Жалпы білім беруді қамтамасыз етудің әдістері мен технологиялары
Кіріспе
Негізгі бөлім
1. Жалпы білім беруді қамтамасыз етудің маңыздылығы
2. Негізгі мәселелер мен міндеттер
3. Мектепке дейінгі білім беру технологиясы
4. Бастауыш сынып оқушыларына кездесетін қиындықтардың шешу жолдары және технологиялары
5. Білім беру жүйесіндегі әдістер мен технологиялар
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер
Негізгі бөлім
1. Жалпы білім беруді қамтамасыз етудің маңыздылығы
2. Негізгі мәселелер мен міндеттер
3. Мектепке дейінгі білім беру технологиясы
4. Бастауыш сынып оқушыларына кездесетін қиындықтардың шешу жолдары және технологиялары
5. Білім беру жүйесіндегі әдістер мен технологиялар
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер
XX ғасырдың ортасына дейін білім саласы жеке нақты елдің мемлекеттік құрылымының маңызды элементінің бірі болатын мүмкіндігінше қатты, жабық жүйе ретінде көрінді.
Курстық жұмысымның негізгі мақсаты болып, жас ұрпақты кәсіби іс әрекетке дайындау болды, яғни жастарды алдындағы буынның әлеуметтік тәжірибесінің белгілі қорымен қаруландыру. Білім беру екі қызметті орындады: экономикалық (жұмыс күшті дайындау) және әлеуметтік (жас ұрпақты жан жақты дамыту және әлеуметтендіру). Адам дамуының қазіргі заманғы әлеуметтік экономикалық деңгейі, ғылыми техникалық революция қарқынының жеделдеуі жеке адамға экономикалық, қоғамдық, саяси, мәдени өмірдің екпінді өзгерістеріне минималды шығынмен бейімделуіне мүмкіндік беретін әр түрлі, көп деңгейлі, әр бағыттағы даярлықты талап етті.
Осылай білімнің ролін көру бірнеше ғасырлар бойы өзгерді; білім беру дәуірінен бүгінгі күнге дейін. Білімді ізгілендіру идеясы мен тұлғаны тұтастық дамыту тұжырымдамасынан елді индустрияландыруға қажетті жұмыс күшін қалыптастыру себепкер шарты ретіндегі прагматикалық түсінуге дейін. Адам капиталына экономикалық ұтымды инвестициядан адам дамуының тұжырымдамасы контексіндегі білімнің әлеуметтік тиімділігінің кең түсінігіне дейін.
Адам дамуының тұжырымдамасы білімнің кең және көп жоспарлы қызметтерін танып, оған қоғамның іргелі мәселелерін шешуде басты ролді береді.
Басқа сөзбен айтқанда, білімнің қазіргі замандағы қызметі жастарды қоғамдық жағдайлар мен міндеттерді ескере отырып, жастарды оның өмірлік мақсаттарын жұзеге асыру құралы ретінде оқытуға қажетті жағдайларды жасау. Басқаша айтқанда, өмірдің барлық көрінісіне жеке адамды жан жақты дайындау адамның әлеуметтік жинақтылығын қамтамасыз ету құралы және катализаторы ретінде қызмет етіп, әр түрлі өмірлік жағдайларда мүмкіндігінше кең таңдау беру.
Қандай ел болмасын қоғамның өз білім жүйесіне ұзақ мерзімді сенімділігі, сонымен қатар, оған азаматтардың сенімділігі (білім беру жүйесін қаржыландыратын салықшылар ретінде) тек білім жүйесінің азаматтарға өркендеуге қажетті білім мен құндылықтарға әсер етуп, қоғамда болып жатқан терең экономиалық, саяси және әлеуметтік өзгерістерге бейімделу мүмкіндігі болғанда ғана қамтамасыз етіледі.
Курстық жұмысымның негізгі мақсаты болып, жас ұрпақты кәсіби іс әрекетке дайындау болды, яғни жастарды алдындағы буынның әлеуметтік тәжірибесінің белгілі қорымен қаруландыру. Білім беру екі қызметті орындады: экономикалық (жұмыс күшті дайындау) және әлеуметтік (жас ұрпақты жан жақты дамыту және әлеуметтендіру). Адам дамуының қазіргі заманғы әлеуметтік экономикалық деңгейі, ғылыми техникалық революция қарқынының жеделдеуі жеке адамға экономикалық, қоғамдық, саяси, мәдени өмірдің екпінді өзгерістеріне минималды шығынмен бейімделуіне мүмкіндік беретін әр түрлі, көп деңгейлі, әр бағыттағы даярлықты талап етті.
Осылай білімнің ролін көру бірнеше ғасырлар бойы өзгерді; білім беру дәуірінен бүгінгі күнге дейін. Білімді ізгілендіру идеясы мен тұлғаны тұтастық дамыту тұжырымдамасынан елді индустрияландыруға қажетті жұмыс күшін қалыптастыру себепкер шарты ретіндегі прагматикалық түсінуге дейін. Адам капиталына экономикалық ұтымды инвестициядан адам дамуының тұжырымдамасы контексіндегі білімнің әлеуметтік тиімділігінің кең түсінігіне дейін.
Адам дамуының тұжырымдамасы білімнің кең және көп жоспарлы қызметтерін танып, оған қоғамның іргелі мәселелерін шешуде басты ролді береді.
Басқа сөзбен айтқанда, білімнің қазіргі замандағы қызметі жастарды қоғамдық жағдайлар мен міндеттерді ескере отырып, жастарды оның өмірлік мақсаттарын жұзеге асыру құралы ретінде оқытуға қажетті жағдайларды жасау. Басқаша айтқанда, өмірдің барлық көрінісіне жеке адамды жан жақты дайындау адамның әлеуметтік жинақтылығын қамтамасыз ету құралы және катализаторы ретінде қызмет етіп, әр түрлі өмірлік жағдайларда мүмкіндігінше кең таңдау беру.
Қандай ел болмасын қоғамның өз білім жүйесіне ұзақ мерзімді сенімділігі, сонымен қатар, оған азаматтардың сенімділігі (білім беру жүйесін қаржыландыратын салықшылар ретінде) тек білім жүйесінің азаматтарға өркендеуге қажетті білім мен құндылықтарға әсер етуп, қоғамда болып жатқан терең экономиалық, саяси және әлеуметтік өзгерістерге бейімделу мүмкіндігі болғанда ғана қамтамасыз етіледі.
1. Қазақстан Республикасындағы білім беру мен ғылым 2005 жылда.
2. Аитов Н. А., Биекенов К. У. «Социология», А., 2002 ж.
3. Әлеуметтік жұмыс технологиясы, Холостова Е.И., М., 2002 ж.
4. Қазақстанда аулдың дамуы: проблемалар мен болашағы. 2004 ж.
5. Қазақстанда 2005-2010 жылдарындағы білім беруді дамытудың мемлекттік бағдарламасы.
6. Қазақстан Республикасында 2015 жылға дейін білім беруді дамытудың тұжырымдамаасы.
7. «Қазақстан 2030» даму стратегиясы, А., 2000 ж.
8. Қазақстандағы өмір сүру деңгейі мен кедейлік, А., 2004 ж.
9. БҰҰ Адам дамуы туралы есеп. 2004 ж.
10. БҰҰ Қазақстандағы Мыңжылдық алдындағы Даму Мақсаттары
11. Н. Смелзер «Социология» М.
12. Павленок П. Д. «Әлеуметтік жұмыстың теориясы, тарихы және методикасы», М., 2006 ж.
13. Аитов Н. А. « Білім беру социологиясы», А., 2002 ж.
14. Егемен Қазақстан 2004 – 11 ақпан, № 31
15. Апиева К. С. «Жастардың білім деңгейі және оның жұмыспен қамтаамасыз етуі». А., Экономика 2005 // 401-105 бет.
2. Аитов Н. А., Биекенов К. У. «Социология», А., 2002 ж.
3. Әлеуметтік жұмыс технологиясы, Холостова Е.И., М., 2002 ж.
4. Қазақстанда аулдың дамуы: проблемалар мен болашағы. 2004 ж.
5. Қазақстанда 2005-2010 жылдарындағы білім беруді дамытудың мемлекттік бағдарламасы.
6. Қазақстан Республикасында 2015 жылға дейін білім беруді дамытудың тұжырымдамаасы.
7. «Қазақстан 2030» даму стратегиясы, А., 2000 ж.
8. Қазақстандағы өмір сүру деңгейі мен кедейлік, А., 2004 ж.
9. БҰҰ Адам дамуы туралы есеп. 2004 ж.
10. БҰҰ Қазақстандағы Мыңжылдық алдындағы Даму Мақсаттары
11. Н. Смелзер «Социология» М.
12. Павленок П. Д. «Әлеуметтік жұмыстың теориясы, тарихы және методикасы», М., 2006 ж.
13. Аитов Н. А. « Білім беру социологиясы», А., 2002 ж.
14. Егемен Қазақстан 2004 – 11 ақпан, № 31
15. Апиева К. С. «Жастардың білім деңгейі және оның жұмыспен қамтаамасыз етуі». А., Экономика 2005 // 401-105 бет.
Жалпы білім беруді қамтамасыз етудің әдістері мен технологиялары
Жоспар:
Кіріспе
Негізгі бөлім
1. Жалпы білім беруді қамтамасыз етудің маңыздылығы
2. Негізгі мәселелер мен міндеттер
3. Мектепке дейінгі білім беру технологиясы
4. Бастауыш сынып оқушыларына кездесетін қиындықтардың шешу жолдары
және технологиялары
5. Білім беру жүйесіндегі әдістер мен технологиялар
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер
Кіріспе
XX ғасырдың ортасына дейін білім саласы жеке нақты елдің мемлекеттік
құрылымының маңызды элементінің бірі болатын мүмкіндігінше қатты, жабық
жүйе ретінде көрінді.
Курстық жұмысымның негізгі мақсаты болып, жас ұрпақты кәсіби іс-
әрекетке дайындау болды, яғни жастарды алдындағы буынның әлеуметтік
тәжірибесінің белгілі қорымен қаруландыру. Білім беру екі қызметті
орындады: экономикалық (жұмыс күшті дайындау) және әлеуметтік (жас ұрпақты
жан жақты дамыту және әлеуметтендіру). Адам дамуының қазіргі заманғы
әлеуметтік экономикалық деңгейі, ғылыми техникалық революция қарқынының
жеделдеуі жеке адамға экономикалық, қоғамдық, саяси, мәдени өмірдің
екпінді өзгерістеріне минималды шығынмен бейімделуіне мүмкіндік беретін әр
түрлі, көп деңгейлі, әр бағыттағы даярлықты талап етті.
Осылай білімнің ролін көру бірнеше ғасырлар бойы өзгерді; білім беру
дәуірінен бүгінгі күнге дейін. Білімді ізгілендіру идеясы мен тұлғаны
тұтастық дамыту тұжырымдамасынан елді индустрияландыруға қажетті жұмыс
күшін қалыптастыру себепкер шарты ретіндегі прагматикалық түсінуге дейін.
Адам капиталына экономикалық ұтымды инвестициядан адам дамуының
тұжырымдамасы контексіндегі білімнің әлеуметтік тиімділігінің кең
түсінігіне дейін.
Адам дамуының тұжырымдамасы білімнің кең және көп жоспарлы қызметтерін
танып, оған қоғамның іргелі мәселелерін шешуде басты ролді береді.
Басқа сөзбен айтқанда, білімнің қазіргі замандағы қызметі жастарды
қоғамдық жағдайлар мен міндеттерді ескере отырып, жастарды оның өмірлік
мақсаттарын жұзеге асыру құралы ретінде оқытуға қажетті жағдайларды жасау.
Басқаша айтқанда, өмірдің барлық көрінісіне жеке адамды жан жақты дайындау
адамның әлеуметтік жинақтылығын қамтамасыз ету құралы және катализаторы
ретінде қызмет етіп, әр түрлі өмірлік жағдайларда мүмкіндігінше кең таңдау
беру.
Қандай ел болмасын қоғамның өз білім жүйесіне ұзақ мерзімді
сенімділігі, сонымен қатар, оған азаматтардың сенімділігі (білім беру
жүйесін қаржыландыратын салықшылар ретінде) тек білім жүйесінің азаматтарға
өркендеуге қажетті білім мен құндылықтарға әсер етуп, қоғамда болып жатқан
терең экономиалық, саяси және әлеуметтік өзгерістерге бейімделу мүмкіндігі
болғанда ғана қамтамасыз етіледі.
Білім - жалпы кез келген ел үшін адам капиталын дамытудың маңызды
элементі болып табылады. Тек, әлеуетін қалыптастыру аналитикалық
қабілеттерін дамытуды қамтамасыз ететін тиісті дайындық алған жастар ғана
ұлттық экономиканы алға жылжытады, балаларды оқытады, азаматтық қоғамның
тірегі болады, орта буынды қалыптастырады, тиімді жұмыс істейтін үкіметті
басқарады және барлық қоғам өміріне әсер ететін маңызды шешімдер
қабылдайды.
Адам дамуының маңызды себепкер шарты ретінде білімге әр мемлекеттің
қазіргі заманғы өркениетке лайықты деңгейге және тұрғындар өмірінің
сапасына жету, кедейшілікпен күресу мүмкіндігі, тиімді жұмысбастылықты
қамтамасыз ету, әлеуметтік теңсіздік деңгейін төмендету және гендерлік пен
этникалық теңсіздікті жеңу, өылмысты азайту, саяси және ұлтаралық
жанжалдардың алдын алу және жеңу, тұрақты дамуды қамтамасыз ету, азаматтық
қоғамның құрылымын бекіту, адам құқығын сақтау және тиімді жүзеге асыруына
жағдай жасау сияқты әлеуметтік-экономикалық, саяси және гуманитарлық
мәселелердің жалпы кешенін анықтауға немесе шешуге жеткілікті маңызды әсер
ету жүктелген.
Білім түсінігінің құбылуы қоғамның қазіргі заманғы даму бет алыстарын
көрнекі бейнелейді. Білімнің жұйеленген білім, біліктілік, дағдыны, сапа
мен адамгершілік құндылықтарын мақсатты түрде беруді және игеруді
ұйымдастырушы процесс ретіндегі дәстүрлі түсінігі өзгерді.
Әлеуметтік жұмыстағы білімінің бүгінгі күндегі өзектілігі – білім,
біліктілік шығармашылық іс-әрекетте және әлемге деген эмоционалдық-құндылық
қатынасында іске асырылған, ұлттық бірегейлік пен рухани мәдениеті сақтау
және дамытудағы өоғам мен жеке тұлғаның іс-әрекетіне қажетті жағдай
тұрмысында адамзаттың әлеуметтік маңызды тәжірибесін игеруі мен байланысқан
тұлғаның дамуы мен өзін өзі дамыту процесі ретінде қарастырылады.
Білім әлеуметтік құбылыс пен процесс ретінде, әлеуметтік жүйе ретінде,
ақырында, әлеуметтік институт ретінде қоғам элементі болып, онда болып
жатқан барлық өзгерістерді іс жүзінде өз басынан бастан кешіреді. Бұл терең
құбылуларды басынан кешіріп отырған қоғамдағы білім беруге қарағанда екі
есе әділ. Қазақстандық қоғам бүгін дәл осындай болып табылады. Біздің
елімізде болып жатқан процесстердің өтпелі сипаты, демократизациялауға
байланысты экономикалық, саяси, әлеуметтік реформалар оның қозғалысы мен
нарықтық қатынасты басымдандыру жалпы білімнің әлеуметтік институтына және
оның жекелеген нақты жүйелеріне әсерін тигізе алмады. Сондықтан білімнің
адам әлеуетін дамытуына әсерін қарастыра отырып, оның жеке алынған адам мен
жалпы қоғаммен өзара байланысын қарастыру қажет.
Сонымен қатар, қазіргі әлемде білімнің маңыздылығы экономиканың жаңа
сапасын қалыптастырудың басты себепкер шарты ретінде ұлғаяды. Білімнің адам
әлеуетін қалыптасуына әсері де ұлғаяды. Адам әлеуетіне тума қабілеттері мен
дарындылығы, сонымен қатар, білімі мен машықтанған біліктілігі жатады. Адам
әлеуетіне қатысты ғаламдық өзгерістер әсерінен білім беріге де басқа
көзқарас қалыптасты. Білім беру процесінде адам тек білім алып қана қоймай,
өз қабілеттеріне көз жеткізеді, оның мүмкіндігінше жоғары деңгейлі білім
соғұрлым биік қабілеттерінің иесі екендігінің кепілі болады.
ХХІ ғасыр – жаһандық жаңалықтар ғасыры ғана емес, білімнің дәуірлеу
ғасыры да, өйткені ол қазіргі кезде мемлекеттің тұрақтры дамуы мен
қауіпсіздігін қамтамасыз етуде, сондай-ақ әлемдік нарықтағы, әлемдік
қоғамдастықтағы орнын айқындап, халықтың өмір сүру сапасы мен деңгейін
көтеруде айрықша маңызды роль атқарады.
Қазақстан - 2030стратегиясында: Біздің басты игіліктеріміздің
ішінде халқымыдың немесе былайша айтқанда, адам ресурстарының сапасы тұр.
Біздің ғылыми және шығармашылық әлеуетінің деңгейі жоғары, білім өресі биік
халқымыз бар. Бәз қолымыздағы огсындай баға жетпес капиталды жан –жақты
дамытуға және оның дамуы үшін барған сайын жаңа әрі неғұрлым өркениетті
жағдай туғызуға тиіспіз делінген болатын.
Білім – қоғам жағдайының көрінісі, жүйе айнасы.
1. Жалпы бастауыш білім беруді қамтамасыз етудің маңыздылығы
Адамның әлеуметтенуінің басты құралы – білім беру жүйесі, оның ролі
адамзат дамуының прогресімен бірге өседі. Құл иелену кезінің өзінде
мектептерде құл иеленушілердің балалары ған оқыған болатын. Олар басқару
қабілеттеріне, мәдениетке үйренген болатын. Білім беру тек дәрігерлер, заң,
рухани адамдарға ғана керек болатын. Тек индустриалды қоғам пайда болғаннан
кейін ғана білім беру маңызды әлеуметтік институтқа айналды. Ол өмір
талаптарына сай үнемі даму үстінде. Римлянардың өздері айтқан - өмір мектеп
үшін емес, мектеп өмір үшін. Қазіргі өмір білім беру жүйесіне қандай
талаптар қою керек?
Білім беруді басынан бастап, яғни бастауыш білім беруді жетілдіруден
бастау керек. Білім беру – шығармашылық процесс, сондықтан біз баланың
жастайынан бастап, ойлау, жаңалықтарға талпыну қабілеттерін дамыту
керекпіз.
Қазақстан Республикасының Конституциясына және білім туралы заңға сай
жалпы орта білім баршаға міндетті болып табылады. Жалпы орта білім
бастауыш, негізгі және жалпы білімді біріктіреді.
Үкіметтің саясаты сапалы орта білімге баршаның қолын жеткізуді
қамтамасыз етуге бағытталған. Бұл Қазақстанға білім беруді дамытудың 2005-
2010 жылдарға арналған Мемлекеттік бағдарламасының маңызды мақсаты болып
табылады. Бірақ Қазақстанға КСРО-дан мұраға қалған жағдай мен оның
географиялық, экономикалық, этникалық жіне әлеуметтік –мәдени ерекшеліктері
бұл қос мақсатқа жетуді қиынатуда.
Бастауыш білім берудегі жағдай міндетті жалпы орта білім беру ісінің
жағдайымен өзара тығыз байланысты, өйткені оның құрамдас бөлігі болып
табылады. Бастауыш біліммен Республикадағы балалардың толық қамтылғанына,
балаларды орта біліммен қамтуда әлі де шешілмеген проблемалар бар. Сапалы
орта білімге барлық балалардың, тіпті елдің түпкіріндегі және кез келген
әлеуметтік топтардың балаларының да жететіндей болуы керек. Орта білімге
қол жеткізу мониторигі және оның спасын бағалау осы салада қол жеткен
нәтижелердің тұрақтылығын қамтамсыз етудің негізі болып табылады.
Қазақстанда да ЮНЕСКО бастамшы болған Баршаға білім беру процесіне
кірісті. Баршаға білім беру жөніндегі қызмет орта білімнің сапасын
жақсартуға және оған қол жеткізуді кеңейтуге бағытталған, мұнда қыз
балаларға, аз ұлттарға және халықтың осал топтарынан шыққан балаларға
ерекше назар аударылған. Баршаға білім беру процесінде білім сапасының
маңыздылығы оған қол жеткізудің маңыздылығынан кем емес. Баршаға білім беру
мониторигі жөніндегі 2005 жылғы дүние жүзілік баяндамада Егер білім беру
процесі жоқ болса, мектеп деп аталатын мекемелерді балалармен тотыру тіпті
сандық мақсаттарды орындау үшін де жеткіліксіз делінген. Баршаға білім
берудің екі негізгі мақсаты 2015 жылға барлық балалардың, әсіресе халықтың
тұрмыс тауқыметін тартушы топтары мен аз ұлттарға жататын топтарына
жататындардың, сонымен бірге қыз балалардың жоғары сапалы тегін және
міндетті бастауыш білімге қол жеткізуін және алуын қарастырған. Бұл мақсат
Қазақчстанда білім беруді дамытудың 2005 - 2010 жылдарға арналған
Мемлекеттік бағдарламаның негізгі мақсаттармен тікелей байланысты.
Орта білімге қол жеткізу тең емес, ал мектепке бару негізгі және жалпы
деңгейде, бұл білім алудың міндеттілігіне қарамастан, жүз пайыздық емес.
Экономикалық қиянышылықтарға байланысты елде 500 мыңдай оқу орны жетіспеді
2000-2006 оқу жылында мектепке қатысты бастауыш және негізгі білім
секторларында тоқсан алты пайызды құрады, ал жоғары сыныптарда сексен жеті
пайыз болды. Келесі оқу жылында бұл көрсеткіш жоғары сыныптар бойынша
төмендеп кетті: бастауыш мектепке бару 99,8 пайыз болса, негізгі мектепте
92,6 пайыз, ал жоғары сыныптарда небары 79,1 пайыз болды.
Орта білімнің сапасына қатысты проблемалар да бар. Тәжірибеге 2004
жылы енгізілген, бірақ 2005 жылы байқаудан өткізілген Бірыңғай Ұлттық
Тестілеудің нәтижелері білім беру сапасының нашарлау үрдісі байқалғандығын
көрсетті. Ауылдық мектептер мен қазақ тіліндегі мектептерді, бітірушілерді
тестілеу нәтижелері қала мектептері және орыс тілді білім беретін мектепті
бітірушілермен салыстырғанда төмен болып шықты. Бұл білім беру сапасында
айырмашылықбар екендігін көрсетеді.
Қазақстанда 2005 жылдың ішінде 101 мектеп жабылып, 35 мектеп ашылған.
Бірінші сыныптағы оқушылар саны да төмендеу беталысын көрсетіп отыр: тек
қана өткен жылда оқушыларды мектепке қабылдау 19,2мыңға азайған. 2004-
2006оқу жылында бірінші сыныпта 236 мың бала оқыды.
Статистикалық мәліметтер жалпы оқушылар санының көр үлесін орта мектеп
оқушыларының саны 93,4 пайызын құрайды. Дәл осы уаытта бастауыш және
негізгі мектеп оқушыларының саны осындай типті мектептердің жабылуына
байланысты азайды. Қазақстан Республикасының статистика жөніндегі
агенттігінің мәліметтері бойынша 2006 жылы күндізгі мектептерде
оқушылардың саны 3044667 адамды құрады.
Ауыл мектептерінің оқушыларымен толықтыруының орта мөлшері жалпы
бастауыш мектепте 28 адам, негізгі мектепте 90, орта мектепте 516 адамды
құрады.
Жалпы орта білім беру мектебі балаларды жалпылай білімімен қамтамасыз
етудің іргетасы болады. Орта білім берудің сапасы мен қол жетерлігінен
мемлекеттің барлық балаларға, олардың жынысына, әлеуметтік ахуалына,
этникалық шығу тегіне, тұрғын орнына және денсаулығының жағдайына
қарамастан тең бастау мүмкіндіктерін қамтамасыз ету қабілеті байланысты
болады.
2. Негізгі мәселелер мен міндеттер
Білімге қол жеткізу. Ауыл және қала мәселелері.
Қазақстадық қалалық және ауылдық жерлерде орта білімге қол жеткізуде
айтарлықтай айырмашылықтар бар және ауыл балалары өздерінің қалалық
құрдастарына қарағанда едәуір нашар жағдайда қалып келеді.
2004-2005 оқу жылының басында Қазақстанда 8221 мектеп болса, оның 6080-
і ауылдық мектептер болды. Ауылдық жерлердегі білім беру проблемасы елдегі
оқушылардың санының жарты санына жуығын құрайды. Ауылдық мектептердің 1158
бастауыш, 1154 негізгі және 3741 орта мектеп. Сонымен бірге оқытуда ерекше
қажеттіліктері бар балалары үшін он екі мектеп, оқу жоспарларында ауылдық
жерлер үшін белгіленген пәндерді оқытуға бейімдендірілген жиырма төрт
мектеп жұмыс істеді.
Мектептер желісі ауылдық жерлерде біркелкі орналаспаған. 2002 жылы 492
елді қоныста ешқандай мектеп болмаса, 593 ауылда бастауыш және 625 елді
мекенде орта мектеп болған жоқ. Бұл сандардың білім беруді оңьайландыру
саясатын іске асыру процесінде ұлғая түсетіндігін айту керек.
Ауылдық жерлерде білім алуға қол жеткізуді шектеу екінші жағынан
халықтың кедейлігімен түсіндіріледі. Ауыл мектептерінің ғимараттарының
көпшілігі күрделі және ағымдағы жөндеулерді талап етеді, бұл үшін ата-
аналар төлеу керек. Ата-аналар балаларына мектеп формасын, оқулықтар мен
оқу құралдарын сатып алып береді. Ал табысы төмен отбасылардың
мүмкіншіліктері оған да келе бермейді. 2005 жылы тұрмысы нашар
отбасылардан шыққан мектеп жасындағы балалардың бір пайызы мектепке мүлдем
бармаған, олардың үштен бірінің мектепке бармауына қаражаттың жетімсіздігі
және денсаулықтарының нашарлығы себеп болған.
Ауылдық жерлерде сапалы білім алуға қол жеткізудегі теңсіздік сонымен
бірге ауылда білім беру сапасының жеткіліксіздігіне байланысты тереңдей
түснді. Ауыл мектептері негізінен шағын комплектілі болып келеді де
олардағы мұғалімдер бір мезгілде бірнеше сыныптарда сабақ береді. Бірақ
олардың көпшілігінің жеткілікті дайындықтары мен тәжірибесі жоқ. Кадр
мәселесі де проблема болып қалуда – мектептерде мұғалім жетіспейді, және
олардың көпшілігі басқа мамандықтар бойнша сабақ беруге мәжбүр болуда.
Ауыл мектебінің проблемаларын шешу жолдары аймақтық деңгейде
белгіленуде. әр түрлі отбасыларда жағдайды жақсарту үшін әр түрлі көзқарас
бар. әр түрлі стратегиялар қолданылады. Ауылдағы білім беру және ауылдық
жерлерде сапалы орта білімге қол жеткізуді қамтамасыз ету проблемасының
шешімі ұлттық деңгейде іс-шаралардың қабылдануын талап етеді. Басты
проблема әр түрлі деңгейлерде мектептер салу және жөндеуге қажетті
қорлардың, білікті мұғалімдерді ауыл мектептеріне жұмысқа тарту және
тұрмысы нашар отбасылардағы отбасыларға көмек көрсету үшін қаржының
тапшылығы болып отыр. Бұл проблемаларды шешу үшін Үкіме ауылдық жерлерде
мектептер салу мен жөндеуді қаржыландыруды қарастырған орта мерзімдік
Ауыл мектебі бағдарламасын іске асыруға кірісті. Тұрмысы тқмен
отбасыларына көмектесу мақсатымен баршаға білім беру бағдарламасы іске
асырылуда. Бұл бағдарламалардың нітижелеріне мұқият бақылау жүргізу және
соның негізінде ауылда білім алуға қол жеткізуді дамытудың мұнан арғы
стратегиясын тізу қажет.
Өмірлік дағдыларды дамытуға бағдарланған білім.
Қазіргі қолданып отырған орта білім стандарттары өмірге қажетті
дағдыларды дамытуды қарастырмаған. Мазмұндағы өзгерістер туралы ұсыныс бұл
компонетті ресми ұлттық оқу жоспарына енгізуге мүмкіндік берсе де, олар тек
фактілерді оқытуға ғана бағытталған. Жаңа оқу жоспарын жасау алдында өмірге
қажетті дағдыларға көңіл бөлудің жеткіліксіздігінің орнын толтырудың
балама жолдарын табу және бекіту керек. Мұны мектептің даму жоспарында
көрсетілген және әрбір осындай оқу орны үшін міндетті болатын әрекет
түрінде жасауға болады. Бұл үшін жинақталған халықаралық тәжірибені
зерттеу және ескеру керек.
Өмірге керекті дағдыларды дамыту жөніндегі әрекет, сонымен бірге
қоғамдық білім берумен байланысты болуы мүмкін. Қазақстанды осы кездің
өзінде осы мақсатпен кеңейтуге болатын, жұртшылықты тарту жөніндегі әрі
даму жобалары әске асырылуда.
Жалпы орта бiлiм беру саласында:
- балаларды мектепке дейiнгi бiлiм беру, сауықтыру және түзету
бағдарламаларымен дәйектi түрде қамтылуын ұлғайту жолымен балаларға бiлiм
алуда бастапқы тең мүмкiндiктер жасау;
- жалпы орта бiлiмнiң мазмұнын жаңарту;
- жалпы орта бiлiмнiң стандарттарын жетiлдiру, тиiмдi кадрлық қамтамасыз
ету, бiлiм беру ұйымдарының материалдық-техникалық базасын одан әрi дамыту,
әсiресе ауылдық жерде;
- мектепке дейiнгi ұйымдар, жалпы бiлiм беретiн мектептер мен түзету
ұйымдары үшiн отандық оқулықтар мен оқу-әдiстемелiк кешендердi басып
шығару.
Кәсiптiк бастауыш және орта бiлiм беру саласында:
- нақты экономика секторындағы ең жаңа технологиялар талаптарының
деңгейiнде еңбек ресурстарын сапалы даярлауға қажеттi жағдай жасау;
- кәсiптiк бастауыш және орта бiлiм беру ұйымдарының желiсiн өңiрлердiң
бiлiктi еңбек қызметкерлерi мен кәсiби орта бiлiмi бар мамандарға деген
сұраныстарына сәйкес келтiру;
- кәсiптiк бастауыш және орта бiлiм берудiң мемлекеттiк жалпы мiндеттi
стандарттарын жетiлдiру;
- кәсiптiк бастауыш және орта бiлiм беретiн ұйымдарға арналған арнайы
мамандықтар бойынша, жаңа буын оқулықтары мен оқу-әдiстемелiк кешендерiн
әзiрлеудi және басып шығаруды ұйымдастыру;
- негiзгi қорын қайта құруға, оқу ғимараттары мен жатақханаларды жаңартып
және күрделi жөндеуден өткiзудi, оқу құрал-жабдықтарын және техникасын
жаңартуды, педагогикалық кадрлар даярлау және қайта даярлауды ұйымдастыруға
мүмкiндiк беретiн кәсiптiк бастауыш және орта бiлiм беретiн ұйымдарын
қажеттi қаржыландыруды қамтамасыз ету.
Жоғары және жоғары оқу орнынан
кейiнгi бiлiм беру саласында:
- кәсiби жоғары бiлiмдi мамандар даярлауды жетiлдiру;
- ғылыми-педагогикалық кадрлар даярлауды жетiлдiру;
- кәсiптiк жоғары бiлiмнiң Даярлық бағыттары мен мамандықтары жiктеуiшiн
жетiлдiру;
- еңбек рыногының сұранысына сай жаңартылған бiлiм бағ-дарламаларының
негiзiнде мамандарды мақсатты даярлауды қамтамасыз ету;
- 2010 жылға бiрыңғай Еуропалық жоғары бiлiмнiң кеңiстiгiн (ЕЖБК) құру
негiзгi мақсат болып табылатын Болония процесiне қосылуға бағытталған
нысаналы жұмыс жүргiзу.
3. Мектепке дейінгі білім беру технологиясы
Бүкіл дүние жүзінде ерте және мектеп алдындағы білім беру маңызды
мәселе болып саналады. өйткені зерттеулермен дәлелденген оқытудағы ерте
және тең сөреге шығу көп дәрежедегі келешек білім алудығ табысты болуына
әсер ететіндігін түсіну артып келеді. Сондықтан да сапалы ерте және мектеп
алдындағы білім беру ағарту ісін реформалаудың стратегиялық мәселелердің
бірі болып табылады. Қазіргі кезде бес жастағы балалардың қырық пайызы және
алты жастағылардың алпыс пайызы мектепке дейінгі мекемелерге қатынауда.
2005 жылы мектеп алдындағы білім беруге арналған оқу материалдарының пакеті
енгізілген болатын. Бұл материалға мектеп алдындағы білім алушылардың қырық
пайызының қолдары жетеді. Оларға шығындар жергілікті бюджеттен төленеді.
Дамыған елдерде үйреншікті тәжірибеге айналған мектепке дейінгі білім
берумен балаларды неғұрлым көп қамтуды жеделдету керек. Бұл жөнінде
балалардың ең осал санатына – оқыту ерекше қабілеті бар балаларға,
экономикалық және географиялық факторлардан зәбірленушілерге және этникалық
азшылықтарға жататындарға артықшылық болу керек. Олардың барлығына мектепке
дейінгі мекемеге қатынауға мүмкіндік беру керек. Себебі бұл балалардың
ертеңгі келешегіне жәрдем жасайды. Осы мақсат үшін арнайы бағдарламалар
және қаржы механизмдерін жасау қажет. Мемлекеттік бағдарлама мәліметтеріне
сай, қазіргі кезде білім алуда ерекше қажеттіліктері бар елу екі мың бала
мектепке дейінгі біліммен қамтылмаған. Сонымен қатар арнайы мектепке
дейінгң топтардың саны қысқаруда.
2005 жылдың басында жаңа білім және ғылым министрі бір жыл ішінде
тиімді жас топтарындағы балалардың отыз пайызын бөбек жайларымен қамту және
мектеп алдындағы жастағы балалардың жетпіс бес пайызы мектепке дейінгі
білім беруді басты мақсат деп белгілейді. Бастауыш және орта білімге келер
болсақ, мұндағы басты маұсат олраға тең түрде қол жеткізу мен білім беру
сапасын арттыру басты мақсат болып отыр. Ол үшін жаңа мектептер алудың
кеңейтілген бағдарламасы іске асырылатын болады.
Шағын комплектілі мектеп
Қазақстанда шағын компелктілі мектептердің саны өсіп келеді. Білім
және ғылым министрлігі мәліметтері бойынша соңғы бес жыл ішінде мұндай
мектептердің саны 4,5 пайызға артқан. Шағын комплектілі мектептердің
проблемалары білікті оқытушылардың, оқу материалдары мен құрал
жабдықтарының жеткіліксіздігінен, жергілікті бюджеттерде қаржының
жоқтығынан және халықтың кедейлігінен, қажетті жөндеу жұмыстары жүргізудің
мүмкіндігінің жоқтығынан, оқытушылардың аралас жас топтарында сабақ оқыту
мамандығы бойынша біліктіліктерін арттыру бағдарламаларына қол
жеткізулерінің шектілігінен құралады.
Ауылдық жерлердегі мектептерді дамытудың ауыл мектебі арнайы
бағдарламасында мектеп ғимараттарын жөндей және салу ұарастырылған.
Қашықтан немесе сырттан оқу есебінен мұғалімдердің біліктіліктерін
арттырудың арнайы бағдарламаларын жасау, шағын комплектілі мектептерді оқу
материалдарымен, мұғалімдер үшін оқу құралдарымен және қажетті құрал
жабдықтарымен қамтамасыз етудің де маңызы зор.
Оқыту тілі.
Түрлі тілдерде оқыту болашақ мұғалімдерді дайындау, қазіргілерінің
біліктіліктерін арттыру және оқу материалдары мен мұғалімдер үшін
қүралдарын ... жалғасы
Жоспар:
Кіріспе
Негізгі бөлім
1. Жалпы білім беруді қамтамасыз етудің маңыздылығы
2. Негізгі мәселелер мен міндеттер
3. Мектепке дейінгі білім беру технологиясы
4. Бастауыш сынып оқушыларына кездесетін қиындықтардың шешу жолдары
және технологиялары
5. Білім беру жүйесіндегі әдістер мен технологиялар
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер
Кіріспе
XX ғасырдың ортасына дейін білім саласы жеке нақты елдің мемлекеттік
құрылымының маңызды элементінің бірі болатын мүмкіндігінше қатты, жабық
жүйе ретінде көрінді.
Курстық жұмысымның негізгі мақсаты болып, жас ұрпақты кәсіби іс-
әрекетке дайындау болды, яғни жастарды алдындағы буынның әлеуметтік
тәжірибесінің белгілі қорымен қаруландыру. Білім беру екі қызметті
орындады: экономикалық (жұмыс күшті дайындау) және әлеуметтік (жас ұрпақты
жан жақты дамыту және әлеуметтендіру). Адам дамуының қазіргі заманғы
әлеуметтік экономикалық деңгейі, ғылыми техникалық революция қарқынының
жеделдеуі жеке адамға экономикалық, қоғамдық, саяси, мәдени өмірдің
екпінді өзгерістеріне минималды шығынмен бейімделуіне мүмкіндік беретін әр
түрлі, көп деңгейлі, әр бағыттағы даярлықты талап етті.
Осылай білімнің ролін көру бірнеше ғасырлар бойы өзгерді; білім беру
дәуірінен бүгінгі күнге дейін. Білімді ізгілендіру идеясы мен тұлғаны
тұтастық дамыту тұжырымдамасынан елді индустрияландыруға қажетті жұмыс
күшін қалыптастыру себепкер шарты ретіндегі прагматикалық түсінуге дейін.
Адам капиталына экономикалық ұтымды инвестициядан адам дамуының
тұжырымдамасы контексіндегі білімнің әлеуметтік тиімділігінің кең
түсінігіне дейін.
Адам дамуының тұжырымдамасы білімнің кең және көп жоспарлы қызметтерін
танып, оған қоғамның іргелі мәселелерін шешуде басты ролді береді.
Басқа сөзбен айтқанда, білімнің қазіргі замандағы қызметі жастарды
қоғамдық жағдайлар мен міндеттерді ескере отырып, жастарды оның өмірлік
мақсаттарын жұзеге асыру құралы ретінде оқытуға қажетті жағдайларды жасау.
Басқаша айтқанда, өмірдің барлық көрінісіне жеке адамды жан жақты дайындау
адамның әлеуметтік жинақтылығын қамтамасыз ету құралы және катализаторы
ретінде қызмет етіп, әр түрлі өмірлік жағдайларда мүмкіндігінше кең таңдау
беру.
Қандай ел болмасын қоғамның өз білім жүйесіне ұзақ мерзімді
сенімділігі, сонымен қатар, оған азаматтардың сенімділігі (білім беру
жүйесін қаржыландыратын салықшылар ретінде) тек білім жүйесінің азаматтарға
өркендеуге қажетті білім мен құндылықтарға әсер етуп, қоғамда болып жатқан
терең экономиалық, саяси және әлеуметтік өзгерістерге бейімделу мүмкіндігі
болғанда ғана қамтамасыз етіледі.
Білім - жалпы кез келген ел үшін адам капиталын дамытудың маңызды
элементі болып табылады. Тек, әлеуетін қалыптастыру аналитикалық
қабілеттерін дамытуды қамтамасыз ететін тиісті дайындық алған жастар ғана
ұлттық экономиканы алға жылжытады, балаларды оқытады, азаматтық қоғамның
тірегі болады, орта буынды қалыптастырады, тиімді жұмыс істейтін үкіметті
басқарады және барлық қоғам өміріне әсер ететін маңызды шешімдер
қабылдайды.
Адам дамуының маңызды себепкер шарты ретінде білімге әр мемлекеттің
қазіргі заманғы өркениетке лайықты деңгейге және тұрғындар өмірінің
сапасына жету, кедейшілікпен күресу мүмкіндігі, тиімді жұмысбастылықты
қамтамасыз ету, әлеуметтік теңсіздік деңгейін төмендету және гендерлік пен
этникалық теңсіздікті жеңу, өылмысты азайту, саяси және ұлтаралық
жанжалдардың алдын алу және жеңу, тұрақты дамуды қамтамасыз ету, азаматтық
қоғамның құрылымын бекіту, адам құқығын сақтау және тиімді жүзеге асыруына
жағдай жасау сияқты әлеуметтік-экономикалық, саяси және гуманитарлық
мәселелердің жалпы кешенін анықтауға немесе шешуге жеткілікті маңызды әсер
ету жүктелген.
Білім түсінігінің құбылуы қоғамның қазіргі заманғы даму бет алыстарын
көрнекі бейнелейді. Білімнің жұйеленген білім, біліктілік, дағдыны, сапа
мен адамгершілік құндылықтарын мақсатты түрде беруді және игеруді
ұйымдастырушы процесс ретіндегі дәстүрлі түсінігі өзгерді.
Әлеуметтік жұмыстағы білімінің бүгінгі күндегі өзектілігі – білім,
біліктілік шығармашылық іс-әрекетте және әлемге деген эмоционалдық-құндылық
қатынасында іске асырылған, ұлттық бірегейлік пен рухани мәдениеті сақтау
және дамытудағы өоғам мен жеке тұлғаның іс-әрекетіне қажетті жағдай
тұрмысында адамзаттың әлеуметтік маңызды тәжірибесін игеруі мен байланысқан
тұлғаның дамуы мен өзін өзі дамыту процесі ретінде қарастырылады.
Білім әлеуметтік құбылыс пен процесс ретінде, әлеуметтік жүйе ретінде,
ақырында, әлеуметтік институт ретінде қоғам элементі болып, онда болып
жатқан барлық өзгерістерді іс жүзінде өз басынан бастан кешіреді. Бұл терең
құбылуларды басынан кешіріп отырған қоғамдағы білім беруге қарағанда екі
есе әділ. Қазақстандық қоғам бүгін дәл осындай болып табылады. Біздің
елімізде болып жатқан процесстердің өтпелі сипаты, демократизациялауға
байланысты экономикалық, саяси, әлеуметтік реформалар оның қозғалысы мен
нарықтық қатынасты басымдандыру жалпы білімнің әлеуметтік институтына және
оның жекелеген нақты жүйелеріне әсерін тигізе алмады. Сондықтан білімнің
адам әлеуетін дамытуына әсерін қарастыра отырып, оның жеке алынған адам мен
жалпы қоғаммен өзара байланысын қарастыру қажет.
Сонымен қатар, қазіргі әлемде білімнің маңыздылығы экономиканың жаңа
сапасын қалыптастырудың басты себепкер шарты ретінде ұлғаяды. Білімнің адам
әлеуетін қалыптасуына әсері де ұлғаяды. Адам әлеуетіне тума қабілеттері мен
дарындылығы, сонымен қатар, білімі мен машықтанған біліктілігі жатады. Адам
әлеуетіне қатысты ғаламдық өзгерістер әсерінен білім беріге де басқа
көзқарас қалыптасты. Білім беру процесінде адам тек білім алып қана қоймай,
өз қабілеттеріне көз жеткізеді, оның мүмкіндігінше жоғары деңгейлі білім
соғұрлым биік қабілеттерінің иесі екендігінің кепілі болады.
ХХІ ғасыр – жаһандық жаңалықтар ғасыры ғана емес, білімнің дәуірлеу
ғасыры да, өйткені ол қазіргі кезде мемлекеттің тұрақтры дамуы мен
қауіпсіздігін қамтамасыз етуде, сондай-ақ әлемдік нарықтағы, әлемдік
қоғамдастықтағы орнын айқындап, халықтың өмір сүру сапасы мен деңгейін
көтеруде айрықша маңызды роль атқарады.
Қазақстан - 2030стратегиясында: Біздің басты игіліктеріміздің
ішінде халқымыдың немесе былайша айтқанда, адам ресурстарының сапасы тұр.
Біздің ғылыми және шығармашылық әлеуетінің деңгейі жоғары, білім өресі биік
халқымыз бар. Бәз қолымыздағы огсындай баға жетпес капиталды жан –жақты
дамытуға және оның дамуы үшін барған сайын жаңа әрі неғұрлым өркениетті
жағдай туғызуға тиіспіз делінген болатын.
Білім – қоғам жағдайының көрінісі, жүйе айнасы.
1. Жалпы бастауыш білім беруді қамтамасыз етудің маңыздылығы
Адамның әлеуметтенуінің басты құралы – білім беру жүйесі, оның ролі
адамзат дамуының прогресімен бірге өседі. Құл иелену кезінің өзінде
мектептерде құл иеленушілердің балалары ған оқыған болатын. Олар басқару
қабілеттеріне, мәдениетке үйренген болатын. Білім беру тек дәрігерлер, заң,
рухани адамдарға ғана керек болатын. Тек индустриалды қоғам пайда болғаннан
кейін ғана білім беру маңызды әлеуметтік институтқа айналды. Ол өмір
талаптарына сай үнемі даму үстінде. Римлянардың өздері айтқан - өмір мектеп
үшін емес, мектеп өмір үшін. Қазіргі өмір білім беру жүйесіне қандай
талаптар қою керек?
Білім беруді басынан бастап, яғни бастауыш білім беруді жетілдіруден
бастау керек. Білім беру – шығармашылық процесс, сондықтан біз баланың
жастайынан бастап, ойлау, жаңалықтарға талпыну қабілеттерін дамыту
керекпіз.
Қазақстан Республикасының Конституциясына және білім туралы заңға сай
жалпы орта білім баршаға міндетті болып табылады. Жалпы орта білім
бастауыш, негізгі және жалпы білімді біріктіреді.
Үкіметтің саясаты сапалы орта білімге баршаның қолын жеткізуді
қамтамасыз етуге бағытталған. Бұл Қазақстанға білім беруді дамытудың 2005-
2010 жылдарға арналған Мемлекеттік бағдарламасының маңызды мақсаты болып
табылады. Бірақ Қазақстанға КСРО-дан мұраға қалған жағдай мен оның
географиялық, экономикалық, этникалық жіне әлеуметтік –мәдени ерекшеліктері
бұл қос мақсатқа жетуді қиынатуда.
Бастауыш білім берудегі жағдай міндетті жалпы орта білім беру ісінің
жағдайымен өзара тығыз байланысты, өйткені оның құрамдас бөлігі болып
табылады. Бастауыш біліммен Республикадағы балалардың толық қамтылғанына,
балаларды орта біліммен қамтуда әлі де шешілмеген проблемалар бар. Сапалы
орта білімге барлық балалардың, тіпті елдің түпкіріндегі және кез келген
әлеуметтік топтардың балаларының да жететіндей болуы керек. Орта білімге
қол жеткізу мониторигі және оның спасын бағалау осы салада қол жеткен
нәтижелердің тұрақтылығын қамтамсыз етудің негізі болып табылады.
Қазақстанда да ЮНЕСКО бастамшы болған Баршаға білім беру процесіне
кірісті. Баршаға білім беру жөніндегі қызмет орта білімнің сапасын
жақсартуға және оған қол жеткізуді кеңейтуге бағытталған, мұнда қыз
балаларға, аз ұлттарға және халықтың осал топтарынан шыққан балаларға
ерекше назар аударылған. Баршаға білім беру процесінде білім сапасының
маңыздылығы оған қол жеткізудің маңыздылығынан кем емес. Баршаға білім беру
мониторигі жөніндегі 2005 жылғы дүние жүзілік баяндамада Егер білім беру
процесі жоқ болса, мектеп деп аталатын мекемелерді балалармен тотыру тіпті
сандық мақсаттарды орындау үшін де жеткіліксіз делінген. Баршаға білім
берудің екі негізгі мақсаты 2015 жылға барлық балалардың, әсіресе халықтың
тұрмыс тауқыметін тартушы топтары мен аз ұлттарға жататын топтарына
жататындардың, сонымен бірге қыз балалардың жоғары сапалы тегін және
міндетті бастауыш білімге қол жеткізуін және алуын қарастырған. Бұл мақсат
Қазақчстанда білім беруді дамытудың 2005 - 2010 жылдарға арналған
Мемлекеттік бағдарламаның негізгі мақсаттармен тікелей байланысты.
Орта білімге қол жеткізу тең емес, ал мектепке бару негізгі және жалпы
деңгейде, бұл білім алудың міндеттілігіне қарамастан, жүз пайыздық емес.
Экономикалық қиянышылықтарға байланысты елде 500 мыңдай оқу орны жетіспеді
2000-2006 оқу жылында мектепке қатысты бастауыш және негізгі білім
секторларында тоқсан алты пайызды құрады, ал жоғары сыныптарда сексен жеті
пайыз болды. Келесі оқу жылында бұл көрсеткіш жоғары сыныптар бойынша
төмендеп кетті: бастауыш мектепке бару 99,8 пайыз болса, негізгі мектепте
92,6 пайыз, ал жоғары сыныптарда небары 79,1 пайыз болды.
Орта білімнің сапасына қатысты проблемалар да бар. Тәжірибеге 2004
жылы енгізілген, бірақ 2005 жылы байқаудан өткізілген Бірыңғай Ұлттық
Тестілеудің нәтижелері білім беру сапасының нашарлау үрдісі байқалғандығын
көрсетті. Ауылдық мектептер мен қазақ тіліндегі мектептерді, бітірушілерді
тестілеу нәтижелері қала мектептері және орыс тілді білім беретін мектепті
бітірушілермен салыстырғанда төмен болып шықты. Бұл білім беру сапасында
айырмашылықбар екендігін көрсетеді.
Қазақстанда 2005 жылдың ішінде 101 мектеп жабылып, 35 мектеп ашылған.
Бірінші сыныптағы оқушылар саны да төмендеу беталысын көрсетіп отыр: тек
қана өткен жылда оқушыларды мектепке қабылдау 19,2мыңға азайған. 2004-
2006оқу жылында бірінші сыныпта 236 мың бала оқыды.
Статистикалық мәліметтер жалпы оқушылар санының көр үлесін орта мектеп
оқушыларының саны 93,4 пайызын құрайды. Дәл осы уаытта бастауыш және
негізгі мектеп оқушыларының саны осындай типті мектептердің жабылуына
байланысты азайды. Қазақстан Республикасының статистика жөніндегі
агенттігінің мәліметтері бойынша 2006 жылы күндізгі мектептерде
оқушылардың саны 3044667 адамды құрады.
Ауыл мектептерінің оқушыларымен толықтыруының орта мөлшері жалпы
бастауыш мектепте 28 адам, негізгі мектепте 90, орта мектепте 516 адамды
құрады.
Жалпы орта білім беру мектебі балаларды жалпылай білімімен қамтамасыз
етудің іргетасы болады. Орта білім берудің сапасы мен қол жетерлігінен
мемлекеттің барлық балаларға, олардың жынысына, әлеуметтік ахуалына,
этникалық шығу тегіне, тұрғын орнына және денсаулығының жағдайына
қарамастан тең бастау мүмкіндіктерін қамтамасыз ету қабілеті байланысты
болады.
2. Негізгі мәселелер мен міндеттер
Білімге қол жеткізу. Ауыл және қала мәселелері.
Қазақстадық қалалық және ауылдық жерлерде орта білімге қол жеткізуде
айтарлықтай айырмашылықтар бар және ауыл балалары өздерінің қалалық
құрдастарына қарағанда едәуір нашар жағдайда қалып келеді.
2004-2005 оқу жылының басында Қазақстанда 8221 мектеп болса, оның 6080-
і ауылдық мектептер болды. Ауылдық жерлердегі білім беру проблемасы елдегі
оқушылардың санының жарты санына жуығын құрайды. Ауылдық мектептердің 1158
бастауыш, 1154 негізгі және 3741 орта мектеп. Сонымен бірге оқытуда ерекше
қажеттіліктері бар балалары үшін он екі мектеп, оқу жоспарларында ауылдық
жерлер үшін белгіленген пәндерді оқытуға бейімдендірілген жиырма төрт
мектеп жұмыс істеді.
Мектептер желісі ауылдық жерлерде біркелкі орналаспаған. 2002 жылы 492
елді қоныста ешқандай мектеп болмаса, 593 ауылда бастауыш және 625 елді
мекенде орта мектеп болған жоқ. Бұл сандардың білім беруді оңьайландыру
саясатын іске асыру процесінде ұлғая түсетіндігін айту керек.
Ауылдық жерлерде білім алуға қол жеткізуді шектеу екінші жағынан
халықтың кедейлігімен түсіндіріледі. Ауыл мектептерінің ғимараттарының
көпшілігі күрделі және ағымдағы жөндеулерді талап етеді, бұл үшін ата-
аналар төлеу керек. Ата-аналар балаларына мектеп формасын, оқулықтар мен
оқу құралдарын сатып алып береді. Ал табысы төмен отбасылардың
мүмкіншіліктері оған да келе бермейді. 2005 жылы тұрмысы нашар
отбасылардан шыққан мектеп жасындағы балалардың бір пайызы мектепке мүлдем
бармаған, олардың үштен бірінің мектепке бармауына қаражаттың жетімсіздігі
және денсаулықтарының нашарлығы себеп болған.
Ауылдық жерлерде сапалы білім алуға қол жеткізудегі теңсіздік сонымен
бірге ауылда білім беру сапасының жеткіліксіздігіне байланысты тереңдей
түснді. Ауыл мектептері негізінен шағын комплектілі болып келеді де
олардағы мұғалімдер бір мезгілде бірнеше сыныптарда сабақ береді. Бірақ
олардың көпшілігінің жеткілікті дайындықтары мен тәжірибесі жоқ. Кадр
мәселесі де проблема болып қалуда – мектептерде мұғалім жетіспейді, және
олардың көпшілігі басқа мамандықтар бойнша сабақ беруге мәжбүр болуда.
Ауыл мектебінің проблемаларын шешу жолдары аймақтық деңгейде
белгіленуде. әр түрлі отбасыларда жағдайды жақсарту үшін әр түрлі көзқарас
бар. әр түрлі стратегиялар қолданылады. Ауылдағы білім беру және ауылдық
жерлерде сапалы орта білімге қол жеткізуді қамтамасыз ету проблемасының
шешімі ұлттық деңгейде іс-шаралардың қабылдануын талап етеді. Басты
проблема әр түрлі деңгейлерде мектептер салу және жөндеуге қажетті
қорлардың, білікті мұғалімдерді ауыл мектептеріне жұмысқа тарту және
тұрмысы нашар отбасылардағы отбасыларға көмек көрсету үшін қаржының
тапшылығы болып отыр. Бұл проблемаларды шешу үшін Үкіме ауылдық жерлерде
мектептер салу мен жөндеуді қаржыландыруды қарастырған орта мерзімдік
Ауыл мектебі бағдарламасын іске асыруға кірісті. Тұрмысы тқмен
отбасыларына көмектесу мақсатымен баршаға білім беру бағдарламасы іске
асырылуда. Бұл бағдарламалардың нітижелеріне мұқият бақылау жүргізу және
соның негізінде ауылда білім алуға қол жеткізуді дамытудың мұнан арғы
стратегиясын тізу қажет.
Өмірлік дағдыларды дамытуға бағдарланған білім.
Қазіргі қолданып отырған орта білім стандарттары өмірге қажетті
дағдыларды дамытуды қарастырмаған. Мазмұндағы өзгерістер туралы ұсыныс бұл
компонетті ресми ұлттық оқу жоспарына енгізуге мүмкіндік берсе де, олар тек
фактілерді оқытуға ғана бағытталған. Жаңа оқу жоспарын жасау алдында өмірге
қажетті дағдыларға көңіл бөлудің жеткіліксіздігінің орнын толтырудың
балама жолдарын табу және бекіту керек. Мұны мектептің даму жоспарында
көрсетілген және әрбір осындай оқу орны үшін міндетті болатын әрекет
түрінде жасауға болады. Бұл үшін жинақталған халықаралық тәжірибені
зерттеу және ескеру керек.
Өмірге керекті дағдыларды дамыту жөніндегі әрекет, сонымен бірге
қоғамдық білім берумен байланысты болуы мүмкін. Қазақстанды осы кездің
өзінде осы мақсатпен кеңейтуге болатын, жұртшылықты тарту жөніндегі әрі
даму жобалары әске асырылуда.
Жалпы орта бiлiм беру саласында:
- балаларды мектепке дейiнгi бiлiм беру, сауықтыру және түзету
бағдарламаларымен дәйектi түрде қамтылуын ұлғайту жолымен балаларға бiлiм
алуда бастапқы тең мүмкiндiктер жасау;
- жалпы орта бiлiмнiң мазмұнын жаңарту;
- жалпы орта бiлiмнiң стандарттарын жетiлдiру, тиiмдi кадрлық қамтамасыз
ету, бiлiм беру ұйымдарының материалдық-техникалық базасын одан әрi дамыту,
әсiресе ауылдық жерде;
- мектепке дейiнгi ұйымдар, жалпы бiлiм беретiн мектептер мен түзету
ұйымдары үшiн отандық оқулықтар мен оқу-әдiстемелiк кешендердi басып
шығару.
Кәсiптiк бастауыш және орта бiлiм беру саласында:
- нақты экономика секторындағы ең жаңа технологиялар талаптарының
деңгейiнде еңбек ресурстарын сапалы даярлауға қажеттi жағдай жасау;
- кәсiптiк бастауыш және орта бiлiм беру ұйымдарының желiсiн өңiрлердiң
бiлiктi еңбек қызметкерлерi мен кәсiби орта бiлiмi бар мамандарға деген
сұраныстарына сәйкес келтiру;
- кәсiптiк бастауыш және орта бiлiм берудiң мемлекеттiк жалпы мiндеттi
стандарттарын жетiлдiру;
- кәсiптiк бастауыш және орта бiлiм беретiн ұйымдарға арналған арнайы
мамандықтар бойынша, жаңа буын оқулықтары мен оқу-әдiстемелiк кешендерiн
әзiрлеудi және басып шығаруды ұйымдастыру;
- негiзгi қорын қайта құруға, оқу ғимараттары мен жатақханаларды жаңартып
және күрделi жөндеуден өткiзудi, оқу құрал-жабдықтарын және техникасын
жаңартуды, педагогикалық кадрлар даярлау және қайта даярлауды ұйымдастыруға
мүмкiндiк беретiн кәсiптiк бастауыш және орта бiлiм беретiн ұйымдарын
қажеттi қаржыландыруды қамтамасыз ету.
Жоғары және жоғары оқу орнынан
кейiнгi бiлiм беру саласында:
- кәсiби жоғары бiлiмдi мамандар даярлауды жетiлдiру;
- ғылыми-педагогикалық кадрлар даярлауды жетiлдiру;
- кәсiптiк жоғары бiлiмнiң Даярлық бағыттары мен мамандықтары жiктеуiшiн
жетiлдiру;
- еңбек рыногының сұранысына сай жаңартылған бiлiм бағ-дарламаларының
негiзiнде мамандарды мақсатты даярлауды қамтамасыз ету;
- 2010 жылға бiрыңғай Еуропалық жоғары бiлiмнiң кеңiстiгiн (ЕЖБК) құру
негiзгi мақсат болып табылатын Болония процесiне қосылуға бағытталған
нысаналы жұмыс жүргiзу.
3. Мектепке дейінгі білім беру технологиясы
Бүкіл дүние жүзінде ерте және мектеп алдындағы білім беру маңызды
мәселе болып саналады. өйткені зерттеулермен дәлелденген оқытудағы ерте
және тең сөреге шығу көп дәрежедегі келешек білім алудығ табысты болуына
әсер ететіндігін түсіну артып келеді. Сондықтан да сапалы ерте және мектеп
алдындағы білім беру ағарту ісін реформалаудың стратегиялық мәселелердің
бірі болып табылады. Қазіргі кезде бес жастағы балалардың қырық пайызы және
алты жастағылардың алпыс пайызы мектепке дейінгі мекемелерге қатынауда.
2005 жылы мектеп алдындағы білім беруге арналған оқу материалдарының пакеті
енгізілген болатын. Бұл материалға мектеп алдындағы білім алушылардың қырық
пайызының қолдары жетеді. Оларға шығындар жергілікті бюджеттен төленеді.
Дамыған елдерде үйреншікті тәжірибеге айналған мектепке дейінгі білім
берумен балаларды неғұрлым көп қамтуды жеделдету керек. Бұл жөнінде
балалардың ең осал санатына – оқыту ерекше қабілеті бар балаларға,
экономикалық және географиялық факторлардан зәбірленушілерге және этникалық
азшылықтарға жататындарға артықшылық болу керек. Олардың барлығына мектепке
дейінгі мекемеге қатынауға мүмкіндік беру керек. Себебі бұл балалардың
ертеңгі келешегіне жәрдем жасайды. Осы мақсат үшін арнайы бағдарламалар
және қаржы механизмдерін жасау қажет. Мемлекеттік бағдарлама мәліметтеріне
сай, қазіргі кезде білім алуда ерекше қажеттіліктері бар елу екі мың бала
мектепке дейінгі біліммен қамтылмаған. Сонымен қатар арнайы мектепке
дейінгң топтардың саны қысқаруда.
2005 жылдың басында жаңа білім және ғылым министрі бір жыл ішінде
тиімді жас топтарындағы балалардың отыз пайызын бөбек жайларымен қамту және
мектеп алдындағы жастағы балалардың жетпіс бес пайызы мектепке дейінгі
білім беруді басты мақсат деп белгілейді. Бастауыш және орта білімге келер
болсақ, мұндағы басты маұсат олраға тең түрде қол жеткізу мен білім беру
сапасын арттыру басты мақсат болып отыр. Ол үшін жаңа мектептер алудың
кеңейтілген бағдарламасы іске асырылатын болады.
Шағын комплектілі мектеп
Қазақстанда шағын компелктілі мектептердің саны өсіп келеді. Білім
және ғылым министрлігі мәліметтері бойынша соңғы бес жыл ішінде мұндай
мектептердің саны 4,5 пайызға артқан. Шағын комплектілі мектептердің
проблемалары білікті оқытушылардың, оқу материалдары мен құрал
жабдықтарының жеткіліксіздігінен, жергілікті бюджеттерде қаржының
жоқтығынан және халықтың кедейлігінен, қажетті жөндеу жұмыстары жүргізудің
мүмкіндігінің жоқтығынан, оқытушылардың аралас жас топтарында сабақ оқыту
мамандығы бойынша біліктіліктерін арттыру бағдарламаларына қол
жеткізулерінің шектілігінен құралады.
Ауылдық жерлердегі мектептерді дамытудың ауыл мектебі арнайы
бағдарламасында мектеп ғимараттарын жөндей және салу ұарастырылған.
Қашықтан немесе сырттан оқу есебінен мұғалімдердің біліктіліктерін
арттырудың арнайы бағдарламаларын жасау, шағын комплектілі мектептерді оқу
материалдарымен, мұғалімдер үшін оқу құралдарымен және қажетті құрал
жабдықтарымен қамтамасыз етудің де маңызы зор.
Оқыту тілі.
Түрлі тілдерде оқыту болашақ мұғалімдерді дайындау, қазіргілерінің
біліктіліктерін арттыру және оқу материалдары мен мұғалімдер үшін
қүралдарын ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz