Атмосфераның температуралық режимі

Жоспар
Кіріспе

КІРІСПЕ 1Әдебиеттерге шолу
2 Атмосфераның температуралық режимі
3 Атырау қаласының физика . географиялық сипаттамасы
Семей қаласының физика . географиялық сипаттамасы
5 Графикке талдау

ҚОРЫТЫНДЫ

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

Ауа температурасы ауаның жылулық режимін сипаттайды. Ауа температурасы атмосфераның әр нүктесінде әртүрлі болады, кеңістік және уақыт бойынша өзгеріп отырады. Жер бетіне жақын ауа температурасының өзгеру шегі өте үлкен. Ең жоғарғы мәні - абсолюттік максимумы 58 0С Ливия шөлінде, ал төменгі мәні – абсолюттік минимумы -88 0С Антрактидадағы «Восток» станциясында тіркелген.
Ауа температурасының негізгі статистикалық сипаттамалары (орта, орташа, квадраттық ауытқулар) айлық, тәуліктік минималды, максималды температуралар.
Температураның негізгі сипаттамалары бақылу жүргізілген ауданның жалпы термикалық режимі туралы ақпарат береді. Ауа температурасының жылдық жүрісі төселме беткейдің температурасының жылдық жүрісі төселме беттің температурасының жылдық жүрісімен анықталады. Температураның жылдық амплитудасы, ең жылы және ең салқын айлардың орташа айлық температураларының айырмашылығы болып табылады. Ауа температурасының климаттық негізгі элементі ретінде ауа-райыының сипатын және режимін білдіреді.
Ауаның жылуы және салқындауы төселме беткейдің жылу режиміне бағынатындықтан ауа температурасысының тәуліктік жүрісі төселме беткейдің температурасының тәуліктік жүрісімен анықталады. Ауа температурасының (2м биіктікте) минимальді мәні күн шығар алдында байқалады. Көкжиектен күн көтерілген сайын алғашқы 2-3 сағат ішінде ауа температурасы тез өседі, сосын оның өсуі баяулайды. Ауа температурасының максимальді мәні тал түстен 2-3 сағат кейін (14-15 сағ.) орнығады. Одан кейін температура төмендейді – алдымен баяу, сосын жылдамырақ.

Пән: География
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ
1Әдебиеттерге шолу

2 Атмосфераның температуралық режимі

3 Атырау қаласының физика – географиялық сипаттамасы
Семей қаласының физика – географиялық сипаттамасы
5 Графикке талдау

ҚОРЫТЫНДЫ

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

КІРІСПЕ

Ауа температурасы ауаның жылулық режимін сипаттайды. Ауа температурасы
атмосфераның әр нүктесінде әртүрлі болады, кеңістік және уақыт бойынша
өзгеріп отырады. Жер бетіне жақын ауа температурасының өзгеру шегі өте
үлкен. Ең жоғарғы мәні - абсолюттік максимумы 58 0С Ливия шөлінде, ал
төменгі мәні – абсолюттік минимумы -88 0С Антрактидадағы Восток
станциясында тіркелген.
Ауа температурасының негізгі статистикалық сипаттамалары (орта, орташа,
квадраттық ауытқулар) айлық, тәуліктік минималды, максималды
температуралар.
Температураның негізгі сипаттамалары бақылу жүргізілген ауданның жалпы
термикалық режимі туралы ақпарат береді. Ауа температурасының жылдық жүрісі
төселме беткейдің температурасының жылдық жүрісі төселме беттің
температурасының жылдық жүрісімен анықталады. Температураның жылдық
амплитудасы, ең жылы және ең салқын айлардың орташа айлық
температураларының айырмашылығы болып табылады. Ауа температурасының
климаттық негізгі элементі ретінде ауа-райыының сипатын және режимін
білдіреді.
Ауаның жылуы және салқындауы төселме беткейдің жылу режиміне
бағынатындықтан ауа температурасысының тәуліктік жүрісі төселме беткейдің
температурасының тәуліктік жүрісімен анықталады. Ауа температурасының (2м
биіктікте) минимальді мәні күн шығар алдында байқалады. Көкжиектен күн
көтерілген сайын алғашқы 2-3 сағат ішінде ауа температурасы тез өседі,
сосын оның өсуі баяулайды. Ауа температурасының максимальді мәні тал түстен
2-3 сағат кейін (14-15 сағ.) орнығады. Одан кейін температура төмендейді –
алдымен баяу, сосын жылдамырақ.

1 ӘДЕБИЕТТЕРГЕ ШОЛУ

Ауа температурасы ауа күйінің ең маңызды термодинамикалық сипаттамасы
болып табылады.
Ауа температурасы атмосфераның әр нүктесінде әртүрлі болады және уақыт
бойынша өзгеріп отырады. Биіктеген сайын температура әр қабат сайын және
әртүрлі себептермен өзгеріп отырады. Мысал ретінде 10-15 км-ге дейін ауа
температурасы төмендейді, одан 50-60 км аралығында өседі, кейінгі
биіктіктерде қайтадан төмендейді.
Ауа температурасын сонымен қатар топырақ температурасы, су температурасын
халықаралық температура шкаласы немесе Цельсия шкаласы арқылы алмасу
қабылданған. Цельсия шкаласының ролі мұздық еру температурасына сәйкес
келеді, ол +100 0Ссудың қайнау температурасына сәйкес келеді.
АҚШ-та және тағы басқа мемлекеттерде Фарангейт шкаласы қолданылады. Бұл
шкаланың нолі қар мен нашатыр қоспасының температурасына тең. Цельсия
шкаласының 00С-сы Фарангейттің плюс 32 0F, ал 100 0С-сы плюс 212 0F-ке
сәйкес келеді. Фарангейттің Цельсийға және керісінше бойынша көшуге болады.
t 0C= (519)(tF-32) және t 0C= (915)(TC+32) яғни, 0 0F шамамен минус 17,8
0С-ға сәйкес келеді.
Теоретикалық метеорологияда температураның абсолютті шкаласы Кельвин
шкаласы қолданылады. Ол шкаланың нолі молекулалар қозғалысының толық тоқтау
температурасына, яғни ең төменгі температураға сәйкес келеді. Ол
температура Цельсия шкаласы бойынша минус 273,15 0С-ға тең. Кельвин шкаласы
бойынша температура тек оң таңбалы болады.
Орташа көпжылдық декадалық және орташа тәуліктік температураны табу үшін
графикалық әдіс қолданылады. Қолмен жасалынатын гистограмма әдісі немесе
автоматтандырылған слайн-интерполяция әдісі
Минималды жән максималды температураларды бақылау, анықтау үшін минималды
және максималды термометрлер пайдаланылады.
Абсолютті минималды және абсолютті максималды температуралар бақылау
жүргізген станцияның көпжылдық периодына әр айдың немесе жылдың ең жоғарғы
және ең төменгі температураларды сипаттайды.
Мұхиттар мен теңіздер үстінде ауа температурасының максимальді мәні
құрлық үстіндегіден 2-3 сағатқа кешірек байқалады. Ірі су қоймаларының
үстіндегі ауа температурасының тәуліктік амплитудасынан жоғары болады. Оның
себебі – мұхит үсті ауасында су буының мөлшері жоғары болатындықтан күн
радиациясы жақсы жұтылады және ондай ауаның өзіндік сәулешашуы да жоғары
болады. [1]
Салқын немесе жылы ауа массалары басып кіргенде ауа температурасының
жоғарыда айтылғандай тәуліктік тербелісі бұзылады, яғни кейде керісінше
күндіз төмендеуі немесе түнде өсуі мүмкін.
Тұрақталған ауа-райында ауа температурасының өзгерісі тәулік бойында
айқын ажыратылады. Бірақ, ауа температурасының тәуліктік амплитудасы
әрқашандатопырақ беті температурасының тәуліктік амплитудасынан кіші
болады. Ауа температурасыынң тәуліктік амплитудасы әртүрлі факторларға
бағынышты. Маңызды факторлар:
1) Географиялық ендік. Ендік өскен сайын ауа температурасының тәуліктік
амплитудасы азаяды. Ең үлкен тәуліктік амплитуда субтропиктік ендіктерде
байқалады. Жыл бойында орташа алғанда тәуліктік амплитуда тропиктік
облыстарда 12 0С шамасында, орта ендіктерде 8-9 0С, поляр шеңберінде 3-4
0С, ал одан жоғары 1-2 0С құрайды.
2) Жыл мезгілі. Қоңыржай белдеуде тәуліктік амплитуданың ең кіші мәні
қыста, ең үлкені жазда орнығады. Көктемде олар күзгі маусымнан біршама
үлкен болады. Ауа температурасының тәуліктік амплитудасы түннің ұзақтығына
да бағынышты. Жоғарғы ендіктерде жазғы түн өте қысқа болатындықтан
температура өте төмен түсіп үлгермейді, сондықтан амплитуда кішірек
болады.Полярлық аудандарда жазда тәулік бойы күн батпайтын кезде амплитуда
1 0С шамасында болады. Поляр түні кезінде температураның тәуліктік
тербелісі тіпті байқалмайды, ал көктем мен күзде тәуліктік амплитуда
біршама өседі (Диксон аралында 5-6 0С құрайды). Тропиктік ендіктерде
температураның тәуліктік амплитудасы жыл маусымдарына онша бағынбайды, жыл
бойы 20-22 0С шамасында болады.
1) Төселме беткейдің сипаты. Су беті үстіндегі ауа температурасының
тәуліктік амплитуда құрлық үстіндегіден кші болады. Мұхит және теңіз
үстінде ол 2-3 0С құраса, құрлық ішінде 20-22 0С-ға дейін өседі. Құрғақ
дала мен шөлерде температураның орташа жылдық тәуліктік амплитудасы 30 0С-
ға дейін жетеді.
2) Бұлттылық. Ауа температурасының тәуліктік амплитуда бұлттылық өскен
сайын азая түседі. Бұлт қабаты күндіз күннен көлеңкелеп температураны
азайтса, түнде жер бетінің сулешашуын атмосфераға жібермей ауаның
салқындауына кедергі жасайды.
3) Жер бедері (рельеф). Ойпаң жерлерде (жыра, шұңқыр, аңғар) ауа күндіз
тұрып қалатындықтан қатты қызады, ал түнде керісінде салқын ауа биік
жерлерден ойпаңға ағып түседі. Сондықтан тегіс жерге қарағанда ойпаң
жерлерде температураның тәуліктік амплитудасы жоғары болады. Дөңес
рельефтердің шыңында тәуліктік амплитуда тегіс жердікінен кіші болады.
4) Теңіз деңгейінен биіктік. Теңіз деңгейінен биіктеген сайын ауа
температурасының тәуліктік амплитуда азаяды, ал максимальді және минимальді
мәні байқалатын уақыт кешігіп орнығады. Тропапауза биіктігінде де
амплитудасы 1-2 0С құрайтын температураның тәуліктік жүрісі байқалады.
Бірақ ол, бұл биіктікте озонның күн сәулесін жұтуымен байланысты.
Ауа температурасының жылдық жүрісі негізінен төселме беттің
температурасының жылдық жүрісімен анықталады. Температураның жылдық
амплитудасы, ең жылы ең салқын айлардың орташа айлық температураларының
айырмашылығы болып табылады. Солтүстік жартышарда құрлықта орташа айлық
максимальді температура шілдеде, минимальді –қаңтарда байқалады. Мұхиттар
мен құрлық жағалауында экстремальді температуралар кешігіп орнығады:
максимумы – тамызда, минимумы – ақпан-наурызда. Су беті үстінде ауа
температурасының жылдық амплитуда құрлық үстіндегіден біршама кіші болады.
Ендік өскен сайын ауа температурасының жылдық амплитудасы да өседі. Ең
кіші мәні экваторлық аймақта, ең үлкен мәні полярлық ендіктерде байқалады.
Теңіз деңгейінен биіктген сайын жылдық амплитуда азаяды.
Амплитуданың мөлшеріне және экстремальдік температуралардың орнығу
уақытына байланысты ауа температурасының жылдық жүрісінің төрт түрі
ажыратылады:
1) Экваторлық тип. Экваторлық аймақта жылына температураның екі
максимальді мәні – көктемгі және күзгі күндіз бен түннің теңелуінен кейін,
күн экватор үстінде тұрғанда, және екі минимумы – қысқы және жазғы күн
тоқырауынан кейін байқалады. Бұл жерде температураның жылдық амплитудасы
кішкентай, себебі жыл бойы келетін жылу аз өзгереді. Мұхиттар үстінде
амплитуда 10С шамасында, құрлықта 5-10 0С құрайды.
2) Тропиктік тип. Тропиктік ендікте температураның қарапайым жылдық
жүрісі байқалады, максимумы жазғы және минимумы қысқы күн тоқырауынан
кеййін орнығады. Жылдық амплитуда экватордан қашықтаған сайын өсе түседі,
әсіресе қыс пен жазда. Температураның жылдық амплитудасы тұхиттар үстінде 5-
10 0С, құрлықтар үстінде 10-20 0С құрайды.
3) Қоңыржай белдеу типі. Бұл белдеуде де температураның максимумы жазғы
және минимумы қысқы күн тоқырауынан кейін орнығады. Температураның
максимумы солтүстік жартышары құрлық үстінде шілдеде, теңіздер үстінде және
жағалауда тамызда байқалады. Ендік өскенде температураның жылдық
амплитудасы да өседі. Мұхиттар мен жағалаулар үстінде олар орташа алғанда
10-15 0С, құрлықтар үстінде 30-50 0С болады, ал
60 0 ендікте 60 0С-ге жетеді.
4) Полярлық тип. Полярлық аудандарда қыс ұзақ және суық, жаз қысқа да
салқын болады. Температуранның жылдық амплитудасы мұхиттар мен жағалау
үстінде 25-40 0С, ал құрлықта 65 0С-дан асады. Максимумы тамызда, минимумы
қаңтарда байқалады.
Бұл жоғарыда айтылған ауа температурасының жылдық жүріс түрлері орташа
көпжылдық болып табылады, ал жеке жылдары жылы және салқын ауа массаларының
басып кіруінің арқасында оларда біршама ауытқу байқалады.
Ауаның жылынуы мен салқындауы төселме беткейдің жылу режиміне
бағынатындықтан ауа темпераурасының тәуліктік жүрісі төсеме беткейдің
температурасының тәуліктік жүрісімен анықталады. Ауа температурасының
минималды мәні күн шығар алдында байқалады. Көкжиектен күн
көтерілген сайын алғашқы екі сағат ішінде ауа температурасы тез
өседі, сосын оның өсуі баяулайды. Ауа температурасының максималды
мәні талтүстен кейін екі-үш сағат кейін орнығады. Одан кейін
температура төмендейді - алдымен баяу, сосын жылдамырақ.
Тұрақталған ауа райында ауа температурасы өзгерісі тәуліктік
бойында айқын ажыратылады. Бірақ ауа температурасының тәуліктік
амплитудасы әрқашан топырақ беті температурасының тәуліктік
амплитудасынан кіші болады. Ауа температурасының тәуліктік амплитудасы
әртүрлі факторларға бағынышты. Маңызды факторлар:
1) Географиялық ендік. Ендік өскен сайын ауа температурасының
тәуліктік амплитудасы азаяды. Ең үлкен амплитуда субтропиктік
ендіктерде байқалады.
2) Жыл мезгілі. Қоңыржай белдеуде тәуліктік тәуліктік амплитуданың
ең кіші мәні қыста, ең үлкен мәні жазда орнығады. Көктемде олар
күзгі маусымнан біршама үлкен болады.
3) Төселме беткейдің сипаты. Су беті үстіндегі ауа
температурасының тәуліктік амплитудасы құрлық үстідегіден кіші
болады.
4) Бұлттылық. Бұлттылық өскен сайын ау температурасының тәуліктік
амплитудасы азая түседі. Бұлт қабаты ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.