Аграрлық саланы дамытуға байланысты туындаған экономикадағы теориялар

1. Агроөнеркәсіп кешені: күрделі құрылымы
2. Ауыл шаруашылығында жер негізі
3. Өсімдік шаруашылығының салалары
4. Мал шаруашылығының жас және ежелгі саласы
Пайдаланған әдебиет тізімі.

АӨК құрамы мен маңызы. Агроөнеркәсіп кешені: күрделі құрылым. Осы уақытқа дейін біз өндіріс құралдарын — машиналар, конструкциялық материалдар, отын шығаратын салаларды оқып үйреніп келдік. Дегенмен, адамдар үшін, ең алдымен, азық-түлік өнімдері қажет. Олардың негізгі бөлігін ауыл шаруашылығы өндіреді.
Ауыл шаруашылық өнімдерін өндіріп қоюдың өзі жеткіліксіз. Оны сақтап, сапалы түрде өңдегеннен кейін халыққа уақытында жеткізу керек. Ауыл шаруашылығы бұл мәселелерді басқа салалардың көмегінсіз шеше алмайды. Сондықтан, оның қажеттіліктерін қамтамасыз етіп, өнімдерін өңдейтін өнеркәсіп өндірістері мен ауыл шаруашылығының арасында тікелей байланыс қалыптасқан. Басқаша айтқанда, агроөнеркәсіп кешені (АӨК) пайда болды.
Агроөнеркәсіптік кешен халықты азық-түлікпен, ал өнеркәсіпті халық тұтынатын тауарлар жасап шығаруға қажетті шикізатпен қамтамасыз етуді негізгі максат ететін көптеген салаларды біріктіреді.
АӨК құрамында үш негізгі буын бар. I буын АӨК-ке кызмет көрсететін, оны техникамен, тыңайтқыштармен қамтамасыз ететін салалар құрайды. II буын - бұл ауыл шаруашылығы, ал ІІІ буын - тамақ және жеңіл өнеркәсіптері. Олар ауыл шаруашылығы өнімдерін халық тұтынатын тауарларға айналдырады.
Жұмыскерлердің саны жөнінен (2,4 млн адам) АӨК аса ірі салааралық кешен болып табылады. Ол елдегі ішкі жалпы өнімнің 1/10 бөлігін береді. АӨК өнімдері барлық тауар саудасының 50%-дан артырып кұрайтындыктан, халықтың әл-ауқатын жақсартуға әсерін тигізеді. Сонымен бірге өнімдері шет елдерге сатылады. Мысалы, бидай Қазақстанның маңызы жөнінен бесінші экспорттык тауары.

1. Қазақстанның экономикасы және әлеуметтік жағдайы Р.С.Бейсембаева.
2. Экономика теория негіздері (1993ж).
3. Аграрлық саладағы негіздер Д.Серикбаев.

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Тақырыбы: Аграрлық саланы дамытуға байланысты туындаған экономикадағы
теориялар.

Жоспар:
1. Агроөнеркәсіп кешені: күрделі құрылымы
2. Ауыл шаруашылығында жер негізі
3. Өсімдік шаруашылығының салалары
4. Мал шаруашылығының жас және ежелгі саласы
Пайдаланған әдебиет тізімі.

1. Агроөнеркәсіп кешені: күрделі құрылымы
АӨК құрамы мен маңызы. Агроөнеркәсіп кешені: күрделі құрылым. Осы
уақытқа дейін біз өндіріс құралдарын — машиналар, конструкциялық
материалдар, отын шығаратын салаларды оқып үйреніп келдік. Дегенмен,
адамдар үшін, ең алдымен, азық-түлік өнімдері қажет. Олардың негізгі
бөлігін ауыл шаруашылығы өндіреді.
Ауыл шаруашылық өнімдерін өндіріп қоюдың өзі жеткіліксіз. Оны сақтап,
сапалы түрде өңдегеннен кейін халыққа уақытында жеткізу керек. Ауыл
шаруашылығы бұл мәселелерді басқа салалардың көмегінсіз шеше алмайды.
Сондықтан, оның қажеттіліктерін қамтамасыз етіп, өнімдерін өңдейтін
өнеркәсіп өндірістері мен ауыл шаруашылығының арасында тікелей байланыс
қалыптасқан. Басқаша айтқанда, агроөнеркәсіп кешені (АӨК) пайда болды.
Агроөнеркәсіптік кешен халықты азық-түлікпен, ал өнеркәсіпті халық
тұтынатын тауарлар жасап шығаруға қажетті шикізатпен қамтамасыз етуді
негізгі максат ететін көптеген салаларды біріктіреді.
АӨК құрамында үш негізгі буын бар. I буын АӨК-ке кызмет көрсететін,
оны техникамен, тыңайтқыштармен қамтамасыз ететін салалар құрайды. II буын
- бұл ауыл шаруашылығы, ал ІІІ буын - тамақ және жеңіл өнеркәсіптері. Олар
ауыл шаруашылығы өнімдерін халық тұтынатын тауарларға айналдырады.
Жұмыскерлердің саны жөнінен (2,4 млн адам) АӨК аса ірі салааралық
кешен болып табылады. Ол елдегі ішкі жалпы өнімнің 110 бөлігін береді. АӨК
өнімдері барлық тауар саудасының 50%-дан артырып кұрайтындыктан, халықтың
әл-ауқатын жақсартуға әсерін тигізеді. Сонымен бірге өнімдері шет елдерге
сатылады. Мысалы, бидай Қазақстанның маңызы жөнінен бесінші экспорттык
тауары.
I буынның салалары АӨК-ке ауыл шаруашылық машиналарын, құрал жабдық
жеткізе отырып, оның интенсификациясының жалпы деңгейін анықтайды. Тұтас
кешеннің жетістіктері оның дамуімен тығыз байланысты.
Әзірге I буынның салалары АӨК-ті қажетті өніммен толық қамтамасыз ете
алмай келеді.
АӨК тіқ қалыпты Жұмыс істеуі үшін техника мен құрал-жабдықтар-дып 4000
- дай түрі кажет. Біздің елімізде олардың 400-дей түрі ғана шы-ғарылады.
Көптегөн мыңызды өндірістер дамымаған немесе енді пайда болып келеді,
Сондыктан, Әлі де ескі техника пайдаланылады, қол еңбегінің үлесі
жоғары, ауыл шаруашылың дақылдары мен малдардың өнімділігі төмен.
Өндірілген өнімнің аз ғана үлесі өңделеді, АӨК-те Жұмыскерлер саны көп
болғанымен еліміз шет елдерден азық-түлікті көп мөлшерде сатып алады.

2. Ауыл шаруашылығында жер негізі
Ауыл шаруашылығы - АӨК-тің II буыны. Ауыл шаруашылығы - АӨК-тің
орталық тізбегі болып табылатын, ең кәрі, ел экономикасының дәстүрлілік
саласы. Оның өнеркәсіптен 3 негізгі айырмашылығы бар.
1) Ауыл шаруашылығында жер - негізгі зат, әрі еңбек құралы болып
саналады. Сондыктан, жерді дұрыс пайдалану, кұнарлылығын сактау - коғамның
маңызды міндеті болып саналады.
2) Ауыл шаруашылығы — экономиканың маусымдық саласы.
Көктемде егістікті уақытында жыртып, топырақта ылғал сақталу үшін
өңдеп, барлық дақылдарды себу керек. Жазда өсімдіктерді ты-ңайтқыштармен
коректендіру, суару, түптеу, арам шөптермен және зиянкестермен күрес
жұмыстары жүргізіледі. Күз - өнімді жинап, егістікті күздік себуге
даярлайтын мезгіл. Қыс — техника жөндеп, малды күтіп — бағатын, тұқымды
себуге даярлайтын уақыт.
3) Ауыл шаруашылық өндірісіне табиғи жағдайлар қатты әсер етеді. Олар
біздін, елімізде әр түрлі және күрделі.
Жиі болатын құрғақшылык, катты аяздар, қар басуы мен кек тайғак ауыл
еңбеккерлеріне егін өнімі мен мал басын сақтап калу үшін қажырлы күрес
жүргізуге мәжбүр етеді. Осыған байланысты, еліміздің аумағын тәуекелді
егін және мал шаруашылығы зонасы деп атауға болады.
Ауыл шаруашылығымен 190 мыңдай әр түрлі кәсіпорындар — фермерлік
шаруашылықтар, акционерлік коғамдар, серіктестіктер, кооперативтер мен
тұрғындар шаруашылықтары айналысады.
Нарықтық экономика жағдайында мемлекеттің рөлі өзгереді. Ол енді ауыл
шаруашылық өнімдерін шығарумен айналыспайды, тек ол үшін қажетті жағдай
жасайды.
Мемлекет ауыл тұрғындарының тіршілігі мен еңбек жағдайын жақ- сартып,
шаруашылықтарға техника мен жанар-жағар май алуға көмектеседі, сонымен
бірге ауыл шаруашылығы ғылыми мекемелері мен тәжірибе стансаларын
қаржыландырады. Мемлекеттік азық-түлік корпорациясы ауыл түрғындарынан
өсірген өнімнің бір бөлігін сатып алады.
Қазақстанның жер аумағы үлкен - 272 млн га. Еліміздің барлык жері -
жерқорына (немесе жер фондына) жатады.
Оған, сонымен қатар көлдер мен су қоймаларын, езендерді, тоғандар ды
да енгізеді.
Оның көп бөлігін ауыл шаруашылығына жарамды жерлер құрайды. Бұлар -
ауыл шаруашылық жерлері (аумақтары). Олардың негізгі түрлері - егістік
жерлер, жайылымдықтар мен шабындықтар, сонымен бірге көп жылдық алқаптар
(бактар мен жүзімдіктер).
Егістік жерлердің жекелеген бөліктері көп уакыт бойы өңделмей,
тыңайған жер есебінде қалдырылады.
Ауыл шаруашылық жерлерінің кұрылымындағы ең бағалы жерлерінің
(егістіктер) үлесі көп емес — 11%. Бірак, оның жан басына есептегендегі
шамасы әлемдегі ең жоғарғылардың бірі болып саналады. Ең көп аумақты
жайылымдық жерлер алып жатыр, Мамандардың есептеулеріне қарағанда, олар 100
миллиондай мал басын азықпен қамтамасыз ете алады.
Ауыл шаруашылық жерлеріне қолайсыз факторлар - құрғакшылық, жел және су
эрозиясы, топырактың тұздануы мен батпақтануы әсер етеді. Сондықтан, жерді
мелиорациялау (жақсарту) шараларының егістік жерлерді суарудың,
жайылымдарды суландырудың; ағаш отырғызудың, кұмдарды бекітудің, жер бетін
тегістеудің, қышқыл топырақтарды әктаспен өңдеудің маңызы зор.
Бірнеше мелиоративтік шараларды бір уақытта қатар жүргуге де болады.
Оны кешенді мелиорация деп атайды. Мысалы, Оңтүстікте егістікті суару және
онда ағаш отырғызу арқылы қорғаумен ұштастырыла жүргізіледі. Мелиорациялык
шаралар тұрақты өнім алу мен жерді тиімді пайдалануды қамтамасыз етеді.
Біздің елімізде ауыл шаруашылық жұмыстары орасан үлкен аумақтарда
қысқа мерзім ішінде жүргізіледі. Ол үшін әр түрлі қазіргі заманға сай
техникаііың көп мөлшері қажет. Ол бірақ, өзірге жеткіліксіз.
Сондықтан, егістік жерлерді өңдеудің қарапайым технологиясын қолдануын
тура көреді. Жағдай, дегенмен, біртіндеп жақсарып келеді. Бірақ, бәрібір
материалдык-техникалык базаның жетіспеушілігі - ауыл шаруашылық өндірісіне
кедергі келтіретін негізгі себептердің бірі.
Ауыл шаруашылык өнімдерінің өндірісі өңделетін жер мен мал басымы өсуі
есебінен ұлғаюы мүмкін. Ондай жол экстенсивті болар еді. Өндірістің өсуін
жерді, техниканы, тыңайтқыштарды тиімді пайдаланып, ауыл шаруашылық
ғалымдарының жаңа жетістіктерін қолдана отырып қамтамасыз етуге болады. Бұл
ауыл шаруашылығын дамытудың интенсивті жолы. Қазіргі уақытты негізінен осы
жол басым болуы керек.
Ауыл шаруашылығы бір-бірімен байланысты екі саланы — өсімдік
шаруашылығы мен мал ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.