Еуразиялық Экономикалық Қауымдастықтағы Қазақстан

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3

I БӨЛІМ. ӘЛЕМДІК ИНТЕГРАЦИЯЛЫҚ ҮРДІСТЕРДІҢ ДАМУЫНДАҒЫ ЕУРАЗЭҚТЫҢ ОРНЫ. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.1. Әлемдік интеграциялық үрдістер, теориялық аспект ... ... ... ... ... ... ..5
1.2. ЕурАзЭҚ.тың құрылуы және аймақтық интеграциядағы орны ... ... ... 6
1.3. ЕурАзЭҚ.тың негізгі даму бағыттары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..7

II ТАРАУ. ЕУРАЗИЯЛЫҚ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ҚАУЫМДАСТЫҚҚА ҚАЗАҚСТАННЫҢ КІРУІ ЖӘНЕ ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙЫ ... ... ... ... ... ... .10
2.1 Посткеңестік мемлекеттерінің ЕурАзЭҚ.ғы бастапқы қадамдары ... ...10
2.2 ЕурАзЭҚ.қа Қазақстанның кіруі: қазіргі жағдайы және мәселелері ... ... 15
2.3 Орталық Азияны қамтитын интеграциялық үрдістердегі
Қазақстанның ұстанымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .17

IIІ БӨЛІМ. ЕУРАЗЭҚ.ТАҒЫ ҚАЗАҚСТАН: ҚАЗІРГІ ДАМУЫНЫҢ НЕГІЗГІ БАСЫМДЫҚТАРЫ ЖӘНЕ БОЛАШАҒЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...25
3.1. Жаһандану жағдайындағы ЕурАзЭҚ: тәжірибе мен негізгі басымдықтар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..25
3.2 Қазақстанның ЕурАзЭҚ.тағы даму болашағы және алғышарттары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...30

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..33
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..35

Тақырыптың өзектілігі. Жиырмасыншы ғасырдың соңғы он жылы халықаралық қатынастар жүйесіне жаһандық өзгерістердің енуімен суреттеледі. Кеңес Одағының құлауы биполярлық жүйедегі үйреншікті тепе-теңдікті жойды және барлық мемлекеттердің мемлекеттік мүдделерін жаңа шынайылыққа бейімделуіне әкелді.
Осылайша, өткен ғасырдың соңында бір блоктың ыдырауымен әлем өзінің конфигурациясын өзгерте бастады. Халықаралық қатынастардың жаңа үлгісінін құру қарқынды дамыды. Осыған байланысты әлемдік үрдістер акторлардың арасындағы қатынастар жақсара түсіп, жаңа қатысушылар пайда болды. Олар – жеке мемлекеттер мен мемлекеттік емес бірлестіктер.
Әлемдік шаруашылықтағы технологиялық, энергетикалық, экологиялық проблемалар посткеңестік мемлекеттерге өзінің әсерін тигізді. Жағдайды техникалық және технологиялық инфрақұрылымның тез ескіруі, тауар мен қызметті стандарттау мен сертификаттау және де ұлттық заңнамалар әлемдік экономиканың жаңа стандарттарына жауап бермеуі қиындатты.
Оның үстіне әлемдік шаруашылықта жаһандық ұстаным күшейіп, халықаралық ынтымақтастық тәжірибесі түпкілікті өзгереді. Өндіріс, зерттеулер, ғылыми-техникалық құрылымдардағы салааралық халықаралық мамандану мен кооперацияның жаңа жүйесі қалыптаса бастады. Әлемдік шаруашылық бертін келе бірыңғай шаруашылыққа айналды.
Әлемдік ақпараттық кеңістік пайда болды. Экономикалық және саяси мәселелерді шешуде трансұлттық корпорациялар мен халықаралық ұйымдардың ықпалы артуда. Әлемнің әрбір бұрышында аймақтық халықаралық экономикалық интеграциялық үрдістері тез қарқынмен дамуда. Бүкіләлемдік сауда ұйымымен жасалған экономикалық тәртіп нормалары мен ережелерінің маңызы артып келеді.
Осыған байланысты мемлекеттер шаруашылық шығармашылығынан Бүкіләлемдік сауда ұйымы сияқты халықаралық ұйымының «ойын ережелеріне» көшуі – маңызды мәселелердің бірі.
Қазіргі кезде Орталық Азиядағы интеграциялық үрдістер Еуразиялық экономикалық қоғамдастық (ЕурАзЭҚ) шеңберінде дамып жатыр. Мұнда сыртқы сауда, кедендік, шекаралық салалар мен көліктік және энергетикалық өзара жұмыс жасауда нақты нәтижелерге қол жеткізілді.
Еуразиялық экономикалық қоғамдастықты халықаралық ұйым ретінде қалыптастыру – қазіргі заманғы әлемдік экономикалық даму ұстанымдарына деген стратегиялық жауабы. ЕурАзЭҚтың құрылуы ТМД аймағында жасалып жатқан интеграциялық үрдістердің табиғаты мен заңдылықтарын сараптауға бағытталған тиімді қадам деуге болады.
Біріншіден, Орталық Азия қазіргі таңда динамикалық түрде дамып отырған аймақтың бірі;

1.1. РЕШЕНИЕ Межгосударственного Совета Республики Беларусь, Республики Казахстан, Кыргызской Республики, Российской Федерации и Республики Таджикистан «О необходимости создания на базе Таможенного союза новой международной экономической организации» от 23 мая 2000 года №77, Сборник базовых документов, Москва, 2008
1.2. РЕШЕНИЕ о Заявлении глав государств Республики Беларусь, Республики Казахстан, Кыргызской Республики, Российской Федерации и Республики Таджикистан об учреждении Евразийского экономического сообщества от 10 октября 2000 года. Сборник базовых документов, Москва, 2008
1.3. ДОГОВОР об учреждении Евразийского экономического сообщества от 10 октября 2000 года. Сборник базовых документов, Москва, 2008, с 11
1.4. КОНВЕНЦИЯ о привилегиях и иммунитетах Евразийского экономического сообщества от 31 мая 2001 года
1.5. РЕШЕНИЕ Межгосударственного Совета ЕврАзЭС от 31 мая 2001 года №2 « Об обеспечении преемственности органов управления интеграцией»

1. Негізгі әдебиеттер және зерттеулер
2.1.«О доктрине социально-экономического развития Евразийского экономического сотрудничесива» // Проблемы современной экономики, 2004, №1(9).
2.2. Власть. Международная политика// Журнал российского права. 2002, №1.
2.3. Рахматуллина Г.Г. Расширение ЕврАзЭС как важный фактор устойчивого экономического роста стран Центральной Азии» // материалы VI Ежегодной Алматинской конференции «Концепции и подходы к региональной безопасности: опыт, проблемы и перспективы, Алматы 2006г., с. 9-17
2.4. Экономические проекты в рамках ЕврАзЭС. М., Центр проблем интеграции Института экономики РАН, 2006.

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 31 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАРЫ:

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3

I БӨЛІМ. ӘЛЕМДІК ИНТЕГРАЦИЯЛЫҚ ҮРДІСТЕРДІҢ ДАМУЫНДАҒЫ ЕУРАЗЭҚТЫҢ ОРНЫ.
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.1. Әлемдік интеграциялық үрдістер, теориялық аспект ... ... ... ... ... ... ..5
1.2. ЕурАзЭҚ-тың құрылуы және аймақтық интеграциядағы орны ... ... ... 6
1.3. ЕурАзЭҚ-тың негізгі даму бағыттары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..7

II ТАРАУ. ЕУРАЗИЯЛЫҚ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ҚАУЫМДАСТЫҚҚА ҚАЗАҚСТАННЫҢ КІРУІ ЖӘНЕ
ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙЫ ... ... ... ... ... ... .10

2.1 Посткеңестік мемлекеттерінің ЕурАзЭҚ-ғы бастапқы қадамдары ... ...10

2.2 ЕурАзЭҚ-қа Қазақстанның кіруі: қазіргі жағдайы және мәселелері
... ... 15

2.3 Орталық Азияны қамтитын интеграциялық үрдістердегі
Қазақстанның
ұстанымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... .17

IIІ БӨЛІМ. ЕУРАЗЭҚ-ТАҒЫ ҚАЗАҚСТАН: ҚАЗІРГІ ДАМУЫНЫҢ НЕГІЗГІ БАСЫМДЫҚТАРЫ
ЖӘНЕ БОЛАШАҒЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...25
3.1. Жаһандану жағдайындағы ЕурАзЭҚ: тәжірибе мен негізгі
басымдықтар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..25
3.2 Қазақстанның ЕурАзЭҚ-тағы даму болашағы және
алғышарттары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 30

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... 33
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... 35

КІРІСПЕ

Тақырыптың өзектілігі. Жиырмасыншы ғасырдың соңғы он жылы халықаралық
қатынастар жүйесіне жаһандық өзгерістердің енуімен суреттеледі. Кеңес
Одағының құлауы биполярлық жүйедегі үйреншікті тепе-теңдікті жойды және
барлық мемлекеттердің мемлекеттік мүдделерін жаңа шынайылыққа бейімделуіне
әкелді.
Осылайша, өткен ғасырдың соңында бір блоктың ыдырауымен әлем өзінің
конфигурациясын өзгерте бастады. Халықаралық қатынастардың жаңа үлгісінін
құру қарқынды дамыды. Осыған байланысты әлемдік үрдістер акторлардың
арасындағы қатынастар жақсара түсіп, жаңа қатысушылар пайда болды. Олар –
жеке мемлекеттер мен мемлекеттік емес бірлестіктер.
Әлемдік шаруашылықтағы технологиялық, энергетикалық, экологиялық
проблемалар посткеңестік мемлекеттерге өзінің әсерін тигізді. Жағдайды
техникалық және технологиялық инфрақұрылымның тез ескіруі, тауар мен
қызметті стандарттау мен сертификаттау және де ұлттық заңнамалар әлемдік
экономиканың жаңа стандарттарына жауап бермеуі қиындатты.
Оның үстіне әлемдік шаруашылықта жаһандық ұстаным күшейіп,
халықаралық ынтымақтастық тәжірибесі түпкілікті өзгереді. Өндіріс,
зерттеулер, ғылыми-техникалық құрылымдардағы салааралық халықаралық
мамандану мен кооперацияның жаңа жүйесі қалыптаса бастады. Әлемдік
шаруашылық бертін келе бірыңғай шаруашылыққа айналды.
Әлемдік ақпараттық кеңістік пайда болды. Экономикалық және саяси
мәселелерді шешуде трансұлттық корпорациялар мен халықаралық ұйымдардың
ықпалы артуда. Әлемнің әрбір бұрышында аймақтық халықаралық экономикалық
интеграциялық үрдістері тез қарқынмен дамуда. Бүкіләлемдік сауда ұйымымен
жасалған экономикалық тәртіп нормалары мен ережелерінің маңызы артып
келеді.
Осыған байланысты мемлекеттер шаруашылық шығармашылығынан
Бүкіләлемдік сауда ұйымы сияқты халықаралық ұйымының ойын ережелеріне
көшуі – маңызды мәселелердің бірі.
Қазіргі кезде Орталық Азиядағы интеграциялық үрдістер Еуразиялық
экономикалық қоғамдастық (ЕурАзЭҚ) шеңберінде дамып жатыр. Мұнда сыртқы
сауда, кедендік, шекаралық салалар мен көліктік және энергетикалық өзара
жұмыс жасауда нақты нәтижелерге қол жеткізілді.
Еуразиялық экономикалық қоғамдастықты халықаралық ұйым ретінде
қалыптастыру – қазіргі заманғы әлемдік экономикалық даму ұстанымдарына
деген стратегиялық жауабы. ЕурАзЭҚтың құрылуы ТМД аймағында жасалып жатқан
интеграциялық үрдістердің табиғаты мен заңдылықтарын сараптауға бағытталған
тиімді қадам деуге болады.
Біріншіден, Орталық Азия қазіргі таңда динамикалық түрде дамып
отырған аймақтың бірі;
Екіншіден, қарқынды дамып жатқан Орталық Азияның жаһандық
энергетикалық нарық тарапынан стратегиялық маңызы бар. Орталық Азиядағы
табиғи ресурстар байлығы көптеген мемлекеттердің аталмыш аймаққа деген
қызығушылығын арттырады.
Үшіншіден, Орталық Азия геосаяси ролі бойынша Еуразия құрлығының
ортасында орналасқан. Яғни, Еуразияның басым бөлігіндегі қауіпсіздік пен
тұрақтылығына әсер етуі тарапынан стратегиялық маңызы зор. Сондықтан да
белгілі сценарий бойынша немесе онсыз кез келген орталықазиялық мемлекетте
және тұтастай аймақта жағдайдың дамуы бүкіл еуразиялық кеңістіктегі күштер
балансының болашағын анықтауы мүмкін.
Төртіншіден, Орталық Азия еуроазиялық көліктік коридорлар тоғысында
орналасқан және кең көліктік-коммуникациялық желілерге ие.
Егер де біз стратегиямызды орындап, күш салып жұмыс істесек, бірінші
шынайы ортаазиялық барысқа айналамыз және ұлттық бірлік, әлеуметтік
әділеттілік, халықтың экономикалық әл-ауқаттылығы тән тәуелсіз, тұрақты
мемлекет ретінде басқа дамушы елдерге үлгі боламыз - деп президентіміз
өзінің халыққа жолдауында айтады. Мемлекетіміздің 2030 жылға дейінгі ұзақ
мерзімді стратегиясында жеті бағыт – ұлттық қауіпсіздік және тәуелсіздік,
ішкі саяси тұрақтылық, нарықтық экономика негізінде экономикалық өсім,
білім беру, энергетикалық ресурстар, инфрақұрылым, мамандалған үкімет –
айқындалады. Стратегияны қарастыру барысында жаңа индустриалды елдердің
даму үлгілерінің негізгі элементтерінің жақындығын көруге болады.

I БӨЛІМ. ӘЛЕМДІК ИНТЕГРАЦИЯЛЫҚ ҮРДІСТЕРДІҢ ДАМУЫНДАҒЫ ЕУРАЗЭҚТЫҢ ОРНЫ
1.1. Әлемдік интеграциялық үрдістер, теориялық аспект

Мемлекеттің интеграцияға, экономикалық жақындасуға талпыну –
объективті және заңды процесс. ХХ ғасырдың екінші жартысы халықаралық
қатынастар саласында іргелі өзгерістер мен жаңа құбылыстарға бай. Мұнда
ерекше рөлді жаһандық және сол уақытта барынша қарама-қайшы құбылыс –
интеграция рөл атқарады.
Интеграция түсінігі бұлдыр. Ж. Ибрашевтің пікірінше, интеграция -
өздерінің синтезінің арқасында жаңа сапаға иеленетін қандай да бір
интеграциялық жүйенің құрамдас бөліктерінің өзара іс-қимылдарының өзара іс-
әрекеттеріне негізделген. 2, 39-40
Француз саясаттанушылары интеграцияда бір немесе бірнеше белгілі бір
салаларды немесе базалық бірліктің құзыретіне енетін барлық салада өзіндік
жеке шешімдерді қабылдау өкілеттерімен тәуелсіз бірліктерден тұратын
бөлінген халықаралық қатынастарды ауыстыруға үрдісі бар бір уақыттағы
процесс және жай-күйі көрінеді.
Б.К. Қазбековтың пікірінше, алдымен экономикалық салада, кейіннен
мемлекетаралық ынтымақтастық және ұлттылық қоғамдық өмірдің басқа
салаларында икемді үйлесетін принциптердің бірегей қабылдау механизмі мен
шешімдерді іске асыру негізінде дамитын қоғамдық өмірдің басқа салаларында
батыс еуропа интеграциясын мемлекеттің бірлестіктерінің қайшылықты-
ымырашылық процестері ретінде сипаттауға болады. 3, 274
Халықаралық қатынастарды зерттеу кезінде аймақтық интеграция туралы
болып отыр, онда жекелеген аймақ мемлекеттерінің топтары қатысады. Екінші
дүниежүзілік соғыстан кейін туындаған бірнеше интеграциялық кешендерді атап
көрсетуге болады: батыс еуропалық, азия-тынық мұхиты, орталық-азия,
солтүстік америка және т.б. Олардың шекаралары жылжымалы: сонымен, КСРО
тарағаннан кейін және шығыс еуропалық интеграциялық топтама СЭВ өзінің
қызметін тоқтатты, ЕО-ның шығысқа кеңеюі басталды. Бұл процестің
институционалдық нысаны болып біртіндеп құрылды: Еуропа Кеңесі, Батыс
Еуропа Кеңесі, Еуропалық көмір және болат ұйымы (ЕКБҰ), Еуропа Экономикалық
Одағы (ЕЭО) және соңында 1992 жылғы Маастрихт шартымен жарияланған
Еуропалық Одағы (ЕО).
Қазіргі кезеңгі саяси интеграция теориясы бірнеше базалық өлшемдерді
ажыратып көрсетеді. Бұл өлшемдерге:
- еріктілігі;
- көп қолданылуы;
- жәрдем көрсетуі;
- конвергенция;
- ынтымақтастығы;
- үйлестігі және тағы басқалары. 4, 41
Интеграция дамуының деңгейі үш индикатордың көмегімен анықталады:
- интеграцияланған саяси алаң саны және түрі бойынша;
- жалпы органмен құзыретті тапсыру көлемі бойынша;
- интеграцияланған салаларды жағрапиялық қамту бойынша (қатысушылар
санына).
ХХ ғасырдың екінші жартысында кеңінен қолданылған интеграциялық
процестер – жаңа, ерекше және көп қолданылатын құбылыс. Интеграцияға құру
синдромы, сондай-ақ, құлату синдромы да тән: онда имманенттік қарама-
қайшылықты бастамалар қойылған, бұл оның бір жақты емес, түрлі жоспарлы
сипатта, көбінесе жүйеге тігінен қарама-қайшы ықпал етуге мүмкіндік береді.
Бұдан басқа валюта саясаты, капиталдың еркін қозғалысы және
инвестициялық саясат саласында тараптардың өзара қарым-қатынасын реттейтін,
сондай-ақ Қоғамдастықтағы Өзбекстан Республикасының мүшелігін түпкілікті
ресімдейтін бірқатар халықаралық құжаттар қабылданды. Сондай-ақ ЕурАзЭҚ-тың
2008 жылға арналған бюджетінің жобасы және Еуразиялық экономикалық
қоғамдастықтың Инновациялық биотехнологиялар атты мемлекетаралық мақсатты
бағдарламасының жобасы қаралды. ЕурАзЭҚ-ты құрушылардың бірі болып
табылатын Қазақстан оның қызметіне белсенді түрде қатысады және ЕурАзЭҚ-тың
жарғылық құжаттарында негізі қаланған сондай-ақ Қоғамдастықтың нормативтік-
құқықтық базасында пысықталған интеграциялық әлеуетті кең ауқымда
пайдаланады.

1.3. ЕурАзЭҚ-тың негізгі даму бағыттары

1. Кедендік одақ құру.
Сыртқы саясат саласында келесілерді орындау:
- ЕурАзЭҚке мүше-мемлекеттердің БСҰна қосылу бойынша келіссөздер жүргізу
барысында өзара тиімді жұмыс жасау және ұстанымдарын координациялау;
ЕурАзЭҚке мүше-мемлекеттердің БСҰна кіруі бойынша кеңестер жүргізілуде.
ЕурАзЭҚке мүше-мемлекеттер ұстанымдарын координациялау Женевада миссиялар
деңгейінде жүргізіліп жатыр. 2007 жылы Ресей тарапы Қазақстандық (28-30
наурыз 2007) және Тәжікстандық (4 мамыр 2007) тараптармен екіжақты
келіссөздер жүргізді.
- өзара саудада тиімді жағдайлар жасау арнайы қауіпсіздік,
антидемпингтік және компенсациялық шараларды шектейтін механизм жасау
және қабылдау, және де үшінші мемлекеттермен саудада ортақ арнайы
қауіпсіздік, антидемпингтік және компенсациялық шаралар қолданудың
ережесін жасау;
2000 жылғы 17 ақпандағы (2005 жылдың қаңтарда күшіне енді) Кедендік
одаққа мүше-мемлекеттер саудасында арнайы қауіпсіздік, антидемпингтік және
компенсациялық шаралар қолдану механизмі туралы Хаттамаға 2003 жылдың
қазанында өзгертулер мен толықтырулар енгізу туралы Хаттама қабылданды,
демпингтелген, субсидияланған тауар импортың жоғарлауы салдарынан ұлттық
экономика саласына келетін залалдардың бар-жоғын және көлемін анықтау
бойынша Қоғамдастыққа мүше-мемлекеттердің бірыңғай әдістемесі бекітілді.
ЕурАзЭҚ мемлекеттерімен үшінші мемлекеттермен саудада арнайы
қауіпсіздік, антидемпингтік және компенсациялық шаралар қолданудың
ережерелері туралы Келісім жобасы 2005-2006 жылдар аралығында ЕурАзЭҚ
органдары отырыстарында қаралды. 2006 жылдың мамырында құжаттың одан
кейінгі өтуі Ресей Тарапымен тоқтатылды.
ЕурАзЭҚ Мемлекетаралық кеңесінің (мемлекет басшылары деңгейінде) 2006
жылғы 16 тамыздағы №313 ЕурАзЭҚке мүше-мемлекеттердің кедендік одақ құру
туралы Шешіміне сәйкес кедендік одақтың құқықтық базасын құрайтын құжаттар
пакетіне үшінші мемлекеттермен саудада арнайы қауіпсіздік, антидемпингтік
және компенсациялық шаралар қолдану туралы Келісімнің жобасы кіреді, оған
2008 жылдың қаңтарында қол қойылады деп жоспарланды, алайда Ресейдегі
Президенттік сайлауға байланысты кейінге қалдырылды.
- Қоғамдастықтың Ортақ кедендік тарифін қалыптастыру;
ЕурАзЭҚ (Белорусь Республикасы, Қазақстан Республикасы және Ресей
Энергетика - Орталық Азиядағы гидроэнергетикалық кешендерді бірігіп
бейімдеу және электр энергиясымен, сумен қамтамасыз ету проблемасын шешу,
ортақ энергетикалық тепе-теңдікті қалыптастыру. Орталық Азия
мемлекеттеріндегі гидроэнергетика – болшағы зор, динамикалық түрде дамып
отырған, инвесторларды қызықтыратын сала. Шет ел және ұлттық инвесторлар
үшін жаңа энергетикалық құрылымдар салуға және пайдалануға жағымды
жағдайлар жасалған.
Орталық Азиядағы гидроэнергетикалық потенциалды игеру, ең алдымен –
Қырғызстан және Өзбекстан, халықаралық суды пайдалану мәселелерін шешумен
ұштасуы керек, себебі мұндағы ірі өзендер трансшекаралық өзендер болып
табылады. Осыған байланысты суды пайдалану мәселесін мемлекетаралық және
ұлттық деңгейде реттеу интеграциялық реттеу прициптеріне негізделуі керек.
Ондағы мақсат экономика салалары (энергетика, ауылшаруашылығы, өнеркәсіп
және т. б.) мен қоршаған ортаны қорғау мүдделерінің тепе-теңдігін сақтау.
Еңбек миграциясы - мигранттарды әлеуметтік қорғау, еңбек ресурстары
миграциясын реттеу мен бақылаудың нақты жүйесін құру, қылмыстық миграциямен
күрес, мигранттар мен оларға жұмыс берушілердің салық төлеуге қатысты
проблемаларды шешу.
Аграрлық - өнеркәсіптік кешен - ЕурАзЭҚ мемлекеттерді ауылшаруашылық
саясатының келісілуі, қауымдастық елдерінің ортақ орта сауда нарығының
құрылуы, ауылшаруашылық өнімдерін тасымалдау, сақтау, сатуға байланысты
шектеулерді қысқарту, осы салада нарықтық институттардың құрылуы
(сақтандыру, банктік, лизингілік, биржалық және т.б.)
ЕурАзЭҚке мүше-мемлекеттер азаматтарының Қауымдастық территориясында
қозғалу шарттары.
Үкіметаралық келісім бойынша ЕурАзЭҚке мүше-мемлекеттердің азаматтары
тұрақты мекен-жайына тәуелсіз ЕурАзЭҚ елдері территориясына визасыз кіру,
шығу, транзит бойынша қозғалу құқықтарына ие.
Азаматтық алу тәртібі. Қазіргі кезде Қоғамдастықта азаматтық алудың
жеңілдетілген тәртібі қолданылуда. Бұл тәртіпті реттейтін үкіметаралық
келісім халықаралық келісім болғандықтан, халықаралық ереже бойынша ол
сәйкес ұлттық құқықтық актілерге қарағанда басым күшке ие.
ЕурАзЭҚке мүше-мемлекеттер азаматтарының қауымдастық елдеріндегі
жоғарғы оқу орындарында білім алу құқығы. Қабылданған келісімге байланысты
ЕурАзЭҚке мүше кез келген мемлекеттің кез келген мүшесі ЕурАзЭҚке мүше-
мемлекеттің кез келген азаматтың оқу орнына түсуге құқылы, яғни жоғарғы оқу
орны орналасқан мемлекеттің азаматтарымен құқықтары тең. 2.19., 45-50

ЕурАзЭҚ мемлекеттері Жалпы Ішкі Өнімінің динамикасы

1995 1999 2000
1993 94,7 86,1 89,0
1994 90,8 84,5 97,7
1995 87,4 79,9 95,8
1996 91,8 94,6 99,1
1997 100,5 100,7 101,6
1998 100,7 100,9 102,4
1999 98,1 102,3 104,4
2000 100,7 103,7 104,4
2001 109,8 105,4 103,8
2002 113,5 105,3 104,5
2003 109,8 99,5 104,2
2004 109,2 106,7 104,4
2005 109,4 107,1 108,9

Көздері: ТМД Мемлекетаралық статистика комитетінің ақпараты, Қазақстан
Республикасы Статистика жөніндегі агенттігі.
Мемлекеттердің экономикасының құрылымын талдау бұл мемлекеттерде ЖІӨ
20 %-дан астам көлемі өнеркәсіпке келетіндігін көрсетеді. Мысалы, Өзбекстан
мен Қазақстан үшін экономиканың басымды салалары тау жынысы және атом
өнеркәсібі, қара және түсті металлургия, Қырғызстан үшін гидроэнергетика
болып табылады.
Орталық Азия мемлекеттерінің өндірістік әлеуетіне қатысты айтатын
болса, онда Қазақстан 3 түрлі қара металдың, 29-түсті, 2-асыл тас, 84 -
өнеркәсіптік минералдар түрі, сондай-ақ электр тасымалдағыштардың
коммерциялық қорларына ие екенін атап өтуімізге болады. Осы уақытта
Қазақстан бериллий (1-орын ), ниобий, галлий, татин губкалары (3-орын),
рений (5-орын) әлемдегі ірі өндірушілердің бірі болып табылатындығы
белгілі. Уранды өндіру бойынша республика әлемде 7-орынды, күмісті өндіру –
9-орын, цинк пен глиноземді өндіру – 10-орынды, ал тантал мен ниобий
қорлары бойынша ТМД мемлекеттері арасында 1-орынды иеленеді.
Қазақстанның табиғи ресурстары барынша әртүрлі және экономиканың
минералды-шикізат кешенінің салаларын дамыту үшін қолайлы жағдайлар жасайды
(2 700-дан астам кен орындары және минералды шикізаттың шамамен 100 түрінің
болашақты орындары). Өзбекстан күміс, вольфрам және фосфорит, калий тұзы,
сирек кездесетін металдар мен өзге де құнды минералдардың қорларын
қамтамасыз ету бойынша әлемдік көшбасшылар қатарында, атап айтқанда, әлемде
алтынның зерттелген қорлары бойынша – 4-орынды, уран бойынша – 7-орынды,
молибден бойынша – 8-орынды, мыстың нақтыланған қорлары бойынша – 10-
орынды, табиғи газ бойынша – 14-орынды иеленеді. Кадмийді өндіру бойынша
әлемде 3-орынды, уранды – 6-орынды, алтын мен табиғи газ – 8-орынды
иеленеді. Бұдан басқа, республика молибден, дала шпатын және бірқатар
өнеркәсіптік шикізаттың бірқатарын өндіру бойынша 15 ірі мемлекеттің
қатарына енеді.
Қырғызстан бірегей гидроэнергетикалық ресурстарға ие. Оларды оңтайлы
пайдалану Қазақстан көршілес аймақтарын арзан электр энергиясымен және су
ресурстарымен қазақстандық көмір мен өзбек газы жеткізілімінің орнына
қамтамасыз ету бойынша, ортаазиялық энергия жүйелерінің сыртқы нарыққа
электр энергияларының экспортын ұлғайту және параллель режиміндегі жұмысы
үшін қалыпты технологиялық жағдайларды жасау бойынша міндеттерін шешуге
мүмкіндік береді. 42, 17
Сонымен, Орталық Азия мемлекеттерінің ұлттық экономиканың бәсекеге
қабілеттілігін көтеру, оның тұрақты дамуы үшін, болашақта тауарлар мен
қызмет көрсетудің жалпы нарығын қалыптастыру, әлемдік шаруашылыққа табысты
интеграциясын қалыптастыру үшін барлық жағдайларын иеленеді. Аталған
мақсаттарды Орталық Азия мемлекеттерінде интеграциялық процестерді
тереңдету және кеңейту есебінен іске асыру мүмкін болады.
Қазақстан және Орта Азия республикалары 1991 жылы Республикалық
консультациялық кеңесін құру туралы келісімге қол қойды, бұл Орталық Азия
интеграциясының алғашқы қадамын білдірді. 1994 жылы Қазақстан мен Өзбекстан
өзінің екіжақты Шартымен екі Орталық Азиялық аумағында Бірыңғай
экономикалық кеңістігінің негіздерін салды. Кейіннен, Бірыңғай экономикалық
кеңістік Қырғыз Республикасының жоғарыда аталған 1994 жылғы 13 сәуірдегі
шартына қосылу туралы шешіміне байланысты кеңейтілді.
Үш Орталық Азиялық мемлекеттердің интеграциясы 1994 жылғы 30 сәуірдегі
Бірыңғай экономикалық кеңістік құру туралы үш жақты Чолпон-Ата шартын заңды
ресімделді. Шартты орындауда экономикалық интеграцияны тереңдету жөніндегі
үкіметаралық комиссиясы құрылды.
Алдағы уақытта интеграциялық процестердің нығаюына 1994 жылғы 8
сәуірде өткен орталықазиялық мемлекеттердің басшыларының кездесуі ықпал
етті, онда интеграция саласында ынтымақтастық туралы меморандум қабылданды;
мемлекетаралық шарттар мен келісімдерді ақпараттық қамтамасыз ету туралы
келісімдер, Ортаазиялық ынтымақтастық банкін құру туралы құжаттарға қол
қойылды. Осы айда Мемлекетаралық кеңес және Мемлекетаралық кеңестің
Атқарушылық комитеті құрылды. Мемлекетаралық кеңестің Атқарушылық
комитетінің штаб-пәтері Алматы қаласында орналасқан. Сонымен қатар, мұндай
кеңістіктің қаржылық негізі 1994 жылы жарғылық капиталы 9 миллион АҚШ
құрайтын Орталықазиялық ынтымақтастық және даму банкі (ОАЫДБ) болды.
Үш орталықазиялық мемлекеттің жақындасуы басқа мемлекеттерден
оқшауланды дегенді білдірмейді. Керісінше, Бірыңғай экономикалық кеңістікті
құру туралы Шарт оған қосылғысы келетін барлық мемлекеттер үшін ашық.
Бүгінгі таңда интеграция шеңберінде кем дегенде 60 үш жақты шарт мен
келісімге қол қойылды. Осыған байланысты барлық орталықазиялық
интеграциясына мардымды құқықтық негіз қалыптасқанын атап өтуіміз керек.
Интеграцияның басқа құқықтық базасы мемлекетаралық орталықазиялық
интеграция субъектілері арасындағы екіжақты шарттар болып табылады.
Сонымен, Қазақстан Республикасы мен Өзбекстан Республикасы
1990 жылдардың ортасынан Өзбекстанда әлеуметтік-экономикалық жағдайдың
айтулы нашарлауымен регрессивті даму белгілері анық көрініс берді. Тиісті
экономикалық өсу (соңғы жылдары ЖІӨ-нің жылдық өсуі 4%-дан 8%-ға дейін
құрады, ал 2006 жылдың бірінші тоқсанының қорытындысы бойынша ЖІӨ өсуі
қарқыны 104,8%-ға теңестірілді) сөзсіз экстенсивті, ресурс қолдану сипатқа
ие болады. 44, 23
Өзбекстан экономикасының дамуын тежеуші негізгі себептер: экоомиканы
жоғары деңгейде мемлекеттік реттеу, бұл шағын және орта бизнестің елде
дамуына кедергі жасайды, сырттан инвестициялау үшін қолайлы жағдайлардың
болмауы, сауда режимінің жабық болуы, республика тұрғындарының өмір сүру
деңгейі төмен болып табылады.
Орталықазиялық республикаларда экономиканы либерализациялаудың әртүрлі
деңгейі қалыптасты, біреулерінде басқаларымен салыстырғанда, көпшілік
жағдайда оны әкімшілік әдістермен реттеу – квоталау, лицензиялау, басқа
шектеулер мен префенциялар әрекет етеді, бұл сыртқы экономикалық
байланыстарды либерализациялаған кезде, бәсекелестікке қабілетсіздігін
көрсетеді. Нарыққа қатысты барынша артта қалған мемлекеттер еркін сауда
жағдайындағы бәсекелестіктен қорқады, өйткені олардың кәсіпорындары елдің
ішінде жасалынған жеңіл шарттармен және әкімшілік реттеумен орнатылған
ережелер бойынша жұмыс істеуге әдеттенген. Осы себептен (өзара сауда да
барлық кедергілерді жоятын үкіметаралық жақсы жүздеген келісімдер
қабылданса да) мұндай елдер тәжірибеде өз ішкі экономикалық саясатына
сәйкес жағдайды сақтап қалуға ұмтылатыны түсінікті. Ал бұл тек өз
кәсіпорындарына қатысты мемлекеттік протекция болғанда ғана мүмкін, бұл
шетел серіктестері үшін сөзсіз қосымша кедергілер жасайды және аймақтық
ынтымақтастық дамуын тежейді.
Осылайша, Орталық Азия мемлекеттері экономикасының қазіргі жағдайын
талдау олардың әртүрлі экономикалық қарқынын көрсетеді, ол өз ретінде,
Орталық Азия Ынтымақтастығының интеграциялық өзара әрекеттесуін тереңдетуте
тежеуші фактор болып табылады. Мемлекеттердің осы интеграциялық бірлестік
аясында экономикалық ынтымақтастығы көптеген мәселелер бойынша бір орында
тұр, алға жылжыған жоқ, өйткені ОАО қазіргі кезде қабылданған шешімдерді
жүзеге асыру деңгейі бойынша Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы жіберген
қателіктерді қайталап отыр. ТМД шеңберінде көп құжаттарға қол қойылды,
алайда іс жүзінде олар қағаз жүзінде қалды және қабылданған құжаттар
қажетсіз болып қалды.
Жеке сарапшылар дұрыс атап өткендей, ынтымақтастықтың дамуын тежеуші
факторлар болып, Орталық Азия мемлекеттерінде экономикалық қайта құрулар
қарқынының әртүрлілігі, өзара саудада неше түрлі шектеулерді енгізу,
инвестициялауда жоғары саяси және экономикалық қауіптің болуы.
Осыған байланысты, Орталық Азиялық мемлекеттері Одағын құру бастамасын
жүзеге асыру нақты қолданыстағы еркін сауда аймағын қалыптастыру,
кәсіпкерлік және инвестициялық ынтымақтастықты дамыту, Орталық Азия Одағы
мемлекеттерімен келісілген кеден, салық және тарифтік саясатты жүргізу,
ақшалай-несиелік және валюталық операцияларды үйлестіру, ұлттық
заңнамаларды бірегейлендіру бойынша белсенді шараларды қабылдау арқылы
қарастырылуы керек. Біздің ойымызша, аталған бағыттар Орталық Азия
мемлекеттерінің Одағы дамуының механизмін әзірлеу кезінде басымды болуы
қажет.
Аймақтың мемлекеттері қауіпсіздігін нығайтудың маңызды факторы болып
интеграциялық процестерді тереңдету болып табылады. Өзбекстанның қатаң
жағдайларына қарамастан, тек қана экономика саласы шегімен ғана шектеліп
қоймай, мемлекетаралық қатынастардың саяси, экономикалық, қорғаныс
саласындағы өзге де аспектілерін қамтуы керек, өйткені кез-келген аймақтық
ұйымның, экономикалық және өзге де тағайындауынан басқа, саяси да
мағынасына да ие болады.
Сондай-ак айтып кететін жағдай, ЕврАзЭҚ үлкен назарларын
әлеуметтік салады әріптестікке аударды. Қауымдастықтың шегінде ЕврАзЭҚ
мемлекеттерінің 206 млн азаматтарына жақсы өмір сүруі үшін бірнеше
бағдарламалар жасады.
Әсіресе бұқара халық жағына 10 қадам бағдарламасы жүзеге
асырылу үстінде. Бұл бағдарлама Қазақстанның қолдауымен жасалған. Бұл
бағдарламаның негізгі мақсаттары :
- қауымдастық мемлекеттердің әлеуметтік аспектін дамыту.
- ЕврАзЭҚ мүше мемлекеттердің азаматтарына өз территорияларында еркін
қозғалу шартын жасау, яғни тұратын жері бар, жұмыс істейтін орны бар, білім
алу, кауымдастық мемлекеттердің журнал мен гезеттерге жазылуға еркін
құқықлы.
Бұл бұқара халық бағдарламасы, КСРО -ны әлі ұмытпаған
азаматтарға ыңғайсыз болып көрінуі мүмкін. Бірақ біздің 1991 жылы жеке –
жеке егеменді мемлекет болмағанымызды ұмытпайық. Бұл бағдарламаның әр
қадамы халықаралық келісім бойынша бекітіліп отырды. Бүгінгі күнде ЕврАзЭҚ
бұл ағымды жүзеге асыру үшін жұмыс істеуде, бұларды барлық мемлекет
қолдайды деп үміттенеді.
Қазіргі уақытта миграция сұрағы алға шығып отыр. Бірақ әлемдік
қаржы дағдарысының салдарынан, өнеркәсіптің өсуінің тоқтауы, бизнес
орталықтарының құрылысының тоқтауы, еңбек нарығына теріс әсерін тигізуі,
ЕврАзЭҚ мемлекеттеріндегі көшіп қонудың жағдайын нашарлатты. Сондықтан бұл
мәселе бірігіп шешуді талап етеді, яғни миграциялық ведомстванын, жұмыс
берушінің, сақтандырушы және мүдделі құрылымдардың қатысуын талап ереді.
ЕврАзЭҚ мемлекеттерінің үкіметтеріне тез арада бұл бағытта шара
қолдануы қажет. Ішкі нарық саудасында жағдайды дұрыстау жөнінде келісімге
келу және қосалқы жұмыс орындарын дайындау.
Қауымдастықтың бұған көп назар аудару себебі, мигранттардың
жағдайларының нашарлауы аймақтың тұрақтылығына әрдайым қауіп төндіріп
отырады.
Осы салада Қауымдастық мемлекеттер бірігіп, бір шешімге келу
керек екендігі туралы Қазақстан Республикасының президенті Н.А.Назарбаев
айтқан болытын.
Салауатты өмір сүру саласына көп назар аударылды. ЕврАзЭҚ
мемлекеттері арасында ғылыми зерттеулік институттар және медициналық
орталықтарының әріптестігін нығайту керек. Ортақ санаторно -курорт
орталықтарын ашу, мемлекетаралық медициналық кластерлерді ашу, Қауымдас
мемлекеттерінің адамзат ресурстарының дамуына үлкен әсер тигізді.
ЕврАзЭҚ мемлекеттерінің интеграциондық серіктестігінің маңызды
бағыттарының бірі, бірігіп инновациондық проект жасау. ЕврАзЭҚ кеңесінің
2009 жылдың 4 ақпанда өткен мемлекетаралық мәжілісінде, жоғарғы
технологиялық орталық құруға шешім қабылдады. Оның атқаратын жұмысы
Қауымдастықтың мемлекеттерінің бақталас жағдайын дамыту, ұлттық экономиканы
модернизациялау және диверсикациялау.
Бұл орталықтың шегінде ортақ ғылыми -техникалық бағдарлама
жасалуы ықтимал. ЕвразЭҚ мемлекеттері 2008 жылы мемлекетаралық мақсаттың
Инновациондық биотехнология бағдарламасы жасады, бұл бағдарлама
Қауымдастық мемлекеттерге ең жоғарғы технологияларда бақталастық
биопродукцияны медицина үшін, ауылщаруашылық үшін және қоршаған ортаны
сақтауға көмектеседі.
ЕврАзЭҚ мемлекеттерінің ғылыми мақсаттарын қосу үщін,
Қазақстанның ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.