Құрылыс машиналар мен жабдықтарды бағалау

І. КІРІСПЕ
1. Машиналар мен жабдықтарды бағалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
2. Машиналар мен жабдықтар өндiрiсi кезiндегi
қауiпсiздiк талаптары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5

ІІ. НЕГІЗГІ БӨЛІМ:
1. Құрылыс машиналар мен жабдықтар бағалауын талдау
1.1. Құрылыс машиналар, механизмдер, құрылғыларын
бағалау мақсаты мен құн түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...7
1.2. Бағалау объектілері ретінде машиналар мен
құрылғылар ерекшеліктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9
2. Классификация мен идентификация
2.1. Құрылыс машиналар мен құрылғылардың
классификациясы мен идентификациясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .13
2.2. «Негізгі қордың типтік классификаторындағы» машиналар мен құрылғылар түрлерінің және негізгі топтарының классификация ... ... ... .15
2.3. Металл және ағаш өңдеу құрылғыларының классификатор құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .16
3. Құрылыс машиналар мен жабдықтардың бағасын анықтау
3.1. Машиналар мен құрылғыларды бағалауға арналған
мәліметтер базасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 19
3.2. Құрылыс жабдықтар мен машиналар құнын бағалаудың автоматтандырылған жүйесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..21
3.3. Станоктың толық қалпына келтіру құнын анықтау ... ... ... ... ... ... ... ..27

ІІІ. ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 29

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 31

Жабдықтарды бағалауға әр түрлі жылжымалы мүлікті, станоктан бастап, тұрмыстық құралдарды қосқанда бағалауды жатқызамыз.
Жабдықтардың нарықтық құны әрдайым өзгерісте жүреді. Оның негізгі себебі, техникалық прогресс, нарық коньюктурасы, инновациялық енгізулер. Сондай-ақ, инфляция мен дефляция процестері жабдықтардың нарықтық құнына өз әсерін тигізеді. Бұл факторлар жабдықтар мен машиналарды қазіргі уақытқа сәйкес қайта бағалауды қажет ететінін көрсетеді.
Жабдықтарды бағалау – бағалау қызметіндегі ең көп деңгейлі түрі. Ол өзінің құрамына барлық дерлік жылжымалы мүлік объектілерін кіргізеді: станоктар, құрылғылар, компьютерлер, автомобильдер, технологиялық кешендер, оргтехника және т.б.
Машиналар, механизмдер, құрылғылар ұзақ уақыт көлемінде қолданылатын материалды – заттық қымбаттылықты көрсетеді.(Натуралды түрде еңбек құралдар ретінде)
Олар мекеменің өндірістік және өндірістік емес қорлардың активті негізгі бөлігіне жатады. Өндірістік машиналар, механизмдер, құрылғылар өз кезегінде негізгі өнімде немесе қызмет көрсетуді орындау және көмекші, яғни көмекші және қызмет ету жұмыстарында қолданылатын өндірісте шұғылдану негізінде бөлінеді. Машиналар, механизмдер, құрылғылар қозғалмалы мүлік объектілері ретінде шаруашылық айналымға шығады және олармен әртүрлі амалдар орындалады. Машиналар мен құрылғылар өзгертулерді енгізумен, заттай құқықты тоқтатумен байланысты келісімдер объектілері болуы мүмкін, осылайша бағалау объектісі болады.
Станоктарды, машиналарды, жабдықтарды бағалау – жарғылық капиталға үлес қосу үшін, сондай-ақ берілген жабдықтың тиімділігін анықтау үшін қажет.
Құрылыс және жөндеу құрылғыларын бағалау – бұл да бағалаудың жеке категориясы. Мұнда ертіндіні араластыруға және орнату жабдығын, пневмонагнетательдерді, бетонды жылыту трансформаторларын, ерітіндісорғыштарды, стационарлық бетон сорғыштарын жатқызса болады.
Құрылыс жабдықтарын бағалауға керекті ақпараттар:
1. Маркасы, үлгісі (модель), қарастырылып отырған объектінің шығарылу сериясы
2. Шығарушы зауыт
3. Шығарылған жылы
4. Техникалық сипаттамасы – эксплуатациялық, өндірістік, эргономикалық, эстетикалық.

Құрылыс жабдықтарын бағалау құнына әсер ететін факторлар:
1. Құрылыс жабдықтарының функционалдық сипаттамасы – оның өнімділігі, қуаттылығы, жүк көтергіштігі, нақтылық классы.
2. Эксплуатациялық сипаттамасы – беріктігі, жөнделуге мүмкіндігі.

1. Тажибаев С.Д. «Оценка машин и оборудования», Алматы 2008 ж.
2. «Машиналар мен жабдықтардың қауіпсіздігі туралы» Заң; "Егемен Қазақстан" 2007 жылғы 4 тамыз N 230-231
3. Ковалев А.П. «Оценка машины, оборудования и транспортных средств» Москва 1996 ж.
4. Корниенко А.А., Хомяков В.С. «Автоматизированная система оценки стоимости технологического оборудования // Вестник машиностроения» Москва 1996 ж.
5. В.П. Антонова «Оценка стоимости машин и оборудования» Москва 2007 ж.
6. www.active-consult.ru
7. www.cko-info.ru
8. www.ps-ocenka.ru
9. www.proocenka.ru
10. www.appraiser.ru

Пән: Автоматтандыру, Техника
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 31 бет
Таңдаулыға:

Т.Рысқұлов атындағы Қазақ Экономикалық Университеті

Тақырыбы: Құрылыс машиналар мен жабдықтарды бағалау

Орындаған: Баға 302
Есенова Ә.
Тексерген: аға оқытушы
Оралтаев Т.К.

Алматы 2010

ЖОСПАР:

І. КІРІСПЕ
1. Машиналар мен жабдықтарды
бағалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
2. Машиналар мен жабдықтар өндiрiсi кезiндегi
қауiпсiздiк
талаптары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ...5

ІІ. НЕГІЗГІ БӨЛІМ:
1. Құрылыс машиналар мен жабдықтар бағалауын талдау
1.1. Құрылыс машиналар, механизмдер, құрылғыларын
бағалау мақсаты мен құн
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
1.2. Бағалау объектілері ретінде машиналар мен
құрылғылар
ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ...9
2. Классификация мен идентификация
2.1. Құрылыс машиналар мен құрылғылардың
классификациясы мен
идентификациясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .13
2.2. Негізгі қордың типтік классификаторындағы машиналар мен құрылғылар
түрлерінің және негізгі топтарының классификация ... ... ... .15
2.3. Металл және ағаш өңдеу құрылғыларының классификатор

құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ..16
3. Құрылыс машиналар мен жабдықтардың бағасын анықтау
3.1. Машиналар мен құрылғыларды бағалауға арналған
мәліметтер
базасы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ..19
3.2. Құрылыс жабдықтар мен машиналар құнын бағалаудың автоматтандырылған
жүйесі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... 21
3.3. Станоктың толық қалпына келтіру құнын
анықтау ... ... ... ... ... ... ... ..27

ІІІ.
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... .29

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН
ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ...31

КІРІСПЕ

Жабдықтарды бағалауға әр түрлі жылжымалы мүлікті, станоктан бастап,
тұрмыстық құралдарды қосқанда бағалауды жатқызамыз.
Жабдықтардың нарықтық құны әрдайым өзгерісте жүреді. Оның негізгі
себебі, техникалық прогресс, нарық коньюктурасы, инновациялық енгізулер.
Сондай-ақ, инфляция мен дефляция процестері жабдықтардың нарықтық құнына өз
әсерін тигізеді. Бұл факторлар жабдықтар мен машиналарды қазіргі уақытқа
сәйкес қайта бағалауды қажет ететінін көрсетеді.
Жабдықтарды бағалау – бағалау қызметіндегі ең көп деңгейлі түрі. Ол
өзінің құрамына барлық дерлік жылжымалы мүлік объектілерін кіргізеді:
станоктар, құрылғылар, компьютерлер, автомобильдер, технологиялық кешендер,
оргтехника және т.б.
Машиналар, механизмдер, құрылғылар ұзақ уақыт көлемінде қолданылатын
материалды – заттық қымбаттылықты көрсетеді.(Натуралды түрде еңбек құралдар
ретінде)
Олар мекеменің өндірістік және өндірістік емес қорлардың активті
негізгі бөлігіне жатады. Өндірістік машиналар, механизмдер, құрылғылар өз
кезегінде негізгі өнімде немесе қызмет көрсетуді орындау және көмекші, яғни
көмекші және қызмет ету жұмыстарында қолданылатын өндірісте шұғылдану
негізінде бөлінеді. Машиналар, механизмдер, құрылғылар қозғалмалы мүлік
объектілері ретінде шаруашылық айналымға шығады және олармен әртүрлі
амалдар орындалады. Машиналар мен құрылғылар өзгертулерді енгізумен, заттай
құқықты тоқтатумен байланысты келісімдер объектілері болуы мүмкін, осылайша
бағалау объектісі болады.
Станоктарды, машиналарды, жабдықтарды бағалау – жарғылық капиталға үлес
қосу үшін, сондай-ақ берілген жабдықтың тиімділігін анықтау үшін қажет.
Құрылыс және жөндеу құрылғыларын бағалау – бұл да бағалаудың жеке
категориясы. Мұнда ертіндіні араластыруға және орнату жабдығын,
пневмонагнетательдерді, бетонды жылыту трансформаторларын,
ерітіндісорғыштарды, стационарлық бетон сорғыштарын жатқызса болады.
Құрылыс жабдықтарын бағалауға керекті ақпараттар:
1. Маркасы, үлгісі (модель), қарастырылып отырған объектінің
шығарылу сериясы
2. Шығарушы зауыт
3. Шығарылған жылы
4. Техникалық сипаттамасы – эксплуатациялық, өндірістік,
эргономикалық, эстетикалық.

Құрылыс жабдықтарын бағалау құнына әсер ететін факторлар:
1. Құрылыс жабдықтарының функционалдық сипаттамасы – оның
өнімділігі, қуаттылығы, жүк көтергіштігі, нақтылық классы.
2. Эксплуатациялық сипаттамасы – беріктігі, жөнделуге мүмкіндігі.
3. Конструктивті көрсеткіші – салмағы, материалдың құрамы, жабдық
неден жасалғаны.
4. Үнемділігі – отынның немесе өзге де материалға кететін
қажеттіліктердің уақыт бірлігіне немесе жұмысына қарай
шығындалуы
5. Эстетикалық – дизайн, сыртқы түрі
6. Эргономикалық көрсеткіші – жабдықпен жұмыс жасауының қолайлығы.
Сонымен қатар құрылыс машиналары мен құрылғыларды бағалау талабы
заң шығарушылар әрекетімен қарастырылған, заттай құқық өзгерістерімен
байланысты емес басқа да себептерден тууы мүмкін. Машиналар, механизмдер,
құрылғыларды бағалаудың ұйымдастыру негізі олардың құны мен бағалау үрдісін
нақты ұйымдастырумен байланысты. Мұндай бағалауды ұйымдастыру құрамына:
1) Машиналар, механизмдер, құрылғылардың түрлері, модельдері,
сипаттамалары және салалық керек – жарақтардың, меншіктің және т.б.
конструктивті орындалуы бойынша классификациясы;
2) Бағалаудың негізгі объектілерін анықтау, олар:
а)функционалды өзіндік машиналар, агрегаттар және орнатулар, көлік
құралдары;
б) бірнеше өзара байланысты технологиялық машиналар мен көмекші
құралдарды біріктіретін технологиялық комплекстер;
в) мекеменің машиналық және станоктар паркі;
3) Бағалау және объектілерінің инвентаризациясы мен идентификациясы.
Инвентарлы объект деп – берілетін құрылғылар бойынша, ғимарат
құрылысының құрамды бөлігі емес, әрбір өзіндік құрылғы; күшті машиналар мен
құрылғылар бойынша – керек – жарақ, шектеулер, және де инвентарлы объект
жөңделген іргетас кіретін әрбір станок немесе аппарат, олардың құрамына,
шектеулер және іргетас кіреді; құралдар мен инвентарь бойынша - өзіндік
мақсаты бар және қандай да бір инвентарлы объектінің құрамды бөлігі
болмайтын әрбір зат.
4) Машиналар, механизмдер, құрылғылардың түрін, атын, моделін,
маркасын, шыққан және эксплуатацияға енген жылы, мекеменің техникалық күшін
анықтаумен бірге техникалық экспертизалау. Бұл этапта бағалаушы машиналар
мен құрылғылардың сыртын көруді жүргізеді. Сыртқы көріністе объектінің
жалпы физикалық күйі, қоршаған орта күйі және жұмыс орны күйі, құрылғының
эксплуатациялық дайындығы, эксплуатация интенсивтілігі және нақты өндіріс
анықталады.
5) Машиналар, механизмдер, құрылғыларын бағалаудың базистік сипаттамасы
мен спецификалық ерекшеліктерінің анализі;
6) Машиналар, механизмдер, құрылғылардың құны туралы есеп дайындау.
Машиналар, механизмдер, құрылғыларды бағалаудың методологиялық негізіне
нақты методикалық бағыттар, әдістер, принциптер, бағалау этаптары жатады.
Мекеменің жылжымалы мүлігін бағалау методикасын таңдау бағалау мақсатын,
анықталған құнның түрінен және бағалау объектісінің спецификациясынан
тәуелді болады. Машиналар, механизмдер, құрылғыларды бағалау мақсаты
олардың құн түрі сияқты әртүрлі болуы мүмкін.

Машиналар мен жабдықтар өндiрiсi кезiндегi
қауiпсiздiк талаптары
ҚР-ның Машиналар мен жабдықтардың қауiпсiздiгi туралы Заңы машиналар
мен жабдықтарға, олардың өмiрлiк циклы процестерiне қойылатын талаптарды
айқындау, белгiлеу, қолдану және орындау жөнiндегi қоғамдық қатынастарды
реттейдi және адам өмiрiн, денсаулығын және қоршаған ортаны қорғауға
кепiлдiк беру үшiн қауiпсiздiктi қамтамасыз етудiң құқықтық негiздерiн
белгiлейдi.
      1. Өндiрiс кезiнде машиналар мен жабдықтарды дайындау процесiнiң
жобалау құжаттамасы, осы Заң және техникалық регламенттер талаптарына
сәйкестiгi қамтамасыз етiлуi қажет.
      2. Машиналар мен жабдықтар өндiрiсi кезiнде өндiрушi жобалау
құжаттамасында айқындалған, қауiпсiздiктi қамтамасыз ету және қоршаған
ортаны қорғау жөнiнде барлық шаралар кешенiн орындауға мiндеттi.
       3. Өндiрiс кезiнде қауiпсiздiкке байланысты барлық технологиялық
операциялардың орындалуын бақылау мүмкiндiгi қамтамасыз етiлуге тиiс.
       4. Машиналар мен жабдықтардың өндiрiсi кезiнде пайдалану жөнiндегi
нұсқаулық әзiрленуге тиiс.
      Пайдалану жөнiндегi нұсқаулық:
       1) монтаждау, жинау, жөнге келтiру немесе реттеу жөнiндегi
нұсқауларды;
       2) пайдалану кезiнде сақталуы қажет, машиналарды немесе жабдықтарды
штаттық пайдалану жөнiндегi және қауiпсiздiктi қамтамасыз ету шаралары
жөнiндегi нұсқауларды (пайдалануға берудi, тiкелей мақсаты бойынша
пайдалануды, техникалық қызмет көрсетудi, жөндеудiң және техникалық
куәландырудың барлық түрлерiн, зиянды өндiрiстiк факторлардың өршуiн
азайтуға және оқшаулауға бағытталған қорғану құралдарын, тасымалдауды және
сақтау жағдайларын қоса алғанда);
       3) қызмет ету мерзiмiнiң тағайындалған көрсеткiштерi және (немесе)
тағайындалған ресурсты;
       4) оқыс оқиғаға (апатқа) әкеп соғатын қауiптi iстен шығудың,
персоналдың (пайдаланушының) ықтимал қателерiнiң және аталған қателердi
болдырмайтын iс-қимылдардың тiзбесiн;
       5) шектi жай-күйiнiң критерийiн;
       6) тасымалдау, сақтау жөнiндегi пайдаланудан шығару, жою және кәдеге
жарату жөнiндегi нұсқауларды;
       7) персоналға қойылатын талаптарды қамтуға тиiс.
       5. Барлық машиналар мен жабдықтарда мынадай ақпаратты қамтитын, анық
әрi өшiрiлмейтiн таңбалау болуға тиiс:

      1) дайындаушының атауы және (немесе) оның тауарлық белгiсi;
      2) машинаның және (немесе) жабдықтың атауы, сериясының немесе типiнiң
белгiсi, нөмiрi;
      3) арналған мақсатының негiзгi көрсеткiштерi және қолданылу
шарттары;
      4) дайындалған күнi.
      Таңбалаудың барлық белгiлерi пайдалану жөнiндегi нұсқаулықта
түсiндiрiлуге тиiс.
      6. Егер техникалық регламенттерде қауiптер туралы қажеттi ескерту
жазбалары немесе белгiлер көзделсе, машиналар мен жабдықтарда аталған
жазбалар мен белгiлер болуға тиiс.
      7. Машиналар мен жабдықтар үшiн қолданылатын материалдар мен заттар
техникалық регламенттерде белгiленген талаптар ға сәйкес болуға тиiс.
      8. Машиналар мен жабдықтардың жекелеген түрлерi үшiн техникалық
құжаттаманың мазмұны техникалық регламенттерде белгiленедi.
      9. Өндiрушi, уәкiлеттi өкiл машиналар мен жабдықтар жасалған кезден
бастап немесе машиналар мен жабдықтар сериялы өндiрiлген жағдайда, олардың
соңғы данасын жасаған кезден бастап он жыл бойы техникалық құжаттаманы
сақтауға мiндеттi.

НЕГІЗГІ БӨЛІМ

Құрылыс машиналар, механизмдер, құрылғыларын бағалау мақсаты мен құн
түрлері

Құрылыс машиналары мен жабдықтарды бағалау мына жағдайда жүргізіледі:
1. Табиғи, моральдық тозуға ұшырған, қажет емес объектілерді қайта
қалпына келтіру кезінде;
2. Машиналардың ликвидациясы мен утилизациясы;
3. Несиелеу барысында мүлікті кепілдікке қою;
4. Мүлікті сақтандыруда;
5. Мүлікті жалға беру немесе лизинг;
6. Салықты есептеу үшін;
7. Инвестициялық жобаны жүзеге асыруда;
8. Кедендік құнның растауы;
9. Кәсіпорынның жарғылық капиталына салым салуда;
10. Кәсіпорын банкротқа ұшыраған кезде және өз жабдықтарын қарызды
жабу үшін сатуға қою кезінде;
11. Серіктестіктің немесе корпорацияның тарап кетуіне байланысты
мүлікті (жабдықты) бөлісу кезінде;
12. Кәсіпорынның активтерін жылдық қайта бағалау кезінде.

Бағалау мақсаты Құн түрлері мен оларды анықтау
Ерекшеліктері
Инвестірлеу Машиналар, механизмдер, құрылғыларды сатып алу
мерзімінің лезде қысқартылуынан нарықтық құнды
көтеретін инвестициялық құн есептеледі.
Инвестициялық эффективті деп есептеледі, егер
түскен құнның кезекті қосындысы жобалауды іске
асыру кезіңдегі машиналар, механизмдер,
құрылғылардың барлық шығындар құнынан жоғары
болады, сондықтан инвестициялық жобалауға енетін
жылжымалы мүлік құнын жобалау, құрылғыны жеткізу
шығыны, оның монтажы және іске қосу жұмыстары
көбінесе нені көтереді сонымен айналысады.
Утилизациялау Егер құрылғы жарамсыздық пен кездейсоқ оқиғалар
(авария, өрт, жарылыс және т.б.) салдарынан шекті
күйге жеткен болса және оны жөндеудің мақсаты жоқ
болса немесе құрылғы өзінің тиімділігін жоғалтқан
болса, онда оған сатып алушы табу мүмкін емес, ал
оны қайта құрудың мақсаты бар, берілген құрылғы
бірлігі талданады, қандай да бір бөлшектері мен
түйіндері өздерінің ресурстарын әлі шығармаған
құрылғылар басқа машиналарды жөңдеуде
қолданылады, құралдар түрінде сатылады немесе
екінші рет қолдану табады, бірақ жаңадан
құрылғаннан немесе жөнделгеннен кейін.
Лизинг Құрылғының лизингті құны лизингке жазылған
арызда, құрылғыны жеткізу тапсырысында, сату –
сатып алу келісімдерінде финанстық лизингте
көрсетіледі. Лизингтік келісімді рәсімдеуге
алынған құрылғының алғашқы құнын бағалайды,
өйткені финанстық лизинг объектісі болып тек қана
жаңа құрылғы табылады. Лизингтік келісім орындау
үрдісінде бағалаушы бөліну немесе келісім
мерзімінің аяқталуы, лизинг алушының төлей алмау
қабілеттілігі немесе құрылғыны қолдануда үлкен
бұзылыстар келтіру, бұзу жағдайында лизингтік
құрылғының қалған немесе ликвидациялы құнын
анықтай алады.

Машиналар, механизмдер, құрылғылардың нарықтық құны шығын, салыстырмалы
және кіріс бағыттарынан бастап анықталуы мүмкін.
Кіріс бағытын бәсекелестікке сай, тез өтетін және кірістік өнімді
өндіру бойынша технологиялық жүлге үшін қолдану мақсатқа лайықты.
Машиналар, механизмдер, құрылғылардың құнын анықтау үшін параметрлік
әдістері, модельдеу және тең эффектілі аналог әдістері қолданылады.
Параметрлік әдісте есептеу айналысында өзгертулер қолданылады, олардың мәні
объектінің өзіндік құны мен технико – экономикалық параметрлері мен
сипаттамалары арасында тәуелділікті орнатуда жатыр. Негізгі параметрлердің
біреуі бойынша құнды есептеу көбінесе үлесті құнды қолданумен жүргізіледі,
яғни қандай да бір технико – экономикалық параметр шамасын құнға бөлудің
бөлігі.
Құрылыс машиналар мен жабдықтардың құнын бағалау. Құрылыс машиналар мен
жабдықтарын бағалаудың ерекшелігі бәрінен бұрын олардың үлкен саны мен
әртүрлігімен байланысты. Бағалауда машиналар мен жабдықтардың келесі
классификациялық белгілерін көрсетеді:
- материалдар мен өңдеу функциялары бойынша - металл кесетін, ағаш
өңдеу құрылғылары;
- түрлері бойынша – технологиялық құрылғылар, тексеретін өлшеу
құралдары, есептеу техникасы, ауыл – шаруашылық машиналар және т.б.;
- өңдеу үшін қолданылатын міндеті бойынша, өлшеу өндірісі, сақтау,
транспортирлеу;
- специлизация бойынша - әмбебап стандартты, сериялы шығару мен арнайы
құрылығы, әмбебап құрылғы базасында шығарылатын, арнайы құрылғы;
- жеке тапсырыстар бойынша – жүктелген, жеткіліксіз жүктелген және
құрылғыны интенсивті қолдану;
- күйі бойынша – физикалық немесе моральді ескірген және прогрессивті

Бағалау объектілері ретінде машиналар мен құрылғылар ерекшеліктері
Машиналар мен құрылғылар бағалау объектісі ретінде оларды басқа
мүлік түрлерінен ажырататын бір қатар ерекшеліктермен сипатталады, бәрінен
бұрын ғимарат пен құрылыстан, және де олар бағалау үрдісін қиындатады.
Олардың кейбіреуін қарастырайық.
Біріншіден, берілген аймақта жалпылама технико – экономикалық
көрсеткіштер жоқ, мысалы, 1 кв. метр аудан, 1 куб. метр көлем, 1 м. Толық
ұзындық немесе осындай ғимарат құрылысының бағалауда кең қолданылатындар
берілетін құрылғылар және олардың бағалануын жеңілдететіндер. Машиналар мен
құрылғыларды бағалауда үлесті салмақ құнын қолдану ыңғайлы болса, онда тек
кейбір жағдайларда ғана.
Екіншіден, машиналар мен құрылғылар номенклатурасы, олардың
функционалдық, конструктивтік және де құндық параметрлері динамикасы және
радикалды өзгереді. Мұндай жағдай орта құнды бағалау мен орта индексті
бағалау мақсатындағы қолдану мүмкіндігі мен шекараларды төмендетеді.
Үшіншіден, машиналар мен құрылғылардың нақты сол түрін жасай анда –
санда кездеседі, бірақ ол көп жағдайда қайта жасау құны сияқты қайта құру
құнын тікелей анықтауды мүмкін емес етеді. Ол мұндай жағдайда кеңейеді,
яғни қайта жаңару құны сияқты емес, ауыстыру құны сияқты немесе анықтаудың
жаңа ғана белніленген шектеулерін ескеріп индекстік әдіспен анықталады.
Төртіншіден, машиналар мен құрылғылар үшін әсіресе актуалды,
анықтауда әсіресе қиынырық және өзінің салдары бойынша мәні бар проблема
болып физикалық және функционалдық жарамсыздық проблемасы табылады.
Шынымен, машиналар мен құрылғыларға қарағанда ғимараттар мен құрылыстар көп
қызмет етеді, мұнда буындарының ауысуы сиректеу және меншік иелері үшін өте
аз экономикалық жоғалтумен жүреді, және де қозғалмалы ескірген объектілерді
эксплуатацияның өзгерген шарттарына оңай келтіруге болады.
Бесіншіден, машиналар мен құрылғылардың бағалау құнын анықтауда,
әсіресе техниканың ауыр түрлерін, олардың комплект дәрежесінің техникалық
стандарттар шарттары немесе басқа нормативті техникалық құжаттар талабына
сәйкес өзгертулерді еңгізуді ескеру қажет.
Сонымен ҚР МК 478- ші тауар жиынтылығы бабына сай.
1.Сатушы сатыпалушыға тауарды жинақтылық туралы сату-сатып алу
келісімінің шарттарына сәйкес беруі керек. 2.Сату – сатып алу келісімінде
тауар жинақтылығы анықталмаса, онда сатушы сатып алушыны жинақтылығы жұмыс
айналымы тауарды беруі керек. Байқайтынымыз, жинақтылық шарты бұзылса,
онда тауарды бағалау құны төмендейді. Сонымен қатар бағалау құрылғысының
жинақсыздығымен байланысты оның толық немесе бөлікті жұмыс қабілеттілігін
ерекшелеу қажет. Сонымен, принтердің жоқтығы компьютердің жұмыс
қабілеттілігін қалтырады, бірақ оның бағалау құнын төмендетеді. Әзіл мысал
ретінде екі аяқ киімді қарастырайық, оның біреуі жоғалса, онда екіншісінің
бағалау құның нөлге төмендетеді, екуі бірге жинақталып қанша тұрса да. Ауыр
техника құнымен тағы бір проблеме – бұл техниканы тек жалпы бір жүйе
ненмесе бір инвентарлы бірлік ретінде ғана емес, оны құрайтын негізгі
түйіндері мен агрегаттары, бойынша да бағалау қажеттігі мен мүмкіндігі.
Мұнда төменде қарастырылатын әртүрлі әдістемелік бағыттар болуы мүмкін.
Алтыншы, машиналар мен құрылғыларды бағалауда кепілдік және жөндеуге
қамтамасыз ету жүйесінің болуы немесе болмауын ескеру қажет және бағалау
объектісінің қолданушы күшімен жөңдеу жағдайындағы жөңдеуге жарамдылық
дәрежесін де ескеру қажет. Сонымен қатар ол жөңдеудің техникалық мүмкіндігі
мен қиындығы технологисымен ғана емес, қосымша бөліктерінің қажетті
жиынтығын алу мүмкіндігі мен де анықталады. Осылайша өндірістен алынған
машиналар мен құрылғылар үшін оларға қосымша құрылғылар шығаруда
тоқтатылады.
Жетіншіден, машиналар мен құрылғылардың тауар өткізу желісінің
барлық агенттерінің алдында нарықта тауардың таралуы мен жойылуы мәселесі
қатаң тұрады. Сондықтан олар әрқашан өзіндік құнға, алу немесе қалған
баланстық құнға бағыттанбайды.
Сегіншіден, жоғарыдағы мәселені шешуде әсіресе активті, әсіресе
массивті сатушыларда машина бірлігі құнында жарнама және маркетинг
шығындарының үлесі жеткілікті үлкен шамаға жетеді, мысалы, дефицитті өнімді
бағалауда. Осы уақытта бағалаушымен объект аналогтардың сату құнының
элементерін анықтауда әрқашан мүмкін емес, ол бағалау үрдісін қиындатады.
Тоғызыншы, машиналар мен құрылғылар құнын салыстырмалы бағытқа
қатысты әдістермен бағалауда не бағаналатын объектін өзі, не объект –
аналог бар өмірлік цикл стадиясын ескеру қажет. Сонымен қатар өмірлік
цикл деп – нарықта тауардың нақты моделінің пайда болу уақытынан сол
тауардың жаңа моделімен ауыстыруға дейінгі уақыт аралығын түсінеміз. Әрбір
өмірлік цикл этапына өзінің құндық саясаты сәйкес келеді.
Оныншы, машиналар мен құрылғылар құнын бағалау әсіресе қарапайым
бағалау әдісімен (шығын және салыстырмалы бағыт) әрекетті машина паркі
құрамына сәйкес импорттық құрылғының жоғары үлесті салмағын қиындатады,
осылайша әсіресе бүгінгі Қазақстандық машиналар нарығында: отандық және
импорттық машиналар техникалық дәрежесі мен сапа деңгейі бойынша ғана емес,
мақсаты бойынша да сәйкес келеді. Монопльдық, бір қатар жағдайларда
импортерлер ережелері құнның себепсіз көтерілуіне әкеледі. Осылайша, мұндай
аймақта оқиға активті қолданудың жаңа түріне өту сай қозғалмалы мүлікті
бағалау аймағына қарағанда принциптік басқа болады.
Барлық өндіріс объектісі оны бар аймақтан тыс қолдану кезінде жоғары
құнға ие болатындай да жағдайлар болады. Осылайша бұл құрылғы болады.Бұл
меншік түрін бағалау деректер іздеу мен оларды анализдеу логикалық
үрдісімен жүреді. Машиналар мен құрылғылардың бағалаудың бірінші қадамы –
меншікті мұқият қарау. Бұл меншіктің физикалық күйін идентификациялау мен
белгі соғу мақсаты үшін қажет. Жарамсыздықты анықтау үшін информация мен
деректер объекті инспекциялау үрдісінде алынады. Машиналар мен құрылғы
бірлігі әдетте қандай да бір мақсатпен сатып алынады. Токарлы, фрезерлік,
шлифовалдық, аралу сваноктары металдық бөлшектерден материал алу үшін
қолданылады. Механикалық және гидравликалық баспасөз жалға беру станоктары
металды формалау үшін қолданады. Ленталық кесу және кесу станоктарв, және
де механикалық қайшылар осындай металл кесу үшін қолданылады.
Стандартты машиналардан басқа машиналар мен құрылғыларды бағалаушыға
кейде арнайы қайта құруды кейбір орнатуларымен жұмыс істеуге ауа
компрессорлары, химия өнеркәсібінің технологиялық колонналары, тау
құрылғылары, және де әртүрлі жүк түсіру және көлік құралдары.
Мұндай экзотикалық, бірақ практикада тиімді жұмыстар, лазерлер,
компьютерлер және цифорлық индикациялар сияқты, құрылғылар өте жиі
кездеседі, және біздің өміріміздің әдепкі бөлігіне айналады. Өнеркәсәптің
кейбір салалары-пластмасс, цемент өндірісі және ағаш өңдеу өнеркәсібінің
өздерінің машиналар мен құрылғылардың спецификалық жиынтығы болады. Негізгі
қордың активті бөлігі деп аталатын, машиналар мен құрылғылар кез келген
мекеменің, технологиялық негізін құрайды және оның мүлік жиынтығының
маңызды бөлігі болып табылады. Бірақ машиналар мен құрылғыларды бағалаудың
нақты мақсаттары мен мотивтерінің көп түрлігі үш әртүрлі қиылыспайтын
класстарға немесе мақсатты орнатуларға келтірілуі мүмкін:
1. Мүліктің басқа түрлерінен тәуелсіз машиналар мен құрылғылар бағасы. Бұл
баға жеке инвентарлв бірлікпен немесе таратумен. Мысалы, арендаға
беру, сату – сатып алу мақсаты мен машиналар мен құрылғылардың жеке
түрлерінің нарық құнын анықтауда лизинг, залог және т.б.
1. Негізгі қорларды бағалау этаптарының бірі ретінде машиналар мен
құрылғылардың бағасы.
1. Жалпы мекемені бағалау этаптарының бірі ретінде машиналар мен
құрылғылардың бағасы.
Бірінші жағдайға қарағанда екінші жағдай мен үшінші жағдайда
қарастырылатын мекеменің машиналары мен құрылғылардың барлық жиынтығының
толық құны туралы айтылады. Орта және үлкен мекемелерде машиналар мен
құрылғылар паркі жүздеген және мыңдаған бірлікпен есептеледі, Мұндай
бағалау өте көлемді, қазіргі компьютерлік технологияларды қолданусыз оны
жүргізу аз эффект береді, ал дәл сол мезетте қолдану мүмкін емес те. Екінші
және үшінші жағдайларда машиналар мен құрылғыларды бағалау объектісі
ретінде шектеулер қою проблемасы туады, бір жағынан, ал екінші жағынан
ғимараттар мен құрылыстар құрылғыны бағалау мақсаты үшін келесі түрлер
бойынша топтау ұсынылады:
- негізгі технологиялық;
- көмекші;
- автокөліктік;
- офистік – байланыстың компьютерлік техникасы;
- көбейту иехникасы;
- өндірістік және шаруашылық инвентарь.
Мұндай топтау бағалау үрдісін жеңілдетеді, осылайша негізгі
технологиялық және көмекші құрылғыларды бағалау әдісі әртүрлі болуы мүмкін;
автокөліктік және офистік құрылғылар, өндірістік және шаруашылық
инвентарьлар ереже бойынша белгілі нарықтық стандартталған , бізде немесе
шетелде шығарылатын құрылғылар, стандартталмаған құрылғылар, оның ішінде өз
өндірісіміздің арнайы құрылғысы.
Жеке топтарға моральді ескірген машиналар мен құрылғылар, өндірістен
шығуы, екінші сату нарығында немесе реформаға дейінгі көтерме құн
прейскуранттарында және номенклатуралық каталогтарда ізделінуі керек
аналогтарды белгілеу мақсатты. Бағалау құны қолдану шарттарымен байланысты
емес орнату құрылғысын және тәуелді импорттық құрылғыны жеке қарастыру
мақсатты. Соңында, бағалау үрдісінде қарастырылатын мекеменің барлық
машиналар паркінің жалпы құн шамасына үлесін қосатын құрылғыға үлкен
дәрежеде шоғырлануға мүмкіндік беретін кезекті баланстық құн шамасы бойынша
машиналар мен құрылғыларды құндық анализін іске асыру мақсатты.
Машиналар мен құрылғыларды бағалаудың практикада ең жақсы және ең
эффективті қолданылуы активтерді бағалау түрі сияқты анықталады, ол
берілген уақыт аралығында үлкен таза кіріс әкеледі, не заңдық рұқсат
етілген қолдану, ол үлкен кезекті құнға әкеледі. Жеке активтердің немесе
барлық өндірістің ең жақсы, ең эффективті қолданылуы оның қазіргі
қолданылуынан ерекшеленуі мүмкін екенін ескерген өте маңызды.
Сонымен, бағаланушы активтердің ең жақсы және ең эффективті қолдану
мақсатында анализ жүргізілуі керек. Кез келген машиналар мен өндіріс
жолының ең жақсы және эффективті жиі қолданылуы болып құрылғы жобаланып,
құрылуы табылады. Сонда да, бұл әрқашанда емес. Қолданудың кез келген
түрлерінің арасында таңдау жасай отырып басқа қолдану түріне экономикалық
өтуге ерекше көңіл аударған жөн. Басқаша айтқанда, құрылғыны алумен қоса
басқа қолдану үшін және құрылған жаңа құрылғы құрылысының шығынынан кіші
болады. Машиналар мен құрылғылардың кез келген өндіріс жиынтығы немесе тобы
қандай бір функцияны орындауға жобаланған екенін ұмытпаған жөн, олар сондай
жармсыздық факторларымен бекітілп, активтерді қолданудың жаңа түріне өткен
сияқты, сондай дәрежеде функционалдық, технологиялық ескіру ешқашан
бекітілмейді. Машиналар мен құрылғыларды бағалауда біз көптеген бағаланатын
объектілермен кездесеміз. Бір жағдайларда нақты атауы болып ауыстырудың
толық құны табылады, ал басқа жағдайларда - өндірістің толық құны болады.
Бағалауда екі терминді қолдану ауыр болады.
Машиналар мен құрылғылардың көптеген бағалаушылары осы терминдерді
өзара байланыстыра қолданады немесе құрылғылар тізімі үшін алады және
бағалау үшін басқа негіз қолданылған позицияларды арнайы көрсетеді. Мысалы,
ескі механикалық калькулятор үшін оның толық өндіру құны емес ауыстырудың
толық құны қолданылуы мүмкін. Практикада бағалаушылардың кейбіреулері
ауыстырудың толық құнын қолданса, енді біреулері өндірудің толық құнын
қолданады. Тәжірибелі бағалаушылар мұндай жағдайлармен таныс, оларды ойша
есептей алады, және де өздерінің клиенттеріне есеп бергенде түсініспеушілік
болмас үшін түсіндіре де алады.

Құрылыс машиналар мен құрылғылардың классификациясы мен идентификациясы
Классификация дегеніміз – бұл нақты ерекшеленетін белгі бойынша бөлу
жүйесі. Бағалау практикасында классификациялау қажеттігі пайда болатын
әсіресе кең таралған оқиғалар болып:
а) аз уақытта мекеменің негізгі қорының қайта бағалауын
жүргізу. Сонымен қатар бар болған парктер осындай құрылғылар топтарына
бөлінеді, одан типтік көрсеткіш – модель таңдалады. Таңдалған көрсеткіш
үшін бағалау кезіңде фактілі қайта құру құны анықталады және қайта есептеу
коэффициентінің нақты шамасы анықталады. Топтың барлық субьектілерінің бір
классификациялы топқа қатысты болуы барлық топтар субъектілерінің көрсеткіш
– модельдерін бағалауда аланған тарту нәтижесінің дұрыстығыны дәлелі
болады.
б) Салыстырмалы бағытты қолданып объектіні бағалау, онда
базалық объекті өндіру құны мен базалық объект пен базалық құрылғының
техникалық сипаттамалары белгілі. Мұндай жағдайда базалық объект пен
бағаланушы объектің қасиеттерін салыстырудан бастап іріктеу үрдісін
қолданады. Мұндай бағалау технологиясында аналог ретінде базалық модельдің
дұрыс таңдалғаның дәлелдеу қажетті туады.
Дәлелдердің бірі болып қарастырылатын машиналар мен құрылғыларды
бір классификациялық топқп біріктіру табылады. Мұндай дәлелдер бағалаушы
құрылыс ерекшеліктерінен және бағалау объектісінің қолдану қасиеттерінен
мағлумат білмеген кезде қолданылады және ол олардың ұқсастығын дәлелдеу
кезінде нақты белгілерді қолданады. Сонымен қатар, классификация
орындалатын көлемді жұмыстарды анықтауда және бағалаушылар мен эксперттер
арасындағы жұмыстарды бөлу үшін қолданылады.
Классификация алгоритмі келесі этаптардан қарастырады:
- объектің бірінші құнын анықтау;
- таңдалған тәсіл шегінде бөліктеу дәрежесін анықтау;
- бағалау объектісін кодтау.
Объектің бірінші құны ретінде мыналар таңдалуы мүмкін:
- инвентарлы объект;
- құрылғының технологиялық комплексі;
- мекеменің немесе оның құрылыс бөлімдерінің біртекті машиналар паркі.
Әдетте инвентарлы объект жеке объектілердің бөлікті бағалауын
жүргізуде, технологиялық комплекс – дайын өнім өндіретін құрылғылар тобын
кіріс бағытымен бағалауда, машиналық парк – мекеменің негізгі қорын
массалық қайта бағалауда таңдалады. Инвентарлы объект деп келесі
объектілерді есептейміз:
- берілетін құрылғы бойынша – ғимарат пен құрылысты құрамды бөлігі емес
өзіндік жеке құрылғы;
- күшті машиналар мен құрылғылар бойынша – жеке шектеулері мен
заттарымен, оргетасымен әрбір күшті машина;
- инвентарлы объект жөнделген оргетас, шектеу;
- көлік заттары бойынша – барлық заттары мен соған әрекеттелген көлік
заттарының әрбір объектісі.
Объектілерді бағалау классификациялаудың келесі тәсілдері
қабылданған:
а) негізгі заттардың түрлері бойынша – мекеменің сәйкес бөлімдерінің
құрамына кіретіндігіне байланысты өндірістік және өндірістік емес болып
бөлінеді. Бұл тәсіл мекеменің бөлімдерін немесе жеке қызметтерді бағалауда
актуалды болады;
б) Өмірлік цикл объектілерінің этаптары бойынша:
- жаңа түскен және эксплуатацияға дайындалушы, жөнделетін, алдын –
ала тексеру эксплуатациясынан өтетін;
- уақытшаэксплуатацияланбайтын және жөндеуде жатқан;
- қайта құру, модернизациялау, қайта жарық беру және т.б.;
- консервацияда немесе қосымшада жатқаңдар;
- сатуға немесе жіберуге дайындалып жатқандар;
- эксплуатациядан шыққан, талқылау және утилизацияға жататындар;
в) Төмендегідей белгіленетін меншік құқығы бойынша:
- өндірістің жеке меншік заттарына қатынасатын;
- уақытша қолдануда алынған;
- басқа қожайыннан жалға алу;
- жеке меншік, жалға берілген.
г) Алу мен шығу тәсілдері бойынша машиналар мен құрылғылар бөлінеді:
- жаңадан алынған отандық;
- ұсталған импорттық;
- өз күшімен жасалған.
д) Әмбебап дәрежесі бойынша машиналар мен құрылғылар бөлінеді:
- әмбебап;
- мамандырылған;
- арнайы.
е) Функционалдық және саллық классификациясына сәйкес классификаторлары
бар функциональдық мақсаты бойынша:
- негігі қорлар;
- жоғары экономикалық қызметтер үшін тауарлы номенклатура;
- салалық.
Техниканың көптеген түрлері үшін классификация элементтері олардың
маркаларында бар. Кең таралған екі автотранспорттық құрылғылар мен
технологиялық құрылғылар модельдерінің түсінігін қарастырамыз.
Негізгі қордың типтік классификаторындағы машиналар мен құрылғылар
түрлерінің және негізгі топтарының классификация

Топ Машиналар мен құрылғылар түрлері
Күшті машиналар мен Жылу техникалық құрылғылар
құрылғылар Құбырлы құрылғылар
Комплекстік орнату
Трактордың ішкі қозғалтқышы
Басқа күшті құрылғылар
Жұмыс істейтін Металл кесетін құрылғылар
машиналар мен Компрессорлық машиналар мен құрылғылар
құрылғылар Көтеретін – көліктік және жүк таситын
Жүк түсіретін машиналар мен құрылғылар
Газ тазалау және винтиляциялық
Машиналар мен құрылғылар
Электрондық өнеркәсіп құрылғылары
Құрылыс материалдар өнеркәсібінің
Теміржол көліктерінің машиналары мен құрылғылары
Байланыс құрылғылары
Ауылшаруашылық машиналары мен құрылғылары
Сауда және қоғамдық тағамақтану құрылғылары
Медицина және микробиология өнеркәсібінің
машиналары мен құрылғылары
Арнайы жұмыс машиналары мен құрылғылар
және лабороториялық құрылғылар
Есептеу техникасы
Басқа машиналар мен Коммуналдық шаруашылық машиналары мен құрылғылары
құрылғылар Спорттық құрылғылар
Басқа машиналар мен құрылғылардлың басқа түрлері

Машиналар мен жабдықтарды бағалауда олардың жарамсыздығы маңызды рөл
атқарады. Байқайтынымыз жылжымалы мүліктің эксплуатациясының нормативті
мерзімі қозғалмалы объектің қолдану уақытынан бірнеше аз орнатылған.
Мекеменің жылжымалы мүлік жарамсыздылығының негізгі түрлерінің сипаттамасы
мен классификациясы көрсетілген.
Жылжымалы мүлікті бағалауда оның жарамсыздық дәрежесіне үлкен көңіл
бөлінеді. Жарамсыздықты жою шығыны жылжымалы мүлік құны мен тиімділігінің
өсуін жоғарылатады. Жылжымалы мүлікті бағалауда бағалаушы берілген мүлік
нарығының ортақ тенденциясын мұқият меңгеруі керек.

Металл және ағаш өңдеу құрылғыларының классификатор
құрылымы

Классификация Атаулары
белгілері
Салалық керек – жарақ Металл және ағаш өндіру құрылғылары
Құрылғы түрі Металл келетін станок
Өңдеу түрі конструктивті Токарлық
орындау
Өңделетін бұйым диапозоны Токалрық станоктар мен өңделетін бұйымның
ең үлкен диаметрімен 400-600мм
Токарлық станоктар мен өңделетін бұйымның
Нақтылық нақтылығының ең үлкен диаметрімен
400-650мм
Токарлы станоктар мен жоғары нақтылығы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.