елдердiң құндық көрсеткiштерiн салыстыруға; банктер мен фирмалардың шетел валютасындағы шоттарын уақтылы қайта бағалап отыруға байланысты негiзделедi.

Валюталық бағам - басқа елдiң ақша бiрлiгiне қатысты сол елдiң ақша бiрлiгiнiң бағасы. Ол заңды түрде бекiтiлген валюталық паритет шеңберiнде ауытқып отырады. Валюталық баға белгiлеу түрi валютаның жағдайына, оның бағамының деңгейiне әсер етпейдi, өйткенi валюта бағамының мәнi қалады, ал оның формасы өзгередi. Валюталық бағам, валюталарға сұраныс пен ұсынысқа ықпал етушi көптеген факторларға байланысты өзгередi.

Бағамның қалыптасуына ықпал ететiн үш факторлар:

1) Саяси - саяси тұрақтылық, валюталық заңдылықтардың ырықтандырылуы, валюталық саясат.

1. экономикалық - халықаралық тәжiрибеде анықтелатын экономикалық тiкбұрыштың шыңы ияқты; экономикалық өсу, валюта тұрақтылығы және инфляцияның төменгi қарқыны (жылына 10% дейiн), жұмыссыздықтың, төменгi деңгейi (8% дейiн), дүниежүзiлiк нарықтағы тепетеңдiк.
2. Психологиялық жаппай сұраныс, негiзгi капиталды тәуекелден қорғануға ұмтылыс және т. б.

Валюталық бағамның дамуы жай тауар өндiрiсiнен қазiргi дүниежүзiлiк шаруашылыққа қозғалыстың тарихи процесiн көрсетедi.

Валюталық бағам валюталық паритет шеңберiнде ауытқиды. ХВҚ - ның Жарғысы бойынша 1978 жылдан бастап, валюталық паритет СДР немесе ЭКЮ - да валюталық “қоржын” базасында бакiтiлген.

І. Валюталық бағам валюталық жүйенiң негiзгi реттеушiсi.

Валюталық бағам - бiр елдiң ақша бiрлiгiмен шетелдiк ақша бiрлiгiмен немесе халықаралық валюталық бiрлiкпен берiлген бағасы.

Валюталық бағамның құндық негiзгi валютаның сатып алу қабiлетi болып табылады. Бұл экономикалық категория тауар өндiрiсiмен және тауар өндiрушiлерiмен дүниежүзiлiк нарықтағы өндiрiстiк қатынастарды бiлдiредi. Құн тауар өндiрiсiнiң экономикалық шарттарының жалпылама мазмұны болғандықтан, әртүрлi елдердiң ұлттық ақша бiрлiктiң салыстыруы өндiрiс және айырбас процесi қосылуынан тұратын құндық қатынасқа енгiзiлген. Тауарлардың және қызметтердi өндiрушiлер мен сатып алушылар валюталық баған көмегiмен ұлттық бағаларды басқа елдердiң бағаларымен салыстыру нәтижесiнде белгiлi бiр елде қандай да бiр өндiрiстi дамытудың немесе күрделi қаржы жұмсаудың тиiмдiлiк дәрежесi анықталады.

Валюталық бағанға әсер ететiн факторлар: кез келген баға сияқты валюталық баған да құнның негiзiнен валютаның сұранысы мен ұсынысына байланысты ауытқып отырады. Сұраныс пен ұсыныстың ара-қатынасы әр түрлi факторларға тәуелдi:

Һ инфляция қарқыны

Һ төлем байланысының жағдайы

Төлем балансы- елдiң дүниежүзiлiк байланысының құндық көрiнiсi.

Активтi төлем балансы ұлттық валюта бағанының өсуiне мүмкiндiк бередi, өйткенi ұлттық валютаға шетелдiк борышкерлер жанынан жанынан сұраныс көбейедi. Пассивтi төлем балансы ұлттық валютабағанының төмендеуiн туғызады. Себебi борышкерлер өздерiнiң сыртқы мiндеттемелерiн өтеу үшiн ұлттық валютаны шетелдiк валютаға сатады (импорт көп болады) .

Төлем балансының тұрақсыздығы сәйкес валютаға сұраныс пен ұсыныстың секiрмелi өзгеруiне әкелiп соғады. Қазiргi уақытта төлем балансына капиталдың халықаралық қозғалысының әсерi өсiп отырғандықтан, оның әсерi валюталық бағанға да өседi.

Һ әртүрлi елдердегi проценттiк ставка айырмашылығы. Бұл факторлардың валюталық бағанға әсерi екi негiзгi себеппен түсiндiрiледi:

Һ проценттiк ставканың өзгеруi капиталдың халықаралық қозғалысына әсер етедi. Процентiк ставканың жоғарылауы шетелдiк капиталдың ағуын ынталандырады. Ал оның төмендеуi капиталдың сыртқа ағылуына дем бередi.

Һ проценттiк ставкалар валюталық нарық және қарыз каппиталы нарығының операцияларына әсер етедi.

Һ валюталық нарық және спекулятивтiк валюталық операциялар қызметi. Егер қандай да бiр валбта бағаны төмендей бастаса, онда фирмалар және банктер осы валютаны алдын-ала тұрақты валютаға айырбастайды. Ал бұл әрекет әлсiреген валюталық позициясын нашарлатады. Валюталық нарыққа экономикадағы және саясаттағы өзгерiстер курсының ара-қатынас тұрақсыздығы тез әсерiн тигiзедi.

Һ Белгiлi бiр валютаның евронарықта және халықаралық есеп айырысуларда қолдану дәрежесi. Мысалы, евробондар операцияларының 60-70%-н АҚШ доллары арқылы жүзеге асырылады. Бл осы валютаға сұраныс пен ұсынысты масштабын анықтайды.

Қазiргi уақытта АҚШ доллар үлесiне халықаралық төлемдердiң 55%-тен жоғары бөлiгi тиедi. Мұнай үшiн есеп айырусыдың 86-90%, сыртқы қарыздың 70% тиiстi.

Сондықтан Мұнайға бағаның өсуi мемлекеттердiң қарыздары бойынша төлемдердiң өсуi доллардың сатып алу қабылетi төмендеген кезде де, оның курсының өсуiне мүмкiндiк туғызады.

Һ Валюталардың бағамдық ара-қатынасына, сонымен қатар халықаралық төлемдердiң тездетiлуi немесе тұрып қалуы әсер етедi. Ұлттық валюта бағаны төмендеп кетуi мүмкiн деген оймен импортерлар контрагенттерге шетел валютадағы төлемдi тездетедi. Шетел валютасының бағаны жоғарлап кеткен жағдайда импортер зиян шегуi мүмкiн.

Ұлттық валюта тұрақталған жағдайда керiсiнше шетел валютадағы төлемдердi кiдiртуге ұмтылады.

Валюталық бағам валюталық жүйенiң негiзгi реттеушiсi.

Валюталық бағам - бiр елдiң ақша бiрлiгiмен шетелдiк ақша бiрлiгiмен немесе халықаралық валюталық бiрлiкпен берiлген бағасы. Валюталық бағамның құндық негiзгi валютаның сатып алу қабiлетi болып табылады. Бұл экономикалық категория тауар өндiрiсiмен және тауар өндiрушiлерiмен дүниежүзiлiк нарықтағы өндiрiстiк қатынастарды бiлдiредi. Құн тауар өндiрiсiнiң экономикалық шарттарының жалпылама мазмұны болғандықтан, әртүрлi елдердiң ұлттық ақша бiрлiктiң салыстыруы өндiрiс және айырбас процесi қосылуынан тұратын құндық қатынасқа енгiзiлген. Тауарлардың және қызметтердi өндiрушiлер мен сатып алушылар валюталық баған көмегiмен ұлттық бағаларды басқа елдердiң бағаларымен салыстыру нәтижесiнде белгiлi бiр елде қандай да бiр өндiрiстi дамытудың немесе күрделi қаржы жұмсаудың тиiмдiлiк дәрежесi анықталады. Валюталық бағанға әсер ететiн факторлар: кез келген баға сияқты валюталық баған да құнның негiзiнен валютаның сұранысы мен ұсынысына байланысты ауытқып отырады. Сұраныс пен ұсыныстың ара-қатынасы әр түрлi факторларға тәуелдi:инфляция қарқынытөлем байланысының жағдайыТөлем балансы- елдiң дүниежүзiлiк байланысының құндық көрiнiсi. Активтi төлем балансы ұлттық валюта бағанының өсуiне мүмкiндiк бередi, өйткенi ұлттық валютаға шетелдiк борышкерлер жанынан жанынан сұраныс көбейедi. Пассивтi төлем балансы ұлттық валютабағанының төмендеуiн туғызады. Себебi борышкерлер өздерiнiң сыртқы мiндеттемелерiн өтеу үшiн ұлттық валютаны шетелдiк валютаға сатады (импорт көп болады) . Тағамдар; мақсатты аймақтар; гибридтi (аралас) валюталық бағам жүйесi.

Еркiн қалқу жуйесiндегi валюта бағамы нарықтық ұсыныс пен сұраныстың әсерiнен қалыптасады. Бұл жерде валюталық форекстiк нарық нағыз нарық моделiне жақындатылған: қатысушылардың көлемi сұраныс жағында да үлкен жүйедегi кез-келген ақпарат лезде жеткiзiледi және нарықтың барлық қатысушыларына қол жетерлiк, орталық банктердiң бұрламаушы ролi әлсiз және тұрақты емес.

Басқарылатын қалқу жүесiнде валюта бағамына сұраныс пен ұсыныстан басқа, орталық банктер де үлкен әсерiн тигiзедi, сондай-ақ, әр түрлi уақытша (мерзiмдiк) нарықтық бұрмалаулар.

Бекiтiлген бағамдар жүесiне Бреттон-Вудтiк валюта жүйесi (1944-1971ж. ж) мысал бола алады. Онда барлық валюталардың бағамы долларға ауытқу шегi +/-1%-пен бекiтiленген, ал доллар бағамы алтынға мықты байланысты болды:алтынның 1 троялық унциясына=35 доллар.

Мақсатты аймақтар жүйесi бекiтiлген валюттық курстар идеясын дамытады. Одан басқа бұл түрге Европа валюта жүйесiнiң қатысушы елдерiн валюта бағамдарының жұмыс iстеу режимiн жатқызуға болады.

Гибридтi валюталық бағамдар жүйесiмне қазiргi валюталық жуйе мысал болады. Онда валюта бағамының еркiн қалқуын iске асыратын, тұрақтылық аумағы бар елдер.

Валюталық бағамдардың әр түрлi белгiлер боынша жiктеуге болады.

Валюта нарығында қолданылатын айтарлықтай маңызды ұғымдардың бiрi нақты және номиналды валюта бағамы ұғымы болып табылады.

Нақты валюта бағамына сай келетiн валютада алынған екi елдiң товар бағаларының қатынасы ретiнде анықтауға болады.

E _r - нақты валюталық бағам

P _h - iшкi нарықтағы бағалар

P _f - шетелдiк нарықтағы бағалар

E _n - номиналды валюталық бағам.

Кесте № 1

Валюта бағамы түрлерiнiң классификациясы

Номиналды валюта бағамы елдiң нақ осы уақыттағы жүрiп жатқан валютаның айырбас бағамын көрсетедi.

Сатып алу күшi (еррр) тұрақты паритетiн қуаттап тұратын валюта бағамы нақты валюта бағамымен табиғаты (шығу тегi) бiрдей.

Баға қатынасы негiзiнде есептелген нақты валюта бағамынан басқа осы көрсеткiштi басқа негiзбен қолдануға болады. Мысалға, оның орнына екi елдiң жұмысшы күшiнiң құнын алайық.

Ұлттық валюта бағамы басқа әр түрлi валюталарға қарағанда уақыт аралығында бiрдей емес өзгере алады. Осылайша күштi валютамен қатынасында ол төмендесе, әлсiз валютаға қарағанда көтерiледi. Дәл осы себептен валюта бағамының динамикасын анықтау үшiн валюта бағамының индексiн есептейдi. Оны есептеген уақытында әр валюта өзiне тиiстi сыртқы экономикалық келiсiм-шарттан үлесiне байланысты өз салмағын алады. Барлық салмақтар суммасы бiрлiктi құрайды(100%) Валюта бағамдары олардың салмағына көбейтiледi, алынған мөлшерлер жинақталады (қосылады) және олардың орта мәнi алынады.

Қазiргi жағдайда валюта бағамы кез-келген нарықтық баға сияқты сұраныс пен ұсыныс әсерiмен құрылады. Соңғыларын тепе-теңестiру валюта нарығында нарықтық валюта бағамының тепе-теңдiк деңгейiнiң орнығуына алып келедi. Бұл негiзгi(фундаментальдi) тепе-теңдiк деп аталады.

Мұндағы шетел валютасына сұраныс (D) мөлшерi елдiң товармен қызмет импортына қажеттiлiгiмен, ол елдiң туристiк шығындары, шет мемлекекеттерге шыққандармен, резиденттердiң шетелде инвистициялық жобаларын iске асырғысы келетiндiгiне байланысты шетел қаржылық активтерiне және шетел валютасына сұраныспен анықталады.

Шетел валютасының бағамы жоғарылаған сайын, оған сұраныс азаяды, шетел валютасының бағамы төмендеген сайын, оған сұраныс көбее түседi. Осы жағдайлармен қаралып жатқан графикте, сұраныс қисығының иiлуi анықталады.

Шетел валюта ұсынысының мөлшерi осы мемлекеттiң валютасына шетел мемлекетiнiң резиденттерiнiң сұранысы осы мемлекеттегi қызметтерге шетел туристерiнiң сұранысы, шетел инвесторларының активтерге сұранысы, осы мемлекеттiң ұлттық валютасында көрсетiлген, резидент еместердiң осы мемлекетте инвестициялық жобаларын iске асыру мақсатымен ұлттық валютаға сұранысымен анықталады.

Сонымен, қаншалықты отандық валютаға қатынасында шетел валютасының бағамы жоғары болса, соншалықты аз ұлттық нарық субьектiлерi оны шетел валютасына ауыстыруға дайын және керiсiнше қаншалықты ұлттық валюта бағамы шетел валютасына қатынасында төмен болса, соншалықта көп ұлттық нарық субьектiлерi шетел валютасын сатып алуға дайын. Осы тусiнiктермен ұлттық валюта ұсынысы қисығының иiлуi түсiндiрiледi.

Валюта айырбас курсының фундаментальдi тепе-теңдiгiн өзгертуге iкелетiн бiр қатар факторлар бар. Олар құрылымдық(ұзақ мерзiмдi кезеңде әрекет етушi) және коньюнтуралық( валюта бағамының қысқа мерзiмдi ауытқуын тудыратын) болып бөлiнедi.

2-кесте

1997 жылдағы Қазақстан Республикасы Ұлттық теңгесiне шетел валюталарының бағамдары.

1. 1. Валюта бағамы, оның экономикаға әсерi

Халықаралық экономикалық операцияларды жүргiзу үшiн ұлттық валютаны халықаралық төлем өлшемiне айырбастау қажет. Айырбастау процесi белгiлi бiр арақатынаспен жүргiзiледi. Әр түрлi мемлекеттердiң ақша өлшемдерiнiң арақатынасы, яғни басқа елдiң (немесе халықаралық ақша өлшемiнде) ақша өлшемiмен көрсетiлген бiр елдiң ақша өлшемiнiң бағасы валюта бағалы деп аталады.

Валюта бағамы халықаралық валюталық, есеп айырысу, несие қаржылық операцияларды жүргiзу үшiн қажет. Мысалы, экспортшы шетел валютасымен түскен түсiмдi ұлттық валютаға айырбастайды, себебi басқа елдiң валютасы бұл мемлекеттiң жерiнде күнбе-күнгi жағдайда ақша қаражаты ретiнде айналысқа түсетiн құқы жоқ. Ал импортшы шетелден сатып алған тауарларға төлеу үшiн шетел валютасы н сатып алады.

Валюта бағамы қайта есептеу коэффициентi емес, ол шетел валютасымен немесе халықаралық валюталық өлшемдермен (СДД, ЭКЮ) көрсетiлген осы мемлекеттiң ақша өлшемiнiң ”бағасы”. Валюта бағамы валюта нарығындағы сұраныспен ұсыныс механизмi арқылы күнбе - күнгi айналым процеснде валюталарды салыстыру барысында қалыптасады. Валюта бағанын қалыптастырудың негiзi не? Тауарлардың бағасы оның құны негiзiнде құралатыны сияқты, ақша өлшемiнiң бағасы оның сатып алу мүмкiндiгiнiң негiзiнде қалыптасады.

Валюта бағамының қалыптасуы - көп факторлы процесс. Валютаға сұраныс пен ұсынысқа әсер ететiн факторларға мыналар

Һ инфляция қарқыны;

Һ процент мөлшерiнiң деңгейi;

Һ бағалы қағаздардың табыстылық деңгейi;

Һ төлем балансының жағдайы.

Бұл факторлар елдiң экономикалық жағдайын бiлдiретiн факторлар. Мысалы, егер басқа факторлар керi әсер етпесе, басқа елдермен салыстырғанда елдегi инфляцияның қарқыны жоғары болған сайын, оның сатып алу мүмкiндiктерiн төмендетiп және валюта бағанының құлдырау тенденциясын тудырады.

Мемлекеттiң активтiк төмен балансында оның валютасына шетел борышқорлығының сұранысы артады, сол кезде оның бағаны көтерiлуi мүмкiн.

Егер басқа мемлекеттерге қарағанда елде процент мөлшерi жоғары болса, онда ол шетел капиталының құйылуына, валютаға сұраныстың көтерiлуiне, оның бағанының жоғарылауына әсер етуi мүмкiн. Мысалы 80-жылдардың алғашқы жартысында АҚШ жоғары проценттiк мөлшер саясаты Батыс Европа мен Жапониядан 500 млрд. доллардан астам мөлшерде ивистицияның құйылуына жағдай жасады. Қорытындысында доллардың әсерiнен бағамы көтерiлдi, ал осы факторлардың әсерiнен инвестор- елдердiң валютасының бағамы төмендедi.

Сонымен қатар валюта бағамына түрлi саяси, саудагерлiк, психологиялық факторлар да әсер етуi мүмкiн.

Әрбiр мемлекет валюта бағамын реттеу әдiстерiнiң әр түрiн қолданады. Оләдiстердiң негiзгiлерi мыналар:

Һ валюталық инвистиция (орталық банктiң ұлттық валютаға шетел валютасын сатып алып-сатуы) ;

Һ орталық банктiң ашық нарықтағы операциялары(бағалы қағаздарды сатып алып-сатуы) ;

Һ орталық банктiң проценттiк мөлшер деңгейiн және мiндеттi резервтер нормасын өзгертуi.

Валюта бағамын белгiлеу, яғнивалюталарды айырбастау пропорциясын анықтауды валюталық котировка ( баға белгiлеу) деп атайды. Валюта нарығында валюта бағасын белгiлеудiң екi әдiсi бар: тiкелей және жанама. Тiкелей котировка деп шетел валютасының бағамын ұлттық валютамен көрсетудi айтады. Бұл әдiс көптеген мемлекеттерде қолданылады. Ал жанама котировка деген ұлттық валютаның бағамын шетел валютасының белгiлi бiр санының көрсетуi. Жанама котировка әдiсiн Ұлыбритания, ал 1987 жылдан бастап бiрен-саран АҚШ қолдануда.

Банкаралық валюта нарығының операцияларында ұлттық валюталарды АҚШ долларына қарап бағалау басымырақ, бұл доллардың халықаралық төлем және резервтiк құрал ретiндегi ролiмен түсiндiрiлдi. Банктер сауда-өнеркәсiп клиенттерiне валюта бағамын белгiлегенде әдетте кросс- курстi негiз етiп алады. Кросс-курс- ол екi валюта бағамдарының үшiншi валютаға (әдетте АҚШ долларына) қатысты арақатысы. Мысалы егер швейцария банкi швейцарлық франкiнiң ГФР маркасына қатысты бағамын анықтағысы келсе, онда оны марка мен франк бағамдарын долларға салыстырумен шығарып алады. Мысалы;

1, 6790 ГФР маркасы =1АҚШ долларға.

1, 4940 швейц. Франкiсi = 1АҚШ долларға, онда

1ГФР маркасы = 1, 4940:1, 6790 = 0, 8898 швейц. франкiсi.

Банктер сатушы және сатып алушы бағамдарын белгiлейдi. Сатушы бағамы -ол банктiң валютаны белгiленген бағаммен сатуға дайындығы, ал сатып алушы бағамы банктiк валютаны сол бағамен сатып алуға дайын болуы. Тiкелей котировка бойынша сатып алушы бағамынан сатушы бағамы әрдайым жоғары. Олардың арасындағы айырма банктiң пайдасын құрайды.

Сондай-ақ, ресми, банкаралық, биржалық валюта котировкалары болады. Ресми валюталық котировканы орталық банк жүргiзедi. Ол есеп жүргiзу мақсатында, кедендiк төлемдерде, төлем балансын құрастырғанда қолданылады. Өнеркәсiбi дамыған елдерде валюталық операциялардың негiзгi бөлiгi биржадан тыс банкаралық валюта нарығында өтетiндiктен, бұл елдердiң iшкi нарықтағы қолданатын негiзгi бағамы банкаралық баға. Банкаралық котировканы iрi коммерциялық банктер белгiлейдi.

Валюта нарығына басқа қатысушылар банкаралық бағамға бейiмделедi. Ол банк клиенттерi үшiн баға белгiлеу негiзi ретiнде қолданылады. Биржалық бағам анықтама сипатында болады. Биржалық котировка валютаны сатып алу-сату үшiн биржаға түскен арыздарды жүелi түрде салыстыру негiзiнде құрастырылады.

Жалпы валюта бағамының өзгеруi ел экономикасына екi жақты әсер етедi. Ұлттық валюта бағамының төмендеуi, әдетте экспортшыға тиiмдi, себебi ол қымбаттаған шетел валютасымен (мысалы доллармен) түскен түсiмдi арзандаған ұлттық валютаға (егер 1 долларға теңгенiң бағамы 1теңгеден 150-ге дейiн төмендесе, онда 1 долларға келетiн үстеме 5 теңгеге тең) айырбастаған кезде экспорттық сыйақы алады. Демек, экспортшылар бағасы орташа әлемдiк бағадан төмен тауарларды алып кетудi кеңейту жолымен өзiне түсетiн пайданы ұлғайту үшiн ұмтылады.

Бұл тұста импортшылар ұтылады, себебi валютаны келiсiм-шарт бағасымен сатып алу қымбатқа түседi (жоғарыдағы мысалда доллар 130 теңге емес 150 теңге тұрады) . Ұлттық валютаның бағамы төмендегенде онымен көтерiлген iс- жүзiндегi қарыз төмендейдi, бiрақ сатып алуы қымбатқа түсетiн шетел валютасымен көрсетiлетiн сыртқы қарыз өседi.

Шетел ақша өлшамдерiмен салыстырғандағы ұлттық валютаның бағамының өсуi, негiзiнде, халықаралық экономикалық қатынастарға керi әсерiн тигiзедi. Валюта бағамының ауытқу салдары елдiң валюта-экономикалық және экспорттық потенциалына, оның әлемдiк шаруашылықтағы орнына байланысты болады.

1. 2. Валюталық нарықтар

Валюталық нарықтар уақтылы есеп айырусыларды жүзеге асыруды, валюталық қаражаттарды бiршама тиiмдi пайдалануын, валюталық операцияларға қатысушылардаң валюталық бағамдар айырмасы түрiнде пайда алуын, валюталық тәуекелдердi сақтандыруды, валюталық бағамдарды реттеудi, валюталық саясатты жүргiзудi қамтамасыз ете отырып, iшкi және халықаралық төлем айналымына қызмет етедi.

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс