Ғылыми басқару

Жоспар
Кіріспе

І. Кіріспе бөлім
1. Менеджменттің қазіргі мектебі.
2. Басқару эвалюциясының ғылым ретінде
ІІ. Негізгі бөлім
1. Ғылыми басқару
2. Тейлордың консепциясының негізгі қағидалары
3. Төрт мектептің бірі.бірінен ерекшелегі
ІІІ. Қортынды

М. Х. Мескон, М. Альборт, Х. Хедоури «Менеджмент негіздері: басқарудағы ой пікірдің дамуы» кітабында мектептің төрт түрін белгіледі: ғылыми басқпрудың мектебі, әкімшілік мектебі, псиохология және адамдар қарым-қатынасының мектебі және басқару ғылымының мектебі (немесе сандық мектеп). Мектептің төртке бөлінуіне байланысты төрт түрлі тәсілге бөлінеді. Мұнда басқару төрт түрлі көзқараста қарастырылады.
Процестік тәсілде басқару өзара байланысты басқару функциясының үздіксіз сериясы ретінде қарастырылады.
Жүйелік тәсілде атап көрсетілетіні: басшылар ұйымдастыруды адамдар, құрылым, міндеттер мен технология секілді өзара байланысты элементтердің жиынтығы ретінде қарастыруы, сөйтіп өзгермелі сыртқы орта жағдайында алуан түрлі мақсатқа жетуді көздеуі тиіс.
Ситуациялық (жағдай) тәсілінде басқарудың әртүрлі әдістерінің жарамдылығы нақты жағдайға қарай анықталады. Ұйымдастырудың өзінде де, қоршаған ортада да сан алуан факторлар болатындықтан, өндірісті басқарудың біріңғай, «таңдаулы» әдісі болмайды.
1-Кестеде басқару эвалюциясы ғылым ретінде көрсетіліп, басқарудың теориясы мен практикасының дамуына елеулі үлес қосқан аса маңызды төрт тәсіл келтіріледі.

Пән: Менеджмент
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 15 бет
Таңдаулыға:

Жоспар
І. Кіріспе бөлім
1. Менеджменттің қазіргі мектебі.
2. Басқару эвалюциясының ғылым ретінде
ІІ. Негізгі бөлім
1. Ғылыми басқару
2. Тейлордың консепциясының негізгі қағидалары
3. Төрт мектептің бірі-бірінен ерекшелегі
ІІІ. Қортынды

Менеджментің қазіргі мектебі
М. Х. Мескон, М. Альборт, Х. Хедоури Менеджмент негіздері:
басқарудағы ой пікірдің дамуы кітабында мектептің төрт түрін белгіледі:
ғылыми басқпрудың мектебі, әкімшілік мектебі, псиохология және адамдар
қарым-қатынасының мектебі және басқару ғылымының мектебі (немесе сандық
мектеп). Мектептің төртке бөлінуіне байланысты төрт түрлі тәсілге бөлінеді.
Мұнда басқару төрт түрлі көзқараста қарастырылады.
Процестік тәсілде басқару өзара байланысты басқару функциясының
үздіксіз сериясы ретінде қарастырылады.
Жүйелік тәсілде атап көрсетілетіні: басшылар ұйымдастыруды адамдар,
құрылым, міндеттер мен технология секілді өзара байланысты элементтердің
жиынтығы ретінде қарастыруы, сөйтіп өзгермелі сыртқы орта жағдайында алуан
түрлі мақсатқа жетуді көздеуі тиіс.
Ситуациялық (жағдай) тәсілінде басқарудың әртүрлі әдістерінің
жарамдылығы нақты жағдайға қарай анықталады. Ұйымдастырудың өзінде де,
қоршаған ортада да сан алуан факторлар болатындықтан, өндірісті басқарудың
біріңғай, таңдаулы әдісі болмайды.
1-Кестеде басқару эвалюциясы ғылым ретінде көрсетіліп, басқарудың
теориясы мен практикасының дамуына елеулі үлес қосқан аса маңызды төрт
тәсіл келтіріледі.

1-Кесте
Басқару эволюциясы ғылым ретінде
Уақытша 1885 1920 1930 1940 1950 1960 Қазіргі
кезең уақытта
Басқару Ғылыми басқару тәсілі
мектебі
Әкімшілік тәсіл
Адамдардың қарым қатынасы
тұрғысындағы тәсіл
Мінез-құлық туралы ғылым
тұрғысындағы тәсіл
Сандық әдіс тұрғысындағы тәсіл
Басқарудың процесс ретіндегі тәсіл
Ситуациялық тәсіл

Ғылыми басқару (1856-1920)
Ғылыми менеджменттің пайда болуы Фредрик Уинслоу Тейлордың (1856-1915)
есімімен байланысты. Оның басты еңбектері – Фабриканы басқару (1903).
Ғылыми менджмент принциптері (1911), Конгрестің арнайы комиссиясы
алдында көрсету (1912). Филадельфиядағы оның зиратының басына Ғылыми
менеджмент атасы деп жазылған. 1880 жылдары өздігінен инжинерлік білім
алған американдық Фредерик В. Тейлор еңбек рроцесін зертей бастады. Тейлор
еңбек процесін өздігінен жүзеге асатын ісретінде қарастырмай, оған терең
деп қойып, зерттей бастаған тұңғыш адам болды.
1856 жылы филадельфиялық адвокаттың отбасында дүиеге келген Фредерик
В. Тейлор жасынан талапкер, ізденгіш болып өсті. Әуелі көзі уақытша нашар
көргендіктен, Гарвард университетінде оқуды тоқтатып, Тейлор
Филодельфиядағы шағын шеберханаға қарапайым жұмысшы болып орналасты.
Төрт жылдың ішінде ол модельді (үлгіші) және миханик мамандықтарын
меңгерді. Кейіннен Тейлор Филодеьфиядағы Миндвейл Стил Воргста жұмыс
істеп, түнге қарай инжинер-миханик мандығын оқып үйренді. Тейлор
Мидвейльдің басқарушысы болғанда өнер кәсіп практикасындағы
берекесіздікке қайран қалды. Ол басқарушы мен жұмысшы арасындағы ешқандай
ынтымастықты көое алмады. Берекесіздік пен ысырапшылдық етек алған еді.
Жұмысшылардың өнім өндіруінің шектеулі кең етек алған. Мұны Тейлор ұдайы
әскери қызмет деп атады. Нашар жабдықталған, әрі жеткілікті үйретілмеген
жұмысшыларға ешбір талғасыз кез келген жұмыс тапсырылды. Осыдан бастап
Тейлор, ғылыми менеджменттің атасы таңдаулы жол іздеуге құлшына кірісті.
Тейлордың ғылыми менеджментті ұдайы бақылау, экспериментеу және логикалық
топшылау арқылы анықталған нормативтер көмегімен бизнесті жандандыратын
менеджмент түрі болып саналады. Медвейлде, кейінен бетлехем Стилде
жұмыс істеген кезде Тейлор ғылыми менеджментті төрт салада танытты:
номалау, уақыт пен міндетті зерттеу, ұдайы сұрыптау, уақыт пен міндетті
зерттеу, ұдайы сұрыптау және баулу, ақшалай ынталандыру.
Тейлордың пікірінше, еңбек өнімділігінің артыруы қожайынға, жұмысшыға
да молшылық әкелді. Ол үшін қожайынның да, жұмысшының да психилогиясын
түбегейлі өзгерту қажет. Екі жағыда қосымша өнімді өзара бөлуге назар
аудармай, бар күш – жігерін оны молайтуға жұмсауы тиіс. Тейлор өз теориясын
тұжырымдай отырып, мынадай тоқтамаға келді: Дәстүрлі әдістің орына ғылым;
қарама-қарсылықтың орнына үйлесімділік; дербес жұмыстың орнына
ынтымақтастық; еңбек өнімділігін щектеудің орнына еңбек өнімділігін барынша
арттыру; әрбір жұмышының еңбек өнімділіг барыша арттыру, оларға барынша
қолайлы жағдай жасау.
Тейлор концепциясының негізгі қағидалары.
1. Практикада қалыптасқан, ескі дәстүрлі жұмыс тәсілдеінің орнына ғылыми
іргетасты құру, оның әрбір элементін ғылыми тұрғыдан зерттеу. Ол
былай: басқаруда да, көпір салу секілді асқан дәлдік керек.
2. Жұмысшыларды ғылыми критерий бойынша таңдау, оларды жаттықтыру және
баулу.
3. Еңбекті ұйымдастырудың ғылыми ойластырған жүйесін практиға енгізу
ісінде әкімшілік пен жұмысшылар арасындағы ынтымастық.
4. Еңбекті біркелкі бөлісу және әкімшілік пен жұмысшылар арасындағы
жауапкершілік.
Еңбек өнімділігін барынша арттыруды басты мақсат етіп қоя отырып,
Тейлор жұмысшы еңбегі мен өндіріс құралдарын пайдалануды; материалдар мен
аспаптарды үнемдеп жұмсауды, аспаптарды, жұмыс операцияларды стандарттауды,
жұмыс уақытын дәл есептеуді қарапайым опрацияларға бөліп, кейіннен
хронометраждау арқылы еңбек пацестерін зертеуді, әрбір операцияға бақылау
орнатуды, біріңғайланған еңбек ақыны қолдануды т.б. көздеді.
Тейлор жеке жұмыскерлердің еңбек операцияларын талдай отырып, әрбір
операцияны жекелеген құрамдас бөліктерге жіктеуге жәнеде хронометраж
көмегімен жұмыстың неғұрлым прогрессивті әдістерін анықтауға болатындығын
дәлелдеді. Тейлор жүйесінде еңбек қарқынының артатындығы соншалық,
жұмысшылардың күш-қуатын қалпына келтіруге мүлде дерлік уақыты болмайды
екен. Тиімсіз қозғалыстарды жоя отырып, Тейлор ең қолайлы жұмыс тәсілін
жасады. Осыған орай жекелеген жұмысшылардың мамандығын есекере отырып
олардың еңбегін мамандандыру, неғұрлым тиімді жұмыс амалдарын пайдалану
үшін жұмысшыларды баулу және жаттықтыру қажеттігі туды.
Жұмыс уақытын дәл есептеу еңбек құралдарын, жұмыс операциялары мен
қозғалыстарын стандарттауды, нұсқаулы карталарды енгізуді және жұмыс
барысын бақылауды қажет етті. Мұның өзі өндірісті жоспарланғанда басқаруға
өзгеріс енгізуге, цехтарды басқаруда қайта құруға мүмкіндік берді.
Линиядағы бір мастердің орнын әр түрлі жұмысты атқаратын сегіз мастер
орындайды. Цехта тікелей төрт мастер жұмыс істеді: инспектор, жөдеу
жөніндегі мастер, жұмыс ырғағын белгілейтін мастер, бригадир. Қалған
мастерлер – үйлестіру бюросы деп аталатындар маршруттармен, нұсқау
әзірлеумен есеп берумен, өзіндік құнды анықтау мен тәртіп мәселелерімен
т.б. шұғылданды. Тейлор еңбек ақы жүйесіне де төбегейлі өзгеріс енгізді.
Оның өзі белгіленген норманы орындауына қарай жеке дара жүргізілді.
Тейлор жұмысындағы басты жүйе – жекелеген жұмысшылардың еңбегін ұтымды
ету, өндіріс процестерін жәнеде соған сәйкес басқарып процесін
ұйымдастыруды қайта құру болды. Тейлор ілімінің дәл осы жағы өнергәсіп
орындарында жаппайқолданылыды.
20-жылдары Тейлор ілімінің көрнекті зерттеушілері мен белсенді
насихатшылары Генри Гант, Френк Б. Гилберт, Лилиан Гильберт, Хорейс Хетэуй,
Сенфорт, Харригон, Эмерсон, Г.Форд болды.
Гельберт прибро ойлап шығарып, оны микрохронометром деп атады. Оны
кинокамерамен қоса қолданып, белгілі бір операцияда қандай қозғалыстардың
атқарылатындығын жәнеде олардың әрқайсысы қанша уақыт алатындығын дәл
анықтау үшін пайдаланды. Омылайша алынған ақпараттарға (информацияларға)
сүйне отырып, олар артық өнімсіз қозғалыстарды жою мақсатында жұмыс
операцияларын өзгертті, әрі стандартты процедулар мен жабдықтарды
пайдаланып жұмыс тиімділігін арттыруға тырысты.
Эммерсон ойлап шығарған өнімдіктің 12 приципі жұртқа кеңінен мәлім
болды. (1912) Мұнда ол кәсіпорынды басқарудың принциптерін қарасытырды, әрі
тұжырымдады. Эммерсонның пікірінше, мұндай принциптерге мыналар жатады:
- дәл тұжырымдалған мақсат, басқарудың барлық деңгейлернде бұған жетуге
әрбір басшы мен оның қол астындағылар ұмтылады;
- болашақ мақсатты ескере отырып, әрбір жаңа процесті талдауға шынайы
дұрыс көңіл бөлу;
- білікті кеңес беру - өндіріске және басқаруға байланысты арнайы
білімнің қажеттігі және барлық мәселеде білікті кеңес бірлесіп
ақылдасқанда ғана нәтижелі болады;
- тәртіп – барлық ұжым (коллектив) мүшелерінің белгіленген тәртіппен
ережеге бағынуы;
- қызметкерлерге әділ төрелік;
- басшыны қажетті мәліметтермен қамтамасыз ететін жедел, сенімді, толық
дәл және тұрақты есеп;
- ұжым қызметін мұқият, жедел басқаруды қамтамасыз ететін диспетчерлік
жұмыс;
- ұйымдастырудағы бүкіл кемшілікті дәл белгілеуге және одан келетін
шығындарды азайтуға мүмкіндік беретін нормалар мен жұмыс кестелері;
- ең тәуір нәтижеге жетуге мүмкіндік беретін уақыт, күш қуат және
өзіндік құнның үйлесімдерін қамтамасыз ететін жағдайларға қалыпқа
келтіру;
- уақытты белгілеуді және әрбір операцияның кезегімен орындалуын
ұсынатын операциялар нормасы;
- атқарылатын жұмыстардың барлық ережесін нақты бекітуді қамтамасыз
ететін жазбаша стандартты нұсқаулар;
- әрбір жұмысшылар еңбегін көтермелеу мақсатында еңбек өнімділігі үшін
сыйлыққа ақы төлеу.
Г.Эммерсон өндірісті және басқарманы ұйымдастырудың күрделі
міндеттерін жан-жақты ойластырып шешудің қажеттігін және тиімділігін тұңғыш
рет атап көрсетті. Әсіресе, тиімділік тұғысынан рациолизациялауды (ұтымды
етуді) қарастыруы (ол алғаш рет енгізген ұғым) ерекше көңіл аударарлық.
Тиімділік деп, шығын мен нәтиже арасындағы ең қолайлы ара қатынасты атап
көрсетті.
Өнеркәсіп орындарындағы өндірісті ұйымдастыруды жетілдірумен
класикалық мектептің өкілі Г.Форд шұғылданып, Тейлор жүйесін пайдалануды
одан әрі жетілдірді. Ол тейлер прициптерін негізге ала отырып, оны кемшілік
өндірісте қолданды. Форд бұйым өңдеу жөніндегі операцияларды қарапайым
қозғалыстарға дейін (мамандандырылмаған механикалық операция) жіктеуге
тырысты. Мұның өзі өндірісті ұйыдастырғанда бұйымның бір операциядан келесі
операцияға жылжуы жұмысшының біліктілігіне ақарай емес, тек машинаның
операцияны атқару ұзақтығына тәуелді болатындай етуіне мүмкіндік берді.
Жаппай өндіріс өнімнің өзіндік құнын едәуір кемітуге ыққпал етті. Өндіріс
процесін мұқият ұйымдастыру басқару жүйелерін тиісінше ұйымдастыруды қажет
етті. Осы мақсатта Форд басқаруды ұйымдастырудың мынадай принциптерін
қолданды:
- барлық өндіріс процесін, ондағы сатыларды, байланыстарды дәл есептеу
және жоспарлау;
- жұмыс жағдайын есептеу және жоспарлау;
- шикізаттарды, материалдарды, механизмдерді, жұмысшы күштерін әзірлеу;
- өндірісті стандартты технология бойынша жүзеге асыру;
- өндірісті жетілдіру жолдарын үнемі іздестіру;
Өндірісті ғылыми басқару концепциясы елеулі өзгерісті кезең болды,
соның әсерінен басқару ісі ғылыми зерттеудің дербес саласы ретінде танылды.
Басшылар – практиктер мен ғалымдар ғылым мен техникада ұйымдастыру
мақсатына жетуде тиімді қолдануға болатындығына тұңғфш рет көздері жетті.
Дәл осы кезеңде басқару жөніндегі кеңсшілер немесе еңбек өнімділігі
мәселесі жөніндегі сарапшылар секілді жаңа мамандықтар пайда болып, тез
етек алды, күн өткен сайын әр түрлі мектептер, колледждер, басқру жөніндегі
семинарлар саны көбейді, жоғары оқу орындарында: Кәсіп орынды басқару
туралы, Өнеркәсіпті басқару туралы курстарды оқыту ұдайы жүргізіле
бастады, басқарудың ұйымдастыру проблемасын зерттеуге ғалымдар көптеп
тартылды, ғылыми басқару мәселелері бойынша жарияланымдар көбейді
т.б.т.с.
Ғылыми басқару қозғалысы АҚШ-тан тыс жерлерге қанат жайып,
Германияда, Англияда, Францияда, Швецияда және басқа да европалық елдерде
кеңінен мәлім болды, мұның өзі оларда басқару, ғылыми басқару,
рационализация, еңбекті ғылыми ұйымдастыру т.б. аттармен жарияланды.
Егер әуелде тек өндіріс табыстарына, бизнеске ғана көңл бөлген болса,
кейінен адамдар қызметінің барлық саласында бірдей қолданылатын
басқаруларды ұйымдастырудың ғылыми принциптері концепциясы қалыптасты.
Басқарудың класикалық немесе әкімшілік мектебі (1920-1950)
Ғылыми басқару өкілдері өз зертеулерін негізінен өндірісті бсқаруға
арнады. Олар басқарылатын деңгейден төменгі сатыдағы еңбек өнімділігін
арттырумен шұғылданды. Әкімшілік мектептері пайда болғаннан кейін мамандар
басқаруды ұдайы жетілдірумен, әкімшілік қызметті ұйымдастыру принциптерімен
айналысты. Бұл проблемалар франсуз зерттеушісі Анри Файольдің (1841 – 1925)
есімімен тікелей байланысты. Ол әкімшілік басқару мектебінің көрнекті
европалық ғылымы деп есептелінеді.
Файоль өзінің негізгі Жалпы және өнеркәсіптік әкімшілік (1916) атты
еңбегінде капиталистің әкімшілік қызметке жалпы көзқарасын қарастырып,
осының негізінде әкімшілік етудің кейбір қатаң міндетті принциптерін
тұжырымдайды. Басқару деп есептеді ол, кәсіп орын мақсатына сай жолға қою,
сөйтіп қолда бар ресурстарды пайдалана отырып барлық мүмкіндігін пайдалану.
Файольдің пікінше әкімшілік ету жан жақты қызмет ауқымын қамтитын
басқарудың бір бөлігі жәнеде техникалық (технологиялық процесс),
комерциялық (сатып алу, сату және ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.