Бөкей Оралхан
Бөкей Оралхан — алпысыншы жылдар ішінде әдебиетке келіп, бүгінгі прозаның салмақты жүгін көтерісе бастаған топтың талантты өкілдерінің бірі. Ол, 1943 жылы қыркүйектің 28 жұлдызында, Шығыс Қазақстан облысы, Катонқарағай ауданына қарасты Шыңғыстай ауылында туған. 1961 жылы Сұлтанмахмұт Торайғыров атындағы Шыңғыстай орта мектебін бітірген соң, аға пионер вожатый және Алтай совхозында тракторшы болып жұмыс істеген.
1963 жылы Қазақ мемлекеттік университетінің журналистика факультетіне сырттай оқуға түседі де, оны 1969 жылы тәмәмдап шығады. 1965—1968 жылдар аралығында аудандық «Еңбек туы», облыстық «Коммунизм туы» газеттерінде қызмет істейді. 1968 жылы республикалық «Лениншіл жас» газетінің шақыруы бойынша Алматыға келеді. Көп жылдар «Жұлдыз» журналының проза бөлімінің меңгерушісі, әрі редколлегия мүшесі болған. Өмірінің соңғы жылдары «Қазақ әдебиеті» газетінде бас редактор болды.
ОРАЛХАН БӨКЕЙ — әдебиетімізге өз өрнегімен келген жазушы. Ол алғашқы әңгіме-повестерінен-ақ («Шұғыла»-1966 жылы «Жұлдыз» журналында жарық көрген, «Қамшыгер», «Үркер») оқушысын бірден баурап әкетіп еді. Жазушының ой мен сезімді қатар өрген шығармалары бірде тұңғиық ойға жетелесе, бірде асқақтыққа, өршілдікке тарта беретін. Сондықтан да О.Бөкейдің алғашқы шығармаларындағы толғау-толғаныстары кең тынысты, өзгеше үнді болып» шығатын. Олардан бірде романтикалық құштарлыққа, бірде публицистік от-жалынды, бірде реалистік өткірлікті, енді бірде сағыныш мұңға бөлейтін лирикалық әуенді айқын аңғарар едік.
1963 жылы Қазақ мемлекеттік университетінің журналистика факультетіне сырттай оқуға түседі де, оны 1969 жылы тәмәмдап шығады. 1965—1968 жылдар аралығында аудандық «Еңбек туы», облыстық «Коммунизм туы» газеттерінде қызмет істейді. 1968 жылы республикалық «Лениншіл жас» газетінің шақыруы бойынша Алматыға келеді. Көп жылдар «Жұлдыз» журналының проза бөлімінің меңгерушісі, әрі редколлегия мүшесі болған. Өмірінің соңғы жылдары «Қазақ әдебиеті» газетінде бас редактор болды.
ОРАЛХАН БӨКЕЙ — әдебиетімізге өз өрнегімен келген жазушы. Ол алғашқы әңгіме-повестерінен-ақ («Шұғыла»-1966 жылы «Жұлдыз» журналында жарық көрген, «Қамшыгер», «Үркер») оқушысын бірден баурап әкетіп еді. Жазушының ой мен сезімді қатар өрген шығармалары бірде тұңғиық ойға жетелесе, бірде асқақтыққа, өршілдікке тарта беретін. Сондықтан да О.Бөкейдің алғашқы шығармаларындағы толғау-толғаныстары кең тынысты, өзгеше үнді болып» шығатын. Олардан бірде романтикалық құштарлыққа, бірде публицистік от-жалынды, бірде реалистік өткірлікті, енді бірде сағыныш мұңға бөлейтін лирикалық әуенді айқын аңғарар едік.
Бөкей Оралхан — алпысыншы жылдар ішінде әдебиетке келіп, бүгінгі прозаның
салмақты жүгін көтерісе бастаған топтың талантты өкілдерінің бірі. Ол, 1943
жылы қыркүйектің 28 жұлдызында, Шығыс Қазақстан облысы, Катонқарағай
ауданына қарасты Шыңғыстай ауылында туған. 1961 жылы Сұлтанмахмұт
Торайғыров атындағы Шыңғыстай орта мектебін бітірген соң, аға пионер
вожатый және Алтай совхозында тракторшы болып жұмыс істеген.
1963 жылы Қазақ мемлекеттік университетінің
журналистика факультетіне сырттай оқуға түседі де, оны 1969 жылы тәмәмдап
шығады. 1965—1968 жылдар аралығында аудандық Еңбек туы, облыстық
Коммунизм туы газеттерінде қызмет істейді. 1968 жылы республикалық
Лениншіл жас газетінің шақыруы бойынша Алматыға келеді. Көп жылдар
Жұлдыз журналының проза бөлімінің меңгерушісі, әрі редколлегия мүшесі
болған. Өмірінің соңғы жылдары Қазақ әдебиеті газетінде бас редактор
болды.
ОРАЛХАН БӨКЕЙ — әдебиетімізге өз өрнегімен келген жазушы. Ол алғашқы әңгіме-
повестерінен-ақ (Шұғыла-1966 жылы Жұлдыз журналында жарық көрген,
Қамшыгер, Үркер) оқушысын бірден баурап әкетіп еді. Жазушының ой мен
сезімді қатар өрген шығармалары бірде тұңғиық ойға жетелесе, бірде
асқақтыққа, өршілдікке тарта беретін. Сондықтан да О.Бөкейдің алғашқы
шығармаларындағы толғау-толғаныстары кең тынысты, өзгеше үнді болып
шығатын. Олардан бірде романтикалық құштарлыққа, бірде публицистік от-
жалынды, бірде реалистік өткірлікті, енді бірде сағыныш мұңға бөлейтін
лирикалық әуенді айқын аңғарар едік.
Ұлы драматург Б.Шоу: Әрбір талантты жазушы ең әуелі өз замандастары жайлы
жазуға тиіс деген екен. О. Бөкей де қолына қалам ұстағаннан-ақ өз
замандастарының мұңы мен қуанышын шынайы суреттеуге тер төгіп келгенді. Бұл
ретте автордың өзі де: Әйтеуір не жазсам да, өз заманымды, сол заманда
табан ет, маңдай терін жұмсап жүрген қарапайым еңбек адамдарын тілге тиек
етуге тырысамын, — дейтін.
Айтқанындай-ақ, оның кейіпкерлері — Қайдасың, қасқа құлынымдағы Орал,
Өліарадағы Қойшы, Елең-алаңдағы Зарлык, Құм мінезіндегі Бархан,
Мұзтаудағы Ақтан — өзіміз күнде араласып жүрген қарапайым
замандастарымыз.
Бір ерекшелігі — бұл кейіпкерлерді әдебиетіміздегі замандастар бейнесі
галереясынан басқаға шатастырмай бірден танитынымыз. Бұл да жазушының образ
сомдаудағы өзіндік ізденісінің нәтижесі. Мұның сыры — О. Бөкейдің өз
кейіпкерлерінің іс-әрекетінен гөрі, олардын ішкі әлеміне, жан дүниесіне
көбірек үңілетіндігінде еді. Олар шетінен арманшыл, қиялшыл болып келеді.
Мұның себебі автор шығармалары да кейіпкер ой-толғаныстарын табиғат
суретімен астарласып, астасып жататындығында. Өйткені табиғаттың төл
перзенті адам сол табиғат иесін сезініп - түйсінген кезде оның арманшыл-
қиялшыл болмауы мүмкін емес. Кейіпкер болмысын табиғатпен байланыстыра
суреттеу арқылы таныту-О.Бөкеев творчествосының өзіндік бір қыры. Бұл ретте
автор - табиғат жыршысы. Ол — бүгінгі әсем де сұлу өлке, өр де асқар
Алтайдың асқақ жыршысы болды!
Жазушы шығармашылық толысқан шағында дүниеден қайтты. Оның өскенін,
шығармашылығындағы алтын өзегін тапқан, нағыз реалистік, психологиялық
прозаға тән арнаға түскенін Біздің жақта қыс ұзақ атты жинағына енген
шығармаларынан көреміз.
Бұларда да автор өз заманы, замандастары туралы терең толғаныстарға барып,
олардың жан дүниесіне үңіліп, адам— жұмбақтың ішкі — әлеміндегі жықпыл-
қалтарыстарын ашуға ұмтылады.
Оралхан Бөкей — Ұлы Отан соғысы жылдары дүниеге келген ұрпақтың өкілі. Сол
бір кездегі алапат-сойқанды өз көзімен көрмесе де, тылдағы ауыр еңбектен
қабырғасы қайысып, күрсіне күңірене жүріп күн кешкен жандармен бірге
тыныстап, бірге қиналып дүниеге келген бұл ұрпақтың да жанына соғыс салған
жара аз емес.
Бүгінде соғыс жаңғырығы алыстап кеткенмен, оның адамдар жүрегіне салған
жарасы жазылып кеткен жок. Сол жараның қан майданға қатысқан, тылдағы ауыр
еңбекке араласқан әрбір адамның жанын әлі де сыздатып жатқаны анық.
Әдебиетімізде соғыс кезіндегі қара жұмыста болғандар еңбегі туралы жазылған
шығармалар жоқтың қасы. О. Бөкейдің Бәрі де майдан атты повесі осы
тақырыпқа арналған.
Жазушы драма саласында да өнімді еңбек етті. 1987 жылы Құлыным менің,
Текетірес, Қар қызы, Зымырайды поездар, Жау тылындағы бала, Мен
сізден қорқамын пьесалары республикалық театрларда қойылып тиісті
бағаларын алды.
Көптеген шығармалары ТМД және шетел халықтары тілдеріне аударылды. О.
Бөкейдің шығармалары Кісікиік, Сайтан көпір бойынша көркем фильмдер
түсіріліп, Кербұғы әңгімесі бойынша балет-спектакль қойылды. 1984 жылы
Біздің жақта қыс ұзақ кітабы үшін Қазақ ССР Мемлекеттік сыйлығын алды.
Адамзат қоғамының даму заңдылықтарына зер салып қарап отырсақ, даусыз бiр
шындыққа көз жеткiзуге болады: ол — қандай қоғам болса да руханият
саласының алдына белгiлi бiр дәрежеде мақсат-мiндет жүктейтiнi. Ал, ол
мiндеттiң қалыптасқан қоғамдық, әлеуметтiк, тарихи-саяси жэне рухани талап-
тiлектерден туындайтыны мәлiм. Қарастырып отырған мәселеге Уақыт
категориясы тұрғысынан келсек, XX ғасырдың iшiнде айрықша орны бар екi
сәттi айтқан абзал. Бiрi — ғасыр басындағы қоғамдық-саяси хал-ахуал. Аса
күрделi уақыт тұсында ұлт болашағы үшiн жанын да қиюға әзiр Алаш
қайраткерлерi: Әлихан Бөкейханов, Ахмет Байтұрсынов, Әлiмхан Ермеков, Жақып
Ақбаев, Мiржақып Дулатов т. б. сынды бiртуар перзенттердiң тарих сахнасына
шығуы тарихи, рухани сұраныстан туған қажеттiлiк болатын. Алаш перзенттерi
ұлттың тарихи таңдауын, ертеңгi күнiн, тәуелсiздiк, дербестiк мәселелерiн,
тұжыра айтсақ, халықтың ғасырлар бойғы арман-тiлегiн, барша ұлттық болмысын
болашақга сақтай отырып, өркениеттi, алдыңғы қатарлы ел болуын өз
көсемсөздерi арқылы баршаға паш еттi. Дәл сол тұста қазақ елi қосайырық
жолдың үстiнде тұрған болатын. Қазақ тiлiнде қазақ мұңын жоқтаған баспасөз
өзiнiң азды-көптi тарихында ғаламат қуатпен ақпараттар ағынын жалпақ
жұртшылыққа жеткiзуге күш салды. Ғасыр басындағы баспасөз құралдары, оларда
жарияланған алаш ардақтыларының ой-пiкiрлерi ұлт тарихына алтын әрiппен
жазылып, мәңгi-бақи халық жадында қалатыны еш дау туғызбасы анық. Ресейдiң
боданы болған қазақ елiне орталықтың атқарып жатқан iс-әрекет, саяси
науқанынан бөлекше саясат, дербес қимыл жасау мүмкiн емес-тi. Тура
Ресейдегiдей төңкерiс, азамат соғысы, ауқатты жандардың мал-мүлкiн
тәргiлеу, күшпен ұжымдастыру процесi, қолдан ұйымдастырылған аштық
геноцидi, халық жауларын жою сияқты науқандар 1941—1945 жылдардағы
соғысқа ұласты. Соғыстан кейiнгi халық шаруашылығын қалпына келтiру жұмысы,
тың және тыңайған жерлердi игеру — бәрi де Қазақстан үшiн XX ғасырдың
қайшылықты оқиғаларға толы екенiн көрсетсе керек. Тоталитарлық жүйенiң сәл
де болса әлсiреуi, аз да болса демократия, жариялылық принциптерiнiң
салтанат құруы сол XX ғасырдың елуiншi жылдарының соңы мен алпысыншы
жылдардың басына тұспа-тұс келдi. Бұл кезең ұлттық санаға сiлкiнiс пен
серпiлiс әкелдi. Егер XX ғасырдың басында Алаш зиялылары қазақ деген халқы
үшiн қандай жолмен жүру керек, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
салмақты жүгін көтерісе бастаған топтың талантты өкілдерінің бірі. Ол, 1943
жылы қыркүйектің 28 жұлдызында, Шығыс Қазақстан облысы, Катонқарағай
ауданына қарасты Шыңғыстай ауылында туған. 1961 жылы Сұлтанмахмұт
Торайғыров атындағы Шыңғыстай орта мектебін бітірген соң, аға пионер
вожатый және Алтай совхозында тракторшы болып жұмыс істеген.
1963 жылы Қазақ мемлекеттік университетінің
журналистика факультетіне сырттай оқуға түседі де, оны 1969 жылы тәмәмдап
шығады. 1965—1968 жылдар аралығында аудандық Еңбек туы, облыстық
Коммунизм туы газеттерінде қызмет істейді. 1968 жылы республикалық
Лениншіл жас газетінің шақыруы бойынша Алматыға келеді. Көп жылдар
Жұлдыз журналының проза бөлімінің меңгерушісі, әрі редколлегия мүшесі
болған. Өмірінің соңғы жылдары Қазақ әдебиеті газетінде бас редактор
болды.
ОРАЛХАН БӨКЕЙ — әдебиетімізге өз өрнегімен келген жазушы. Ол алғашқы әңгіме-
повестерінен-ақ (Шұғыла-1966 жылы Жұлдыз журналында жарық көрген,
Қамшыгер, Үркер) оқушысын бірден баурап әкетіп еді. Жазушының ой мен
сезімді қатар өрген шығармалары бірде тұңғиық ойға жетелесе, бірде
асқақтыққа, өршілдікке тарта беретін. Сондықтан да О.Бөкейдің алғашқы
шығармаларындағы толғау-толғаныстары кең тынысты, өзгеше үнді болып
шығатын. Олардан бірде романтикалық құштарлыққа, бірде публицистік от-
жалынды, бірде реалистік өткірлікті, енді бірде сағыныш мұңға бөлейтін
лирикалық әуенді айқын аңғарар едік.
Ұлы драматург Б.Шоу: Әрбір талантты жазушы ең әуелі өз замандастары жайлы
жазуға тиіс деген екен. О. Бөкей де қолына қалам ұстағаннан-ақ өз
замандастарының мұңы мен қуанышын шынайы суреттеуге тер төгіп келгенді. Бұл
ретте автордың өзі де: Әйтеуір не жазсам да, өз заманымды, сол заманда
табан ет, маңдай терін жұмсап жүрген қарапайым еңбек адамдарын тілге тиек
етуге тырысамын, — дейтін.
Айтқанындай-ақ, оның кейіпкерлері — Қайдасың, қасқа құлынымдағы Орал,
Өліарадағы Қойшы, Елең-алаңдағы Зарлык, Құм мінезіндегі Бархан,
Мұзтаудағы Ақтан — өзіміз күнде араласып жүрген қарапайым
замандастарымыз.
Бір ерекшелігі — бұл кейіпкерлерді әдебиетіміздегі замандастар бейнесі
галереясынан басқаға шатастырмай бірден танитынымыз. Бұл да жазушының образ
сомдаудағы өзіндік ізденісінің нәтижесі. Мұның сыры — О. Бөкейдің өз
кейіпкерлерінің іс-әрекетінен гөрі, олардын ішкі әлеміне, жан дүниесіне
көбірек үңілетіндігінде еді. Олар шетінен арманшыл, қиялшыл болып келеді.
Мұның себебі автор шығармалары да кейіпкер ой-толғаныстарын табиғат
суретімен астарласып, астасып жататындығында. Өйткені табиғаттың төл
перзенті адам сол табиғат иесін сезініп - түйсінген кезде оның арманшыл-
қиялшыл болмауы мүмкін емес. Кейіпкер болмысын табиғатпен байланыстыра
суреттеу арқылы таныту-О.Бөкеев творчествосының өзіндік бір қыры. Бұл ретте
автор - табиғат жыршысы. Ол — бүгінгі әсем де сұлу өлке, өр де асқар
Алтайдың асқақ жыршысы болды!
Жазушы шығармашылық толысқан шағында дүниеден қайтты. Оның өскенін,
шығармашылығындағы алтын өзегін тапқан, нағыз реалистік, психологиялық
прозаға тән арнаға түскенін Біздің жақта қыс ұзақ атты жинағына енген
шығармаларынан көреміз.
Бұларда да автор өз заманы, замандастары туралы терең толғаныстарға барып,
олардың жан дүниесіне үңіліп, адам— жұмбақтың ішкі — әлеміндегі жықпыл-
қалтарыстарын ашуға ұмтылады.
Оралхан Бөкей — Ұлы Отан соғысы жылдары дүниеге келген ұрпақтың өкілі. Сол
бір кездегі алапат-сойқанды өз көзімен көрмесе де, тылдағы ауыр еңбектен
қабырғасы қайысып, күрсіне күңірене жүріп күн кешкен жандармен бірге
тыныстап, бірге қиналып дүниеге келген бұл ұрпақтың да жанына соғыс салған
жара аз емес.
Бүгінде соғыс жаңғырығы алыстап кеткенмен, оның адамдар жүрегіне салған
жарасы жазылып кеткен жок. Сол жараның қан майданға қатысқан, тылдағы ауыр
еңбекке араласқан әрбір адамның жанын әлі де сыздатып жатқаны анық.
Әдебиетімізде соғыс кезіндегі қара жұмыста болғандар еңбегі туралы жазылған
шығармалар жоқтың қасы. О. Бөкейдің Бәрі де майдан атты повесі осы
тақырыпқа арналған.
Жазушы драма саласында да өнімді еңбек етті. 1987 жылы Құлыным менің,
Текетірес, Қар қызы, Зымырайды поездар, Жау тылындағы бала, Мен
сізден қорқамын пьесалары республикалық театрларда қойылып тиісті
бағаларын алды.
Көптеген шығармалары ТМД және шетел халықтары тілдеріне аударылды. О.
Бөкейдің шығармалары Кісікиік, Сайтан көпір бойынша көркем фильмдер
түсіріліп, Кербұғы әңгімесі бойынша балет-спектакль қойылды. 1984 жылы
Біздің жақта қыс ұзақ кітабы үшін Қазақ ССР Мемлекеттік сыйлығын алды.
Адамзат қоғамының даму заңдылықтарына зер салып қарап отырсақ, даусыз бiр
шындыққа көз жеткiзуге болады: ол — қандай қоғам болса да руханият
саласының алдына белгiлi бiр дәрежеде мақсат-мiндет жүктейтiнi. Ал, ол
мiндеттiң қалыптасқан қоғамдық, әлеуметтiк, тарихи-саяси жэне рухани талап-
тiлектерден туындайтыны мәлiм. Қарастырып отырған мәселеге Уақыт
категориясы тұрғысынан келсек, XX ғасырдың iшiнде айрықша орны бар екi
сәттi айтқан абзал. Бiрi — ғасыр басындағы қоғамдық-саяси хал-ахуал. Аса
күрделi уақыт тұсында ұлт болашағы үшiн жанын да қиюға әзiр Алаш
қайраткерлерi: Әлихан Бөкейханов, Ахмет Байтұрсынов, Әлiмхан Ермеков, Жақып
Ақбаев, Мiржақып Дулатов т. б. сынды бiртуар перзенттердiң тарих сахнасына
шығуы тарихи, рухани сұраныстан туған қажеттiлiк болатын. Алаш перзенттерi
ұлттың тарихи таңдауын, ертеңгi күнiн, тәуелсiздiк, дербестiк мәселелерiн,
тұжыра айтсақ, халықтың ғасырлар бойғы арман-тiлегiн, барша ұлттық болмысын
болашақга сақтай отырып, өркениеттi, алдыңғы қатарлы ел болуын өз
көсемсөздерi арқылы баршаға паш еттi. Дәл сол тұста қазақ елi қосайырық
жолдың үстiнде тұрған болатын. Қазақ тiлiнде қазақ мұңын жоқтаған баспасөз
өзiнiң азды-көптi тарихында ғаламат қуатпен ақпараттар ағынын жалпақ
жұртшылыққа жеткiзуге күш салды. Ғасыр басындағы баспасөз құралдары, оларда
жарияланған алаш ардақтыларының ой-пiкiрлерi ұлт тарихына алтын әрiппен
жазылып, мәңгi-бақи халық жадында қалатыны еш дау туғызбасы анық. Ресейдiң
боданы болған қазақ елiне орталықтың атқарып жатқан iс-әрекет, саяси
науқанынан бөлекше саясат, дербес қимыл жасау мүмкiн емес-тi. Тура
Ресейдегiдей төңкерiс, азамат соғысы, ауқатты жандардың мал-мүлкiн
тәргiлеу, күшпен ұжымдастыру процесi, қолдан ұйымдастырылған аштық
геноцидi, халық жауларын жою сияқты науқандар 1941—1945 жылдардағы
соғысқа ұласты. Соғыстан кейiнгi халық шаруашылығын қалпына келтiру жұмысы,
тың және тыңайған жерлердi игеру — бәрi де Қазақстан үшiн XX ғасырдың
қайшылықты оқиғаларға толы екенiн көрсетсе керек. Тоталитарлық жүйенiң сәл
де болса әлсiреуi, аз да болса демократия, жариялылық принциптерiнiң
салтанат құруы сол XX ғасырдың елуiншi жылдарының соңы мен алпысыншы
жылдардың басына тұспа-тұс келдi. Бұл кезең ұлттық санаға сiлкiнiс пен
серпiлiс әкелдi. Егер XX ғасырдың басында Алаш зиялылары қазақ деген халқы
үшiн қандай жолмен жүру керек, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz