Банктің активті операциялары

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
Банктің активті операцияларына жалпы сипаттама ... ... ... ... ... ... ... ..5
Активті операциялар, олардың банктік қызметте алатын
орны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
1. Активті операциялардың түрлері және экономикалық
маңызы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
2. Активтердің сапалылығы және оларды
басқару ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .15
ҚОРТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 16
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .18

Теориялық тұргыда банк жүйесі бір немесе басқа елде белгілі бір тарихи кезенде өмір сүрген банк және банк институттарының әр түрлерінін бір-бірімен тығыз байланысты жиынтығы және кредиттік жүйенің құрамдас бөлігі болып табылады.
Қазақстаннын дәстурлі улттық банк жуйесінін даму тарихын Қазақстан Республикасын егеменді ел деп танылудан және улттық валюта-тенгенін айналымга шыгуынан қарастыруга болады.
Қазақстан Республикасынын банктік жуйесі екі денгейлі жуйе ретінде корсетілген.
Улттық банк-елдін орталық банкі болып табылады және банктік жуйенін жогаргы (бірінші) денгейін қурайды. Улттық банктін тапсырмалары, қызметінін принциптері, қуқықтық мәртебесі және уәкілдігі Қазақстан Республикасынын “Қазақстан Республикасынын Улттық банкі туралы” Занымен айқындалады.
Қалган басқа банктер Қазақстан Республикасынын зан актісімен айқындалатын ерекше қуқықтық статусқаие Қазақстаннын даму банкінен басқалары банктік жуйенін томенгі (екінші) денгейіне жатады.
Шетелдік қатысушылары бар банктер екінші денгейдегі банктерге жатады, ягни, акцияларынын 1/3 болігінен артыгы келісімдердін иелігінде және/немесе басқаруында болатын: а) Қазақстан Республикасынын резиденттері емес; ә) Занды тулгалардын Қазақстан Республикасынын резиденттері, акцияларынын немесе жаргылық капиталдагы қатысу улесінін 1/3 болігінен артыгы Қазақстан Республикасынын резиденттері емес немесе соларга тен Қазақстан Республикасынын резиденттері-занды тулгалардын иелігіндегі, меншігіндегі және басқаруында болатын; б) Қазақстан Республикасынын резиденттері емес немесе занды тулгалар- Қазақстан Республикасы резиденттерінін қуралдарды болуші, оны пайдаланушы (ягни сенімід тулга) болып табылатын Қазақстан Республикасынын резиденттері, ягни акцияларынын немесе жаргылық капиталдагы қатысу улесінін 1/3 болігінен артыгы Қазақстан Республикасынын резиденттері емес немесе соларга тен Қазақстан Республикасынын резиденттері- занды тулгалардыниелігіндегі, меншігіндегі және басқаруында болатын банктер.

Пән: Банк ісі
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 16 бет
Таңдаулыға:

Банктің активті операциялары

Жоспар

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3

Банктің активті операцияларына жалпы сипаттама ... ... ... ... ... ... ... ..5

Активті операциялар, олардың банктік қызметте алатын

орны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
7

Активті операциялардың түрлері және экономикалық

маңызы ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7

1. Активтердің сапалылығы және оларды
басқару ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .15
Қортынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ...16
пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..18

Кіріспе

Теориялық тұргыда банк жүйесі бір немесе басқа елде белгілі бір тарихи
кезенде өмір сүрген банк және банк институттарының әр түрлерінін бір-
бірімен тығыз байланысты жиынтығы және кредиттік жүйенің құрамдас бөлігі
болып табылады.
Қазақстаннын дәстурлі улттық банк жуйесінін даму тарихын Қазақстан
Республикасын егеменді ел деп танылудан және улттық валюта-тенгенін
айналымга шыгуынан қарастыруга болады.
Қазақстан Республикасынын банктік жуйесі екі денгейлі жуйе ретінде
корсетілген.
Улттық банк-елдін орталық банкі болып табылады және банктік жуйенін
жогаргы (бірінші) денгейін қурайды. Улттық банктін тапсырмалары, қызметінін
принциптері, қуқықтық мәртебесі және уәкілдігі Қазақстан Республикасынын
“Қазақстан Республикасынын Улттық банкі туралы” Занымен айқындалады.
Қалган басқа банктер Қазақстан Республикасынын зан актісімен
айқындалатын ерекше қуқықтық статусқаие Қазақстаннын даму банкінен
басқалары банктік жуйенін томенгі (екінші) денгейіне жатады.
Шетелдік қатысушылары бар банктер екінші денгейдегі банктерге жатады,
ягни, акцияларынын 13 болігінен артыгы келісімдердін иелігінде жәненемесе
басқаруында болатын: а) Қазақстан Республикасынын резиденттері емес; ә)
Занды тулгалардын Қазақстан Республикасынын резиденттері, акцияларынын
немесе жаргылық капиталдагы қатысу улесінін 13 болігінен артыгы Қазақстан
Республикасынын резиденттері емес немесе соларга тен Қазақстан
Республикасынын резиденттері-занды тулгалардын иелігіндегі, меншігіндегі
және басқаруында болатын; б) Қазақстан Республикасынын резиденттері емес
немесе занды тулгалар- Қазақстан Республикасы резиденттерінін қуралдарды
болуші, оны пайдаланушы (ягни сенімід тулга) болып табылатын Қазақстан
Республикасынын резиденттері, ягни акцияларынын немесе жаргылық капиталдагы
қатысу улесінін 13 болігінен артыгы Қазақстан Республикасынын резиденттері
емес немесе соларга тен Қазақстан Республикасынын резиденттері- занды
тулгалардыниелігіндегі, меншігіндегі және басқаруында болатын банктер.
Мемлекет аралық банк- бул халықаралық шарттын негізінде қуралган және
әрекет ететін уйымдастырушысы Қазақстан Республикасынын Укіметі (немесе
онын окілді мемлекеттік органы) және бул шартқа қол қойган мемлекеттін
укіметі болып табылатын банк
Орталық банктер (мысалы Қазақстан Республикасынын Улттық банкі) елдегі
букіл кредиттік жуйені басқаруды жузеге асырады, ондірістін қаржылық
операцияларын жургізеді, бос қуралдарды және коммерциялық және басқа
банктердін міндетті резервтерін сақтайды, керек болган жагдайда олардын
ликвидтілігін қолдау ушін оларга кредиттер береді, банкноттар эмиссиясына
монополияны иеленеді және елдін қаржы-кредиттік саясатынын басты нысандары
болып табылады.

Банктің активті операцияларына жалпы сипаттама

Активті операциялар – болашақта табыс табу мақсатында ресурстарды
банкте орналастьру.
Банктер активті операцияларды жүзеге асыру барысында бірқатар
принциптерді басшылыққа алады:
1) ресурстарды орналастыру заңнамаға сәйкес жүзеге асырылуы тиіс;
2) ресурстарды орналастыру барысында банк – табыстың, тәуекелдің және құрып
кетудің (ликвидность) арақатынасын айқындау керек (олар қарама-қайшылықта
болады). М., акционерлер табыс табу мақсатында өз қаражаттарын тәуекелі
жоғары несиеге немесе көпжылдық инвестицияға салады. Бірақ, тәуекел мен
құрып кетудің арасында қайшылық болмауы керек, сондықтан, банк, максималды
табыс, минималды тәуекел және оптималды құрып кетудің (ликвидность)
арасында арақатынасты табу керек.
Әр банк активтерінің құрамы мен құрылуы әртүрлі болады, себебі олардың
қалыптасу көздері әртүрлі болуы мүмкін:
- ұлттық заңнаманың ерекшелігі. М., кейбір мемлекетте кейбір активтерді
қалыптастыру көздеріне шектеу немесе ерік берілуі мүмкін;
- банктің қаржылық жағдайы;
- коммерциялық банктердің қызмет ету ұзақтығы;
- банк пассивтерінің құрамы және құрылуы;
- коммерциялық банктердің түрі мен қызметінің аясына байланысты болады[15].
Коммерциялық банктердің басты қызметі - өзінің балансының оптималды
құрылымын табу, осының арқасында банк өзінің табысын максималды ұлғайта
алады және құрып кетуін тиісті дәрежеде ұстап тұрады. Бұл мәселені шешу
үшін банктердің активтерін басқаруды тиісінше жүзеге асыру кере. Оның басты
мақсаты – банк активтерінің рационалды құрылымын қалптастыру[16,20].
Банк активтерінің құрамын үш параметр бойынша бөлуге болады: құрып
кету (ликвидность), пайда табу және тәуекел.
Банк активтерінің құрылымы:
• Құрып кететін (ликвидные) ссудалар
• Инвестициялар
• Материалдық активтер
Активтер:
• Бастапқы
• Кейінгі – ұзақ мерзімді – құрылыс
• Резервті салымдар (кассалық бағалы қағаздар, облигация)
• Басқа мемлекетке салынатын салымдар[6,23].
Ликвидті активтер – бұл, қысқа мерзімде және минималды шығында
міндеттемелерді жабуға кеткен активтер. Ликвидті активтердің арасынан
кассалық активтерді және кейінгі ресурстарды бөліп көрсетеді. Банктер
кассалық ақшаны көп көлемде ұстаудан бас тартады, себебі олар банкке табыс
әкелмейді, ал қолдағы ақшаны ұрлап кетуі мүмкін. Кейінгі ресурстар – бұл,
банктің қысқа мерзімді салымдары, жоғарғы табысты ликвидті активтер, банк
оларды тез, әрі төмен тәуекелмен, қолдағы ақшаға айналдырып қайтарып алуы
мүмкін. Кейінгі ресурстардың басты мақсаты – бастапқы ресурстарды толтыру
үшін керек[18].

Активті операциялар, олардың банктік қызметте алатын орны

1. Активті операциялардың түрлері және экономикалық маңызы

Банктің активті операцияларының классификациясы және структурасы
бойынша көптеген пікірлер қалыптасқан.
Букато В.И., Львова Ю.И. пікірлері бойынша банктің активті
операциялары болып [17,212]:
1. кредитті операциялар, олардың негізінде банктің кредитті портфелі
құрылады;
2. инвестициялық операциялар, инвестициялық портфельдің құрылуына негіз
болады;
3. кассалық және есеп-айырысу операциялары, банктің өзінің клиенттеріне
көрсететін қызмет болып табылады;
4. активті операциялардың басқа да түрлері, банк операцияларының жүзеге
асырылуын қамтамасыз етеді.
Лаврушин бойынша, банктің активті операцияларының ең кең тараған түрі
[37,40]:
5. ссудалық операциялар, банктің негізгі кірісін құрайды. Макроэкономикалық
тұрғыда, банк бұл операция арқылы уақытша тұрып тұрған ақшаны айналымға
еңгізіп, кірісін жасайды;
6. инвестициялық операциялар, бұл операциялардың негізінде банк өзінің
кірістеріне бағалы қағаздар немесе шаруашылық қызметке құқықты алады;
7. депозитті операциялар, ҚР Ұлттық Банкінде немесе басқа коммерциялық
банктерде резерв қорларын сақтаумен айқындалады;
8. активті операциялардың басқа да түрлері, шетелде банктерге елеулі табыс
әкелетін, әртүрлі нысандағы операциялар. Бұл активті операциялардың
қатарына: шетел валютасымен немесе бағалы металдармен жасалынатын
операциялар және т.б. жатады.
Поляков В.П., Московкина Л.А. секілді авторлар бактің активті
операцияларын: банктік инвестиция, ссудаларды беру, вексельдерді сатып алу
және қордық операциялар [46,106-110].
Антонов П.Г., Пессель М., Букато В.И. и Львов Ю.И., активті операциялардың
келесі түрлерін бөліп көрсетеді: кассалық, кредиттік, инвестициялық және
т.б. [4, 111].
Кредиттік операциялар. Банктік кредит – ең қолайлы және көптеген
жағдайда орны ауыстырылмайтын қаржылық қызметтердің формасы ретінде, ол
нақты қарыз алушының қажеттілігін ескереді және олардың қарыз алу жағдайына
көндігуіне мүмкіндік береді.
Шынында да, банктер мұндай операциялардан пайда көреді. Олар
салымдарға төлейтіндеріне қарағанда, қарыздарға біршама жоғары пайыз
мөлшерлемесін белгілеп табыс алады.
Жалпы қоғамға көмек, олар банктен алған қарыздары есебінен өздерінің
өнімдерін өндіріп, алға қойған мақсатына жеткенде ғана пайданы сезінеді
(мысалға жалпы пайда нормасын 4-тен 5%-ға ұлғайтқанда). Болашақ қарыз
алушыларды дұрыс таңдай отырып, олардың ішінде берілетін қарыз бойынша
жоғары пайызды төлеуге кімнің жағдайы келсе, соларға банктер ақшалай
қаражаттарын бере алады.
Осы уақытқа дейін Қазақстанда кредиттер үкіметтің қажеттілігіне
(Үкіметтің үкімі бойынша) беріліп, кейіннен олар банктерге және олардың
акционерлеріне пайда әкелмек түгіл, уақытында қайтарылмай қалды. Ондай
қарыздардың ешкімге де пайдасы болған жоқ.
Банктік активтер арасынан кредиттік операциялар басты орынның бірін
иеленеді.
Банктік ссудалар – уақытша бос тұрған ақшаны экономикада айналымға
еңгізу және бұл ссудаларды шаруашылық субъектілерге қайтару. Бактік
ссудалар негізінде ссудалардың жекелеген түрлері қалыптасады. Олар
белгілері бойынша, сипаты бойынша, қамтамасыз ету мерзімдері бойынша,
қайтару мерзімдері бойынша, несиелік объектісі және субъектісі бойынша
квалификацияланады.
Инвестициялық операциялар.
Инвестиция дегеніміз – бұл халық шаруашылығына мемлекет ішінде және
шетелде, оны қайта құру және кеңейту, сол сияқты пайда алу мақсатында ұзақ
мерзімді қаражат бөлу. Тікелей инвестиция – бұл қаражаттарды тікелей
өндіріске, құрал-жабдықтарды сатып алу және әлеуметтік, өндірістік
сипаттағы объектілерді салуға жұмсалады. Портфельдік инвестициялар бағалы
қағаздарды сатып алу арқылы (бағалы қағаздар портфелі) және ұзақ мерзімдік
банк кредиттерін беру арқылы (қарыздар портфелі) жүзеге асады. Жеке,
мемлекеттік, шетелдік инвестициялар инвестициялық заңдармен реттеледі, ол
заңдарға жеке шаруашылық бөлімшелердің, банктердің инвестициялық іс-әрекеті
тәртібі ережелері анықталады және инвестор құқықтары қорғалады.
Қазақстанда заңға сәйкес инвестиция деп кәсіпкерлік іс-әрекет және
басқа да пайда әкелетін іс-әрекет объектілеріне салынатын ақша қаражаттары
мен бағалы қағаздарды айтады. Инвестициялық қызметтің қатысушылары – жеке
және заңды тұлғалар, мемлекет, сол сияқты шетелдік инвесторлар бола алады.
Берілген жағдайдағы әңгіме коммерциялық банктердің инвестициялық қызметіне
қатысты.
Әдетте банктердің инвестициясы деп, ақша қаражаттарын банктердің
өздерінің басшылығымен табыс алу мақсатында, белгілі бір мерзіміне ақшалай
қаражаттар салу. Тар мағынада банктердің инвестициялық қызметі деп,
банктердің салыстырмалы ұзақ мерзім ішінде қызмет ететін бағалы қағаздарға
ақша қаражаттарын салу. Инвестицияның қарыздан бірқатар айырмашылығы бар.
Біріншіден, қарыздар салыстырмалы қысқа мерзімде қайтарымдылық шартымен
қолданылады, ал инвестиция салынған ақша иесіне қайтпас бұрын, салыстырмалы
ұзақ мерзімде ақша қаражаттарының ағынын қамтамасыз ету мақсатында
жасалыды. Екіншіден, кредиттеу кезінде бастамашылық қарыз алушыдан болған,
ал инвестиция кезінде – кредит берушіден (банктен) болады. Үшіншіден,
кредиттік мәміле нақты кредит беруші мен қарыз алушы арасында жасалады, ал
инвестициялау нарықта міндетті қызметті қарастырады.
Коммерциялық банктердің инвестициялық қызметінің мақсаты –
қаражаттардың сақталуын қамтамасыз ету, диверсификацияны, табысты және
өтімділікті қамтамасыз ету.
Бағалы қағаздар – бұл арнайы түрде рәсімделген қаржылық құжаттар,
оларда көрсетілген құқықты жүзеге асыру үшін сол бағалы қағаздарды ұсыну
қажет. Олар қорлық (акциялар, облигациялар) және коммерциялық болады
(вексельдер, чектер).
Қорлық бағалы қағаздар, әдетте эмиссияның массалық сипатымен
ерекшеленеді, олар өте көп мөлшерде эмиссияланады және акционерлік немесе
облигациялық қорда белгілі бір үлеске ие екенін растайды.
Олар негізгі және көмекші болып бөлінеді. Негізгі қорлық бағалы
қағаздар негізгі мүліктік құқық немесе талапқа негізделген (акция,
облигация), ал көмекші бағалы қағаздар қосымша құқықтар мен талаптарды
білдіреді (купондар, талондар).
Соңғыларына пайыз немесе дивидент түрінде табыс алу құқығын беретін
купондар – белгілі бір бағалы қағаздардың сатылу құқығын беретін купондар
жатады. Олар нарықта айналысқа түсе алады. Талондар купондарды алу құқығын
береді.
Олар өздерінің айналысқа қатысуының ерекшеліктерімен нарықтық және
нарықтық емес болып бөлінеді. Бірінші нарықта еркін айналады, яғни биржалық
немесе биржалық емес айналым шеңберінде еркін сатып алынып, еркін сатылады
және эмитентке мерзімі жетпей қайтарылмайды. Екіншілерінің керісінше екінші
ретті айналымы (яғни биржада және тысқары жүруі) болмайды, бірақ мерзімі
бітпей эмитентке қайтарылуы мүмкін.
Бағалы қағаздар иелерінің құқықтары ерекшеліктерімен байланысты
мәлімдеуші, ордерлік және атаулы болып бөлінеді.
Мәлімдеуші бағалы қағаздар – бұл мәлімдеуші чектер, акциялар,
облигациялар, салымдық анықтамалары, қоймалық анықтамалар және т.б.. Оларды
сату және иесінің құқықтарын растауы үшін тек мәлімдеу керек.
Ордерлік бағалы қағаздар – оларды ұстаушылардың құқықтары сол қағаздың
мәлімдеушісімен және сол сияқты аударып жазу белгілерінің сәйкестігімен
расталады.
Атаулы бағалы қағазда ұстаушының аты міндетті болады.
Қаржылық бағалы қағаздар мемлекеттік және мемлекеттік емес
субъектілермен эмиссияланады.
Мемлекеттік бағалы қағаздарға қазыналық вексельдер, қазыналық бондар,
қазыналық міндеттемелер жатады. Мемлекеттік еместерге акциялар,
облигациялар, қысқа мерзімді міндеттемелер, депозиттік сертификаттар
жатады.
Бағалы қағаздармен операциялар жүргізуде коммерциялық банктерде
мынандай құрылымдар ұйымдастырылады: ірілерінде – депортамент немесе
басқарма, орташаларында мен кішілерінде – инвестициялық немесе қор
бөлімдері. Олар банктің инвестициялық саясатын банк есебінен, немесе ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.