Анализаторлар

1. Көру анализаторы
2. Аккомодация
3. Көру гигиенасы
4. Есту анализаторы
5. Құлақтық құрылысы
6. Есту анализаторының жасқа тәуелдігі.

Организмге әсер ететін барлық тітіркенулер арнайы сезім органдарында және де денеміздің басқа да органдарына орналасқан сезімтал нерв ұштары арқылы қабылданады. Эволюциялық процестің даму нәтижесінде түрлі жануарлар мен адамдарға тітіркендіргіштердің белгілі бір түрлерін қабылдауға бейімделген рецепторлар пайда болды: жарық сәулені, температураны және т.б.
Сыртқы орта мен организмнің ішкі ортасынан келіп тұратын тітіркенулерді қабылдап , талдау жасайтын күрделі аппараттарды И.П. Павлов анализаторлар деп атаған. Павловтың анықтамасы бойынша, анализаторлар үш бөлімнен тұрады: перифириялық немесе рецепторлық, өткізгіштік және орталық немесе мидағы бөлім. Бұлар бір тұтас функциялық система.
Рецепторлар –тітіркенулерді қабылдайтын орган. Өткізгіш жол, рецепторларды пайда болған көру импульстерін ми қыртысына жеткізіп тұрады. Қыртыс бөлім анализаторлардың орталық бөлімі болып есептеледі де, келетін информацияларды қабылдап, оларға талдау жасайды. Тітіркенулер алғашқы рет рецепторларды қарапайым түрінде талдауға түсіп, содан кейін қыртыс бөлімдерінде күрделік талданады. Осындай күрделі талдау процесінің нәтижесінде адамда әр түрлі реакциялар байқалады.
Сезім мүшелерінің адам өміріндегі маңызы зор. Сезім мүшелері арқылы адам қоршаған дүнкені таниды. Әсіресе еңбек әрекетіндегі ролі үлкен. Сезім мүшелері зақымдалған жағдайда қалыпты еңбек әрекетінің болуы мүмкін емес. Егер сезім органдарынан орталық нерв системасына баратын тітіркенулер тоқталса онда мидын, ақыл-ойдың даму процесінде кідіріс байқалады. Сондықтан қалыпты тіршілік ету үшін анализаторлардың бүтіндігі қажет.
Балалардың сезім мүшелері олардың жас кезендеріне және оқу мен тәрбие жұмыстарының жағдайларына тәуелді дамып, жаттығады. Сезім мүшелері арқылы сыртқы орта мен организмнің ішкі ортасынан үздіксіз келетін әр түрлі информацияларды қабылдап, олардың мәнін түйсінеді.

1. С.Жумабаев : Жас ерекшілік физиологиясы және мектеп гигиенасы.

Пән: Медицина
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Реферат

Тақырыбы: Анализаторлар

Орындаған: БПК 1
курс
Жонтаева Н.Б.
Тексерген: Кулжанова Д.

Пайдаланған әдебиеттер:

1. С.Жумабаев : Жас ерекшілік физиологиясы және мектеп гигиенасы.

Жоспар:
1. Көру анализаторы
2. Аккомодация
3. Көру гигиенасы
4. Есту анализаторы
5. Құлақтық құрылысы
6. Есту анализаторының жасқа тәуелдігі.

Организмге әсер ететін барлық тітіркенулер арнайы сезім органдарында
және де денеміздің басқа да органдарына орналасқан сезімтал нерв ұштары
арқылы қабылданады. Эволюциялық процестің даму нәтижесінде түрлі жануарлар
мен адамдарға тітіркендіргіштердің белгілі бір түрлерін қабылдауға
бейімделген рецепторлар пайда болды: жарық сәулені, температураны және т.б.
Сыртқы орта мен организмнің ішкі ортасынан келіп тұратын
тітіркенулерді қабылдап , талдау жасайтын күрделі аппараттарды И.П. Павлов
анализаторлар деп атаған. Павловтың анықтамасы бойынша, анализаторлар үш
бөлімнен тұрады: перифириялық немесе рецепторлық, өткізгіштік және орталық
немесе мидағы бөлім. Бұлар бір тұтас функциялық система.
Рецепторлар –тітіркенулерді қабылдайтын орган. Өткізгіш жол,
рецепторларды пайда болған көру импульстерін ми қыртысына жеткізіп тұрады.
Қыртыс бөлім анализаторлардың орталық бөлімі болып есептеледі де, келетін
информацияларды қабылдап, оларға талдау жасайды. Тітіркенулер алғашқы рет
рецепторларды қарапайым түрінде талдауға түсіп, содан кейін қыртыс
бөлімдерінде күрделік талданады. Осындай күрделі талдау процесінің
нәтижесінде адамда әр түрлі реакциялар байқалады.
Сезім мүшелерінің адам өміріндегі маңызы зор. Сезім мүшелері арқылы
адам қоршаған дүнкені таниды. Әсіресе еңбек әрекетіндегі ролі үлкен. Сезім
мүшелері зақымдалған жағдайда қалыпты еңбек әрекетінің болуы мүмкін емес.
Егер сезім органдарынан орталық нерв системасына баратын тітіркенулер
тоқталса онда мидын, ақыл-ойдың даму процесінде кідіріс байқалады.
Сондықтан қалыпты тіршілік ету үшін анализаторлардың бүтіндігі қажет.
Балалардың сезім мүшелері олардың жас кезендеріне және оқу мен тәрбие
жұмыстарының жағдайларына тәуелді дамып, жаттығады. Сезім мүшелері арқылы
сыртқы орта мен организмнің ішкі ортасынан үздіксіз келетін әр түрлі
информацияларды қабылдап, олардың мәнін түйсінеді.

Ал ми қыртыстары клеткаларының жұмыс қабылетіне белгілі мөлшер болады.
Егер ми қыртыстарына мөлшелерден артық күш түссе, организмде функциалық
әлсіреу байқалады. Шаршаудың тездеуі жұмыс орындау кезіндегі системаның күй
жағдайына ырғақтың жиілігіне байланысты. Балалар ұзақ уақыт қозғалыссыз
болғанда, қозғалу белсенділігі аз болған жағдайда шырқайды.
Шырқау кезінде оқушылардың жалпы қозғалыс қимылдарында тынышмадану
байқалады. Алғашқы фаза , әсіресі , төменгі класс оқушыларында жақсы
байқалады. Балалар жан-жақтарына қарап, сөйлесіп, көріле бастайды.
Егер оқушылпардың көпшілігі сабақ үстінде адандап, көнілдері бөлініп
отырса, онда шаршау процесін одан ары қарай дамытпау үшін, мұғалім қажетті
шара қолданғаны жөн. Көптеген байқулармен эксперимент жұмыстарының
нәтижесіне қарағанда, мектеп оқушыларының жұмыс қабылетін қалыпқа
келтірудің бір жолы – физкультуралық үзіліс жасау.
Егер осы айтылған талаптар орындалмағай, сабақ одан ары қарай
жалғасса, оқушылардың танымсыздану қозғалыстарын, мұғалім сөз арқылы
қалыпқа келтіруге әрекет жасайтын болса, онда шаршау одан ары қарай үдейе
түседі де, шаршаудан екінші фазасы басталады.
Шаршау организмнің ерекше физиологиялық жағдайы, қызу жұмыс істеудің
қалыпты нәтежиесі, сондықтан одан қауіптенудін қажеті жоқ. Шаршау қайтымды
процесс. Оқу және еңбек жұмыстарын ұйымдастыру кезінде организмді қалыптан
тыс шаршаудан сақтауды ойластырған жөн. егер оқу күнінің соныңда , үйге
барып дем алғаннан кейін, адамның көңіл –күйі бұрыңғы қалыпты жағдайға
келетін болса, онда шаршау процесі қажуға айналады.
Қалыптан артық шаршауға және қажуға себеп, оқу және еңбек
әрекеттерінің мөлшерден артық болуына, оқу-тәрбие жұмыстарын дұрыс
ұйымдастыра білмеуге, үй режиміне қойылатын гигиеналық талаптардың дұрыс
орындалуына байланысты. Таза ауада аз болу, үй тапсырмаларын орындау
кезінде гигиеналық талаптарды бұзу, телевизор көру тиін көп уақыт бөлу
т.б..
Анализаторлардың ішінде тек көру және есту мүшелеріне тоқталып
отырмыз.
Көру анализаторы: Көздің формасы шар тәрізді. Оның сыртқы жағында
орналасқан жас бездерді сұйықтық зат бөледі. Сұйықтық көзді құрғап кетуден
сақтайды. Көз алмасы үш қабаттан тұрады- сыртқы, ортанғы және ішкі. Сыртқы
қабық ақ қабық деп аталады. Ақ қабықтың алдынғы жағы қасан қабыққа
айналған. Онда көптеген қан тамырлары бар.
Көз қарашағының астында екі жағы бірдей деңес линза пішінді мөлдір
дене жатады. Ол көз бұршағы деп аталады. Ал ақ қабақпен қоршалған және көз
алмасы қуысының бәрін шыны тәрізді дене деп аталатын мөлдір қоймалжын сұйық
зат толтырып тұрады. Көз бұршағы мен қасан қабықтық арасында қуыс болады.
Ол қуыс мөлдір сұйықтыққа толған.
Кез келген жарық көзі немесе әр түрлі заттардан шағылысқан сәулелер
көз ішіне барып сынып, торлы қабыққа бейне береді. Жарық сәулесі көздің
торлы қабығына барып, бейне беру үшін, алдымен, қасан қабықтан, көз
бұршығынан және шыны тәрізді денеден өтеді.
Аккомодация. Көз жіберіп қараған нәрселер анық көріну үшін, белгілі
нүктелерден шығатын жарық сәулелер фокусы кездің торлы қабығының арғы
жағына барып түсіп фокус құруы тиіс. Адам алыстағы нәрсеге қараған кезде
жақындағы нәрсе бұлдырап көрінді , себебі ол жарық сәулесінің бір жерге
шоғырланып түспеуіне байланысты. Көз бұршағының өзгеруі кірпік бұлшық
еттердің жиырылып, болансып отыруына байланысты. Осы бұлшық еттердің
қызметіне тәуелді көз бұршағы өзінің формасын өзгертуінің нәтижесінде азды-
көпті дәнестеліп, жарық сәулесі көзге барады.
Жас өскен сайын аккомодация өзгеріп отырады. Олай болу себебі, көз
бұршағының серпімділігі біртіндеп өзгереді де, өз формасының өзгеру
қабілеті төмендей түседі. Осыған сәйкес көз бұршағының жарық сындыру күші
де азаяды. Оқушылардың көз бұршағының жарық сындыру күші де азаяды.
Оқушылардың көз бұршағы өте серпімді келеді, сондықтан ересек адамдарға
қарағанда аккомодация қабілеті бұларда жоғары болады.
Жас жоғарылаған сайын анық көру нүктесінің қашықтығы өзгереді.
Мәселен, 10 жаста көзден 7 см қашықта, 20 жаста -8,3 см, 35 жаста-17 см, ал
60-70 жаста 80-100 см қашықтықта болады.
Кейбір адамдарда көздің көру қабілеті өзгеретіндігі белгілі. Ондай
жағдайда заттардың бейнесі анық болмай, бұлынғыр тартып көрінеді. Олай болу
себебі, көретін нәрселерден келетін сәуле фокусы көздің торлы қабығының дәл
өзіне барып түсрей, не жетпей немесе етіп барып түсуіне болады. Жақыннан
көретін адамдарда заттың бейнесі торлы қабыққа жетпей, оның алдынғы жағына
барып түседі, сондықтан жақында тұрған зат анық, алдыңғы жағына барып
түседі, сондықтан жақында тұрған зат анық , алыстағы зат бұлынғыр болып
көрінеді.
Көру гигиенасы. Оқушылардың көздеріне қойылатын гигиеналық талап –
тәрбие жұмыстарының негізгі бір міндеті. Негізгі профилактикалық жұмыс
–көздің қызметіне шамадан тыс күш түсірмеу. Жақынан көру кемшіліктерін
болдырмаудын негізгі шаралары – кез бен оқулық.Бастауыш класс мұғалімдері
балалардың оқу және жазба жұмыстары кезінде кездеріне артық күш түспеуін
ескергендері жөн. Тағы бір ескеретін жағдай- дәрігерлік тексеру кезінде
анықтап, жазып берген көзілдірікті баланың дұрыс пайдалана білуін
қадағалау.
Жақыннан көру кемшіліктерін болдырмау немесе оны алдын алу үшін
транспорт жүріп бара жатқан кезде, төсекте жатқанда, кітап оқуға, сонымен
қатар телевизорды жақыннан 2,5 м-ден жақын болмау керек көруге болмайды.
Нашар көретін балаларды класта жарық мол түсетін партаға және алдынғы
қатарға отырғызған жөн. Егер көзге қойылатын гигиеналық талаптар дұрыс
орындалса, жақыннан көру кемшіліктері көп жыл бойы одан ары қарай үдемейді.
Оқушылардың көру қабілеті жақсару үшін әр түрлі спорт ойындарының
маңызы зор. Мысалы, теннис, баскетбол, волейбол, ойнау, гимнастикалық
жаттығулар жасау , суда ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.