ХХ ғасырдың басындағы қазақ әдебиеті және аударма саласының дамуы мен зерттелуі

Пән: Әдебиет
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 70 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе

«Аударма қазіргі кездегі көлденең адамның

кәсіпшілік ететін ермегі емес, мемлекет ісінің

бірі, ұлттық мәдениетті жасаудың құралы»

С. Талжанов

ХХ ғасырдың басындағы әдеби процесс, әсіресе 20-30 жылдары зерттеуші үшін, ең алдымен, сол кездері логикалық аспектілері мен даму динамикасы саяси және идеологиялық детерминанттармен айқындалған жаңа эстетикалық жүйенің қалыптасуымен қызығушылық танытады. Кеңес одағында қалыптасқан қоғамдық құрылым, әдеби процестің ерекшеліктерін, оның эволюциялық дамуын анықтаған еді.

Әдеби мазмұнның өзгерістерін, әдебиет эволюциясының заңдылықтарын көркем аударманың дамуы негізінде де зерттеуге болады.

Зерттеу әдебиеттерінде «аударма мен аударма ойы өзі құрама бөлігі болып табылатын әдебиет тарихымен тығыз байланысты» [30; 106] деген тұжырымдар кең таралған. Аталған ережеге сәйкес көркем аударма эволюциясының процесі түпнұсқа дамуының негізгі ерекшеліктерін жүзеге асырады.

Аударма, шығармашылық қызметтің түрі ретінде, ХХ ғасыр басындағы, әдеби процесс сияқты көптеген өзгерістерге ұшырады. Бірақ қазіргі таңда ХХ ғасырдың басындағы аударма мәселелерін, қазақ аудармасының тарихын, аударма өнері дамуының ерекшеліктерін қарастыратын ғылыми еңбектер жоқ немесе аз деп тура айтуға болады. Қарастырылып отырған кезеңдегі аударма мәселелері С. Талжанов, Ә. Сатыбалдиев, З. Тұрарбековтардың еңбектерінде көрініс тапты, бірақ оларда тек жеке мәселелер, автордың белгілі зерттеушілік талғамдары ғана көрсетілген. Сондықтан да аталған кезеңдегі аударма эволюциясының көп тұғырлы насихатталуы қажет болып отыр, себебі кеңес әдебиетінің мәдени-идеологиялық жалпылығы аударманың онтологиялық мағынасын да анықтады. Негізінде, ХХ ғасырдың басында шет тілдегі әдебиет шығармаларын ұғыну жолына тұрған қазақ аудармасының негізі қаланады, және жалпы, көркем аударма теориясы қалыптаса бастайды.

Осы себептен осы бітіру жұмысының негізгі мақсаты - ХХ ғасыр басындағы қазақ әдебиетінде көркем аударманың даму жолы, аударылым мен аудармашылық тұжырымдамалардың өзгеру идеясын қарастыру болып табылады.

Бітіру жұмысының міндеті - қазақ көркем аудармасының ХХ ғасырдың басында эволюциясын насихаттау, сол процестің негізгі өлшемдерін анықтау, аударма тұжырымдамалары мен принциптерінің өзгеруін айқындау.

Сол кезеңдегі қазақ әдебиеті, жаңа сапаға ие болып, аз уақыт ішінде әлем әдебиеті дамуының негізгі деңгейлеріне ие бола тұрса да, онда белгілі бір ағымдар мен мектептердің шекаралары нақты көрінбеді, олардың қызмет етуі өте тез бітіп, белгілі бір кең таралуға ие бола алмады.

Аудармашы - өз халқының, өз ортасының, өзі өмір кешкен заманының перзенті. Аударма әрқашанда адамдар, қауымдар, тайпалар, халықтар, ұлттар арасындағы әлеуметтік, экономикалық, рухани, ғылыми қарым-қатынастың, алыс-берістің, айырбастың құралы. Аударма - елтану жолы, достықтың, ынтымақтастықтың тәжірибе-тағлым алмасудың делдалы. Аударма адамдардың көп замандарға созылған ұзақ тарихында тілі өзге басқа адамдар қауымын түсінудің құралы, олармен қарым-қатынас жасаудың делдалы, дәнекері болған. Аударма халықты рухани жағынан дамытудың күшті құралы, себебі, ол - бүкіл адамзат мәдениетінің қазыналы қақпасын ашатын кілт, ғылым мен білімнің қайнар бұлағы, тіл ұстарту мектебі.

Батыс компаративистикасында «Аударма шет елді игерудің бір тәжірибесі» деген пайымдау бар. Шынымен, аударма мәтін өзі шыққан этномәдени орта мен лингвоелтану контекстері жөнінде оқырман қауымның басқа ел туралы, оның мәдениеті жөніндегі ойын байытады. Лексикалық қатарда ол шетелдік ономастика, топонимика, шет тілдегі реалийлердің атауын береді. Егер георафия, тарих, археология, этнография және т. б. ғылымдар бір алыс ел туралы нақты мағлұмат берсе, онда әдеби көркем аударма арқылы сол елдің мәдениеті туралы эмоционалды көзқарасымыз оянады.

Аударманың мәдениеттанулық мәселелеріне не жатпақ деген сұрақ туындары заңды. Ол үшін, алдымен, аударманың мәдени феномен екендігі де, оның адамзат мәдениетімен тығыз байланыстылығы да шүбә келтірмес айғақтар екендігін еске сала кеткіміз келеді. Әрине, аударма - мәдени құбылыс. Өйткені, біріншіден, аударманы қажет етуші де, жасаушы да адам. Ал адам мен мәдениетті бөліп-жарып қарастыра алмайсыз, себебі мәдениет - адами болмыс ету нәтижесі. Екіншіден, аударма - мәдениетаралық байланысты жеңілдетіп, мәдениеттердің жандануына, баюына үлкен ықпал ететін құбылыс.

Осыдан, былайша айтқанда, аударма болып есептелмейтін «аударманың» екі формасы бар екені көрініп тұр. Біріншісін Якобсон аудармадан басқа сөзбен жеткізеді: тілішілік аударма немесе басқа атау беру, «rewordіng». Сондай-ақ, үшіншісі де аударма болып есептелмейтін семиотикааралық аударма немесе трансмутация. Бұл екі жағдайда да сөз “аударманың” аудармасы, интерпретациясы туралы болып тұр. Осыдан тура өз мағынасындағы аударма бар және жанама мағынадағы аударма бар деп айтуға болатын секілді.

Аударма ұғымының тар және кең мағынасы бар. Тар мағынасында аударма деп бір тілдің ауызекі немесе жазулы ақпаратын (мәтінін) екінші бір тілде түсінікті етіп жеткізуді айтады. Тар мағынасындағы аударма жалпы аударма ұғымының көпке үйреншікті, дағдылы түсінігін білдіреді. Расында да, аударма дегенде ана тілімізден басқа тілде жазылған көркем-әдеби шығарма мәтіні немесе басқа да керегі болып тұрған ақпарат, хабарлама және т. б. -ны өзімізге түсінікті түрде өз тілімізде бізге жеткізуді көз алдымызға елестетеміз [23; 48] .

Кең мағынасында аударма деп қандай да болмасын мәдени ақпарат түрін, мәдени мәтінді өзінің үйреншікті арнасынан басқа түрге ауыстыру, оны сол мәтін жазылған, айтылған, жасалған “тілден” (бұл тұста тіл деген тар лингвистикалық мағынада қолданылып тұрған жоқ) басқа бір тілге мән-мағынасын бұзбай жеткізуді айтады. Мысалы, айтулы немесе жазулы тілге негізделмеген мәдени салалар: көркемсурет, музыка, би және т. с. с. өз алдында тілдік кейіпке келе алады. Өйткені біз көркемсурет идеясын, музыканың рухын, бидің қимыл-қозғалыстарының мәнін тілге сала аламыз, яғни тіл арқылы «сөйлете» аламыз. «Тілсіз тілдер» ұғымы осыдан барып шығады, “мәдениет - метатіл” деген түсінік туындайды.

Көркем аударма - халықтың рухани мәдениетінің қазынасы. Суреткерлер жасаған көркем туындылар арқылы халықтың ғасырлар бойы жасаған рухани мәдениетіне тән ортақ заңдылықтар, дәстүрлер жүйесі танылады. Әрбір халықтың қалыптасу, даму тарихындағы көзқарастардың, кең өрісті дүниетанымдардың көркем аударма арқылы берілуінде шынайы суреткердің жинақтаушылық талғам шеберлігі белсенді қызмет атқарады. Дүние жүзіндегі халықтардың көркем әдебиетіндегі көрнекті қаламгердің барлығы да туған жұртының тарихи-поэтикалық дүниетанымын тануға ұмтылады. Суреткердің шығармашылық әлемі - туған халқының рухани дүниетанымына негізделетін эстетикалық құбылыс. Академик З. Ахметов былай дейді: «Әдебиет алдымен ұлттық негізде пайда болып, дәстүрлі түрде одан әрі жалғасады». [21; 240] Зерттеуші әдебиеттегі көркемдік ой сезімдерін әрбір халықтың өзіндік көзқарастары тұрғысында қалыптасатындығын айта келіп: «Алайда, ешбір халықтың әдебиеті томаға - тұйық, басқа елдердің әдебиетінен оқшау дамымайды. Басқа халықтардың әдебиеті мен мәдениетінен сусындап, өмір қажеттілігіне орай, олардың жетістіктерін, көркемдік тәжірибесін өз ойына сіңіріп отырады» дейді [21; 240] . Демек, әлем халықтарының әдебиеттерінің әуелгі қалпында ұлттық топырақта жаратылады да, келе-келе көркемдік сапасына қарай, жұртшылықтың қабылдау ықыласына орай жалпы адамзаттық рухани құндылықтарға айналады.

Әлем халықтары әдебиеттерінің классикалық шығармалары әрі ұлттық, әрі жалпы адамзаттық рухани құндылықтар болып саналады. Қазақ әдебиетіндегі көркем шығармалардың бір арнасы аударма туындылар болғандықтан оларға, әсіресе Еуропа әдебиеттерінің классикалық мұраларын құрайтын суреткерлер туындыларының қазақ тіліне аударылуы ұлттық өнерінің көркемдік сипатына елеулі ықпал етті. Қазақ әдебиетінің төл туындыларымен қатар, Азия, Америка құрлықтары ақын жазушыларының классикалық туындылары ХХ ғасырдың өн бойында аударма өнері арқылы оқырмандарға танымал болды. Сервантестің, Шекспирдің, Гетенің, Гейненің, Шиллердің, Байронның, Дюманың, Мицкевичтің, Золяның, Твеннің, Драйзердің, Тагордың және т. б. ондаған суреткерлердің шығармалары қазақша аударылды [1; 128] .

ХХ ғасырдың басы - қазақ халқының тарихында бүкіл қоғамдық ой-пікірдің өрлеуіне мүмкіндік туып, Ресей патшалығы әдейі тұмшалаған ой-сананың ояну дәуіріне жол ашқан кезең. Еңдеше ұлттық сананың ең өнімдісі - әдебиеттің, қоғамдық сананың көрсеткіші аударманың бұл кезеңде күрт алға басуы - табиғи заңдылық. Бұл тұста Абайдың нақты жалғасы іспетті Шәкәрім мен дүниеге Абайдан кейін келсе де, еңбегі ерте жарық көрген Мәшһүр Жүсіп шығармашылығы өзінің кемел шағына жетіп, шырқау биігіне көтерілсе, Ахмет, Міржақып, Сұлтанмахмұт, Мағжан, Бернияз т. б. тәрізді әдебиет айдынында бой көрсетіп, биік көркемдік сипаттағы аудармаларды жариялай бастады.

ХІХ ғасырдың екінші жартысындағы қазақ ағартушылары мен ақын-жазушылары аңсаған ілім-білімді үйренуге үндеу - ХХ ғасырдың бас кезінде біршама нәтижесін беріп, алдыңғы қатардағы қазақ азаматтарын елді ояту, азаттыққа қол жеткізу мақсатына жетеледі. Оқыған зиялылар арасынан ел бағытын ақындар сара жолды жаңылмай нұсқап, адастырмас даңғылға алып шығуға ұмтылған жаңа тұлғалар шоғыры таныла бастады. Сол көш бастаушылардың алдыңғы қатарында қазақ ақын-жазушылары да болғаны талассыз шындық.

Адамды адам ретінде ерен етіп тұрған да, оның өзіндік әлемі - мәдениетіне тіреуіш болып тұрған да нағыз адами болмыстың іргетасы - мән-мағыналық кеңістік, рәміздік кеңістік, таңбалық кеңістік. Мән-мағыналық, немесе рәміз-таңбалық кеңістік абстрактілі бейнелерден, ұғымдардан, сөздер мен таңбалардан, рәміздерден, эйдостардан (идеялардан) тұрады. Фиксацияда, көшіруде, аударуда - осылардың бәрінің адам үшін мәні бар нәрсені көбейтуінде мәдениеттің негізгі қыры да, сыры да танылады. Ол мәдениеттің кумулятивтік, жинақтаушылық рухын баяндайды.

Адамзат жазулы тарихта жүргеніне біраз уақыт болғандықтан көптеген рухани құндылықтар қағаз бетіне түсірілген мәтін ретінде тіршілік етіп жатқандығы кімге де болса мәлім. Сол мол қазынаны өзіміздің бай мәдени мұрамыздай көріп, одан шығармашылық шабыт алу үшін, алдымен, сол қазынаны түсінікті ететін амал-тәсіл керектігі даусыз. Ендеше, түрлі тілде сөйлейтін адамзаттың ортақ мұрасын өз мәдени мұрамыздың іргелі бөлігі деп қарауға мүмкіндік берер қазақ аударматану ғылымының дамуы мәселесі бүгінгі таңның өзекті тақырыбы [7] .

Екі тілді терең білген әрі биік ақындық дарынға ие аудармашылар басқа халықтардың туындылары ішінен қазақ ұғымына, тыныс-тіршілігіне сай, көркемдігі басым, ғибраты мол, ой-сананы оятар үлгілі түрлерін, қазақ топырағында жиі кездесетін жайттарды көрсетуге қолайлы, халық ұғымына жеңіл, тартымдыларын екшеп-іріктеп алып аударған. Олар аудармаларында шығарманы механикалық түрде қайталамай, оған ұлттық рең бере төл туындыға айналдыруға тырысты. Айтылатын ойдың салмақтылығына, қазақ оқушыларының жанына жақын да түсінікті, сезімін оятарлық дәрежеде болуына баса назар аударған. Ақындар аудармаларында сюжет сақталғанымен, еркіндік басым, қазақ тұрмысына жақын идеялар, заман тынысын танытатын жаңа ойлар айтылады. Аудармашылардың туындылары да, ондағы сөздері де қарапайым, ұғымға жеңіл, үгіт-насихат, тәлім-тәрбие түрінде болып келеді. Олар барлық туындыларында негізінде бір проблеманы, ел өміріндегі саяси әлеуметтік проблеманы, оқу, ағарту мәселелерін сөз етеді. Терең оймен жазылған төл туындылары оқырманды жақсылыққа, имандылыққа, ізгілікке, адамгершілікке, ақ ниеттілікке, өнер-білімге жетелейді. Аудармашылар аударып отырған туындының мазмұнын сақтай отыра, оны қазақ рухына, қазақ өміріне түсінігіне сәйкестендіріп берген.

Әрқайсысы өзі тұтас бір әлем деп айтуға тұрарлық ақындар аудармаларының тағы бір ерекшелігі - олар мәселені таптық шеңберге ғана бағындырмай, адамгершілік, ізгілік тұрғыдан келеді. Мысалы, қай ақыннан аударғаны белгісіз А. Байтұрсыновтың «Нәбік аты» өлеңінің негізгі арқауы кедей мен бай арасындағы тартыстан басталып, соңғы түйінінде кедейдің ішінде де, байлардың арасында да адамгершілігі мол, аталы сөзге тоқтайтын адамдар бар екені айтылады.

Аударманың, соның ішінде, әсіресе, көркем-әдеби, поэтикалық аударманың әдебиет, поэзия сынды өнер қатарына жататындығы да қисынды. «Прозадағы аудармашы - құл, ал поэзиядағы аудармашы - қосавтор» деген В. Жуковскийдің қанатты сөзі бекерден бекер айтылмаса керек. Ол аударманың өнер ретіндегі көрінісін танытады.

1937 жылы дарынды аудармашылар ұсталып, сотталып, айдалып, атылып кетті. Ұлтшыл алашордашылар ақын-жазушылардың отызыншы жылдардың өне бойында аудармаларын жариялауға рұқсат етілмеді. Мысалы, Ахмет Байтұрсынов пен Жүсіпбек Аймауытов аудармалары 1928 жылдан кейін қасақана аталмай келді. Осы аса көрнекті қайраткерлердің аудармалары ақталғаннан кейін 1989 жылдан бастап мерзімді баспасөз беттерінде жарық көре бастады.

Осы зерттеу атау болып отырған мәселенің өзектілігі мен маңыздылығы қазақ елі мен әлем мәдениеттері арасындағы сұхбаттастыққа тікелей байланысты болғандықтан, аударма ісін мәдени байланыстар мен өзара ықпалдастықты, аударматану ғылымының қазақ жерінде дамуын негіздеудің күрделі феномені ретінде қарастыруға мүмкіндік береді. Жұмыста ХХ ғасырдың басында өмір сүрген айтулы тұлғалар, ақын-жазушыларының шығармашылығы мен аударма саласына қосқан үлесі қарастырылады.

ХХ ғасырдың басындағы қазақ әдебиеті ұлы Абайдың ағартушылық, демократиялық дәстүрiн жалғастыра отырып, отаршылдыққа қарсы күрес пен тәуелсiздiктi аңсау идеясын ашық және батыл көтердi. Ахмет Байтұрсынов, Мiржақып Дулатов, Ілияс Жансүгіров, Жүсіпбек Аймауытов сынды зиялылары қазақ халқының тарихи-мәдени дамудан кенже қалып, қараңғылықта отырған күйiн суреттеп, елдi өнер-бiлiмге үгiттедi. Сол кездерден бастап қазақ аударматану ғылымы да дами бастағаны сөзсіз. Ұлы Абай атамыздың жолын қуған қазақ жазушылары да көптеген шетелдік еңбектерді қазақшалап, қазақ халқына Еуропа мен Азия елдерінің әдебиетімен таныстырды.

Бітіру жұмысында ХХ ғасырдың басындағы қазақ зиялылары - әрі ойшыл-ғалымдар, әрі аудармашылар - қазақ жазушыларының аударматану саласына қосқан үлесі туралы мәселелер қарастырылады. Аударматану саласының сол кездегі ахуалы мен дамуы жөнінде де сөз қозғалады, Алаш мемлекетінің негізін қалаған қайраткерлердің революцияға дейінгі және одан кейінгі аудармалары зерттеліп, олардың қазіргі аударматану ғылымы саласына косқан үлесі туралы деректер жинақталған.

І тарау.

ХХ ғасырдың басындағы қазақ әдебиеті және

аударма саласының дамуы мен зерттелуі

«Тек дәл аудару үлкен жазушының тіл, стиль,

сөйлем ерекшеліктерін бере алатын болады,

бұл жөніндегі дәл аудару дегенді мен сөйлеміне,

сөйлем орай етіп аудару деп түсінемін»

М. Әуезов

“Аудармашылар - мәдениетті бір елден екінші елге тасымалдап жеткізетін пошта аттары, ағартушылық шабармандары” деген екен кезінде А. С. Пушкин. Расында да солай. Аударма ісі дәл өзінің танымал мағынасында, яғни тіларалық көркем аударма ретінде қазақ мәдениетінде ХІХ ғасырдың екінші жартысында - ХХ ғасырдың басында басталды. Бұл - орыс әдебиетінің алдыңғы қатарлы шығармаларын аудару мезгілі еді. Осы бағытты бастаған Ш. Уәлиханов, Ы. Алтынсарин, А. Құнанбаевтар болды. Солардың арқасында қарапайым халық арасында ғылым-білімге, сауаттылыққа деген ынталылықты туындатқан, «білім дегеніміз күш», «білекті бірді жығады, білімді мыңды жығады» дегізген ағартушылық үрдістері басталды десек қателеспейміз.

Аударма қай уақытта болмасын мәдениетте зор маңызға ие болған, бүгінгі таңда ие болып отыр және болашақта адамзат қандай да бір өзара ортақ тіл тапқан күннің өзінде де маңызынан айырылмайтын қажетті мәдени-тілдік әрекет. ХХ ғасырдың басында халықаралық қатынастардың ауқымының ұлғаюына байланысты, аударма ісі бұрынғыдан да гөрі қажеттірек бола бастады. Соның нәтижесінде тілтану, әдебиет және мәдениет тарихы тұрғысынан болсын, психология мен философияда болсын аудармаға қатысты зерттеулер жандана түсті.

Орыстың ұлы ойшыл сыншысы В. Г. Белинский 1844 жылы бір мақаласында көркем аудармаға тоқтала келіп, мынадай бір пікір түйген: « . . . аударма көбінесе түпнұсқаны оқырмандарға және оқуға мүмкіншілігі жоқтарға арнап жасалады, ең бастысы бір халықтың әдеби тіліндегі шығармаларды екінші халықтың тіліне аудару ісіне халықтардың өзара таныстығы, идеялардың өзіндік ауыс - түйістігі, содан келіп әдебиеттің көрнекті және ақыл - ой еңбегінің дамуы негізделеді» [2; 58] .

Халқымыздың ұлы жазушысы М. О. Әуезов 1959 жылғы 15-19 маусымда болған ғылымитеориялық конференцияда сөйлеген қорытынды сөзінде әдебиеттің дамуы туралы былай дейді: « . . . Сол классикалық әдебиеттің кейбір ірі өлшеуі мен мөлшерін атасақ, төрт қасиеті айқын аңғарылады. Ол әдебиет ең алдымен - халықтық, екінші - демократтық, үшінші - революцияшылдық, төртінші - реалистік сипаттарға ие болып келген. Бұл әдебиеттің осы аңғарын ойлай отыра қазақ әдебиетін шолсақ, әрине, бұнда Октябрь революциясына дейінгі шығармалардан революцияшылдық қасиетті көре алмаймыз. Әсіресе, ХХ ғасырдың басындағы біздің әдебиет, Б. Кенжетаев айтқандай, революцияшылдық дәрежеде шынында да көтеріле алмаған. Бұл ретте Абайдан кейінгі дәуірдегі дамуөрлеу Шоқан, Ыбырай, Абай тұсындағы қазақ әдебиетінің жеткен өресіне жете қоймаған деуге болады» [18; 151] .

ХХ ғасыр басында қазақ ақын-жазушылары томаға-тұйық күйде қалмай, жазба әдебиеті биікке көтерілген алдыңғы қатарлы елдердің тәжірибесіне көз салып, әдеби байланысқа түсе бастады. Әсіресе, орыс әдебиетінен үйрену кең етек жайғанын жоққа шығара алмаймыз. Оның ең бір жанды көрінісі аударма шығармалардың көптеп пайда бастауы болатын. Ендеше, белгілі бір кезең әдебиетін қарастырғанда, көркем аударманың өрісіне көз жібермей өту мүмкін емес. Өйткені, аударма - жазба әдебиеттің биік деңгейде дамуына әсер етіп, оған өзінің игі ықпалын тигізіп отырады. Аударма төл әдебиетпен қатар өседі, әрқашан да бірінің жетістігі мен кемшілігіне екіншісі ортақ, екеуінің тағдыры үнемі тығыз байланыста болып келеді.

Сол кездегі ағартушы-демократ, қазақ ақын-жазушылары өздерінің ұлы өзгерістер дәуіріндегі ең тәуір шығармаларында қазақ халқының сол замандағы әлеуметтік өміріндегі күрделі мәселелерді қозғады, оны еңбекші бұқараның мүддесі тұрғысынан сөз етті, халықтың арман-мұңын, үміт-мақсатын жырлады. Олар Абай Құнанбаев, Ыбырай Алтынсарин сияқты, орыс халқының классикалық әдебиетінен үйренді, одан бірқатар шығармаларды қазақ тіліне аударды (мыс: «Үлгілі тәржіме», «Капитан қызы», «Жиған-терген», «Шивон тұтқыны» т. б. ) . Сонымен қатар, олар өздерінің шығармаларында Абай және Ыбырай үлгісін ұстанды. Яғни, ХХ ғасырдың басындағы қазақ демократ ақын-жазушылары өздерінің революциядан бұрынғы шығармаларын сыншыл реализм әдісімен жазды: шындық өмірді көрсетті; оның жақсысын, жаңасын, өршілін дәріптеп, жаманын, ескісін, кертартпасын сынады. Бектік, феодалдық қоғам қалдықтарын, капитализмді қоғамдағы теңсіздікті, зұлымдық, қанауды даттады, оқуды, өнерді, еңбекті мадақтады, еркіндікті, бақытты өмірді аңсады [7; 44] .

Бұл ақын-жазушылардың біразы шығармаларының тақырыптық-идеялық өрісін кеңейтті, әдебиетке бектік-феодалдық, капиталистік, отарлық қанауда езіліп, еңсесі түсіп жүрген қазақ кедейі, жалшысы, жұмысшысы, әйелі туралы тақырыпты енгізді, солардың тұрмысын, ой-сезімін, мұң-арманын жырлады, солар үшін шындық, әділдік іздеді. Революция жылдарында ХХ ғасырдың басындағы қазақтың бірқатар ақын-жазушылары қаналушылар - кедейлер мен жұмысшылар тұрмысын, олардың ой-сезімін, мұң-арманын жырлау арқылы ескілік, қанаушылық дүниесін күйретіп, қоғамдық тұрмысты қайта құруға, жақсы әділетті қоғам орнатуға болады деген идеялық тоқтамға келді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.