Бидай сорттарының физиологиялық және биохимиялық өзгерістеріне құрғақшылықтың тигізетін әсері

КІРІСПЕ 4
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1 Әдебиетке шолу
1.1. Құрғақшылық және оған өсімдіктердің төзімділігі 5
1.2. Құрғақшылықтың өсімдіктерге тигізетін әсері 6
1.3. Өсімдіктердің ыстыққа және құрғақшылыққа төзімділік диагностикасы. 8
1.4 Күздік бидайдың ботаникалық және физиологиялық қасиеттері. 9
2
2.1
2.2 Зерттеу материалдары және әдістері
Зерттеу материалдары
Зерттеу әдістері 14
3 Зерттеу нәтижелері және оларды талдау
3.1 Күздік бидай «Омская» мен «Наз» және жаздық бидай «Жеңіс» сорттарының өніп.өсу белсенділігіне құрамында күкірті бар өсуді реттегіш синтетикалық регуляторлардың (Т.10, Т.10', Т.10") тигізетін әсерін зерттеу. 15
3.2 Бидай сорттарының (Омская, Наз, Жеңіс) құрғақшылыққа төзімділік қасиетіне Т.10, Т.10', Т.10" тигізетін әсерін анықтау. 18
3.3 Құрғақшылық жағдайында бидай (Омская, Наз, Жеңіс) сорттарының жер үсті мүшелерінде пигменттердің синтезделу қарқынына синтетикалық регуляторлардың тигізетін әсерін айқындау. 20
3.4 Құрғақшылық жағдайында бидай (Омская, Наз, Жеңіс) сорттарының жер үсті мүшелерінің клеткалық мембраналардың өткізгіштік қасиетіне синтетикалық регуляторлардың тигізетін анықтау. 24
ҚОРЫТЫНДЫ 27
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
29

Агроөндірістік кешенді дамыту еліміздің азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етеді және экспорттық потенциалды (әлеуетті) дамытады. Осыған орай, аграрлық саланың бетпердесін анықтайтын бидай өндірісінің маңызы ерекше.
Қазақстанда тауарлы бидай астығын негізінен жаздық түрде Солтүстік облыстарда өндіреді. Атап айтқанда, 2009 жылы 17,2 млн. га дәнді дақылдар егістігінен өндірілген таза астық 20,8 млн. тонна болса, оның 16,4 млн. тоннасы
Солтүстік Қазақстанның үлесінде, немесе 78,9%, ал бүкіл астықтың 17,05 млн.тонна бидай, немесе дәнді дақылдардың 81,8% (оның ішінде жаздық бидай 16,17 млн. т, яғни 77,6%, күздік бидай – 0,88 млн. тонна немесе жалпы астық түсімінің 4,2%) құрайды.
Бүгінгі таңда Қазақстанда туындап отырған экологиялық жағдайларға байланысты дәнді дақылдардың сыртқы орта факторларына төзімділігін арттыру мәселелері бойынша көптеген ізденіс жұмыстары жүргізілуде. Солардың ішінде бидайдың төзімді сорттарын алу мәселелері жан-жақты қарастырылуда.
Қазақстанда бидай астығы өндірісін арттырудың бір жолы – күздік бидайдың үлесін арттыру болып табылады.
Дұрыс, оңтайлы және ылғал - ресурс үнемдегіш технологияны қолданғанда күздік бидай жаздыққа қарағанда анағұрлым жоғары астық өнімін береді.
Күздік бидай жаздық бидайға қарағанда астық өнімін анағұрлым көп береді; көктемгі-күзгі жауын-шашын ылғалын тиімді пайдаланады, көктемгі, ерте жазғы аңызақтан, құрғақшылықтан аз зардап шегеді; Солтүстік Қазақстан жағдайында 12-20 тәулікке егін ерте піседі де жаздық бидайдан айтарлықтай ерте жинауға мүмкіндік береді; жазғы жауын егін жинауға онша кедергі келтірмейді; егін жинау кезеңіндегі қарбаластықты азайтады, болашақ егінге топырақ дайындауға жеткілікті уақыт қалады; астық бірқартар зиянкестерден аз зиян шегеді, қара шегірткелерден; тот, қара күйе ауруларына шалдықпайды.
Біз өз зерттеу жұмысымызда ғылымда бұрыннан белгілі мәселелерді толықтыру мақсатында физиологиялық және биохимиялық әдістерді қолданып бидай сорттарының (Наз, Жеңіс,Омская) құрғақшылыққа төзімділік қасиеттеріне құрамында өсу регуляторлардың тигізетін әсерін зерттеуді көздедік.

1 Қалекенұлы Ж. Өсімдіктер физиологиясы - Алматы: - Баспа,2004. 1-453 б.
2 Байжанов Ж.Р., Кохметова А.М. Изучение засухоустойчивости и устойчивости к болезням генотипов озимой пшеницы // Мат.2-ой межд. Конф. Молодых ученых и аспирантов, - Актуальные проблемы земледелия и растениеводства, Алмалыбақ, - 2005. – С.17-18.
3 Исмагилов Р. Р. Качество зерна и приемы его повышения // Матер, респуб. научно – практич.конф. – Уфа, - 1997.С. – 97
4 Калимуллина Ф. Р. Влияние непрерывного и прерывистого действия повышенной температуры на ультраструктуру хлоропластов пшеницы // Физиология адаптатции растений к температурным условиям среды. – Новосибирск: Наука, Сиб. Отделение, 1982. – 5-18 с.
5 Кандауров В И., Мовчан В. К. Активность отдельных оргонов пшеницы в период формирования и налива зерна // Сельскохозяйственная биология. 1970. Т.5 с.
6 Каюмов М. К. Обоснование норм высева зерновых культур. – М.: ВНИИТЭНСХ, 1980. – 57 с.
7 Коданев И. М. Повышение качества зерна. – М.: Колос, 1976. – 301 с.
8 Кожушко Н. Н. Водоудерживающая спасобность6 как показатель засухоустойчивости растений // Физиология устойчивости культурных растений. Л.: ВИР, 1976. – 59-68. с.
9 Альтергот В. Ф, Повреждения, адаптация и устойчивость растений к повышенной температуре в естественной среде // Функциональные исследования. Биологические науки. Новосибирск: Наука, 1977. – 11-15 с.
10 Куперман Ф. М. Физиология устойчивости пшеницы // Физиология С.-х. Растений. М.: Изд-во МГУ, 1969. – 401-490 с.
11 Генкель П. А. Физиология жаро – засухоустойчивости растений. М.: Наука, 1997.- 280 с.
12 Ларин А. П. О продуктивности фотосинтеза посевов озимой пшеницы в условиях орошения // Труды Украинской с. – х. Академии, 1970. Вып. 31. – 5-10 с.
13 Лебедев И. Физиология растений. М.: Колос, 1982. – 463 с.
14 Лебедев И. Физиология растений М.: Агропромиздат, 1988. – 543 с.
15 Байжанов Ж.Р. Күздік бидайдыңн генотип-орта өзара қарым-қатынасы мен құрғақшылыққа және ауруларға төзімділігін зерттеу // Жаршы (ҚР АШМ). 2007 № 8, 17-20 бет.
16 Максимов Н. А. Подавление ростовых процессов, как основная причина снижения урожаев при засухе // Успехи современной биологии. 1934. – Т.11,№1, - 134-136 с.
17 Максимов Н. А. Развитие здание о водном режиме и засухоустойчивости растений от Тимерязева до наших дней. М.: Изд-во АН СССР, 1944. -43 с.
18 Шульмейстер К. Г. Борьба с засухой и урожай. – М.: Агропромиздат, 1988.- 15-25 с.
19 Байжанов Ж.Р. Оценка исходного материала озимой пшеницы. Ізденістер-Нәтижелер-Исследования и результаты. КазНАУ 2007 № 2 33-35 с. Казахстана № 1-2, 58-64 с.
20 Кушниренко М. Д. Устьичная регуляцция водообмена растений // Устойчивость растений к засухе и экстремальным температурам. 1977. – 45 -54 с.
21 Гущин И. В. Изучение засухоустойчивости сортов пшениц: Научный отчет Краснокутской гос. Селекц. Станции за 1941-1943 гг. – М.: Сельхозгиз, 1947.
22 Кожушко Н. Н. Изменение активности рибонуклеазы у сортов пшеницы при засухе // Физиология устойчивости растений к неблагоприятным факторам среды. – Л.: ВИР, 1981. – 55-78 с.
23 Кобереницский В. И. Продуктивность обрацсов яровой пшеницы мировой коллекции в условиях различной влагообеспеченности // Научно-технический Бюллетень ВИР. Л., 1989,вып. 191. 78-80 с.
24 Кандауров В. И., Мовчан В. К. Фотосинтетический потннциал и продуктивность сортов яровой пшеницы в сухостепной зоне Севера Казахстана // Сельскохозяйственная биология, 1971, т. 6, № 1. – 16-21 с.