Атмосфераның химиялық ластануының ғаламдық әсерлері
1. Атмосфераның ластануы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..2
2. "Көшетхана эффектісі" мен климаттық ғаламдық өзгерістері ... ... ... ... ... ..5
3. "Озондық тесіктің" пайда болу себептері, оның зияндық әсерлері мен оларды болдырмау әрекеттері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
4. Қышқылдық жауын.шашыңдар, олардың себептері мен зиянды әсері...9
2. "Көшетхана эффектісі" мен климаттық ғаламдық өзгерістері ... ... ... ... ... ..5
3. "Озондық тесіктің" пайда болу себептері, оның зияндық әсерлері мен оларды болдырмау әрекеттері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
4. Қышқылдық жауын.шашыңдар, олардың себептері мен зиянды әсері...9
Атмосфера - ауадан, химиялық қоспалардан және су буларынан тұратын күрделі жүйе. Ол - метрологиялық режимнің маңызды факторы мен биосферадан физико-химиялық және биологиялық процесстердің жүру ортасы. Атмосферадағы әр-түрлі компоненттердің қатынасынан оның радиациялыққа, жылулыққа және ылғалдылыққа әсері, өзін-өзі тазарту мүмкіндігі қалыптасады. Атмосфераның газды қүрамы, ондағы су буы мен әр түрлі заттар күн радиациясының жер бетіне өту деңгейін жер айналасындағы жылулықты ұстап тұрады. Егер де атмосферада бұл әр түрлі қоспалар болмағанда, ол жағдайда жер бетіндегі орташа жылдық температура +15°С емес, -15°С болар еді.
Атмосфераның өте маңызды қасиеттеріне оның тез араластыру мен үлкен қашықтықтарға орын алмастыру мүмкіншілігі, оның баска да сфералармен және мұхитпен байланыстылығы жатады.
Бұл қасиеттер және оның ластаушы заттарды жинақтап сақтау эффектісінің жоқтығы, бір жағынан атмосфералық процесстердің ғаламдық әсерін, екінші жағынан өзін-өзі тазартуға деген жоғары мүмкіншілігін қамтамасыз етеді. Мысалы, мұхиттармен байланысы арқылы мұхит сулары атмосферадан көміртектің қос тотығы мен жай тотығының, күкіртті газды және тағы да басқа газдарды өте көп мөлшерде өзіне сіңіріп алады. Атмосфераның көп қоспалары өсімдіктермен сіңіріледі, топырақтық зат айналым процесіне түседі ауа массаларының жеңіл орын алмасуы нәтижесінде ауадағы ластаушы заттар таралып кетеді, бірақ осының нәтижесінде жергілікті ластаулар ғаламдык ластаулылыққа қосылады.
Адам атмосфераның қасиеттері мен әр түрлі параметрлеріне, оның химиялық құрамына, жылулық режиміне, ауада қозғалуына, радиоактивтілігіне, электро-магниттік фонына және т.б. әсер етеді. Ол, су сияқты, литосферадан бұрын ластана бастады. Сондықтан да ең алғашқы тиым салу шаралары ауа мен суды ластатуды тоқтатуға байланысты болды. Мысалы, 18 ғ. Англияда үлкен қалаларда көмірді отын ретінде жағуға тиым салады.
Атмосфераның өте маңызды қасиеттеріне оның тез араластыру мен үлкен қашықтықтарға орын алмастыру мүмкіншілігі, оның баска да сфералармен және мұхитпен байланыстылығы жатады.
Бұл қасиеттер және оның ластаушы заттарды жинақтап сақтау эффектісінің жоқтығы, бір жағынан атмосфералық процесстердің ғаламдық әсерін, екінші жағынан өзін-өзі тазартуға деген жоғары мүмкіншілігін қамтамасыз етеді. Мысалы, мұхиттармен байланысы арқылы мұхит сулары атмосферадан көміртектің қос тотығы мен жай тотығының, күкіртті газды және тағы да басқа газдарды өте көп мөлшерде өзіне сіңіріп алады. Атмосфераның көп қоспалары өсімдіктермен сіңіріледі, топырақтық зат айналым процесіне түседі ауа массаларының жеңіл орын алмасуы нәтижесінде ауадағы ластаушы заттар таралып кетеді, бірақ осының нәтижесінде жергілікті ластаулар ғаламдык ластаулылыққа қосылады.
Адам атмосфераның қасиеттері мен әр түрлі параметрлеріне, оның химиялық құрамына, жылулық режиміне, ауада қозғалуына, радиоактивтілігіне, электро-магниттік фонына және т.б. әсер етеді. Ол, су сияқты, литосферадан бұрын ластана бастады. Сондықтан да ең алғашқы тиым салу шаралары ауа мен суды ластатуды тоқтатуға байланысты болды. Мысалы, 18 ғ. Англияда үлкен қалаларда көмірді отын ретінде жағуға тиым салады.
1. Бродский А.К. жалпы экологияның қысқаша курсы. Алматы: Ғлым, 1998.
2. Жумадалиева С., Баешов А., ЖарменовА. Қоршаған орта химиясы. Алматы,1998.
3. Баимбетов Н.С. Правовые основы экологической экспертизы в РК. Алматы: Қазақ университеті, 2001.
4. Сағынбаев Г.К. Экология негіздері. Алматы, 1995.
5. Руководства по оценке воздействия промышленности на окружающую среду и природаохранные критерии при размещении предприятий:Программа ООН по окружающей среде. Новосибирск:ГПГБ СО АН СССР, 1989.
2. Жумадалиева С., Баешов А., ЖарменовА. Қоршаған орта химиясы. Алматы,1998.
3. Баимбетов Н.С. Правовые основы экологической экспертизы в РК. Алматы: Қазақ университеті, 2001.
4. Сағынбаев Г.К. Экология негіздері. Алматы, 1995.
5. Руководства по оценке воздействия промышленности на окружающую среду и природаохранные критерии при размещении предприятий:Программа ООН по окружающей среде. Новосибирск:ГПГБ СО АН СССР, 1989.
Жоспар
1. Атмосфераның
ластануы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ..2
2. "Көшетхана эффектісі" мен климаттық ғаламдық
өзгерістері ... ... ... ... ... ..5
3. "Озондық тесіктің" пайда болу себептері, оның зияндық әсерлері мен
оларды болдырмау
әрекеттері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ..7
4. Қышқылдық жауын-шашыңдар, олардың себептері мен зиянды әсері...9
АТМОСФЕРАНЫҢ ХИМИЯЛЫҚ ЛАСТАНУЫНЫҢ ҒАЛАМДЫҚ ӘСЕРЛЕРІ
1. Атмосфераның ластануы
Атмосфера - ауадан, химиялық қоспалардан және су буларынан тұратын күрделі
жүйе. Ол - метрологиялық режимнің маңызды факторы мен биосферадан физико-
химиялық және биологиялық процесстердің жүру ортасы. Атмосферадағы әр-түрлі
компоненттердің қатынасынан оның радиациялыққа, жылулыққа және ылғалдылыққа
әсері, өзін-өзі тазарту мүмкіндігі қалыптасады. Атмосфераның газды қүрамы,
ондағы су буы мен әр түрлі заттар күн радиациясының жер бетіне өту деңгейін
жер айналасындағы жылулықты ұстап тұрады. Егер де атмосферада бұл әр түрлі
қоспалар болмағанда, ол жағдайда жер бетіндегі орташа жылдық температура
+15°С емес, -15°С болар еді.
Атмосфераның өте маңызды қасиеттеріне оның тез араластыру мен үлкен
қашықтықтарға орын алмастыру мүмкіншілігі, оның баска да сфералармен және
мұхитпен байланыстылығы жатады.
Бұл қасиеттер және оның ластаушы заттарды жинақтап сақтау эффектісінің
жоқтығы, бір жағынан атмосфералық процесстердің ғаламдық әсерін, екінші
жағынан өзін-өзі тазартуға деген жоғары мүмкіншілігін қамтамасыз етеді.
Мысалы, мұхиттармен байланысы арқылы мұхит сулары атмосферадан көміртектің
қос тотығы мен жай тотығының, күкіртті газды және тағы да басқа газдарды
өте көп мөлшерде өзіне сіңіріп алады. Атмосфераның көп қоспалары
өсімдіктермен сіңіріледі, топырақтық зат айналым процесіне түседі ауа
массаларының жеңіл орын алмасуы нәтижесінде ауадағы ластаушы заттар таралып
кетеді, бірақ осының нәтижесінде жергілікті ластаулар ғаламдык
ластаулылыққа қосылады.
Адам атмосфераның қасиеттері мен әр түрлі параметрлеріне, оның химиялық
құрамына, жылулық режиміне, ауада қозғалуына, радиоактивтілігіне, электро-
магниттік фонына және т.б. әсер етеді. Ол, су сияқты, литосферадан бұрын
ластана бастады. Сондықтан да ең алғашқы тиым салу шаралары ауа мен суды
ластатуды тоқтатуға байланысты болды. Мысалы, 18 ғ. Англияда үлкен
қалаларда көмірді отын ретінде жағуға тиым салады.
Адамның іс-әрекеті ауа қүрамындағы негізгі элементтер — азот пен оттегінің
мөлшеріне көп әсер етпейді, себебі олардың мөлшері ауада көп (азот —
78.09%, оттегі — 20.95%). Ал көміртегінің қос тотығына келсек (оның ауадағы
негізгі мөлшері 0.03%), оның мөлшері тым жылдам көбейіп келеді, бұдан басқа
да ауада зиянды заттар пайда болуда. Адамның атмосферада зиянды әрекеттері
оның биосфералық процесстерге араласып, ормандарды өртеу, жер жырту, жер
құрғату, суару, қала мен ондіріс орындарын салу тағы сол сияқты
әрекеттерінен кейін тым жылдам қарқынмен өрлей бастады.
Жер атмосферасына шығып жатқан техногендік текті заттардың ғаламдық көлемі
(ТААкимова, В.В.Хаскин, 1994)
№ Jlaстаушы заттар MJН.ТЖЫЛ
1. Көміртек қос тотығы Түтіннің 6000 , 580 '
2. қатты бөлшектері мен 360 320
3. өдіріс шаңдары Көміртек тотығы 160 110 18
4. Жеңіл көмірсутектер 10 8 1 1
5. мен басқа органикалық
6. заттар Күкірт тотықгары Азот
7. тотықтары Фосфор қосындылары
8. Сутекті күкірт Аммиак Хлор
9. Фторлы сутек
10.
11.
Ауаға шығып жатқан көлемі бойынша ең бірінші орынды көміртектің қос
тотығы алады. Бүл химиялық заттың қауіпті әсері үлкен болмағанмеи, оған
ауада үзақ сақталу мен жинақталу қасиеттері тән. Оның биосфераға негізгі
әсері көшеткі эффектісі арқылы болады. Бүған қарағанда СО газының улылығы
үлкен, бірақ та ол ауада тұрақты емес және ол СО2 ға айналып кетеді.
Осы газдардың ішінде үлкен қауіпті болып күкірттің қос тотығы (SO2)
немесе күкірт ангидриді келеді. Бүл түссіз өткір иісті газ, оның ауадағы су
буларымен қосылыстары (күкіртті және күкірт кышқылдары) адамның тыныс
жоддарын қабыңдырып, ауруға әкеледі. Үзақ уақыт бойы осы заттармен улану
қан айналымын бұзып өлімге әкеледі. Өсімдіктер күкірітті газға өтe сезімтал
келеді. Бұл газ оларға жеке газ түрінде де, сумен қосылысы түрінде де үлкеи
зиян тигізуде. Осындай қасиеттері үшін бұл газды әлемдік ласта-ушы немесе
№1 ластаушы деп атайды.
Ауада күкірт ангидридінен басқа күкірттің басқа да қосылыстары пайда
болуда. Олардың бірі шіріген жұмыртқаның исі сияқты исі бар күкіртті сутек
(H2S). Бұл газбен улану өкпе ісінуіне, тынысалу мен жүректің тоқтап қалуына
әкеледі. Келесі тағы да бір улы зат, бүл күкіртті көміртек (CS2 ) - түссіз
оңай жанатын сүйық зат. Адам организміне ауа мен тамақ арқылы түсіп, нерв
жүйесін бүзады. Бүл зат химия өлдірісінде көп қолданылады.
Күкірт туындылары ауаға негізінен антропогенді түрде әр түрлі жанар-май
түрлерін жаққан кезді өтеді. Мысалы, көмірлерді, мұнай мен табиғи газдарды
қолданғанда және күкіртті рудаларды өңдеген кезде. Германияда ауадағы
күкірт ангидридінің 63%-тін энергетика өндірісі, 23%-тін өнеркәсіп береді.
Ауаны ластайтын зиянды заттарға азот тотығы, көмірсутектер, хлор,
фтор және басқалар жатады. Бұлардың атмосфераға әсері негізінен
биосферадағы жылулық балансты өзгерту мен озонды жою (фреоңдар, азот
тотықтары) арқылы көрінеді.
2. "Көшетхана эффектісі" мен климаттық ғаламдық өзгерістері
"Көшетхана эффектісі" (парникті эффект) деп ауадағы антропогенді түрде
пайда болатын химиялық заттардың күн энергиясын өздеріне сіңіруі
нәтижесінде атмосфераның қызып, жер бетінің орташа температурасының
көтерілуін айтамыз.
Американдық эколог Б.Небел "көшетхана эффектісі" нәтижесіндегі
климаттың жылынуын болашақтың үлкен катастрофасы деп қарастырады. Оның
пайымдауы бойынша аумағы осындай көптеген жануарлар мен өсімдіктердің
түрлерін жойып жіберген катастрофа осыдан 60 млн. жыл бұрын болды. Бүл
катастрофа Жерге астероидтың түсуімен байланысты болып және тек қана
организмдердің бірнеше жеке түрлерін ғана жойса, ал көшетхана эффекгісі
бүкіл биосфсраға әсер етеді.
Негізгі кошеткі газына көміртектің қос тотығы жатады. Бүл газдың көшеткі
эффектісіне әсері шамамен 50-60%. Басқа да көшеткі газдарына метан (20%),
азот тотықтары (шамамен 5%), озон, фреондар (хлорфторкоміртектер) және
басқа газдар (10-25%). Қазір 30-га жуық кошеткі газдары белгілі.
Жер бетініе негізінен жылулық емес жарықтық сәулелер ағыны түседі.
Олар көшеткі газдарынан өзгеріссіз оөтіп, жер айналасындағы кеңістікте
ауадағы әр түрлі химиялық заттармен кездесседі. Соның нәтижесінде осы
сәулелердің көп белімі ұзынтолқынды (инфрақызыл) жылулык сәулелерге
айналады. Жер бетіне түскен сәулелердің біршамасы жерден шағылысып, космос
кеңістігіне қайта тарап кетуі керек. Бірақ та кошеткі газдарының әсерінен
олар осы газдардан кете алмай шағылысып жерге қайта түседі де ауаның жалпы
жылулығын көбейтеді.
Деректер бойынша көшеткі газдарының әсерінен Жер бетіндегі жылорталық
температура соңгы жүзжылдықта 0.3-0.6°С көтерілді. Қазір СО2 -нің ауадағы
молшері 0.3-0.5%жыл жылдамдыкпеп көбейін келеді. Осындай жылдамдықпен
басқа көшеткі газдарының мөлшері көбеюде. Кошеткі газдарының
ауадағы мөлшерінің XXI ғасырдың ортасына қарай екі есе көбеюі .
планетамыздың орташа жылдық температурасының 1-3.5°С~қа көтерілуіне әкелуі
мүмкін.
Болжаулар бойынша кдиматтың жылынуы қарлар мсн муздардың еруіле жоне мүхит
сулары дедгейшін шамамен 1.5 метрге көтерілуіне әкеледі (соңгы 100 жылда ол
10-12 см-ге көтерілген екен).
Климаттың ғаламдық жылынуы бұл бұрын болмаған үлкен аумақты экологиялық
кауіп келуі мүмкін. Егерде мүхит деңгейі 1.5-2 м көтерілсе, ол жағдайда 5
млн.км2 кұрғақ жер су астына кетеді. Бұл аймақ өте үлкен болмағанмен, бұл
жерлерде 1 млрд. астам халық тұрады және әлемдік ауыл шаруашылық
өнімдерінің 13 бөлімі жиналады.
Болжаулар бойынша климаттың жылдық ауа-райының түрақсыздығына, табиғи
аймактардың шскараларыііыц жылжуына, іабиіи анаттардып көбеюіне, жануарлар
мен осімдіктердің жойылуының тездетілуіне әкелсді.
Мінс осының бәрі 1979 ж. Торонта қаласында климаттық өзгеру проблемаларына
арналган Халықаралық конференцияның болуына себеп болды.
Атмосфераға көмірқышқыл газын шығаратын негізгі техногендік себеп ол
органикалых отынды жағу. Қазіргі уақытта тек кана жылу энергетикасы ауаға
адам басына шаққанда жылына 1 т немесе жер бетінс шамамсн 6 млрд.тжыл
көміртек шығарады. Югиматологтар, егер де жылына ауаға 15-20 млрд. т
көміртек шықса, бүл оте қауіпті депесептейді.
Атмосферадағы СО2 -нің азаюы фотосинтез және мүхит суларының сіңіруі арқылы
жүреді. Мүхит сулары адамның іс-орекеті нәтижесінде шыққан бұл газдың
шамамен 50%-ін сінірс алады. Бірақ та ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
1. Атмосфераның
ластануы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ..2
2. "Көшетхана эффектісі" мен климаттық ғаламдық
өзгерістері ... ... ... ... ... ..5
3. "Озондық тесіктің" пайда болу себептері, оның зияндық әсерлері мен
оларды болдырмау
әрекеттері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ..7
4. Қышқылдық жауын-шашыңдар, олардың себептері мен зиянды әсері...9
АТМОСФЕРАНЫҢ ХИМИЯЛЫҚ ЛАСТАНУЫНЫҢ ҒАЛАМДЫҚ ӘСЕРЛЕРІ
1. Атмосфераның ластануы
Атмосфера - ауадан, химиялық қоспалардан және су буларынан тұратын күрделі
жүйе. Ол - метрологиялық режимнің маңызды факторы мен биосферадан физико-
химиялық және биологиялық процесстердің жүру ортасы. Атмосферадағы әр-түрлі
компоненттердің қатынасынан оның радиациялыққа, жылулыққа және ылғалдылыққа
әсері, өзін-өзі тазарту мүмкіндігі қалыптасады. Атмосфераның газды қүрамы,
ондағы су буы мен әр түрлі заттар күн радиациясының жер бетіне өту деңгейін
жер айналасындағы жылулықты ұстап тұрады. Егер де атмосферада бұл әр түрлі
қоспалар болмағанда, ол жағдайда жер бетіндегі орташа жылдық температура
+15°С емес, -15°С болар еді.
Атмосфераның өте маңызды қасиеттеріне оның тез араластыру мен үлкен
қашықтықтарға орын алмастыру мүмкіншілігі, оның баска да сфералармен және
мұхитпен байланыстылығы жатады.
Бұл қасиеттер және оның ластаушы заттарды жинақтап сақтау эффектісінің
жоқтығы, бір жағынан атмосфералық процесстердің ғаламдық әсерін, екінші
жағынан өзін-өзі тазартуға деген жоғары мүмкіншілігін қамтамасыз етеді.
Мысалы, мұхиттармен байланысы арқылы мұхит сулары атмосферадан көміртектің
қос тотығы мен жай тотығының, күкіртті газды және тағы да басқа газдарды
өте көп мөлшерде өзіне сіңіріп алады. Атмосфераның көп қоспалары
өсімдіктермен сіңіріледі, топырақтық зат айналым процесіне түседі ауа
массаларының жеңіл орын алмасуы нәтижесінде ауадағы ластаушы заттар таралып
кетеді, бірақ осының нәтижесінде жергілікті ластаулар ғаламдык
ластаулылыққа қосылады.
Адам атмосфераның қасиеттері мен әр түрлі параметрлеріне, оның химиялық
құрамына, жылулық режиміне, ауада қозғалуына, радиоактивтілігіне, электро-
магниттік фонына және т.б. әсер етеді. Ол, су сияқты, литосферадан бұрын
ластана бастады. Сондықтан да ең алғашқы тиым салу шаралары ауа мен суды
ластатуды тоқтатуға байланысты болды. Мысалы, 18 ғ. Англияда үлкен
қалаларда көмірді отын ретінде жағуға тиым салады.
Адамның іс-әрекеті ауа қүрамындағы негізгі элементтер — азот пен оттегінің
мөлшеріне көп әсер етпейді, себебі олардың мөлшері ауада көп (азот —
78.09%, оттегі — 20.95%). Ал көміртегінің қос тотығына келсек (оның ауадағы
негізгі мөлшері 0.03%), оның мөлшері тым жылдам көбейіп келеді, бұдан басқа
да ауада зиянды заттар пайда болуда. Адамның атмосферада зиянды әрекеттері
оның биосфералық процесстерге араласып, ормандарды өртеу, жер жырту, жер
құрғату, суару, қала мен ондіріс орындарын салу тағы сол сияқты
әрекеттерінен кейін тым жылдам қарқынмен өрлей бастады.
Жер атмосферасына шығып жатқан техногендік текті заттардың ғаламдық көлемі
(ТААкимова, В.В.Хаскин, 1994)
№ Jlaстаушы заттар MJН.ТЖЫЛ
1. Көміртек қос тотығы Түтіннің 6000 , 580 '
2. қатты бөлшектері мен 360 320
3. өдіріс шаңдары Көміртек тотығы 160 110 18
4. Жеңіл көмірсутектер 10 8 1 1
5. мен басқа органикалық
6. заттар Күкірт тотықгары Азот
7. тотықтары Фосфор қосындылары
8. Сутекті күкірт Аммиак Хлор
9. Фторлы сутек
10.
11.
Ауаға шығып жатқан көлемі бойынша ең бірінші орынды көміртектің қос
тотығы алады. Бүл химиялық заттың қауіпті әсері үлкен болмағанмеи, оған
ауада үзақ сақталу мен жинақталу қасиеттері тән. Оның биосфераға негізгі
әсері көшеткі эффектісі арқылы болады. Бүған қарағанда СО газының улылығы
үлкен, бірақ та ол ауада тұрақты емес және ол СО2 ға айналып кетеді.
Осы газдардың ішінде үлкен қауіпті болып күкірттің қос тотығы (SO2)
немесе күкірт ангидриді келеді. Бүл түссіз өткір иісті газ, оның ауадағы су
буларымен қосылыстары (күкіртті және күкірт кышқылдары) адамның тыныс
жоддарын қабыңдырып, ауруға әкеледі. Үзақ уақыт бойы осы заттармен улану
қан айналымын бұзып өлімге әкеледі. Өсімдіктер күкірітті газға өтe сезімтал
келеді. Бұл газ оларға жеке газ түрінде де, сумен қосылысы түрінде де үлкеи
зиян тигізуде. Осындай қасиеттері үшін бұл газды әлемдік ласта-ушы немесе
№1 ластаушы деп атайды.
Ауада күкірт ангидридінен басқа күкірттің басқа да қосылыстары пайда
болуда. Олардың бірі шіріген жұмыртқаның исі сияқты исі бар күкіртті сутек
(H2S). Бұл газбен улану өкпе ісінуіне, тынысалу мен жүректің тоқтап қалуына
әкеледі. Келесі тағы да бір улы зат, бүл күкіртті көміртек (CS2 ) - түссіз
оңай жанатын сүйық зат. Адам организміне ауа мен тамақ арқылы түсіп, нерв
жүйесін бүзады. Бүл зат химия өлдірісінде көп қолданылады.
Күкірт туындылары ауаға негізінен антропогенді түрде әр түрлі жанар-май
түрлерін жаққан кезді өтеді. Мысалы, көмірлерді, мұнай мен табиғи газдарды
қолданғанда және күкіртті рудаларды өңдеген кезде. Германияда ауадағы
күкірт ангидридінің 63%-тін энергетика өндірісі, 23%-тін өнеркәсіп береді.
Ауаны ластайтын зиянды заттарға азот тотығы, көмірсутектер, хлор,
фтор және басқалар жатады. Бұлардың атмосфераға әсері негізінен
биосферадағы жылулық балансты өзгерту мен озонды жою (фреоңдар, азот
тотықтары) арқылы көрінеді.
2. "Көшетхана эффектісі" мен климаттық ғаламдық өзгерістері
"Көшетхана эффектісі" (парникті эффект) деп ауадағы антропогенді түрде
пайда болатын химиялық заттардың күн энергиясын өздеріне сіңіруі
нәтижесінде атмосфераның қызып, жер бетінің орташа температурасының
көтерілуін айтамыз.
Американдық эколог Б.Небел "көшетхана эффектісі" нәтижесіндегі
климаттың жылынуын болашақтың үлкен катастрофасы деп қарастырады. Оның
пайымдауы бойынша аумағы осындай көптеген жануарлар мен өсімдіктердің
түрлерін жойып жіберген катастрофа осыдан 60 млн. жыл бұрын болды. Бүл
катастрофа Жерге астероидтың түсуімен байланысты болып және тек қана
организмдердің бірнеше жеке түрлерін ғана жойса, ал көшетхана эффекгісі
бүкіл биосфсраға әсер етеді.
Негізгі кошеткі газына көміртектің қос тотығы жатады. Бүл газдың көшеткі
эффектісіне әсері шамамен 50-60%. Басқа да көшеткі газдарына метан (20%),
азот тотықтары (шамамен 5%), озон, фреондар (хлорфторкоміртектер) және
басқа газдар (10-25%). Қазір 30-га жуық кошеткі газдары белгілі.
Жер бетініе негізінен жылулық емес жарықтық сәулелер ағыны түседі.
Олар көшеткі газдарынан өзгеріссіз оөтіп, жер айналасындағы кеңістікте
ауадағы әр түрлі химиялық заттармен кездесседі. Соның нәтижесінде осы
сәулелердің көп белімі ұзынтолқынды (инфрақызыл) жылулык сәулелерге
айналады. Жер бетіне түскен сәулелердің біршамасы жерден шағылысып, космос
кеңістігіне қайта тарап кетуі керек. Бірақ та кошеткі газдарының әсерінен
олар осы газдардан кете алмай шағылысып жерге қайта түседі де ауаның жалпы
жылулығын көбейтеді.
Деректер бойынша көшеткі газдарының әсерінен Жер бетіндегі жылорталық
температура соңгы жүзжылдықта 0.3-0.6°С көтерілді. Қазір СО2 -нің ауадағы
молшері 0.3-0.5%жыл жылдамдыкпеп көбейін келеді. Осындай жылдамдықпен
басқа көшеткі газдарының мөлшері көбеюде. Кошеткі газдарының
ауадағы мөлшерінің XXI ғасырдың ортасына қарай екі есе көбеюі .
планетамыздың орташа жылдық температурасының 1-3.5°С~қа көтерілуіне әкелуі
мүмкін.
Болжаулар бойынша кдиматтың жылынуы қарлар мсн муздардың еруіле жоне мүхит
сулары дедгейшін шамамен 1.5 метрге көтерілуіне әкеледі (соңгы 100 жылда ол
10-12 см-ге көтерілген екен).
Климаттың ғаламдық жылынуы бұл бұрын болмаған үлкен аумақты экологиялық
кауіп келуі мүмкін. Егерде мүхит деңгейі 1.5-2 м көтерілсе, ол жағдайда 5
млн.км2 кұрғақ жер су астына кетеді. Бұл аймақ өте үлкен болмағанмен, бұл
жерлерде 1 млрд. астам халық тұрады және әлемдік ауыл шаруашылық
өнімдерінің 13 бөлімі жиналады.
Болжаулар бойынша климаттың жылдық ауа-райының түрақсыздығына, табиғи
аймактардың шскараларыііыц жылжуына, іабиіи анаттардып көбеюіне, жануарлар
мен осімдіктердің жойылуының тездетілуіне әкелсді.
Мінс осының бәрі 1979 ж. Торонта қаласында климаттық өзгеру проблемаларына
арналган Халықаралық конференцияның болуына себеп болды.
Атмосфераға көмірқышқыл газын шығаратын негізгі техногендік себеп ол
органикалых отынды жағу. Қазіргі уақытта тек кана жылу энергетикасы ауаға
адам басына шаққанда жылына 1 т немесе жер бетінс шамамсн 6 млрд.тжыл
көміртек шығарады. Югиматологтар, егер де жылына ауаға 15-20 млрд. т
көміртек шықса, бүл оте қауіпті депесептейді.
Атмосферадағы СО2 -нің азаюы фотосинтез және мүхит суларының сіңіруі арқылы
жүреді. Мүхит сулары адамның іс-орекеті нәтижесінде шыққан бұл газдың
шамамен 50%-ін сінірс алады. Бірақ та ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz