«Палестина-Израиль» қақатығыстарына әсер етуші факторлар негізінде қарастырып Араб шығысындағы мемлекеттердің шиеленістегі алған орны мен саяси ұстанымдардың халықаралық қатынастарға ықпалы

Пән: Саясаттану
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 63 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 3

I-ТАРАУ. ХХ ғ. 40-80 ж. ж. ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАТЫНАСТАРДАҒЫ ПАЛЕСТИНА МӘСЕЛЕСІ . . . . . . 9

1. 1. Палестина мәселесінің пайда болу тарихы . . . 9

1. 2. Таяу Шығыс шиеленісіндегі араб-израиль соғыстары . . . 14

1. 3. 1987-1993 ж. ж. Палестина-Израиль қақтығыстарын

реттестіру үдерісі . . . 26

II-ТАРАУ. 1993 - 2008 ж. ж. ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАТЫНАСТАРДАҒЫ ПАЛЕСТИНА МӘСЕЛЕСІ . . . 35

2. 1. 1993 - 2000 ж. ж., ІІ(әл-Ақса 2001ж. ) интифада

кезеңі:себебі мен салдарлары . . . 35

2. 2. Қазіргі кездегі Палестина - Израиль қатынастары және

АҚШ-тың Таяу Шығыстағы саясаты . . . 40

2. 3 Палестина автономиясы және ішіндегі

саяси жанжалдар . . . 53

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 58

СІЛТЕМЕЛЕР . . . 60

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 62

ҚОСЫМШАЛАР

КІРІСПЕ:

Әлем халықтарының бәріне ортақ бір ғана тілек - тыныштық пен бейбітшілік. Бұл әлемдегі кез-келген адам баласының асқақ арманы екендігі айдан анық. Олар ең алдымен отбасының, елінің, қала берді туған-туыстары мен көрші-қолаңының тыныштығын ойлайды. Соғыс өртінің тумағанын, ананың баладан, баланың әкеден тірідей айрылмауын қалайды. Солай бола тұра өткен ХХ ғасыр ғылым мен технологиядағы бас айналдырар жылдамдықтағы жаңалықтардың ғасыры ғана емес, сонымен қатар 100 миллионға тартар адамдар құрбан болған дүниежүзілік соғыстардың, қанды қырғындар мен төңкерістердің, көтерілістер мен апаттардың ғасыры болды. Ұлттық империалистік мақсаттарды көздеген мемлекеттер соғыс үстіне соғыс ашып, аяғында оны өздері тоқтата алмай әлек болды.

Палестина проблемасы 1948 жылдан бері шешілмей келеді, 1947 жылдың мамыр айында-ақ, яғни Израиль мемлекет болып жарияланбастан бір жыл бұрын оның тұңғыш басшысы Давид Бен-Гурион өзінің күнделігінде “Араб коалициясындағы “Ахиллестік өкшесі” Ливан. Бұл елдегі мұсылмандардың басымдығы қолдан жасалып отыр. Мұнда христиан мемлекетін құру керек және оның оңтүстік шекарасы Литани өзенін бойлап жату керек. Міне, осындай мемлекетпен біз одақтастық туралы келісімге қол қояр едік . . . Сонда біз Трансиорданияны басып алар едік те, Сирия құлар еді. Ал егер Египет бізге қарсы соғысатын болса, біз Порт-Саидты, Александрияны, Каирды бомбаның астына алар едік” деп жазған екен. Йаһудилердің өз мемлекеттері бар, бірақ палестиндіктердің әлі күнге дейін мемлекеті жоқ. Бұл БҰҰ тарапынан қабылданған “self - determination”, яғни әр халық өзінің тағдырын өзі шешуге құқылы деген қағидаға қайшы екені ешкімді алаңдатпайды. Палестинада бүгінде жастары алпысқа келген адамдардың өмір бойы көргені тек қан, қақпайлану, бопсалану, аштық, жалаңаштық, көз жасы, үнемі қорқыныш, т. т. БҰҰ қабылдаған қаулылардың бірден-бірін есепке алмайтын Израиль өзінің саясатын жүзеге асырып келеді. Ал, Палестина мәселесі оң шешімін таппай Таяу Шығыста бейбітшіліктің орнауы екіталай деу үшін сәуегей болу қажет емес. Аталмыш аймақта бейбітшілік болмайынша әлемдік тыныштық пен татулықтың орнауы да мүмкін емес.

Тақырыптың өзектілігі: 60 жыл бойы Таяу Шығыс шиеленісінің халықаралық қатынастардың қалыпты дамуына кедергі болуымен айқындалады.

Қазір уақыт өткен сайын лаңкестік пен экстремизмнің қатерлі күші дүние жүзінде етек алуда, Таяу Шығысты әлемдегі “ең бір ыстық нүкте” деп те атап жүр, оған негіз жоқ емес, шынымен де бұл аймақ халықаралық талас-тартыстың ошағына айналып, бейбіт тұрғындардың өмірлеріне қауіп төндіріп отыр. Лаңкестік топтар қызметінің күшеюі халықаралық қауіпсіздікке қатер төндіруде, соның ішінде Таяу Шығыстағы ахуал мен тұрақсыздық үлкен алаңдатушылық туғызуда. Бүгінгі таңның ең өзекті проблемасына айналып отырған палестина-израль арасындағы шиеленістердің тууы, мәселенің тығырыққа тіреулі, ұзақ уақыт бойы шешілмеуінің себептері, аймақта орын алған даулы мәселені шешудегі басқа алпауыт мемлекеттердің рөлі зерттеу жұмысының өзегі болып табылады. Қазіргі таңда Аймақта жарты ғасырға жуық уақыттың ішінде израиль мен араб елдері арасында бес ірі соғыс өтті, қанша адамның өмірін алып, тамырына балта шапқан бұл соғыстардың артында тек күйреу мен кедейлік, бейбіт халықтың мұңы мен зары қалды.

Әлемді алаңдатып отырған бұл шиеленістің шығу тарихы қайда? Араб-израиль шиленісінің соңы қайда апарады? Таяу Шығыстағы аймақта қандай геосаяси жағдай қалыптасуы мүмкін? Осы тектес сауалдарға төменде ұсынылып отырған зерттеу жұмысынан жауап іздеп көрейік.

Зерттеу жұмысының нысаны:

Таяу Шығыс аймағындағы, соның ішінде палестин-израиль арасындағы болған соғыстар, осы проблема төңірегінде АҚШ пен БҰҰ-ның ұстанған саясаты, басқа ірі мемлекеттердің атап айтқанда, шиеленісті бейбіт шешуге құрылған “төрттіктің” атқарған іс-шаралары.

Зерттеудің пәні :

«Палестина-Израиль» қақатығыстарына әсер етуші факторлар негізінде қарастырып Араб шығысындағы мемлекеттердің шиеленістегі алған орны мен саяси ұстанымдардың халықаралық қатынастарға ықпалын зерделеу.

Тақырыптың зерттелу деңгейі:

Тақырыпты зерттеу жұмысына Таяу Шығыс шиеленісінің пайда болу мен даму тарихына, қазіргі уақыттағы жағдайына байланысты өз еңбектерін ранаған көптеген көрнекті ғалымдардың зерттеу еңбектері, қоғам қайраткерлерінің ой-желістері мен қорытындылары арқау болды. Нәтижесінде жинақталған қайнар көздер белгілі бір тақырыптық жүйелілікте байланыстарала отырып, сыни тұрғыда сипаттама беріле отырып батыстық, арабтық, кеңестік, ресейлік жіне отандық деп бқліп қарастырылды.

Зерттеу жұмысы барысында Хайри аль-ориди, Ajami E., шетелдік ғалымдардың еңбектерін пайдаландық [1] . Шетелдік ғалымдардың назары негізінен нақты тақырыптарға, мысалы иран-израиль, палестина-израиль қарым-қатынастарына немесе белгілі бір оқиғаларына аударылды. Шиеленіске қатысты Израиль мемлекетінің ұстанымдарын анықтауда өз үлесін қосқан Меир Г. [2] еңбегінде Израильдің саяси қақтығысты реттестіруге байланысты қстанымдары мен мемлекеттік қайраткерледің жүргізген саясаты жан-жақты сипатталады. Араб және еврей зерттеушісі Ден Кон Щерботың біріккен зерттеу еңбектері бір мәселеге екі тараптық объективті пікірін жинақтап, оны қалыптастыруға үлкен септігін тигізді.

Палестина мәселесі, арабаралық қатынастар, ұлт-азаттық қозғалыстар мен араб-израиль соғыстарын зерттеуде араб тарихнамасы өте бай. Еңбектер әрқашан объективті тұрғыда бола қоймайды. Дегенмен Таяу Шығыстағы жағдайға сараптама жасауда, палестина-израиль қатынастарын қарастыруда өз ұстанымдарын сақтауға тырысқан араб-израиль зерттеушілерінің еңбектерінің артында бай тәжірибелер мен нақты фактілік материалдар жеткілікті екендігі де белгілі. Екі елдің халықаралық қатынастарын қалыптастыруда шешуші рол атқарған ішкі, сыртқы факторлар олардың арасындағы мүдделердің тоғысуы немесе қайшы келуін айқындауда шешуші рол атқарды.

Бітіру жұмысты орындауда кеңестік зерттеушілердің еңбектері маңызды үлес қосты. Палестина мәслесінің халықаралық қатынастардығы орны, араб елдерінің даму жолдарына ықпал етуші факторлар, аймақтағы араб бірлігі мәселесінің үдерісі кеңестік тарихнамада идеологиялық реңкпен сипатталғанымен де бірқатар мәселелерге нақты сипаттама берген. Бұл тақырыптағы зерттеушілердің ішінде Л. И. Медведко[3], А. В. Кудрявцев[4], В. И. Киселев[5] еңбкетері кеңестік идеологиялық сипатта басым болғаныман өз құндылығын жоймайды. Еңбектерде Таяу Шығыс шиеленісіндегі діни фактордың ролі, аймақтағы исламдақ ұйымдардың ұстанымдары мен қызметтері, мақсат-мүдделері жан-жақты мазмұгдалған.

Кеңестік дәуір тұсындағы Таяу Шығыс мәселелерін зерттеумен айналысқан мемлекеттік қайраткер, әрі зерттеуші Е. М. Примаковтың еңбектерін ерекше атап өткен жөн. Кеңес Одағы ыдырап, ашық қоғамға қту кезеңіндегі ресейлік тарихшылар Л. И. Млечин[6], Е. Д. Пырлин [7] еңбектері Таяу Шығыс шиеленісінің тарихын зерттеп қарастыруда жаңаша көзқарастар қалыптастырып, оқиғаларды жаңа деректермен толықтырды. Шығыстанушы Е. Д. Пырлин өз еңбегінде Палестина мәселесін шешу жолдарын, тарихи даму барысын жан-жақты қарастыра отырып, Таяу Шығыстағы кеңес саясатының догматикалық қадамдарына сыни көзқараспен нақты баға береді.

Бітіру жұмысын жүргізудегі деректер мен зерттеулерді ғылыми тұрғыда жинақтау, сараптау әдістерді қолдану қисынсыз айтылған ой-тұжырымдардың себептерін айқындауға, олардың қайталанбауына, халықаралық қатынастардағы, түрлі тарихи оқиғалардағы күрделі мәселелердің түйінін, заңдылықтарын, зерттелмеген қырларын ашуға, объективті тұрғыда талдауға көмек береді.

Мәселенің зерттелуі отандық зерттеушілердің еңбектерінде біршама өз көрінісін тапқан. Бітіру жұмысымызда қазақстандық ғалым К. Қ. Қожахметовтың [8] еңбектері және ғылымдағы жас буын өкілдері Қ. Ә. Жүністің [9] ғылыми мақалалары мен еңбектері пайдаланылды. Сонымен қатар, мерзімді басылымдарда жарық көрген ғылыми мақалалар көптеген мәселелердің басын ашып, жүйелі тарихи және тарихнамалық ізденістерге бағыт-бағдар беруімен де құнды.

Қорыта келгенде, тарихнамалық ізденістердің негізінде «Палестина мәселесі» Отандық тарихнамада нақты тақырыптарға, белгілі бір кезеңге арналды не мәселені жеке және жалпы түрде қарастырып тұр. Отандық тарихнамада, Палестина мәселесін жан-жақты түрде бүгінгі күн көзқарасы тұрғысынан қарастыруға негізделді.

Бітіру жұмысының мақсаты мен міндеттері: Диплом жұмысының мақсаты Таяу Шығыста орын алған палестина-израиль шиленісіне және жалпы араб-израиль қақтығысына әсер етуші факторларды анықтау. Міндеттері: а) палестина-израиль мәселесінің шығу төркіні мен себеп-салдарын ашып көрсету; в) Біріккен Ұлттар Ұйымының осы мәселе туралы қабылдаған қарарларын қарастыру; г) АҚШ-тың аймақтағы ұстанған саясаты көрсету; д) Қазіргі уақыттағы Палестина автономиясының ішкі сасяси, шиеленісті жағдайына талдау жасау

Бітіру жұмысының деректік негізі:

Тақырыпқа сай бірқатар деректерді жүйелеу әдісімен жүзеге асырылды. Деректер палестина-израиль шиеленісінің пайда болуы мен даму тарихы үрдісімен ұштастыра отырып қарастырылады. Пайдаланылған деректер төмендегідей бірнеше топтарға сараланды.

Деректердің бірінші тобына Таяу Шығыс шиеленісіне қатысты БҰҰ Қауіпсіздік кеңесі қабылдаған қарарлары [10], аймақтық ұйымдар мен қозғалыстар шешімдері, Таяу Шығыс шиеленісін реттестіруге бағытталған халықаралық және аймақтық конференция қарарлары мен қорытындылары кіреді. Таяу Шығыстағы араб-израиль мәселелерін реттестіруге қатысты БҰҰ ҚК қабылдаған қарарлары әлемдік қауымдастықтың ресми ұстанымын көрсетеді. Палестина мәселесін зерттеп қарастыруда бұл құжаттар аса құнды деректер болып табылады.

Деректердің екінші тобына ұлттық өкілдердің, жетекші мемлекет қайраткерлерінің сұхбаттары мен мемуарларлық еңбектері кіреді. Осы деректердің ішінде Израиль мемлекет қайраткерлері Моше Даян [11] еңбегінде Англияның Таяу Шығыс мәселесін БҰҰ-на ұсынған кезеңінен бастап, Палестина автономиясының құрылғанына дейінгі аралық тарау-тарауға бөлініп жазылған . Голда Меир [12] «Моя жизнь» мемуарында мемелекет қайраткері Израиль саясатына қосқан үлесін және сол аралықта араб-израиль қатынастарының қалай өзгергенін еңбегінде айтылынады. Шимон Перес, Эхуд Ольмерт еңбектерін ерекше атап өту керек.

КСРО-ның Таяу Шығысқа саясаты мен шиеленісті реттестірудегі ұстанымын нақтылауда кеңестік дипломаттар мемуарларынан деректік құндылығы жоғары. А. Ф. Добрыниннің, Египеттегі КСРО елшісі В. М. Виноградовтың дипломатиялық ұстанымы зерделенген.

Деректердің үшінші тобын мерзімді баспа [13] беттерінде жарияланған тақырыпқа байланысты құжаттар, мәліметтер, материалдар құрайды. Бұған республикалық, шетелдік газеттер мен журналдардың әр түрлі жинақтары жатады. Деректердің осы тобы материалдарға бай, олар саяси және экономикалық заңдылықты ашуға, таяушығыстық күрес динамикасы мен эволюциясын бақылауға септігін тигізеді. Деректер Палестина-израиль шиеленісінің әскери-саяси және экономикалық үрдістерінің даму заңдылықтарын ашып көрсеиеді.

Бітіру жұмысының теориялық және методологиялық негізі:

Бітіру жұмысының теориялық-методологиялық негізін қалыптастыруда тарих, халықаралық қатынастар, саясаттану ғылымдары саласындағы жетекші ғалымдардың, қоғам және мемлекет қайраткерлерінің мемлекетаралық саясат, оның принциптері мен теориясы, тарихы туралы жазған еңбектері қолданыс тапты. Бітіру жұмысымның методологиялық негізін объективтілік, жүйелілік секілді ғылыми танымның маңызды принциптері құрайды. Бұл әдістемелік принцип Таяу Шығыс аймағына қатысты АҚШ-тың, БҰҰ-ның мүдделерін жіне Палестина мен Израиль арасындағы қырларын объективті тұрғыдан талдауға мүмкіндік береді.

Бітіру жұмысының ғылыми және теориялық-қолданбалық маңыздылығы ( практикалық маңыздылығы)

Бітіру жұмыстағы негізгі тұжырымдар мен ғылыми зерттеулер палестина-израиль шиеленісінің реттестірілуін болжауға мүмкіндік береді. Бітіру жұмысындағы дерек-мәліметтер жоғары оқу орындарында жүргізілетін тарих, халықаралық қатынастар пәндері, Таяу Шығыс елдерінің аймағы бойынша арнайы курстар бойынша материал ретінде пайдалануға тиімді болып табылады. Сонымен қатар, бітіру жұмысы халықаралық қатынастар, саясаттану, шығыстану мәселелерімен айналысатын ізденушілерге септігін тигізет деген үміттеміз.

Қорғалуға ұсынылатын тұжырымдама:

А) 1947 жылдан АҚШ-тың көмегімен Англия мандатының қарамағында болған Палестина жерлерін Израиль халқына басында автономия ретінде бергендіктен, шекаралық араб-израиль қақтығыстары, ондағы палестина-израиль мәселесіне жол берді. Осы тұжырымдама 1947 ж. БҰҰ-мен қабылданған қаралармен қарастырылды.

Б) Араб-Израиль соғыстарына ондағы израиль-палестина қақтығыстарына қатысты БҰҰ-ның ұсынылған қарарлардың шарттар екі жақтан да толығымен орындалмайтынын анықталды. Ұсынылған талаптарды орындау үшін ең алдымен қандай мәселелер шешілу керек екендігіне талдау жасалынды. Алғашқысында екі жақ территориалды бейбітшілікке келу үшін Иерусалимді бөлу керек, ал осы мәселені шешуде басты ролді ойнайтын, Израильді әрқашан қолдап тұратын, АҚШ мемлекеті.

Г) Таяу-шығыс аймағына байланысты АҚШ-тың жергілікті, экономикалық ұстанған саясатын зерттей отырып, ондағы Израильді ашық түрде қолдап. Енді осы міндеттің қорғалуға шығарылатын тұжырымы АҚШ-тағы жаңа үкіметінің исламға қатысты саясатының өзгеруін объективті түрде сараптау.

Д) Қазіргі уақыттағы Палестина автономиясының ішкі саяси және Израиль мемлекетімен қарым-қатынастың қайта күрделенуі, оған қатысты әлем қауымдастықтың керіғар көзқарасы қарастырылды. 2005 жылдан бастап Ясир Арафат билігі біткеннен кейін, Палестинадағы ішкі саяси тұрақсыздық пайда болды. Радикалды «ХАМАС» және «ФАТХ» партиялары арасындағы қайшылықтар себебінен Палестина екі кіші мемлекетке бөлініп, халық арасындағы бітіраңқылыққа әкелді. Осы мәселені шешудегі аспектілер зерттеуге алынды. шығатын тұжырым қорғалды.

Бітіру жұмысының міндеттеріне сүйене отырып араб-израиль соғыстарына, палестина-израиль мәселесіне қатысты АҚШ, БҰҰ және ЕО-пен жасалған шараларының (Осло, Мадрид конференциясы) нәтижелері әлі күнге дейін толығымен жүзеге асырылмағаны айқындалады.

Бітіру жұмысының құрылымы: Бітіру жұмысы кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан, қосымшадан және пайдаланылған әдебиет тізімдерінен тұрады.

Қосымшада карта, құжаттар және бейнесуреттер көрсетілген.

I-ТАРАУ. ХХ ғ. 40-80 ж. ж. ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАТЫНАСТАРДАҒЫ

ПАЛЕСТИНА МӘСЕЛЕСІ.

1. 1. Палестина мәселесінің пайда болу тарихы.

Израиль мемлекеті картада тек 1948 жылы пайда болса да, оның құрылуын 1917 жылмен байланыстырады. Оны түсіну үшін тарихқа жүгінейік. ХІХ ғасырдың аяғында Европада еврей буржуазилық-ұлттық ағымы пайда болады, ал 1897 жылы ол ресми ұйымға айналады, яғни Базельде болған конференцияда Бүкіләлемдік Сионистік Ұйымның құрылуы туралы жарияланады. Сионизмнің лидерлері қуғын-сүргінге наразылық білдірген жұмысшы еврейлерді өз идеясын тарату мақсатында пайдаланғысы келеді. Сионизмнің негізін қалаған Теодер Герцль бұл идея ең алдымен ірі еврей буржуазиясы үшін тиімді екендігін жасырған жоқ. “Ақшаларын тығып, тыныштықта тойлауға мәжбүр болған еврей байлары өздерінің мемлекетінде емін-еркін тұрып, өмірдің рахатын көре алады”, - деді Герцль [13] .

Сионистер қозғалысының басшылары ірі державалар тарапынан қолдауға ие болу үшін екі ғасыр уақытты қажет етті.

Сонымен, Палестина территоирясында екі мемлекет (Палестина мен Израиль) құру туралы шешім 1947 жылы 29 қарашада шықса да, проблеманың өзі одан бұрынырақ басталғаны мәлім.

Егер 1939 жылы екінші дүниежүзілік соғыс басталып кетпегенде, Палестинаны бөлу мәселесі бұрынырақ басталар еді. Оны пайдаланған сионистер енді АҚШ-ты өз жағына тартып, онымен одақтаса бастады.

Сонымен қатар, сионистер жергілікті арабтардың жерлерін, Палестинаның ірі компанияларын, банктерін сатып ала бастады. Жер-жерде шашырап, Палестина халқының азшылығын құрап отырған еврейлер бұның бәрін қалай сатып алды деген заңды сұрақ тууы мүмкін. Олардың барлығы шетелден келген капитал есебінен қолға түсіріліп отырылды. Капиталды Ротшильд сияқты бай сионистер беріп отырды. Әрине ақшаның барлығы ишувтерді (Палестинадағы еврейлер) дамытып, көтеру мақсатында аударылды. Мысалы, 1917 жылдан 1946 жылдың қыркүйегіне дейін тек сый ретінде берілген ақша $44, 1 млн. -ды құрады. Оған қоса, Мемелекеттің капиталистік дамуы үшін Германия өз мамандарын жіберді. Сонымен, 1943 жылы елдегі бүкіл өнеркәсіп кәсіпорындарының 55%-ы және өнеркәсіпке салынған инвестицияның 80-90%-ы ишувтердің үлесінде еді. Әрине, еврейлер арабтарға қарағанда барлық жағынан өте ұйымдасқан болатын. Оны арабтардың атақты жазушыларының бірі С. Хадавидің өзі де мойындады [14] .

Ірі державалар тарапынан қолдау тапқан сионистер тіпті басқа шыға бастады. 1942 жылдың 11 мамырында АҚШ-тың Билтмор қонақ үйінде Америка, Европа және Палестина сионистері бас қосқан конференция өтеді. Онда сионистердің жаңа бағдарламасы жарияланады. Ондағы негізгі талаптар:

1) Бүкіл Палестина территориясын қамтитын жылдам түрде еврей мемлекетін құру;

2) Палестинаға еврейлердің шексіз қоныс аударуы;

3) Ишув әскерін құру.

Билтмор бағдарламасы 1942 жылдың қарашасында сионистердің Жоғарғы Кеңесі Ішкі бас кеңеспен Иерусалиде мақұлданып, халықаралық сионизмнің ресми саясатына айналды.

Бірақ, Ұлыбритания еврейлердің қарулы күштерін құруға қарсы болады, себебі ол солезде ишувтерді мойындау болып табылатын және араб елдеріндегі жағдайды мүлдем шиеленістіріп жіберетін еді. Алайда, екінші дүниежүзілік соғыс яқталар алдында Англия АҚШ қысымының нәтижесінде ғана келісіп, бірақ олардың өз жалауларының болуына тыйым салды.

1945 жылы 31 тамызда АҚШ президенті Трумэн ағылшын премьер-министрі Эттлиге хат жібереді, онда ол Европадан Палестинаға 100 мың еврейлерді кіргізуді талап етеді. Бұл-АҚШ-тың Палестина мәселесіне тікелей араласа бастағанын білдіреді. Кейбір әдебиетерде Американың Палестинаға белсенді араласа бастауын келе жатқан президенттік сайлаулармен байланыстырады. Себебі оның қалай болатынына 5 млн. сайлаушы еврейлер мен еврейлердің ірі қаржы магнаттары да әсер ете алды, сионистердің бағдарламалары республикалық және демократиялық партия бағдарламаларына қосылды. Сонымен қатар, АҚШ-тың Палестинаға қатысты саясаты ірі империалистік бәсекелес-Англия мен АҚШ-тың арасалмағына да әсерін тигізетін еді.

Англия “Палестинадағы жағдайды” сылтаулатып, одан бас тартты, бірақ Палестина мәселесімен айналысатын Біріккен ағылшын-американ комиссиясын құруды ұсынды. Өйткені ол кезде араб әлемінде жағдай шиеленісіп тұрған болатын: ұлт-азаттық қозғалыстар күннен-күнге кең етек алды, оған қоса 1945 жылы наурызда Араб Елдерінің Лигасы құрылды.

Ағылшын-американ комиссиясының бағыты біржақты еврейлік болған жоқ, себебі олар араб елдерінің КСРО-дан көмек сұрауынан қорықты.

1946 жылдың шілдесінде жаңа ағылшын-американ комиссиясы құрылады. Олардың жұмысының нәтижесі-“Моррисон жоспары” болып табылады. Ол бойынша, Палестинада 4 бөліктен тұратын федерация құрылу керек болды: 1) араб автономиясы, 2) еврей автономиясы, 3) ағылшын билігіндегі Негев провинциясы және 4) ағылшын билігіндегі Иерусалим провинциясы. Бірақ, АҚШ оны дұрыс деп таппады. Мұнда оның екі жақты саясаты көрінді, яғни біріншіден, Таяу Шығыстағы мұнай үшін арабтармен қатынасты нашарлатпау, ал екіншіден, ағылшын бәсекелесін ығыстыру үшін күннен-күнге ұлғайып келе жатқан арабтардың қозғалыстарын басу үшін еврейлерді қолдау.

1947 жылы қаңтарда Лондонда арабтар және еврейлер қатысуымен “Моррисон жоспарын” талқылау үшін конференция өткізіледі. Бірақ, ол ешқандай нәтиже бермеді. Ақпанда Англия “Бевин жоспарын” ұсынды. Ол бойынша, Палестина жартылай автономиялы араб және жартылай автономиялы еврей мемлекеттеріне бөліну керек болатын, ал олардың екеуі де 5 жыл ағылшын әкімшілігімен басқарылуы тиіс еді. Әрине, арабтар да, еврейлер де “Бевин жоспарынан” бас тартты.

Палестина мәселесіне Америка да белсенді араласты. 1947 жылы 19 қаңтарда АҚШ президентімен Палестинаға барып қайтқан Болдуин миссиясы өз ұсыныстарымен бөліседі. Онда негізінен еврейлердің құқықтары басым болады және арабтар ешқашан Палестинаны билемеген деген тұжырымға келеді. Болдуин ұсыныстары мынадай болады:

1) Палестинада белгілі бір шекара аумағында еврей мемлекетін құру;

2) Бұл мемлекетті БҰҰ-да тану;

3) Палестина мемлекетінде еврей сайлаушыларын қосып, сайлау өткізу;

4) Сайлау өте салысымен, Палестинаға ағылшын мандатын жою,

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.