Инвестиция туралы жалпы түсінік
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..2
І. ИНВЕСТИЦИЯ ТУРАЛЫ ЖАЛПЫ ТҮСІНІК ... ... ... ... ... ... ... ...3
1.1 Инвестицияның мәні және оның түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
1.2 Инвестициялық қызметті басқару ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .7
1.3 Кәсіпорынның инвестициялық саясаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9
ІІ. 2 «АТАМЕКЕН» АҚ.НЫҢ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ЖӘНЕ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ӘЛЕУЕТІН ТАЛДАУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..11
2.1 «Атамекен» АҚ.ның экономикалық қызметін талдау ... ... ... ... ... ... .11
2.2 Кәсіпорынның инвестициялық тартымдылығын бағалау ... ... ... ... ... 20
ІІІ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ИНВЕСТИЦИЯЛАРДЫ ТАЛДАУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...23
3.1 Қазақстандағы инвестициялар жағдайының көрсеткі ... ... ... ... ... ..23
3.2 Қазақстан Республикасындағы инвестициялық саясатты жетілдіру жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .27
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .32
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .33
І. ИНВЕСТИЦИЯ ТУРАЛЫ ЖАЛПЫ ТҮСІНІК ... ... ... ... ... ... ... ...3
1.1 Инвестицияның мәні және оның түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
1.2 Инвестициялық қызметті басқару ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .7
1.3 Кәсіпорынның инвестициялық саясаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9
ІІ. 2 «АТАМЕКЕН» АҚ.НЫҢ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ЖӘНЕ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ӘЛЕУЕТІН ТАЛДАУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..11
2.1 «Атамекен» АҚ.ның экономикалық қызметін талдау ... ... ... ... ... ... .11
2.2 Кәсіпорынның инвестициялық тартымдылығын бағалау ... ... ... ... ... 20
ІІІ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ИНВЕСТИЦИЯЛАРДЫ ТАЛДАУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...23
3.1 Қазақстандағы инвестициялар жағдайының көрсеткі ... ... ... ... ... ..23
3.2 Қазақстан Республикасындағы инвестициялық саясатты жетілдіру жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .27
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .32
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .33
Еліміздің инвестициялық аспектісі ірі салымдары қаржыландыру үшін жағдайлар жасауға, тауар өндіру және қызмет етуді жоғары тиімділікпен нарық қатынастары субъектілерінің сұраныстарына сәйкес ұлғайтуға бағытталуы тиіс.
Курстық жұмыстың мақсаты-Кәсіпорынның инвестициялық саясатын талдау,статистикалық мәліметтерге жүгіне отырып,біздің экономикамыздағы оның жағдайын талдау.
Қазақстан экономикасын тұрақтандыру және дамытудың маңызды жолдарының бірі – инвестициялық қызметті ұлғайту, ең алдымен еліміздің ішкі резервтерін жұмылдыру және көбірек тиімді пайдалану болып табылады.
Президент Н. Ә. Назарбаевтың Қазақстан Республикасына Жолдауында өтпелі кезеңнің қиындығын және XXI ғасырдағы республиканың бет бейнесі айқын көрсетілді. Болашақта Орталық Азиядағы Барыс болу үшін, халықтың әл-ауқатын және қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін экономикалық күш-қуатты арттыру керек. Осы мақсатқа байланысты жеті стратегиялық басым бағыттарды жүзеге асырудың бір көзі – шетел инвестициясын пайдалану. Әрине Қазақстанның халықаралық байланыстары осы кезеңде де алдымен жақын көршілеріміз – Қырғызстан, Өзбекстан, Ресей және басқа да ТМД елдерін қамтиды. Бірақ ірі трансұлттық капиталды, ҚХР, Батыс және Шығыс елдері, Мұсылман әлемімен де экономикалық қтынастар ұлғаяды. Мұны біздің республиканың геосаяси, геоэкономикалық, географиялық жағдайлары талап етеді.
«Қазақстан – 2030» стратегиясында Н. Ә. Назарбаев халықаралық қатынастардың мынадай маңызды бағыттары мен факторларын атады: - қуатты сыртқы күштер келешегімізді айқындауға сөзсіз елеулі рөл атқаратын күннен-күнге өсе түскен ауқымдану мен ұлғайып келе жатқан өзара тәуелділік дәуірде өмір сүріп отырмыз; - шетел инвестициялары мен ішкі жинақталымдардың деңгейі жоғары ашық нарықтық экономикаға негізделген экономикалық өсу; - Ұлттық қауіпсіздікке Ресей, ҚХР, Орта Азия, Таяу және Орта шығыс елдерінің, АҚШ, БҰҰ, Халықаралық валюта қоры, Дүниежүзілік Азия, Еуропа, Ислам даму банктерінің, халықаралық институттардың қолдауларын барынша пайдалану. Кәсіпорын – түрлі өндірістерден және шаруашылықтардан (негізгі, көмекші, қосымша, қосалқы және эксперименттік) тұратын күрделі механизм.
Инвестициялар деп - өнеркәсіпке, құрылысқа, ауыл шаруышылығына және өндірістің басқа да салаларындағы шаруашылық субъектісіне мүліктей, заттай, сондай-ақ ақша қаражаты түрінде, яғни капитал түрінде салынып ол шаруашылықты әрі қарай өркендетіп дамыту үшін жұмсалынатын шығындардың жиынтығын айтады.
Курстық жұмыстың мақсаты-Кәсіпорынның инвестициялық саясатын талдау,статистикалық мәліметтерге жүгіне отырып,біздің экономикамыздағы оның жағдайын талдау.
Қазақстан экономикасын тұрақтандыру және дамытудың маңызды жолдарының бірі – инвестициялық қызметті ұлғайту, ең алдымен еліміздің ішкі резервтерін жұмылдыру және көбірек тиімді пайдалану болып табылады.
Президент Н. Ә. Назарбаевтың Қазақстан Республикасына Жолдауында өтпелі кезеңнің қиындығын және XXI ғасырдағы республиканың бет бейнесі айқын көрсетілді. Болашақта Орталық Азиядағы Барыс болу үшін, халықтың әл-ауқатын және қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін экономикалық күш-қуатты арттыру керек. Осы мақсатқа байланысты жеті стратегиялық басым бағыттарды жүзеге асырудың бір көзі – шетел инвестициясын пайдалану. Әрине Қазақстанның халықаралық байланыстары осы кезеңде де алдымен жақын көршілеріміз – Қырғызстан, Өзбекстан, Ресей және басқа да ТМД елдерін қамтиды. Бірақ ірі трансұлттық капиталды, ҚХР, Батыс және Шығыс елдері, Мұсылман әлемімен де экономикалық қтынастар ұлғаяды. Мұны біздің республиканың геосаяси, геоэкономикалық, географиялық жағдайлары талап етеді.
«Қазақстан – 2030» стратегиясында Н. Ә. Назарбаев халықаралық қатынастардың мынадай маңызды бағыттары мен факторларын атады: - қуатты сыртқы күштер келешегімізді айқындауға сөзсіз елеулі рөл атқаратын күннен-күнге өсе түскен ауқымдану мен ұлғайып келе жатқан өзара тәуелділік дәуірде өмір сүріп отырмыз; - шетел инвестициялары мен ішкі жинақталымдардың деңгейі жоғары ашық нарықтық экономикаға негізделген экономикалық өсу; - Ұлттық қауіпсіздікке Ресей, ҚХР, Орта Азия, Таяу және Орта шығыс елдерінің, АҚШ, БҰҰ, Халықаралық валюта қоры, Дүниежүзілік Азия, Еуропа, Ислам даму банктерінің, халықаралық институттардың қолдауларын барынша пайдалану. Кәсіпорын – түрлі өндірістерден және шаруашылықтардан (негізгі, көмекші, қосымша, қосалқы және эксперименттік) тұратын күрделі механизм.
Инвестициялар деп - өнеркәсіпке, құрылысқа, ауыл шаруышылығына және өндірістің басқа да салаларындағы шаруашылық субъектісіне мүліктей, заттай, сондай-ақ ақша қаражаты түрінде, яғни капитал түрінде салынып ол шаруашылықты әрі қарай өркендетіп дамыту үшін жұмсалынатын шығындардың жиынтығын айтады.
1Қазақстан Республикасының Конституциясы
2Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 28 ақпандағы Бухгалтерлiк есеп пен қаржылық есептiлiк туралы N 234 Заңы//Бухгалтер бюллетені-№7, 2007
Міржақыпова С.Т. Банктегі бухгалтерлік есеп//Алматы, 2004
3. Кәсіпорындағы сауданы ұйымдастырудағы бухгалтерлік есеп, Бухгалтерлік есеп және аудит // N 8, 2001
5. Бейсенова М., Садықбекова А. «Кәсіпорын экономикасы», Алматы – 2002.
6. Кеулімжаев Қ.К., Әжібаева З.Н. «Қаржылық есеп», Алматы – 2001.
7. Қазақстан Республикасындағы инвестициялық саясатты жетілдіру жолдары//Қоғам және дәуір. №15-2009
8. Мейірбеков А.Қ., Әлімбетов Қ.Ә. «Кәсіпорын экономикасы»,
Алматы - 2003.
9. «Хабаршы» № 12 12.08.09
10 Googl.kz
2Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 28 ақпандағы Бухгалтерлiк есеп пен қаржылық есептiлiк туралы N 234 Заңы//Бухгалтер бюллетені-№7, 2007
Міржақыпова С.Т. Банктегі бухгалтерлік есеп//Алматы, 2004
3. Кәсіпорындағы сауданы ұйымдастырудағы бухгалтерлік есеп, Бухгалтерлік есеп және аудит // N 8, 2001
5. Бейсенова М., Садықбекова А. «Кәсіпорын экономикасы», Алматы – 2002.
6. Кеулімжаев Қ.К., Әжібаева З.Н. «Қаржылық есеп», Алматы – 2001.
7. Қазақстан Республикасындағы инвестициялық саясатты жетілдіру жолдары//Қоғам және дәуір. №15-2009
8. Мейірбеков А.Қ., Әлімбетов Қ.Ә. «Кәсіпорын экономикасы»,
Алматы - 2003.
9. «Хабаршы» № 12 12.08.09
10 Googl.kz
ЖОСПАР
КІРІСПЕ---------------------------- ----------------------------------- ------
-----------------2
І. ИНВЕСТИЦИЯ ТУРАЛЫ ЖАЛПЫ ТҮСІНІК -------------------------------3
1.1 Инвестицияның мәні және оның түрлері---------------------------- --------
-----5
1.2 Инвестициялық қызметті басқару ----------------------------------- ------
--------7
1.3 Кәсіпорынның инвестициялық саясаты ----------------------------------- --
-----9
ІІ. 2 Атамекен Ақ-ның инвестициялық жӘне экономикалық Әлеуетін талдау-----
---------------------------------11
2.1 Атамекен АҚ-ның экономикалық қызметін талдау-------------------------
11
2.2 Кәсіпорынның инвестициялық тартымдылығын бағалау--------------------20
ІІІ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ИНВЕСТИЦИЯЛАРДЫ ТАЛДАУ--------------------
----------------------------------- ----------------------------23
3.1 Қазақстандағы инвестициялар жағдайының көрсеткі----------------------23
3.2 Қазақстан Республикасындағы инвестициялық саясатты жетілдіру жолдары---
----------------------------------- ----------------------------------- ------
------27
ҚОРЫТЫНДЫ----------------------------------- --------------------------------
----------32
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР----------------------------------- --------------33
Кіріспе
Еліміздің инвестициялық аспектісі ірі салымдары қаржыландыру үшін
жағдайлар жасауға, тауар өндіру және қызмет етуді жоғары тиімділікпен нарық
қатынастары субъектілерінің сұраныстарына сәйкес ұлғайтуға бағытталуы тиіс.
Курстық жұмыстың мақсаты-Кәсіпорынның инвестициялық саясатын
талдау,статистикалық мәліметтерге жүгіне отырып,біздің экономикамыздағы
оның жағдайын талдау.
Қазақстан экономикасын тұрақтандыру және дамытудың маңызды
жолдарының бірі – инвестициялық қызметті ұлғайту, ең алдымен еліміздің ішкі
резервтерін жұмылдыру және көбірек тиімді пайдалану болып табылады.
Президент Н. Ә. Назарбаевтың Қазақстан Республикасына Жолдауында
өтпелі кезеңнің қиындығын және XXI ғасырдағы республиканың бет бейнесі
айқын көрсетілді. Болашақта Орталық Азиядағы Барыс болу үшін, халықтың әл-
ауқатын және қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін экономикалық күш-қуатты
арттыру керек. Осы мақсатқа байланысты жеті стратегиялық басым бағыттарды
жүзеге асырудың бір көзі – шетел инвестициясын пайдалану. Әрине
Қазақстанның халықаралық байланыстары осы кезеңде де алдымен жақын
көршілеріміз – Қырғызстан, Өзбекстан, Ресей және басқа да ТМД елдерін
қамтиды. Бірақ ірі трансұлттық капиталды, ҚХР, Батыс және Шығыс елдері,
Мұсылман әлемімен де экономикалық қтынастар ұлғаяды. Мұны біздің
республиканың геосаяси, геоэкономикалық, географиялық жағдайлары талап
етеді.
Қазақстан – 2030 стратегиясында Н. Ә. Назарбаев халықаралық
қатынастардың мынадай маңызды бағыттары мен факторларын атады: - қуатты
сыртқы күштер келешегімізді айқындауға сөзсіз елеулі рөл атқаратын күннен-
күнге өсе түскен ауқымдану мен ұлғайып келе жатқан өзара тәуелділік дәуірде
өмір сүріп отырмыз; - шетел инвестициялары мен ішкі жинақталымдардың
деңгейі жоғары ашық нарықтық экономикаға негізделген экономикалық өсу; -
Ұлттық қауіпсіздікке Ресей, ҚХР, Орта Азия, Таяу және Орта шығыс елдерінің,
АҚШ, БҰҰ, Халықаралық валюта қоры, Дүниежүзілік Азия, Еуропа, Ислам даму
банктерінің, халықаралық институттардың қолдауларын барынша
пайдалану. Кәсіпорын – түрлі өндірістерден және шаруашылықтардан
(негізгі, көмекші, қосымша, қосалқы және эксперименттік) тұратын күрделі
механизм.
Инвестициялар деп - өнеркәсіпке, құрылысқа, ауыл шаруышылығына және
өндірістің басқа да салаларындағы шаруашылық субъектісіне мүліктей, заттай,
сондай-ақ ақша қаражаты түрінде, яғни капитал түрінде салынып ол
шаруашылықты әрі қарай өркендетіп дамыту үшін жұмсалынатын шығындардың
жиынтығын айтады.
І. ИНВЕСТИЦИЯ ТУРАЛЫ ЖАЛПЫ ТҮСІНІК
1.1 Инвестицияның мәні және оның түрлері
Инвестицияның көзі болып жаңадан жасалған қосымша құнның, яғни таза
табыстың пайдаланылмай сақталған бір бөлігі саналады. Басқаша айтатын
болсақ, инвестиция көзі – жаңадан жасалынған құн немесе таза табыстың
сақталатын бөлігі болып табылады. Шаруашылық субъектілері немесе
кәсіпкерлер инвестицияны өзінің таза табысының есебінен, өзін-өзі
қаржыландыру немесе ол үшін сырттан несие алу арқылы жасайды. Тағайындалу
түрлері бойынша инвестициялар нақтылық және қаржылық инвестиция болып екі
түрге бөлінеді.
Нақтылық инвестиция дегеніміз – шаруашылық субъектісіндегі белгілі
бір материалдық, өндірістік қорлардың, яғни активтердің өсуіне, дамуына
жұмсалыну үшін салынатын салымдар болып табылады.
Қаржылық инвестиция дегеніміз – акционерлік қоғамдар немесе
мемлекет шығарған акцияларға, облигацияларға және басқадай құнды қағаздарға
банктердің депозиттеріне салынған салымдар болып табылады.
Қазіргі өндіріс үшін ұзақ мерзімді факторлардың маңызын өсуі
ерекше. Егерде кәсіпорын ойдағыдай жұмыс істейтін, өндіріс қуаттарын
кеңейтетін, өзінің шығарған өнімдерінің бәсекеге жарамдылығын арттыратын
және рынокта өзінің жайғасынын нығайтатын болса, онда капитал салу қажет
және оны салу пайдалы. Сондықтан да оған инвестициялық стратегияны мұқият
әзірлеп жоғарыдағы айтылған мақсаттарға жету үшін оны үнемі жетілдіріп
отыруы қажет. Кәсіпорынның инвестициялық екі біріктіруден анықталады:
көлемі және ресурстар сипаты, сол сияқты нарыққа және бәсекеге жарамдылығы.
Бұл екеуінің біріктілігін талдау кәсіпорының стратегиясын қисынға келтіруге
мүмкіндік береді.
Қандай да бір кәсіпкер құрылысты салу үшін қаржы керек етеді.
Мұндай жағдайда құрылыс нақты инвестицияның объектісі болып табылады.
Кәсіпкер бұл құрылысты қаржыландыру үшін өзінің акцияларын шығарып,
басқа біреулерге сатуы мүмкін. Сөйтіп бұл мысалда кәсіпкердің құрылысқа
салған салымы нақты инвестиция, ал қатысушының акцияны сатып алуға
жұмсаған шығыны қаржылық инвестиция болып саналады.
Жоғарыда аталған инвестицияның қай түрінің болмасын алдына қойған
мақсаты салым салған саланы, өндірісті дамыту, ондағы өндірілетін
өнімдердің, дайындалатын бұйымдардың сапасын барынша жақсарту, яғни
олардың халықаралық стандартқа сай етіп сыртқы рынокта сата алатын
дәрежеге жеткізу, өндіріске жаңа техникалар мен технологияны қолдану
арқылы табыс табу болып табылады.
Қаржылық инвестициялар иелену мерзіміне қарай мынадай
категорияларға жіктеледі:
а) қысқа мерзімдік – иелену мерзімі бір жылға дейін;
ә) ұзақ мерзімдік – иелену мерзімі бір жылдан артық.
Жылжымайтын мүліктерге салынған ивестицияларды иеленуші
субъектілер ұзақ мерзімдік ретінде есептейді.
Еншілес, тәуелді және бірлесіп бақыланатын заңды тұлғалардың
инвестицияларының есебі
Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексіне сай шаруашылық
тараптарды серіктестігі, егер басқа (негізгі немесе бас) шаруашылық
серіктестігінің, оның жарғылық капиталындағы үлесінің басымдылығына
байланысты немесе олардың өзара келісіміне орай немесе өзгеше жолдармен,
шешімдерді айқындауға мүмкіндігі болса, онда ол еншілес деп
есептелінеді; тәуелді акционерлік қоғам, яғни бірлесіп бақыланатын
заңды тұлғалар деп жасалған келісімдер нәтижесінде инвестицияланған
объектіге қатысты қаржылық және өзге аспект деңгейін анықтау құқығына
ие болған басқа заңды тұлғалардың ықпалына түсіп қалған
серіктестерді айтамыз.
Инвестициялардың есебі 2000 Инвестициялар бөлімшесінің
шоттарында жүргізіледі, оның құрамына мынадай синтетикалық шоттар
кіреді: 2120 Еншілес серіктестерге салынған инвестициялар, 2140
Тәуелді серіктестіктерге салынған инвестициялар, 2130 Бірлесіп –
бақыланатын заңды тұлғаларға салынған инвестициялар, 2180 Басқа
инвестициялар.
2120-2180 шоттар активті және күрделі болып келеді. Талдамалы
(аналитикалық) есеп инвестицияланған кәсіпорындар мен инвестициялар
түрлері бойынша жүргізіледі.
Инвестицияларға есеп жүргізілгенде төмендегідей әдістер
қолданылады:
Үлестік қатысу әдісі - инвестицияларды иеленген мезетте сатып
алу құнымен көрсетіп, кейінірек тәуелді шаруашылық серіктестерінің
таза активтеріндегі өзгерістерде инвестордың үлесі мойындалуына
байланысты олардың құнының өсуін (кемуі) есепке алу әдісі. Тәуелді
шаруашылық серіктестестігінің таза кірісінде (шығынында) инвестор
үлесінің өзгеруі қаржылық – шаруашылық қызмет туралы есепке табысқа
жатқызылады.
Үлестік қатысу әдісін қолданған кезде инвестициялардың
баланстық құны тәуелді шаруашылық серіктестіктерінің таза
табысындағы инвестордың үлесін сараптағандағы өсуі (кемуі) табысқа
жатқызады.
Еншілес ұйымдардың жинақталған таза табысының жалпы сомасынан
тиісті дивидендтер инвестициялардың баланстық құнын кемітеді.
Еншілес ұйымдардың шаруашылық серіктестігінің активтерінің қайта
бағалануына байланысты инвестордың үлесінің өзгеруі, инвестициялардың
баланстық құнын көтереді (кемітеді) және меншікті капиталдың бөлімшесінде
көрсетеді.
Инвестор өзінің еншілес ұйымдардың таза табысында үлестік қатысын
қайта жаңғыртуға, тек таза табыс үлесі, таза шығындар үлесіне тең болғанда
ғана мүмкіндік алады.
Құн әдісі - инвестицияларды иелену мезетінде сатып алу құнымен
көрсетілетін есеп әдісі. Инвестордың қаржылық – шаруашылық қызметінің
нәтижелері туралы есепте, инвестиция табысы деп, тәуелді шаруашылық
серіктестігінің, жинақталған жалпы таза табысының сомасынан тиісті
дивидендтердің мөлшері алынғаннан кейін барып мойындалады.
Инвестицияланған кәсіпорын өте қатаң, ұзақ мерзімді, шектеулі
жағдайларда жұмыс істеп, инвесторға табыс бере алу қабілеті төмен болса,
инвестицияға иеліктің құны сатып алу құнымен есептеледі. Мұндай шектеулерді
тудыратын төмендегідей себептер: реттеуші органның бақылауында болса,
кәсіпорын дивидендтері бөлу аспектісіне араласуы мүмкін; кәсіпорын өз
қызметін, дивидендтерді (табыстарды) шетелге аударуға шек қойылған немесе
валюта бағасы жедел кеміп кететін елде жүргізілуі мүмкін.
Еншілес ұйымдардың шаруашылық серіктестігіне инвестициялар оларды
болашақта сату мақсатында алғаннан басқа жағдайда үлестік қатысу әдісі
бойынша біріктірілген қаржылық есепте есептеледі; тәуелді шаруашылық
серіктестігі инвесторға қаражат беру қабілетін төмендететін қатаң ұзақ
мерзімді жағдайда жұмыс істейді. Бұл жағдайда олар құн әдісімен есептелуі
тиіс.
Бөлек қаржылық есеп-беруді жүргізуші инвестор, еншілес ұйымдарға
біріктірілген қаржылық есеп – беруді жасаған кезде, тек өзінің инвестициясы
туралы мәліметті ғана беруі керек. Біріктірілген қаржылық есеп-беруді
жасамайтын инвестордың есебі, жеке қаржылық есеп беруден тұрғанымен, ол
мынадай жайларды ескереді: үлестік қатысу әдісімен немесе құн әдісімен
(тәуелді шаруашылық серіктестігі қатал ұзақ мерзімді шектеулер жағдайында
қызмет істесе немесе инвестициялар жақын болашақта сату мақсатында алынса);
сатып алу құнымен немесе қайта бағалау құнымен немесе ұзақ мерзімді
инвестицияларды есепке алудың қабылданған есеп саясатына сай сатып алу мен
ағымдағы құнының ең төменгі бағасы бойынша есептеледі.
Инвестициялық қорлардың түрлері: ашық және жабық инвестициялық қорлар
және олардың ерекшеліктері
Қорды басқару және қызмет етуге келесі ұйымдар қатысады:
• компанияны басқарушылар қор мүліктерін басқарады, инвестициялық
шешімдер қабылдайды, инвестицияларға әкімшілік қызмет етеді; бас-қарушылар
сату процесін ұйымдастыру үшін (кері сатып алу) орналастыру бойынша
агенттерді қатыстырады;
• қор активтерін сақтаушы (қор типтеріне және елге (мемлекетке)
байланысты — қамқоршы депозитаршы, кастодиан) мүлкіне қатысты қор
бойынша компанияларды басқарушылардың іс-әрекеттерінің заңдылық
функцияларын бақылауды жүзеге асыра отырып, қор мүліктерінің есебін
жүргізеді және сақтайды; қор активтерінің номиналды ұстаушысы болып
табылады, қор мүлкімен басқарушының нұсқау ережесі бойынша мәмілелер
жасалады;
• тіркеуші — қордың бағалы қағаздар иелерінің реестрін жүргізеді, кейде
тіркеу функцияларын компанияның басқарушысы жүзеге асырады;
• аудитор — есептің дұрыс жүргізілуін және өздеріне сәйкес елдегі
(мемлекеттегі) сектордың есеп беруін тексереді, бірақ олардың мақсаты
барлық жерде бірдей.
Қорларды негізгі екі параметр бойынша ажыратады - заңды және
операционды құрылым. Қорлар құрылымы бойынша корпаративті, трасталық және
келісім-шартты болып бөлінеді.
Корпоративті қорлар. Ең кең тараған Қорлардың типі — корпоративті, ол
акционерлік қоғам тәріздес құралады, басқа компаниялардың облигацияларын
өздерінің акционерлерінің атынан инвестициялауды жузеге асырады; бұл
инвестициялардан түскен табыс, қор акционерлерінің арасында дивидендтер
түрінде бөлінеді ал олардың акция пакеттерінің құны қор инвестициясының
құнындағы өзгерістерге сәйкес өседі (немесе төмендейді). Корпоративті
қордың иесі акционерлер болып табылады, оны компанияның директоры олардың
атынан басқарады. Қордың инвестициялық портфельдік басқаруын компанияның
тәуелсіз басқарушысы жүзеге асырады.
Трасталық қорлар. Трасталық қордың қызметінің негізінде қор
активтерінің және қордың жариялаған қызметінің мақсаттарының аман
сақталуына жауап беретін, қамқоршысы мен қордың басқарушы компаниясы
арасындағы нақты бөлініс жатыр. Қамқоршымен келісім-шарт бойынша басқарушы
компания қордың инвестициялық портфелін басқарады, тәртіп бойынша,
әкімшілік процедураларды жүзеге асырады. Мұндай функциялардың бөлінісі қор
мен оның инвесторлары үшін қорға жетекшілік етудің қосымша қорғау құралы
болып табылады. Трасталық типті қорлар Ұлыбританияда және Ұлыбританияның
бұрынғы колониялары мен Австралия сияқты, британдық жалпы құқығы бар
елдерге кеңінен тараған; бұл нысан сирек болса да Америка Құрама
Штаттарында пайдаланылады.
Келісім-шарттық қорлар. Кейбір елдердің заңдары бойынша ұжымдық
активтерді басқару үшін трасталарды жасауға рұқсат етілмейді, бұл
мемлекеттерде (негізінен романо-германдық құқық немесе азаматтық кодекс
жүйесімен) ол үшін қордың келісім-шарттық нысаны жасалынған. Мұндай нысан
кезінде қор активтерінің заңды иеленушісі болып не басқарушы, не ұйымдасқан
инвесторлар болып табылады. Активтердің сақталуына жауап беретін көбінесе
банк немесе басқа кредиттік институт, еншілес құрылымы немесе оның
бөлімшесі басқарушы болып табылады. Активтерді сақтау функциясымен қордың
басқару функцияларын бөлу кредиттік институттардың жоғары репутациясымен
және реттеушілер жағынан олардың үстінен қатаң бақылау арқылы жүзеге
асырылады.
Инвесторлардың өздері - акционерлер емес, дивидендтермен және
капиталдың өсуін алуға құқықтары бар қатысушылар, бірақ дауыс беру
құқықтары жоқ. Олар пайдалана алатын жалғыз құқық — ол өздерінің активтерін
сату құқығы, егер оларға ол қорды басқару ұнамаса, одан шығып кете алады.
Қорлардың бұл типі Германия және Францияда қолданылады. Операциондық
көзқарас бойынша жабық және ашық типтегі қорлар болып бөлінеді.
Жабық типтегі қорлар. Мұнда акциялардың нақты белгіленген саны болады,
акционерлік қоғамдағы сияқты акциялардың саны, заңдасқан нысанда құрылады.
Сондықтан, қордың акцияларын қаңдай да бір тұлға алатын болса, олардың
осыған сәйкес саны басқа тұлға арқылы сатылуы керек және бұл операция қор
биржасында акцияларды жай қолдан-қолға беру ретінде жүргізіледі. Қосымша
акцияларды жасау және шығару немесе акцияларды жою үшін сатып алу, әдетте
акционерлердің келісімін талап етеді.
Ашық типтегі қорлар нақтылы белгіленген капиталы бар жабық типтегі
қорға қарағанда олардың капиталы өзгермелі болады. Акциялар сатушылар және
сатып алушыларға байланысты әрдайым шығарылып және жойылып отырады. Осындай
тәсілмен қор капиталының өсуі немесе төмендеуіне акционерлер жиналысын
ұйымдастырмай-ақ уақытымен азая немесе кеңейе алады. Ашық типтегі қордың
акцияларын қорлардан сатып алуға болады немесе тұрақты түрде көбінесе күн
сайын сатуға ұсына алады.
Инвестициялық қорлар қызметісіне қатысы бар ең негізгі көрсеткіштердің
бірі болып қордың барлық таза активтері - қордың нарықтық бағамен
бағаланған барлық активтерінің белгіленген процедуралары мең қордың барлық
міндеттемелері болып табылады. Қор-дың бір акциясына (жарнапұл)
есептегендегі таза активтердің құнын акция құны (жарнапұл) деп атау
қабылданған. Бұл көрсеткіштер келесі түрде есептелінеді:
Қордың таза активтерінің құны (ТАҚ) = Қордың барлық активтері - Қордың
барлық міндеттемелері; Акция құны (жарнапұл) = Таза активтер құны
айналымдағы акциялар (жарнапұл) саны
1.2 Инвестициялық қызметті басқару
Инвестицияларды дұрыс басқара білу кәсіпорынның экономикалық тиімділігіне,
қаржылық тұрақтылығына, оның өз бизнес саласындағы өміршеңдігіне
айтарлықтай әсер ететіні сөзсіз. Сондықтан да, инвестициялық қызметті
басқару кәсіпорындағы қаржы менеджментінің маңызды да жауапты міндеттерінің
бірі болып табылады.
Инвестицияларды басқарудың құрамына келесілер кіреді:
- инвестицияларды мемлекеттік деңгейде басқару – бұл инвестициялық қызметті
заңды түрде реттеуді, бақылауды және ынталандыруды қажет етеді;
- жеке инвестициялық жобаларды басқару – бұл қазіргі заман талаптарына сай
әдістер мен басқару техникасын қолдану арқылы инвестициялық жобаны жүзеге
асыру барысын жоспарлауды, ұйымдастыруды және бақылауды қамтиды;
- жеке кәсіпорынның инвестициялық қызметін басқару – бұл кәсіпорын
тарапынан инвестициялау объектілерін таңдаумен және инвестиция барысын
бақылаумен сипатталады.
Кәсіпорын деңгейінде инвестицияларды басқару капитал салымдарының ең тиімді
нұсқаларын жүзеге асыруға бағытталады. Осы орайда кәсіпорындардың
инвестицияларды басқару барысына толығырақ тоқтала кетелік (1.3-сурет).
Кәсіпорын деңгейінде инвестицияларды басқарудың бірінші кезеңі – бұл елдегі
инвестициялық жағдайды (климатты) талдау. Ол келесідей көрсеткіштерді
ескереді:
- жалпы ішкі өнімнің (ЖІӨ), ұлттық табыстың және өнеркәсіптік тауарлардың
өндіріс көлемінің динамикасы;
- ұлттық табысты бөлудің динамикасы;
- мемлекеттің инвестициялық қызметті заңды түрде реттеуі, бақылауы және
ынталандыруы;
- инвестициялық нарықтардың, бірінші кезекте несие нарығы мен құнды
қағаздар нарығының, даму деңгейі.
Келесі кезең – кәсіпорынның экономикалық даму стратегиясын ескере отырып,
оның инвестициялық қызметінің нақты бағыттарын анықтау. Бұл кезеңде
кәсіпорын инвестициялық қызметінің салалық бағытын, сонымен қатар өз
қызметінің жекелеген кезеңдеріндегі инвестициялаудың негізгі нысандарын
анықтайды. Бұл үшін экономиканың жекелеген салаларының инвестициялық
тартымдылығы, яғни олардың конъюнктурасы, осы салалардың өнімдеріне деген
сұраныстың динамикасы мен болашағы зерттеледі.
Экономика салаларының инвестициялық тартымдылығын зерттеу барысында
жүргізілген талдау жұмыстары келесідей маңызды сұрақтарға жауап табуға
мүмкіндік береді:
- осы саланың елдегі және әлемдегі дамуының тарихи негіздері;
- бәсекелестік шарттары – салаға кіру кезіндегі бөгеттердің болуы, саладағы
бәсеклестердің өзара қатынастары, солардың өнімі тәріздес тауарлардың пайда
болу мүмкіндігі;
- өндірушілердің өндірістік қабілеті мен сатып алушылардың төлем
қабілеттілігі;
- осы салаға байланысты қолданыстағы заңнаманың негіздері.
Аталған мәліметтер бойынша осы саладағы кәсіпорындарға инвестициялар
салудың тиімділігі мен болашағы туралы қорытындылар қалыптасады.
Келесі кезең, яғни инвестициялар салудың нақты объектілерін таңдау,
инвестициялық нарықтағы ұсынысты талдаудан басталады. Содан кейін
кәсіпорынның инвестициялық қызметінің негізгі бағыттарына және экономикалық
стратегиясына сәйкес келетін жекелеген инвестициялық жобалар таңдап
алынады. Барлық таңдап алынған инвестициялық объектілер олардың
экономикалық тиімділігі жағынан талдауға алынады. Осы талдаудың қорытындысы
бойынша инвестициялық жобалар экономикалық тиімділігі (табыстылығы) бойынша
сараланып, солардың ішінен неғұрлым үлкен табыс алып келетін жобалар таңдап
алынады.
Инвестицияларды басқарудың келесі кезеңі – инвестициялардың өтімділігін
анықтау. Инвестициялық қызметті жүзеге асыру барысында кәсіпорындар
жекелеген инвестициялық объектілер бойынша инвестициялық жағдайдың өзгеруі
нәтижесінде болжамдалған табыс мөлшері күрт төмендеп кетуі мүмкін екендігін
ескерулері қажет. Сондықтан да барлық өзгерістерді жан-жақты қадағалап,
инвестициялық бағдарламадан шығып кету және капиталды қайта инвестициялау
туралы шешімдерді қажет уақытында қабылдай білу керек. Осындай жағдайлардың
пайда болу мүмкіндігін ескере отырып, әрбір инвестициялық объект бойынша
алдын-ала инвестициялардың өтімділігін бағалап, солардың ішінен өтімділік
деңгейі жоғары бағаланатын инвестицияларды жүзеге асырған абзал.
Инвестицияларды басқарудың тағы да бір өте маңызды кезеңі – инвестициялық
ресурстардың қажетті көлемін анықтау және оларды қаржыландыру көздерін
іздестіру болып табылады. Бұл кезеңде кәсіпорынның жоспарлы бағыттары
бойынша инвестициялық қызметті жүзеге асыруға қажетті қаржылық ресурстардың
жалпы көлемі анықталады. Инвестициялық ресурстарға деген мұқтаждықтарға
сүйене отырып, оларды қаржыландыру көздері анықталады. Кәсіпорынның
меншікті қаражаттары жетіспейтін жағдайда шеттен қаражаттар тарту туралы
шешім қабылданады.
Жоғарыда аталған шаралардың барлығын жүзеге асырған соң кәсіпорынның
инвестициялық қоржыны қалыптасады. Инвестициялық қоржын кәсіпорынның барлық
инвестициялық жобаларының жиынтығы болып табылады.
Инвестицияларды басқарудың қорытынды кезеңі – инвестициялық тәуекелдерді
басқару болып табылады. Бұл кезеңде алдымен кәсіпорын барлық инвестициялық
объектілер бойынша кездесуі мүмкін тәуекелдерді анықтап алып, содан кейін
осы тәуекелдерді мүмкіндігінше азайтуға байланысты шаралар қолданылады.
1.3Кәсіпорынның инвестициялық саясаты
Бүкіл инвестициялық қызметті басқару жүйесі кәсіпорынның инвестициялық
саясатымен негізделеді. Инвестициялық саясатты әзірлеу барысына
кәсіпорынның басқару аппараты мен қаржы бөлімінің қызметкерлері, сондай-ақ
маркетингтік, өндірістік және басқа да бөлімшелердің қызметкерлері
қатысады. Бұл өз кезегінде, кәсіпорынның бетке алған инвестициялық
бағытының келешекте дұрыс сарында жұмыс істеуіне септігін тигізеді.
Кәсіпорындар өзінің инвестициялық қызметі барысында белгілі бір
инвестициялық саясатты бетке алады. Кәсіпорынның нвестициялық саясаты
дегеніміз – бұл кәсіпорынның өз инвестициялық қызметін тиімді жүзеге асыру
арқылы табыс табуға немесе өндіріс көлемін кеңейтуге бағытталған
шараларының жиынтығы болып табылады.
Кәсіпорынның инвестициялық саясаты капитал салымдарының тиімді объектілерге
салынуын, олардың өндіріс барысын сенімді ақша ағындарымен қамтамасыз
етуге, нәтижесінде кәсіпорынның жалпы экономикалық қызметінің тиімділігін
қамтамасыз етуге арналған. Демек, инвестициялық саясат өз кезегінде
кәсіпорынның экономикалық саясатының құрамдас бөлігі болып табылады.
Нарықтық қатынастардың дамуы және сонымен байланысты макроэкономикалық
саясаттағы өзгерістер кәсіпорындардың инвестициялық саясатына қосымша
маңыздылық береді. Айталық, кәсіпорындардың инвестициялық қызмет жөніндегі
міндеттері келесідей болуы тиіс:
- кәсіпорынның даму стратегиясын анықтау;
- өзінің инвестициялық бағдарламасын жасақтау және өзекті инвестициялық
жобаларды анықтау;
- инвестициялық ресурстардың оңтайлы орналастырылуын қамтамасыз ету;
- кәсіпорын экономикасына капитал ағындарын және олардың қажетті
объектілерге салынуын қамтамасыз ететін қолайлы инвестициялық жағдай
қалыптастыру.
Кәсіпорындар аталған міндеттерін жүзеге асыру үшін өзінің инвестициялық
саясатын белгілі принциптерге сүйене отырып жүргізу керек. Кәсіпорынның
инвестициялық саясатының әлемдік тәжірибеде қалыптасқан принциптері
келесідей:
- капитал салымдарын қаржыландыру көздернінің алуан түрлі болуы;
- іріктеушілік және ұқыптылық – инвестициялық жобаларды жан-жақты талдау
нәтижесінде іріктеп, таңдап алу;
- мақсаттылық – инвестициялық бағдарламаның түпкі қажетті нәтижелерді
қамтамасыз ету мақсатында бағытталуы;
- жүйелілік – инвестициялық бағдарламаны жүзеге асыруға қажетті шаралардың
жиынтығын жалпы ұлттық экономиканың даму деңгейімен байланыстыра отырып
қалыптастыру;
- қамтамасыз етушілік – кез-келген инвестициялық жоба қажетті ресурстардың
барлық түрімен (қаржылық, еңбектік, ақпараттық, материалдық)және қажетті
мөлшерде қамтамасыз етілуі тиіс;
- өтелімділік – салынған қаржы-қаражаттардың барынша үлкен өсіммен
қайтарылуы;
- инвестициялық белсенділікке ықпал ету мақсатында экономикалық және
ұйымдастырушылық құралдарды қолдану.
Инвестициялық саясаттың ріктеушілік және ұқыптылық принциптерін жүзеге
асыру кәсіпорынның экономикалық өсіміне және жандана түсуіне септігін
тигізетін инвестициялық бағыттарды (жобаларды) дұрыс таңдай білуді қажет
етеді. Кез-келген кәсіпорын үшін инвестициялық саясатты жүзеге асыру және
инвестициялық бағыттарды таңдау келесідей қажеттіліктерді қамтамасыз етуі
керек:
- өзге кәсіпорындарға немесе жаңа өнімдерге қаражаттар салу мақсатында
өзінің өндірістік әлуетін (потенциалын) дамыту;
- инвестициялық бағдарламалардың өміршеңдігін қамтамасыз ету мақсатында
мемлекет тарапынан үлкен қолдау көрсетілетін салаларға капитал салу;
- бәсекелестік қабілеті жоғары, ішкі және сыртқы нарықтарда үлкен сұранысқа
ие болатын өнімдер мен салаларға инвестициялар салу.
Қаражаттарды қолайлы экономикалық және техникалық жағдайлар жасай алатын
өндірістерге немесе экономика салаларына бағыттаған жөн.
2 Атамекен Ақ-ның инвестициялық жӘне экономикалық Әлеуетін талдау
2.1 Атамекен АҚ-ның экономикалық қызметін талдау
Атамекен АҚ-ның өз қызметін Қазақстан Республикасының Конституциясы,
Азаматтық кодекс, Салық және бюджет төленетін басқа да міндетті төлемдер
туралы ҚР кодексі (Салық кодексі), кәсіпорынның жарғысы, ұйымдастырушы
құжаттар және басқа да заң актілері негізінде жүзеге асырады. Акционерлік
қоғамның жеке фирмалық атауы, көрсетілген мөр таңбасы, арнайы мүлкі бар. Ол
Қазақастан Республикасының заңына сәйкес өзінің барлық мүлкімен өз
міндеттемелері бойынша жауап береді. Кәсіпорынды құру мен қызметтің басты
мақсаты – тұрғындардың қажеттіліктерін қанағаттандыру, шетел және отандық
бәсекелестеріне орын бермейтін сапалы жиһаз өнімдерін шығару оны өткізу
арқылы табыс табу болып саналады. Табыс табу негізінде кәсіпорын
қатысушыларының экономикалық және әлеуметтік мүдделерін жүзеге асыру.
Компанияның негізгі өндірісі әртүрлі жиһаз өнімдерін шығару
болғандықтан өз маман кадрларына жіте назар аударып отырады. 1 суретте
кәсіпорынның ұйымдық құрылымы көрсетілген.
Атамекен АҚ-ның негізгі органдары:
- жоғарғы орган – Акционерлердің жалпы жиналысы.
- басқару органы – Басқармалар кеңесі.
- атқарушы оргпн – Басқарма
- бақылау органы – Ревизиялық комиссия.
Ұйым құрылымы бөлімдердің өзара жақсы байланыста болуын, жауапкершілік
пен құқықтардың дұрыс бөлінуін қалайды. Алайда бұл мақсаттар кәсіпорынның
басқару жүйесінің дамытылғанына да байланысты. Кәсіпорындағы қызметті
ұйымдастырудың мәліметтері 2 кестеде келтірілген.
2 кесте . Атамекен АҚ-ң жұмыскерлерінің ұйымдастырушылық құрылымы.
№ Көрсеткіштер 2008 ж 2009ж
адам саны % адам саны %
1 Басшылар 5 1 9 1
2 Мамандар 46 5,5 47 5,2
3 Қызметкерлер 4 0,5 9 0,3
4 Жұмысшылар 777 93 831 93,4
5 Барлығы: 832 100 896 100
2 кестеден 2008 жылы жалпы жұмыскерлер 55 адамға көбейсе, соның ішінде
пайыздық мөлшерде жұмысшылар саны 93,4 деңгейін көрсетеді. Өйткені
кәсіпорын жұмысы жақсарып, өндірістік қуат ұлғайып, жаңа жұмыс орындары
туындау салдарынан болып отыр. Кәсіпорын жекеменшік нысанында бола
жұмыскерлердің орташа жалақысының жылдан жылға өсуіне куә болып отырмыз.
Еңбекақы негізгі және қосымша бөлімдерден тұрады. Негізгі бөлім тұрақты
болса, қосымша- үстемақы мен сыйақыдан тұрады. Атамекен АҚ-да
жұмыскерлердің материалды қызығушылығын арттыру мақсатында кәсіпқойлық
шеберлігіне, басқа персоналдарды үйреткені үшін, жоғары біліктілігі үшін
және тағы басқа қосымша үстемақылар мен сыйақылар төленеді. Шаруашылық
субъектілердің эконосмикалық қызметін талдаудың көмегімен кәсіпкерлік
қызметтің жоспары жасалады, өндірістің даму қорлары анықталып, кәсіпорын
бөлімшелерінің, жұмысшыларының қызметтері нәтижесін бағалауға болды. Бұл –
кәсіпорынның инвестициялық қызметінің тартымдылығына үлкен септігін тигізуі
мүмкін.
Атамекен АҚ-да жұмысшылардың еңбек ету өнімділігін кәсіпорын
басшылығы еңбекақы төлеу мәселесін екі тұрғыдан қарастырады. Жұмысшылардың
жұмыс істеу қабілетіне байланысты негізгі және қосымша жалақысын төлейді,
соның ішінде әлеуметтік жағдайларына байланысты жұмысшыларға жеңілдік
пайызбен үй алуға көмектеседі сондай-ақ жұмысшыларына тікелей сыйақыларды
беріп тұрады. Осы мәселе бойынша кәсіпорынның жұмысшылардың кәсіподағы
жұмыс берушіге әлеуметтік әріптестік жүйесіндегі келісімнің Қазақстан
Республикасындағы 2007 жылғы мемлекет, жұмыс берушілер және жұмысшылардың
мүддесін қорғайтын кәсіподақтың Республикадағы ұйымдары ат салысып еңбек
қатынастарын реттеуге үлкен үлес қосу керек.
Атамекен АҚ-ның экономикалық жағдайын талдау үшін кәсіпорынның
техника-экономикалық көрсеткіштерін анықтаймыз. Оны 3 кестеден көруге
болады.
3 кесте. Атамекен АҚ-ның қызметін техника-экономикалық талдау.
№ Көрсеткіштер Жылдары Ауытқулар
2008 2009 +- %
1 Өнімді өткізуден мың 250834 905276 654442 360
түскен табыс тг
2 Өткізілген өнімнің мың 183770 756074 572305 411
өзіндік құны тг
3 Жалпы табыс мың 67064 140202 73137 209
тг
4 Кезең шығындары мың 45093 132004 86908 293
тг
5 Негізгі қызметтен мың 21971 8201 -13770 37
түскен табыс тг
6 Негізгі емес мың 3980 6881 2901 173
қызметтен түскен тг
табыс
7 Салық салынғанға мың 25951 15082 -10859 58
дейінгі табыс тг
8 Таза табыс мың 18166 11613 -6453 64
тг
9 Жұмысшылардың адам 777 831 54 106
тізімдік саны
10 Жұмысшылардың жылдықмың 230437 279192 48755 121
еңбек ақы қоры тг
11 Жұмысшылардың орташатг 24714 27997 3283 113
айлық еңбек ақысы
12 Өндірістегі негізгі мың 7709 10871 3162 141
қорлардың жылдық тг
орташа құны
13 Қор сыйымылығы тг 0,31 0,01 0,30 3,2
14 Қор қайтарымдылығы тг 32,5 83,2 50,7 256
15 Жұмысшылардың қорментг 9921 13082 3161 132
қарулануы
16 Өнімнің 1 теңгесіне тг 0,73 0,84 0,11 115
кететін шығын
17 Еңбек өнімділігі мың 323 1089 766 337
тг
Кәсіпорын инвестициялық тартымдылығын артыруда инвеисторлар көптеген
экономикалық-қаржылық көрсеткіштеріне мән беретіні анық. Атамекен АҚ-ның
техника-экономикалық жағдайы қанағаттандырарлық.
1) Өткізілген өнімнен түскен табыс көрсеткіші бойынша :
Әрине өнімді өткізу ол кәсіпорынның шығарылған өнімінің ең соңғы
кезеңі деп айтсақ болды және ол кәсіпорын үшін өте маңызды. Бұл - өнім
өткізу жұмысшының әсері оның цехтарының, түскен табыстарының талдауында
және тағы басқа қаржы көрсеткіштерінде көрінеді, талдау кезеңі 2009 жылы
2008 жылға қарағанда 654442 мың тг. болып, пайыз түрінде 360% артты. Бұл
жалпы Қазақстан тұрғындарының төлем қабілеттілігін және кәсіпорын
тауарларына сұраныстың бар екендігін аңғарады. (3,6 есеге сатудан түскен
табыс артты.)
2) Өткізілген өнімнің өзіндік құны көрсеткіші бойынша:
Бұл кәсіпорынның басқару есебі қалай жүргізіліп жатқанын аңғартатын
көрсеткіш. Басқару есебінде шығындар мәселесі бірінші орында болғандықтан,
өндірістегі шығындарды есептеу, қаржылық жұмыс, нақты субъектідегі басқару,
ұйымдастыру мәселесі тікелей осы деңгейді көрсетеді. Өнімнің өзіндік құны
2008 жылы 4,1 есеге төмендегенін көрміз. Бұл бұйымдарды өңдеу мәселесін
кәсіпорын деңгейінде атқаруға бағытталған шешімнің көрсеткіші.
3) Жалпы табыс көрсеткіші бойынша:
Жалпы табыс кәсіпорынның нақты нәтижелігін көрсетуге неғайбіл
көрсеткіш. Ол 2008 жылы 572305 мың теңгеге, яғни 2 есеге өсті.
4) Кезең шығындары көрсеткіші бойынша:
Бұл көптеген кәсіпорындардың шығыстар бөлігіндегі қомақты үлестерді
алатын бөлігі. Атамекен АҚ-дағы кезең шығындарын басқару аппаратың
үнемдеуін және оңтайлы шешімдер қабылдауынан болуы мүмкін. Мәселен 2008
жылы жалпы табыс 2,9 есеге өскенімен, кезең шығындарын басқару мүмкінділігі
басқармаға тәуелсіз болады. Кезең шығындары көптеген бухгалтерлік сатыларды
қосатындықтан, жалпы-бағаның барлық салаларда өсіуі 2008 жылы
кәсіпорындардың тиімділігін сонымен қоса кезең шығындарын да өсірді.
5) Негізгі қызметтен түскен табыс көрсеткіші бойынша:
2008 жылы негізгі қызметтен түскен табыс 13770 мың тг. төмендеді. Бұл
– кәсіпорынның инвестициялық және экономикалық тартымдылығын, сондай-ақ
басқару есебін қайта қарастыруды талап етеді.
6) Негізгі емес қызметтен түскен табыс көрсеткіші бойынша:
Негізгі емес қызметтен түскен табыс 2008 жылы 2901 мың тг. артып отыр.
7) Салық салғанға дейінгі табыс көрсеткіші бойынша:
Бұл көрсеткіш табыстың 2007 жылмен салыстырғанда –10859 төмендегенін
көрсетуде.
8) Таза табыс көрсеткіші бойынша:
Таза табыс көрсеткіші 6453 мың тг. төмендеуде. Осының салдарынан
кәсіпорын инвестиция тарту мәселесін мәселесін алға шығаруда. Ол – мәселе
талданып бағаланады.
9) Жұмысшылардың тізімдік саны көрсеткіші бойынша:
Жұмысшылардың тізімдік саны сәйкесінше 54 адамға артып отыр.
10) Жұмысшылардың жылдық еңбек ақы қоры көрсеткіші бойынша:
Еңбек ақы қоры Қазақстан Республикасының Заң, нормативті актілері,
сондай-ақ тұтыну себебі мен еңбек өнімділігіне сәйкес 1,2 есеге өсті.
11) Жұмысшылардың орташа айлық еңбек ақысы көрсеткіші бойынша:
Жұмысшылардың орташа айлық еңбек ақасы инфляция деңгейі және
кәсіпорынның ынталындыру шеңбері есебін өскенін көреміз.
12) Өндірістегі негізгі қордың жылдық орташа құны көрсеткіші бойынша:
Негізгі қордың орташа жылдық өсімі біріншіден, негізгі қорларды қайта
бағалау есебінен, (нақты бағамен) екіншіден, құрылтайшылардың негізгі қор
есебінен жарналарын көбейтулерінен және негізгі қорларды реконструкциялау
және тағы басқа көздерден.
13) Қор сыймдылығы көрсеткіші бойынша:
Қор сыйымдылығы 2008 жылы өндірілген өнімнің 1 теңгесіне 0,01 теңге
өндірістік негізгі құралдар келгенін көрсетеді.
14) Қор қайтарымдылығы көрсеткіші бойынша:
Қор қайтарымдылығы кері көрсеткіш, сондықтан әрбір негізгі құралдардың
бір теңгесіне 2008 жылы 2,5 есеге өнім өндірілгенін көрсетеді.
15) Жұмысшылардың қормен қарулануы көрсеткіші бойынша:
Бұл - әрбір жұмысшыға қанша өндірістік негізгі қордың деңгейін
көрсетеді. 2008 жылы 1 жұмысшы 2007 жылға қарағанда 3161 теңгеге артық
қаруланған. Осының салдары кәсіпорынға шығындар статьясын көбейтіп
отырғанын көреміз.
16) Өнімнің 1 теңгесіне кететін шығыны көрсеткіші бойынша:
Кәсіпорынды шығындар есебін жақсы білетін мамандар қарастырмайынша,
кәсіпорынның инвестициялық тартымдылығын арттыру жолдары мүмкінге ие
болмайды. Атамекен АҚ-да 2007 жылы өнімнің 1 теңгесіне 0,73 тг. болса
2008 жылы 0,84 тг. болып отыр. Бұл дегеніміз - әрбір теңгеге 2008 жылы 11
тиын артық жұмсауды көрсетеді.
Атамекен АҚ-ның башылығының алға қойған міндеттері бойынша -
сырттан инвестиция тарту мәселесі алға шығуда. Инвестицияны кәсіпорынға
тарту мәселесі бірнеше көрсеткіштер мен анықталады. Өнеркәсіптік
кәсіпорынның инвестициялық тартымдылығын көрсететін тиімділіктің негізгі
көрсеткіші ретінде шығындарды басқару стратегиясы инвестордың алғы шарттары
болатыны анық.
Нарық қатынастары жағдайында кәсіпорынның қаржы-экономикалық талдау
үлкен мәнге ие. Сондықтан қарастырып, талдап, зерттеп отырған кәсіпорынның
қаржы жағдайын талдау өте маңызды.
Себебі – бұл кәсіпорынның тәуелсіздігі, меншік иелерінің пайызы,
жұмыскерлер мен басқа да инвесторлардың алдында өзінің өндірістік-қаржылық
қызметінің толық түрде мағлұматтар, деректер беретін көздері болып
сакналады.
Кәсіпорынның қаржы-экономикалық жағдайына көптеген факторлар әсер
етеді. Оларды келесідей жіктеуге болады:
- ішкі және сыртқы ортаға байланысты;
- маңыздылығына қарай – басыңқы және басыңқы емес;
- қарапайым (жәй) және күрделі;
- тұрақты және уақытша;
Кәсіпорындағы ішкі факторлар өзінің қызметіне байланысты болады.
Қаржылық – экономикалық талдау нәтижесі сондай-ақ сыртқы факторларға да
байланысты болатыны анық. Кәсіпорында өндірілетін өнім және өндірістік
технологиясымен тығыз байланысты. Кәсіпорынның қаржы-экономикалық
тұрақтылығының маңызды факторы болып – активтердің тиімді құрамы мен
құрылымы, сондай-ақ қаржылық стратегияның негізінде инвестиция тарту
мәселесі болжап білу болып табылады.
Инвестициялық тартымдылықтың маңызды факторларының бірі –
кәсіпорындағы қаражат құрамы және құрылымы. Инвестициялық бағыт, оны
ұйымдастыру мен басқару стратегиясы және қысқа мерзімді болжаулардың дұрыс
таңдалынып алынуы.
Кәсіпорынның инвестициялық тартымдылығына қарыздық міндеттемелер
нарығының үлкен әсер етуі мүмкін. Сондықтан да Атамекен АҚ-ның
активтерінің қорлану көздерін ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ---------------------------- ----------------------------------- ------
-----------------2
І. ИНВЕСТИЦИЯ ТУРАЛЫ ЖАЛПЫ ТҮСІНІК -------------------------------3
1.1 Инвестицияның мәні және оның түрлері---------------------------- --------
-----5
1.2 Инвестициялық қызметті басқару ----------------------------------- ------
--------7
1.3 Кәсіпорынның инвестициялық саясаты ----------------------------------- --
-----9
ІІ. 2 Атамекен Ақ-ның инвестициялық жӘне экономикалық Әлеуетін талдау-----
---------------------------------11
2.1 Атамекен АҚ-ның экономикалық қызметін талдау-------------------------
11
2.2 Кәсіпорынның инвестициялық тартымдылығын бағалау--------------------20
ІІІ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ИНВЕСТИЦИЯЛАРДЫ ТАЛДАУ--------------------
----------------------------------- ----------------------------23
3.1 Қазақстандағы инвестициялар жағдайының көрсеткі----------------------23
3.2 Қазақстан Республикасындағы инвестициялық саясатты жетілдіру жолдары---
----------------------------------- ----------------------------------- ------
------27
ҚОРЫТЫНДЫ----------------------------------- --------------------------------
----------32
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР----------------------------------- --------------33
Кіріспе
Еліміздің инвестициялық аспектісі ірі салымдары қаржыландыру үшін
жағдайлар жасауға, тауар өндіру және қызмет етуді жоғары тиімділікпен нарық
қатынастары субъектілерінің сұраныстарына сәйкес ұлғайтуға бағытталуы тиіс.
Курстық жұмыстың мақсаты-Кәсіпорынның инвестициялық саясатын
талдау,статистикалық мәліметтерге жүгіне отырып,біздің экономикамыздағы
оның жағдайын талдау.
Қазақстан экономикасын тұрақтандыру және дамытудың маңызды
жолдарының бірі – инвестициялық қызметті ұлғайту, ең алдымен еліміздің ішкі
резервтерін жұмылдыру және көбірек тиімді пайдалану болып табылады.
Президент Н. Ә. Назарбаевтың Қазақстан Республикасына Жолдауында
өтпелі кезеңнің қиындығын және XXI ғасырдағы республиканың бет бейнесі
айқын көрсетілді. Болашақта Орталық Азиядағы Барыс болу үшін, халықтың әл-
ауқатын және қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін экономикалық күш-қуатты
арттыру керек. Осы мақсатқа байланысты жеті стратегиялық басым бағыттарды
жүзеге асырудың бір көзі – шетел инвестициясын пайдалану. Әрине
Қазақстанның халықаралық байланыстары осы кезеңде де алдымен жақын
көршілеріміз – Қырғызстан, Өзбекстан, Ресей және басқа да ТМД елдерін
қамтиды. Бірақ ірі трансұлттық капиталды, ҚХР, Батыс және Шығыс елдері,
Мұсылман әлемімен де экономикалық қтынастар ұлғаяды. Мұны біздің
республиканың геосаяси, геоэкономикалық, географиялық жағдайлары талап
етеді.
Қазақстан – 2030 стратегиясында Н. Ә. Назарбаев халықаралық
қатынастардың мынадай маңызды бағыттары мен факторларын атады: - қуатты
сыртқы күштер келешегімізді айқындауға сөзсіз елеулі рөл атқаратын күннен-
күнге өсе түскен ауқымдану мен ұлғайып келе жатқан өзара тәуелділік дәуірде
өмір сүріп отырмыз; - шетел инвестициялары мен ішкі жинақталымдардың
деңгейі жоғары ашық нарықтық экономикаға негізделген экономикалық өсу; -
Ұлттық қауіпсіздікке Ресей, ҚХР, Орта Азия, Таяу және Орта шығыс елдерінің,
АҚШ, БҰҰ, Халықаралық валюта қоры, Дүниежүзілік Азия, Еуропа, Ислам даму
банктерінің, халықаралық институттардың қолдауларын барынша
пайдалану. Кәсіпорын – түрлі өндірістерден және шаруашылықтардан
(негізгі, көмекші, қосымша, қосалқы және эксперименттік) тұратын күрделі
механизм.
Инвестициялар деп - өнеркәсіпке, құрылысқа, ауыл шаруышылығына және
өндірістің басқа да салаларындағы шаруашылық субъектісіне мүліктей, заттай,
сондай-ақ ақша қаражаты түрінде, яғни капитал түрінде салынып ол
шаруашылықты әрі қарай өркендетіп дамыту үшін жұмсалынатын шығындардың
жиынтығын айтады.
І. ИНВЕСТИЦИЯ ТУРАЛЫ ЖАЛПЫ ТҮСІНІК
1.1 Инвестицияның мәні және оның түрлері
Инвестицияның көзі болып жаңадан жасалған қосымша құнның, яғни таза
табыстың пайдаланылмай сақталған бір бөлігі саналады. Басқаша айтатын
болсақ, инвестиция көзі – жаңадан жасалынған құн немесе таза табыстың
сақталатын бөлігі болып табылады. Шаруашылық субъектілері немесе
кәсіпкерлер инвестицияны өзінің таза табысының есебінен, өзін-өзі
қаржыландыру немесе ол үшін сырттан несие алу арқылы жасайды. Тағайындалу
түрлері бойынша инвестициялар нақтылық және қаржылық инвестиция болып екі
түрге бөлінеді.
Нақтылық инвестиция дегеніміз – шаруашылық субъектісіндегі белгілі
бір материалдық, өндірістік қорлардың, яғни активтердің өсуіне, дамуына
жұмсалыну үшін салынатын салымдар болып табылады.
Қаржылық инвестиция дегеніміз – акционерлік қоғамдар немесе
мемлекет шығарған акцияларға, облигацияларға және басқадай құнды қағаздарға
банктердің депозиттеріне салынған салымдар болып табылады.
Қазіргі өндіріс үшін ұзақ мерзімді факторлардың маңызын өсуі
ерекше. Егерде кәсіпорын ойдағыдай жұмыс істейтін, өндіріс қуаттарын
кеңейтетін, өзінің шығарған өнімдерінің бәсекеге жарамдылығын арттыратын
және рынокта өзінің жайғасынын нығайтатын болса, онда капитал салу қажет
және оны салу пайдалы. Сондықтан да оған инвестициялық стратегияны мұқият
әзірлеп жоғарыдағы айтылған мақсаттарға жету үшін оны үнемі жетілдіріп
отыруы қажет. Кәсіпорынның инвестициялық екі біріктіруден анықталады:
көлемі және ресурстар сипаты, сол сияқты нарыққа және бәсекеге жарамдылығы.
Бұл екеуінің біріктілігін талдау кәсіпорының стратегиясын қисынға келтіруге
мүмкіндік береді.
Қандай да бір кәсіпкер құрылысты салу үшін қаржы керек етеді.
Мұндай жағдайда құрылыс нақты инвестицияның объектісі болып табылады.
Кәсіпкер бұл құрылысты қаржыландыру үшін өзінің акцияларын шығарып,
басқа біреулерге сатуы мүмкін. Сөйтіп бұл мысалда кәсіпкердің құрылысқа
салған салымы нақты инвестиция, ал қатысушының акцияны сатып алуға
жұмсаған шығыны қаржылық инвестиция болып саналады.
Жоғарыда аталған инвестицияның қай түрінің болмасын алдына қойған
мақсаты салым салған саланы, өндірісті дамыту, ондағы өндірілетін
өнімдердің, дайындалатын бұйымдардың сапасын барынша жақсарту, яғни
олардың халықаралық стандартқа сай етіп сыртқы рынокта сата алатын
дәрежеге жеткізу, өндіріске жаңа техникалар мен технологияны қолдану
арқылы табыс табу болып табылады.
Қаржылық инвестициялар иелену мерзіміне қарай мынадай
категорияларға жіктеледі:
а) қысқа мерзімдік – иелену мерзімі бір жылға дейін;
ә) ұзақ мерзімдік – иелену мерзімі бір жылдан артық.
Жылжымайтын мүліктерге салынған ивестицияларды иеленуші
субъектілер ұзақ мерзімдік ретінде есептейді.
Еншілес, тәуелді және бірлесіп бақыланатын заңды тұлғалардың
инвестицияларының есебі
Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексіне сай шаруашылық
тараптарды серіктестігі, егер басқа (негізгі немесе бас) шаруашылық
серіктестігінің, оның жарғылық капиталындағы үлесінің басымдылығына
байланысты немесе олардың өзара келісіміне орай немесе өзгеше жолдармен,
шешімдерді айқындауға мүмкіндігі болса, онда ол еншілес деп
есептелінеді; тәуелді акционерлік қоғам, яғни бірлесіп бақыланатын
заңды тұлғалар деп жасалған келісімдер нәтижесінде инвестицияланған
объектіге қатысты қаржылық және өзге аспект деңгейін анықтау құқығына
ие болған басқа заңды тұлғалардың ықпалына түсіп қалған
серіктестерді айтамыз.
Инвестициялардың есебі 2000 Инвестициялар бөлімшесінің
шоттарында жүргізіледі, оның құрамына мынадай синтетикалық шоттар
кіреді: 2120 Еншілес серіктестерге салынған инвестициялар, 2140
Тәуелді серіктестіктерге салынған инвестициялар, 2130 Бірлесіп –
бақыланатын заңды тұлғаларға салынған инвестициялар, 2180 Басқа
инвестициялар.
2120-2180 шоттар активті және күрделі болып келеді. Талдамалы
(аналитикалық) есеп инвестицияланған кәсіпорындар мен инвестициялар
түрлері бойынша жүргізіледі.
Инвестицияларға есеп жүргізілгенде төмендегідей әдістер
қолданылады:
Үлестік қатысу әдісі - инвестицияларды иеленген мезетте сатып
алу құнымен көрсетіп, кейінірек тәуелді шаруашылық серіктестерінің
таза активтеріндегі өзгерістерде инвестордың үлесі мойындалуына
байланысты олардың құнының өсуін (кемуі) есепке алу әдісі. Тәуелді
шаруашылық серіктестестігінің таза кірісінде (шығынында) инвестор
үлесінің өзгеруі қаржылық – шаруашылық қызмет туралы есепке табысқа
жатқызылады.
Үлестік қатысу әдісін қолданған кезде инвестициялардың
баланстық құны тәуелді шаруашылық серіктестіктерінің таза
табысындағы инвестордың үлесін сараптағандағы өсуі (кемуі) табысқа
жатқызады.
Еншілес ұйымдардың жинақталған таза табысының жалпы сомасынан
тиісті дивидендтер инвестициялардың баланстық құнын кемітеді.
Еншілес ұйымдардың шаруашылық серіктестігінің активтерінің қайта
бағалануына байланысты инвестордың үлесінің өзгеруі, инвестициялардың
баланстық құнын көтереді (кемітеді) және меншікті капиталдың бөлімшесінде
көрсетеді.
Инвестор өзінің еншілес ұйымдардың таза табысында үлестік қатысын
қайта жаңғыртуға, тек таза табыс үлесі, таза шығындар үлесіне тең болғанда
ғана мүмкіндік алады.
Құн әдісі - инвестицияларды иелену мезетінде сатып алу құнымен
көрсетілетін есеп әдісі. Инвестордың қаржылық – шаруашылық қызметінің
нәтижелері туралы есепте, инвестиция табысы деп, тәуелді шаруашылық
серіктестігінің, жинақталған жалпы таза табысының сомасынан тиісті
дивидендтердің мөлшері алынғаннан кейін барып мойындалады.
Инвестицияланған кәсіпорын өте қатаң, ұзақ мерзімді, шектеулі
жағдайларда жұмыс істеп, инвесторға табыс бере алу қабілеті төмен болса,
инвестицияға иеліктің құны сатып алу құнымен есептеледі. Мұндай шектеулерді
тудыратын төмендегідей себептер: реттеуші органның бақылауында болса,
кәсіпорын дивидендтері бөлу аспектісіне араласуы мүмкін; кәсіпорын өз
қызметін, дивидендтерді (табыстарды) шетелге аударуға шек қойылған немесе
валюта бағасы жедел кеміп кететін елде жүргізілуі мүмкін.
Еншілес ұйымдардың шаруашылық серіктестігіне инвестициялар оларды
болашақта сату мақсатында алғаннан басқа жағдайда үлестік қатысу әдісі
бойынша біріктірілген қаржылық есепте есептеледі; тәуелді шаруашылық
серіктестігі инвесторға қаражат беру қабілетін төмендететін қатаң ұзақ
мерзімді жағдайда жұмыс істейді. Бұл жағдайда олар құн әдісімен есептелуі
тиіс.
Бөлек қаржылық есеп-беруді жүргізуші инвестор, еншілес ұйымдарға
біріктірілген қаржылық есеп – беруді жасаған кезде, тек өзінің инвестициясы
туралы мәліметті ғана беруі керек. Біріктірілген қаржылық есеп-беруді
жасамайтын инвестордың есебі, жеке қаржылық есеп беруден тұрғанымен, ол
мынадай жайларды ескереді: үлестік қатысу әдісімен немесе құн әдісімен
(тәуелді шаруашылық серіктестігі қатал ұзақ мерзімді шектеулер жағдайында
қызмет істесе немесе инвестициялар жақын болашақта сату мақсатында алынса);
сатып алу құнымен немесе қайта бағалау құнымен немесе ұзақ мерзімді
инвестицияларды есепке алудың қабылданған есеп саясатына сай сатып алу мен
ағымдағы құнының ең төменгі бағасы бойынша есептеледі.
Инвестициялық қорлардың түрлері: ашық және жабық инвестициялық қорлар
және олардың ерекшеліктері
Қорды басқару және қызмет етуге келесі ұйымдар қатысады:
• компанияны басқарушылар қор мүліктерін басқарады, инвестициялық
шешімдер қабылдайды, инвестицияларға әкімшілік қызмет етеді; бас-қарушылар
сату процесін ұйымдастыру үшін (кері сатып алу) орналастыру бойынша
агенттерді қатыстырады;
• қор активтерін сақтаушы (қор типтеріне және елге (мемлекетке)
байланысты — қамқоршы депозитаршы, кастодиан) мүлкіне қатысты қор
бойынша компанияларды басқарушылардың іс-әрекеттерінің заңдылық
функцияларын бақылауды жүзеге асыра отырып, қор мүліктерінің есебін
жүргізеді және сақтайды; қор активтерінің номиналды ұстаушысы болып
табылады, қор мүлкімен басқарушының нұсқау ережесі бойынша мәмілелер
жасалады;
• тіркеуші — қордың бағалы қағаздар иелерінің реестрін жүргізеді, кейде
тіркеу функцияларын компанияның басқарушысы жүзеге асырады;
• аудитор — есептің дұрыс жүргізілуін және өздеріне сәйкес елдегі
(мемлекеттегі) сектордың есеп беруін тексереді, бірақ олардың мақсаты
барлық жерде бірдей.
Қорларды негізгі екі параметр бойынша ажыратады - заңды және
операционды құрылым. Қорлар құрылымы бойынша корпаративті, трасталық және
келісім-шартты болып бөлінеді.
Корпоративті қорлар. Ең кең тараған Қорлардың типі — корпоративті, ол
акционерлік қоғам тәріздес құралады, басқа компаниялардың облигацияларын
өздерінің акционерлерінің атынан инвестициялауды жузеге асырады; бұл
инвестициялардан түскен табыс, қор акционерлерінің арасында дивидендтер
түрінде бөлінеді ал олардың акция пакеттерінің құны қор инвестициясының
құнындағы өзгерістерге сәйкес өседі (немесе төмендейді). Корпоративті
қордың иесі акционерлер болып табылады, оны компанияның директоры олардың
атынан басқарады. Қордың инвестициялық портфельдік басқаруын компанияның
тәуелсіз басқарушысы жүзеге асырады.
Трасталық қорлар. Трасталық қордың қызметінің негізінде қор
активтерінің және қордың жариялаған қызметінің мақсаттарының аман
сақталуына жауап беретін, қамқоршысы мен қордың басқарушы компаниясы
арасындағы нақты бөлініс жатыр. Қамқоршымен келісім-шарт бойынша басқарушы
компания қордың инвестициялық портфелін басқарады, тәртіп бойынша,
әкімшілік процедураларды жүзеге асырады. Мұндай функциялардың бөлінісі қор
мен оның инвесторлары үшін қорға жетекшілік етудің қосымша қорғау құралы
болып табылады. Трасталық типті қорлар Ұлыбританияда және Ұлыбританияның
бұрынғы колониялары мен Австралия сияқты, британдық жалпы құқығы бар
елдерге кеңінен тараған; бұл нысан сирек болса да Америка Құрама
Штаттарында пайдаланылады.
Келісім-шарттық қорлар. Кейбір елдердің заңдары бойынша ұжымдық
активтерді басқару үшін трасталарды жасауға рұқсат етілмейді, бұл
мемлекеттерде (негізінен романо-германдық құқық немесе азаматтық кодекс
жүйесімен) ол үшін қордың келісім-шарттық нысаны жасалынған. Мұндай нысан
кезінде қор активтерінің заңды иеленушісі болып не басқарушы, не ұйымдасқан
инвесторлар болып табылады. Активтердің сақталуына жауап беретін көбінесе
банк немесе басқа кредиттік институт, еншілес құрылымы немесе оның
бөлімшесі басқарушы болып табылады. Активтерді сақтау функциясымен қордың
басқару функцияларын бөлу кредиттік институттардың жоғары репутациясымен
және реттеушілер жағынан олардың үстінен қатаң бақылау арқылы жүзеге
асырылады.
Инвесторлардың өздері - акционерлер емес, дивидендтермен және
капиталдың өсуін алуға құқықтары бар қатысушылар, бірақ дауыс беру
құқықтары жоқ. Олар пайдалана алатын жалғыз құқық — ол өздерінің активтерін
сату құқығы, егер оларға ол қорды басқару ұнамаса, одан шығып кете алады.
Қорлардың бұл типі Германия және Францияда қолданылады. Операциондық
көзқарас бойынша жабық және ашық типтегі қорлар болып бөлінеді.
Жабық типтегі қорлар. Мұнда акциялардың нақты белгіленген саны болады,
акционерлік қоғамдағы сияқты акциялардың саны, заңдасқан нысанда құрылады.
Сондықтан, қордың акцияларын қаңдай да бір тұлға алатын болса, олардың
осыған сәйкес саны басқа тұлға арқылы сатылуы керек және бұл операция қор
биржасында акцияларды жай қолдан-қолға беру ретінде жүргізіледі. Қосымша
акцияларды жасау және шығару немесе акцияларды жою үшін сатып алу, әдетте
акционерлердің келісімін талап етеді.
Ашық типтегі қорлар нақтылы белгіленген капиталы бар жабық типтегі
қорға қарағанда олардың капиталы өзгермелі болады. Акциялар сатушылар және
сатып алушыларға байланысты әрдайым шығарылып және жойылып отырады. Осындай
тәсілмен қор капиталының өсуі немесе төмендеуіне акционерлер жиналысын
ұйымдастырмай-ақ уақытымен азая немесе кеңейе алады. Ашық типтегі қордың
акцияларын қорлардан сатып алуға болады немесе тұрақты түрде көбінесе күн
сайын сатуға ұсына алады.
Инвестициялық қорлар қызметісіне қатысы бар ең негізгі көрсеткіштердің
бірі болып қордың барлық таза активтері - қордың нарықтық бағамен
бағаланған барлық активтерінің белгіленген процедуралары мең қордың барлық
міндеттемелері болып табылады. Қор-дың бір акциясына (жарнапұл)
есептегендегі таза активтердің құнын акция құны (жарнапұл) деп атау
қабылданған. Бұл көрсеткіштер келесі түрде есептелінеді:
Қордың таза активтерінің құны (ТАҚ) = Қордың барлық активтері - Қордың
барлық міндеттемелері; Акция құны (жарнапұл) = Таза активтер құны
айналымдағы акциялар (жарнапұл) саны
1.2 Инвестициялық қызметті басқару
Инвестицияларды дұрыс басқара білу кәсіпорынның экономикалық тиімділігіне,
қаржылық тұрақтылығына, оның өз бизнес саласындағы өміршеңдігіне
айтарлықтай әсер ететіні сөзсіз. Сондықтан да, инвестициялық қызметті
басқару кәсіпорындағы қаржы менеджментінің маңызды да жауапты міндеттерінің
бірі болып табылады.
Инвестицияларды басқарудың құрамына келесілер кіреді:
- инвестицияларды мемлекеттік деңгейде басқару – бұл инвестициялық қызметті
заңды түрде реттеуді, бақылауды және ынталандыруды қажет етеді;
- жеке инвестициялық жобаларды басқару – бұл қазіргі заман талаптарына сай
әдістер мен басқару техникасын қолдану арқылы инвестициялық жобаны жүзеге
асыру барысын жоспарлауды, ұйымдастыруды және бақылауды қамтиды;
- жеке кәсіпорынның инвестициялық қызметін басқару – бұл кәсіпорын
тарапынан инвестициялау объектілерін таңдаумен және инвестиция барысын
бақылаумен сипатталады.
Кәсіпорын деңгейінде инвестицияларды басқару капитал салымдарының ең тиімді
нұсқаларын жүзеге асыруға бағытталады. Осы орайда кәсіпорындардың
инвестицияларды басқару барысына толығырақ тоқтала кетелік (1.3-сурет).
Кәсіпорын деңгейінде инвестицияларды басқарудың бірінші кезеңі – бұл елдегі
инвестициялық жағдайды (климатты) талдау. Ол келесідей көрсеткіштерді
ескереді:
- жалпы ішкі өнімнің (ЖІӨ), ұлттық табыстың және өнеркәсіптік тауарлардың
өндіріс көлемінің динамикасы;
- ұлттық табысты бөлудің динамикасы;
- мемлекеттің инвестициялық қызметті заңды түрде реттеуі, бақылауы және
ынталандыруы;
- инвестициялық нарықтардың, бірінші кезекте несие нарығы мен құнды
қағаздар нарығының, даму деңгейі.
Келесі кезең – кәсіпорынның экономикалық даму стратегиясын ескере отырып,
оның инвестициялық қызметінің нақты бағыттарын анықтау. Бұл кезеңде
кәсіпорын инвестициялық қызметінің салалық бағытын, сонымен қатар өз
қызметінің жекелеген кезеңдеріндегі инвестициялаудың негізгі нысандарын
анықтайды. Бұл үшін экономиканың жекелеген салаларының инвестициялық
тартымдылығы, яғни олардың конъюнктурасы, осы салалардың өнімдеріне деген
сұраныстың динамикасы мен болашағы зерттеледі.
Экономика салаларының инвестициялық тартымдылығын зерттеу барысында
жүргізілген талдау жұмыстары келесідей маңызды сұрақтарға жауап табуға
мүмкіндік береді:
- осы саланың елдегі және әлемдегі дамуының тарихи негіздері;
- бәсекелестік шарттары – салаға кіру кезіндегі бөгеттердің болуы, саладағы
бәсеклестердің өзара қатынастары, солардың өнімі тәріздес тауарлардың пайда
болу мүмкіндігі;
- өндірушілердің өндірістік қабілеті мен сатып алушылардың төлем
қабілеттілігі;
- осы салаға байланысты қолданыстағы заңнаманың негіздері.
Аталған мәліметтер бойынша осы саладағы кәсіпорындарға инвестициялар
салудың тиімділігі мен болашағы туралы қорытындылар қалыптасады.
Келесі кезең, яғни инвестициялар салудың нақты объектілерін таңдау,
инвестициялық нарықтағы ұсынысты талдаудан басталады. Содан кейін
кәсіпорынның инвестициялық қызметінің негізгі бағыттарына және экономикалық
стратегиясына сәйкес келетін жекелеген инвестициялық жобалар таңдап
алынады. Барлық таңдап алынған инвестициялық объектілер олардың
экономикалық тиімділігі жағынан талдауға алынады. Осы талдаудың қорытындысы
бойынша инвестициялық жобалар экономикалық тиімділігі (табыстылығы) бойынша
сараланып, солардың ішінен неғұрлым үлкен табыс алып келетін жобалар таңдап
алынады.
Инвестицияларды басқарудың келесі кезеңі – инвестициялардың өтімділігін
анықтау. Инвестициялық қызметті жүзеге асыру барысында кәсіпорындар
жекелеген инвестициялық объектілер бойынша инвестициялық жағдайдың өзгеруі
нәтижесінде болжамдалған табыс мөлшері күрт төмендеп кетуі мүмкін екендігін
ескерулері қажет. Сондықтан да барлық өзгерістерді жан-жақты қадағалап,
инвестициялық бағдарламадан шығып кету және капиталды қайта инвестициялау
туралы шешімдерді қажет уақытында қабылдай білу керек. Осындай жағдайлардың
пайда болу мүмкіндігін ескере отырып, әрбір инвестициялық объект бойынша
алдын-ала инвестициялардың өтімділігін бағалап, солардың ішінен өтімділік
деңгейі жоғары бағаланатын инвестицияларды жүзеге асырған абзал.
Инвестицияларды басқарудың тағы да бір өте маңызды кезеңі – инвестициялық
ресурстардың қажетті көлемін анықтау және оларды қаржыландыру көздерін
іздестіру болып табылады. Бұл кезеңде кәсіпорынның жоспарлы бағыттары
бойынша инвестициялық қызметті жүзеге асыруға қажетті қаржылық ресурстардың
жалпы көлемі анықталады. Инвестициялық ресурстарға деген мұқтаждықтарға
сүйене отырып, оларды қаржыландыру көздері анықталады. Кәсіпорынның
меншікті қаражаттары жетіспейтін жағдайда шеттен қаражаттар тарту туралы
шешім қабылданады.
Жоғарыда аталған шаралардың барлығын жүзеге асырған соң кәсіпорынның
инвестициялық қоржыны қалыптасады. Инвестициялық қоржын кәсіпорынның барлық
инвестициялық жобаларының жиынтығы болып табылады.
Инвестицияларды басқарудың қорытынды кезеңі – инвестициялық тәуекелдерді
басқару болып табылады. Бұл кезеңде алдымен кәсіпорын барлық инвестициялық
объектілер бойынша кездесуі мүмкін тәуекелдерді анықтап алып, содан кейін
осы тәуекелдерді мүмкіндігінше азайтуға байланысты шаралар қолданылады.
1.3Кәсіпорынның инвестициялық саясаты
Бүкіл инвестициялық қызметті басқару жүйесі кәсіпорынның инвестициялық
саясатымен негізделеді. Инвестициялық саясатты әзірлеу барысына
кәсіпорынның басқару аппараты мен қаржы бөлімінің қызметкерлері, сондай-ақ
маркетингтік, өндірістік және басқа да бөлімшелердің қызметкерлері
қатысады. Бұл өз кезегінде, кәсіпорынның бетке алған инвестициялық
бағытының келешекте дұрыс сарында жұмыс істеуіне септігін тигізеді.
Кәсіпорындар өзінің инвестициялық қызметі барысында белгілі бір
инвестициялық саясатты бетке алады. Кәсіпорынның нвестициялық саясаты
дегеніміз – бұл кәсіпорынның өз инвестициялық қызметін тиімді жүзеге асыру
арқылы табыс табуға немесе өндіріс көлемін кеңейтуге бағытталған
шараларының жиынтығы болып табылады.
Кәсіпорынның инвестициялық саясаты капитал салымдарының тиімді объектілерге
салынуын, олардың өндіріс барысын сенімді ақша ағындарымен қамтамасыз
етуге, нәтижесінде кәсіпорынның жалпы экономикалық қызметінің тиімділігін
қамтамасыз етуге арналған. Демек, инвестициялық саясат өз кезегінде
кәсіпорынның экономикалық саясатының құрамдас бөлігі болып табылады.
Нарықтық қатынастардың дамуы және сонымен байланысты макроэкономикалық
саясаттағы өзгерістер кәсіпорындардың инвестициялық саясатына қосымша
маңыздылық береді. Айталық, кәсіпорындардың инвестициялық қызмет жөніндегі
міндеттері келесідей болуы тиіс:
- кәсіпорынның даму стратегиясын анықтау;
- өзінің инвестициялық бағдарламасын жасақтау және өзекті инвестициялық
жобаларды анықтау;
- инвестициялық ресурстардың оңтайлы орналастырылуын қамтамасыз ету;
- кәсіпорын экономикасына капитал ағындарын және олардың қажетті
объектілерге салынуын қамтамасыз ететін қолайлы инвестициялық жағдай
қалыптастыру.
Кәсіпорындар аталған міндеттерін жүзеге асыру үшін өзінің инвестициялық
саясатын белгілі принциптерге сүйене отырып жүргізу керек. Кәсіпорынның
инвестициялық саясатының әлемдік тәжірибеде қалыптасқан принциптері
келесідей:
- капитал салымдарын қаржыландыру көздернінің алуан түрлі болуы;
- іріктеушілік және ұқыптылық – инвестициялық жобаларды жан-жақты талдау
нәтижесінде іріктеп, таңдап алу;
- мақсаттылық – инвестициялық бағдарламаның түпкі қажетті нәтижелерді
қамтамасыз ету мақсатында бағытталуы;
- жүйелілік – инвестициялық бағдарламаны жүзеге асыруға қажетті шаралардың
жиынтығын жалпы ұлттық экономиканың даму деңгейімен байланыстыра отырып
қалыптастыру;
- қамтамасыз етушілік – кез-келген инвестициялық жоба қажетті ресурстардың
барлық түрімен (қаржылық, еңбектік, ақпараттық, материалдық)және қажетті
мөлшерде қамтамасыз етілуі тиіс;
- өтелімділік – салынған қаржы-қаражаттардың барынша үлкен өсіммен
қайтарылуы;
- инвестициялық белсенділікке ықпал ету мақсатында экономикалық және
ұйымдастырушылық құралдарды қолдану.
Инвестициялық саясаттың ріктеушілік және ұқыптылық принциптерін жүзеге
асыру кәсіпорынның экономикалық өсіміне және жандана түсуіне септігін
тигізетін инвестициялық бағыттарды (жобаларды) дұрыс таңдай білуді қажет
етеді. Кез-келген кәсіпорын үшін инвестициялық саясатты жүзеге асыру және
инвестициялық бағыттарды таңдау келесідей қажеттіліктерді қамтамасыз етуі
керек:
- өзге кәсіпорындарға немесе жаңа өнімдерге қаражаттар салу мақсатында
өзінің өндірістік әлуетін (потенциалын) дамыту;
- инвестициялық бағдарламалардың өміршеңдігін қамтамасыз ету мақсатында
мемлекет тарапынан үлкен қолдау көрсетілетін салаларға капитал салу;
- бәсекелестік қабілеті жоғары, ішкі және сыртқы нарықтарда үлкен сұранысқа
ие болатын өнімдер мен салаларға инвестициялар салу.
Қаражаттарды қолайлы экономикалық және техникалық жағдайлар жасай алатын
өндірістерге немесе экономика салаларына бағыттаған жөн.
2 Атамекен Ақ-ның инвестициялық жӘне экономикалық Әлеуетін талдау
2.1 Атамекен АҚ-ның экономикалық қызметін талдау
Атамекен АҚ-ның өз қызметін Қазақстан Республикасының Конституциясы,
Азаматтық кодекс, Салық және бюджет төленетін басқа да міндетті төлемдер
туралы ҚР кодексі (Салық кодексі), кәсіпорынның жарғысы, ұйымдастырушы
құжаттар және басқа да заң актілері негізінде жүзеге асырады. Акционерлік
қоғамның жеке фирмалық атауы, көрсетілген мөр таңбасы, арнайы мүлкі бар. Ол
Қазақастан Республикасының заңына сәйкес өзінің барлық мүлкімен өз
міндеттемелері бойынша жауап береді. Кәсіпорынды құру мен қызметтің басты
мақсаты – тұрғындардың қажеттіліктерін қанағаттандыру, шетел және отандық
бәсекелестеріне орын бермейтін сапалы жиһаз өнімдерін шығару оны өткізу
арқылы табыс табу болып саналады. Табыс табу негізінде кәсіпорын
қатысушыларының экономикалық және әлеуметтік мүдделерін жүзеге асыру.
Компанияның негізгі өндірісі әртүрлі жиһаз өнімдерін шығару
болғандықтан өз маман кадрларына жіте назар аударып отырады. 1 суретте
кәсіпорынның ұйымдық құрылымы көрсетілген.
Атамекен АҚ-ның негізгі органдары:
- жоғарғы орган – Акционерлердің жалпы жиналысы.
- басқару органы – Басқармалар кеңесі.
- атқарушы оргпн – Басқарма
- бақылау органы – Ревизиялық комиссия.
Ұйым құрылымы бөлімдердің өзара жақсы байланыста болуын, жауапкершілік
пен құқықтардың дұрыс бөлінуін қалайды. Алайда бұл мақсаттар кәсіпорынның
басқару жүйесінің дамытылғанына да байланысты. Кәсіпорындағы қызметті
ұйымдастырудың мәліметтері 2 кестеде келтірілген.
2 кесте . Атамекен АҚ-ң жұмыскерлерінің ұйымдастырушылық құрылымы.
№ Көрсеткіштер 2008 ж 2009ж
адам саны % адам саны %
1 Басшылар 5 1 9 1
2 Мамандар 46 5,5 47 5,2
3 Қызметкерлер 4 0,5 9 0,3
4 Жұмысшылар 777 93 831 93,4
5 Барлығы: 832 100 896 100
2 кестеден 2008 жылы жалпы жұмыскерлер 55 адамға көбейсе, соның ішінде
пайыздық мөлшерде жұмысшылар саны 93,4 деңгейін көрсетеді. Өйткені
кәсіпорын жұмысы жақсарып, өндірістік қуат ұлғайып, жаңа жұмыс орындары
туындау салдарынан болып отыр. Кәсіпорын жекеменшік нысанында бола
жұмыскерлердің орташа жалақысының жылдан жылға өсуіне куә болып отырмыз.
Еңбекақы негізгі және қосымша бөлімдерден тұрады. Негізгі бөлім тұрақты
болса, қосымша- үстемақы мен сыйақыдан тұрады. Атамекен АҚ-да
жұмыскерлердің материалды қызығушылығын арттыру мақсатында кәсіпқойлық
шеберлігіне, басқа персоналдарды үйреткені үшін, жоғары біліктілігі үшін
және тағы басқа қосымша үстемақылар мен сыйақылар төленеді. Шаруашылық
субъектілердің эконосмикалық қызметін талдаудың көмегімен кәсіпкерлік
қызметтің жоспары жасалады, өндірістің даму қорлары анықталып, кәсіпорын
бөлімшелерінің, жұмысшыларының қызметтері нәтижесін бағалауға болды. Бұл –
кәсіпорынның инвестициялық қызметінің тартымдылығына үлкен септігін тигізуі
мүмкін.
Атамекен АҚ-да жұмысшылардың еңбек ету өнімділігін кәсіпорын
басшылығы еңбекақы төлеу мәселесін екі тұрғыдан қарастырады. Жұмысшылардың
жұмыс істеу қабілетіне байланысты негізгі және қосымша жалақысын төлейді,
соның ішінде әлеуметтік жағдайларына байланысты жұмысшыларға жеңілдік
пайызбен үй алуға көмектеседі сондай-ақ жұмысшыларына тікелей сыйақыларды
беріп тұрады. Осы мәселе бойынша кәсіпорынның жұмысшылардың кәсіподағы
жұмыс берушіге әлеуметтік әріптестік жүйесіндегі келісімнің Қазақстан
Республикасындағы 2007 жылғы мемлекет, жұмыс берушілер және жұмысшылардың
мүддесін қорғайтын кәсіподақтың Республикадағы ұйымдары ат салысып еңбек
қатынастарын реттеуге үлкен үлес қосу керек.
Атамекен АҚ-ның экономикалық жағдайын талдау үшін кәсіпорынның
техника-экономикалық көрсеткіштерін анықтаймыз. Оны 3 кестеден көруге
болады.
3 кесте. Атамекен АҚ-ның қызметін техника-экономикалық талдау.
№ Көрсеткіштер Жылдары Ауытқулар
2008 2009 +- %
1 Өнімді өткізуден мың 250834 905276 654442 360
түскен табыс тг
2 Өткізілген өнімнің мың 183770 756074 572305 411
өзіндік құны тг
3 Жалпы табыс мың 67064 140202 73137 209
тг
4 Кезең шығындары мың 45093 132004 86908 293
тг
5 Негізгі қызметтен мың 21971 8201 -13770 37
түскен табыс тг
6 Негізгі емес мың 3980 6881 2901 173
қызметтен түскен тг
табыс
7 Салық салынғанға мың 25951 15082 -10859 58
дейінгі табыс тг
8 Таза табыс мың 18166 11613 -6453 64
тг
9 Жұмысшылардың адам 777 831 54 106
тізімдік саны
10 Жұмысшылардың жылдықмың 230437 279192 48755 121
еңбек ақы қоры тг
11 Жұмысшылардың орташатг 24714 27997 3283 113
айлық еңбек ақысы
12 Өндірістегі негізгі мың 7709 10871 3162 141
қорлардың жылдық тг
орташа құны
13 Қор сыйымылығы тг 0,31 0,01 0,30 3,2
14 Қор қайтарымдылығы тг 32,5 83,2 50,7 256
15 Жұмысшылардың қорментг 9921 13082 3161 132
қарулануы
16 Өнімнің 1 теңгесіне тг 0,73 0,84 0,11 115
кететін шығын
17 Еңбек өнімділігі мың 323 1089 766 337
тг
Кәсіпорын инвестициялық тартымдылығын артыруда инвеисторлар көптеген
экономикалық-қаржылық көрсеткіштеріне мән беретіні анық. Атамекен АҚ-ның
техника-экономикалық жағдайы қанағаттандырарлық.
1) Өткізілген өнімнен түскен табыс көрсеткіші бойынша :
Әрине өнімді өткізу ол кәсіпорынның шығарылған өнімінің ең соңғы
кезеңі деп айтсақ болды және ол кәсіпорын үшін өте маңызды. Бұл - өнім
өткізу жұмысшының әсері оның цехтарының, түскен табыстарының талдауында
және тағы басқа қаржы көрсеткіштерінде көрінеді, талдау кезеңі 2009 жылы
2008 жылға қарағанда 654442 мың тг. болып, пайыз түрінде 360% артты. Бұл
жалпы Қазақстан тұрғындарының төлем қабілеттілігін және кәсіпорын
тауарларына сұраныстың бар екендігін аңғарады. (3,6 есеге сатудан түскен
табыс артты.)
2) Өткізілген өнімнің өзіндік құны көрсеткіші бойынша:
Бұл кәсіпорынның басқару есебі қалай жүргізіліп жатқанын аңғартатын
көрсеткіш. Басқару есебінде шығындар мәселесі бірінші орында болғандықтан,
өндірістегі шығындарды есептеу, қаржылық жұмыс, нақты субъектідегі басқару,
ұйымдастыру мәселесі тікелей осы деңгейді көрсетеді. Өнімнің өзіндік құны
2008 жылы 4,1 есеге төмендегенін көрміз. Бұл бұйымдарды өңдеу мәселесін
кәсіпорын деңгейінде атқаруға бағытталған шешімнің көрсеткіші.
3) Жалпы табыс көрсеткіші бойынша:
Жалпы табыс кәсіпорынның нақты нәтижелігін көрсетуге неғайбіл
көрсеткіш. Ол 2008 жылы 572305 мың теңгеге, яғни 2 есеге өсті.
4) Кезең шығындары көрсеткіші бойынша:
Бұл көптеген кәсіпорындардың шығыстар бөлігіндегі қомақты үлестерді
алатын бөлігі. Атамекен АҚ-дағы кезең шығындарын басқару аппаратың
үнемдеуін және оңтайлы шешімдер қабылдауынан болуы мүмкін. Мәселен 2008
жылы жалпы табыс 2,9 есеге өскенімен, кезең шығындарын басқару мүмкінділігі
басқармаға тәуелсіз болады. Кезең шығындары көптеген бухгалтерлік сатыларды
қосатындықтан, жалпы-бағаның барлық салаларда өсіуі 2008 жылы
кәсіпорындардың тиімділігін сонымен қоса кезең шығындарын да өсірді.
5) Негізгі қызметтен түскен табыс көрсеткіші бойынша:
2008 жылы негізгі қызметтен түскен табыс 13770 мың тг. төмендеді. Бұл
– кәсіпорынның инвестициялық және экономикалық тартымдылығын, сондай-ақ
басқару есебін қайта қарастыруды талап етеді.
6) Негізгі емес қызметтен түскен табыс көрсеткіші бойынша:
Негізгі емес қызметтен түскен табыс 2008 жылы 2901 мың тг. артып отыр.
7) Салық салғанға дейінгі табыс көрсеткіші бойынша:
Бұл көрсеткіш табыстың 2007 жылмен салыстырғанда –10859 төмендегенін
көрсетуде.
8) Таза табыс көрсеткіші бойынша:
Таза табыс көрсеткіші 6453 мың тг. төмендеуде. Осының салдарынан
кәсіпорын инвестиция тарту мәселесін мәселесін алға шығаруда. Ол – мәселе
талданып бағаланады.
9) Жұмысшылардың тізімдік саны көрсеткіші бойынша:
Жұмысшылардың тізімдік саны сәйкесінше 54 адамға артып отыр.
10) Жұмысшылардың жылдық еңбек ақы қоры көрсеткіші бойынша:
Еңбек ақы қоры Қазақстан Республикасының Заң, нормативті актілері,
сондай-ақ тұтыну себебі мен еңбек өнімділігіне сәйкес 1,2 есеге өсті.
11) Жұмысшылардың орташа айлық еңбек ақысы көрсеткіші бойынша:
Жұмысшылардың орташа айлық еңбек ақасы инфляция деңгейі және
кәсіпорынның ынталындыру шеңбері есебін өскенін көреміз.
12) Өндірістегі негізгі қордың жылдық орташа құны көрсеткіші бойынша:
Негізгі қордың орташа жылдық өсімі біріншіден, негізгі қорларды қайта
бағалау есебінен, (нақты бағамен) екіншіден, құрылтайшылардың негізгі қор
есебінен жарналарын көбейтулерінен және негізгі қорларды реконструкциялау
және тағы басқа көздерден.
13) Қор сыймдылығы көрсеткіші бойынша:
Қор сыйымдылығы 2008 жылы өндірілген өнімнің 1 теңгесіне 0,01 теңге
өндірістік негізгі құралдар келгенін көрсетеді.
14) Қор қайтарымдылығы көрсеткіші бойынша:
Қор қайтарымдылығы кері көрсеткіш, сондықтан әрбір негізгі құралдардың
бір теңгесіне 2008 жылы 2,5 есеге өнім өндірілгенін көрсетеді.
15) Жұмысшылардың қормен қарулануы көрсеткіші бойынша:
Бұл - әрбір жұмысшыға қанша өндірістік негізгі қордың деңгейін
көрсетеді. 2008 жылы 1 жұмысшы 2007 жылға қарағанда 3161 теңгеге артық
қаруланған. Осының салдары кәсіпорынға шығындар статьясын көбейтіп
отырғанын көреміз.
16) Өнімнің 1 теңгесіне кететін шығыны көрсеткіші бойынша:
Кәсіпорынды шығындар есебін жақсы білетін мамандар қарастырмайынша,
кәсіпорынның инвестициялық тартымдылығын арттыру жолдары мүмкінге ие
болмайды. Атамекен АҚ-да 2007 жылы өнімнің 1 теңгесіне 0,73 тг. болса
2008 жылы 0,84 тг. болып отыр. Бұл дегеніміз - әрбір теңгеге 2008 жылы 11
тиын артық жұмсауды көрсетеді.
Атамекен АҚ-ның башылығының алға қойған міндеттері бойынша -
сырттан инвестиция тарту мәселесі алға шығуда. Инвестицияны кәсіпорынға
тарту мәселесі бірнеше көрсеткіштер мен анықталады. Өнеркәсіптік
кәсіпорынның инвестициялық тартымдылығын көрсететін тиімділіктің негізгі
көрсеткіші ретінде шығындарды басқару стратегиясы инвестордың алғы шарттары
болатыны анық.
Нарық қатынастары жағдайында кәсіпорынның қаржы-экономикалық талдау
үлкен мәнге ие. Сондықтан қарастырып, талдап, зерттеп отырған кәсіпорынның
қаржы жағдайын талдау өте маңызды.
Себебі – бұл кәсіпорынның тәуелсіздігі, меншік иелерінің пайызы,
жұмыскерлер мен басқа да инвесторлардың алдында өзінің өндірістік-қаржылық
қызметінің толық түрде мағлұматтар, деректер беретін көздері болып
сакналады.
Кәсіпорынның қаржы-экономикалық жағдайына көптеген факторлар әсер
етеді. Оларды келесідей жіктеуге болады:
- ішкі және сыртқы ортаға байланысты;
- маңыздылығына қарай – басыңқы және басыңқы емес;
- қарапайым (жәй) және күрделі;
- тұрақты және уақытша;
Кәсіпорындағы ішкі факторлар өзінің қызметіне байланысты болады.
Қаржылық – экономикалық талдау нәтижесі сондай-ақ сыртқы факторларға да
байланысты болатыны анық. Кәсіпорында өндірілетін өнім және өндірістік
технологиясымен тығыз байланысты. Кәсіпорынның қаржы-экономикалық
тұрақтылығының маңызды факторы болып – активтердің тиімді құрамы мен
құрылымы, сондай-ақ қаржылық стратегияның негізінде инвестиция тарту
мәселесі болжап білу болып табылады.
Инвестициялық тартымдылықтың маңызды факторларының бірі –
кәсіпорындағы қаражат құрамы және құрылымы. Инвестициялық бағыт, оны
ұйымдастыру мен басқару стратегиясы және қысқа мерзімді болжаулардың дұрыс
таңдалынып алынуы.
Кәсіпорынның инвестициялық тартымдылығына қарыздық міндеттемелер
нарығының үлкен әсер етуі мүмкін. Сондықтан да Атамекен АҚ-ның
активтерінің қорлану көздерін ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz