Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік валюталық реттеу

Пән: Қаржы
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 35 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ3

1 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА МЕМЛЕКЕТТІК ВАЛЮТАЛЫҚ РЕТТЕУДІ ҚАЛЫПТАСТЫРУ МЕН ДАМЫТУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ4

1. 1 Мемлекеттік валюталық реттеудің мәні мен механизмі4

1. 2 Мемлекеттік валюталық реттеу - экономикада сыртқы тепе-теңдікті қолдаудың құралы ретінде10

2 ҰЛТТЫҚ ВАЛЮТА ҚЫЗМЕТІНДЕГІ ҚАУІПСІЗДІКТІ ҚАМТАМАСЫЗ ЕТЕТІН МЕМЛЕКЕТТІК ВАЛЮТАЛЫҚ РЕТТЕУДІҢ НЕГІЗГІ БАҒЫТТАРЫН ТАЛДАУ16

2. 1 Ұлттық валюта қызметін қамтамасыз етудегі негізгі қаржы-экономикалық шараларды талдау16

2. 2 Валюта бағамын тұрақтандыруға валюталық реттеудің әсерін талдау24

3 МЕМЛЕКЕТТІК ВАЛЮТАЛЫҚ РЕТТЕУДІ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ27

ҚОРЫТЫНДЫ31

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ33

КІРІСПЕ

Курстық жұмыс тақырыбының өзектілігі. Қазақстан Республикасы халықаралық сауда саласында және ел ішіндегі макроэкономикалық жағдайға бейімделумен халықаралық экономикалық айырбас барысында өзгерістер мәселелеріне жиі кезігеді. Қазақстан экономикасын әлемдік экономикамен байланыстыратын негізгі буын - валюта саясаты мен ұлттық ақша бірлігінің валюталық бағамындағы өзгерісі. Сыртқы экономикалық саясат жүйесінде валюталық саясат ең маңызды орынды алатыны белгілі. Қазақстан Республикасы Президентінің 2009 жылдың 6 наурызындағы Қазақстан халқына Жолдауында сыртқы және ішкі саясаттың негізгі бағыттарының бірі деп, ақша-несие саясаты, сондай-ақ қаржы нарығы және ұлттық валютаның айырбас бағамының тұрақтылығына, инфляция деңгейіне аса назар аударуы осының айғағы [1, 2] .

Қазақстан әлемдегі анағұрлым бәсекеге қабілетті 50 елдің қатарына кіру үшін өзіне жаңа межелер белгіледі, бұл ең алдымен экономикадағы және халықаралық мемлекеттік басқару стандарттарындағы жетістіктерді болжайды. Бәсекеге қабілеттілікті арттыру міндетімен қаржы жүйесінің тиімділігін одан әрі жетілдіру және осы салада қаржылық секторды дамыту тұжырымдамасында айқындалғандай Еуроодақ стандарттарына барынша қол жеткізу міндеті сәйкес келеді [3] .

Курстық жұмыстың мақсаты және міндеттері. Курстық жұмыстың зерттеудің негізгі мақсаты: Қазақстанның валюта саясатын, валюталық реттеуді, ұлттық валютаның айырбас бағамын тұрақтандырудағы, қолданылатын әдістердің және осы процеске пайдаланылатын валюта-қаржы құралдарының тиімділігін анықтау арқылы тұрақты экономикалық өсуді қамтамасыз ету үшін жүргізілетін мемлекеттік валюталық реттеуді жетілдіруге бағытталған ғылыми негізделген ұсыныстарды әзірлеу болып табылады. Қойылған мақсатқа қол жеткізу үшін, курстық жұмыстың мазмұнын және қисынды дәйектілігін анықтаған келесі міндеттерді шешу қажет:

ұлттық валютаның айырбас бағамының қалыптасуына және оның тұрақтануына ықпал ететін факторлар әсерін анықтау;
сыртқы тепе-теңдікті сақтауда валюталық саясаттың, басқа да экономикалық салалармен тығыз байланыстылығына теориялық негізді сипаттама беру;
ұлттық валютаның жұмыс істеу тиімділігін арттыруды қамтамасыз ететін экономикалық шараларды айқындау;
валюта бағамын реттеуде және тұрақтандыруда макроэкономикалық көрсеткіштерге ықпал ететін мемлекеттік валюталық реттеу механизмін бағалауға сараптама жасау;
экономикалық көрсеткіштерді теңдестіру мақсатында мемлекеттік валюталық реттеу механизмін жетілдіруге қатысты нақты ұсыныстар жасау.

1 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА МЕМЛЕКЕТТІК ВАЛЮТАЛЫҚ РЕТТЕУДІ ҚАЛЫПТАСТЫРУ МЕН ДАМЫТУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1. 1 Мемлекеттік валюталық реттеудің мәні мен механизмі

Сыртқы тепе-теңдіктің жетістігі сыртқы экономикалық қызметті валюталық реттеуге байланысты. Валюталық реттеу, жалпы аумақтылық валюталық реттеумен, экономикалық анықтылықпен валюта операцияларын жүргізуде банктер монополиясымен және валюта операцияларының негізділігімен, сондай-ақ банктердің ұстанымдарын (позициясын) бақылау есебімен сәйкес әрекет етуге тиіс.

Валюталық реттеудің соңғы объектілері болып, валюта бағамы және төлем балансы табылады. Соңғы объектілерді реттеуді оңтайландыру үшін орталық банктер валюталық реттеудің аралық объектісі ретінде резиденттер мен резидент еместердің валюта операцияларын жүргізудегі тәртібін белгілейді.

Валюта бағамы тәртіптемесінің жұмыс істеуінің негізгі, келесі нұсқалары мәлім [4, 11] : валютаға сұраныс пен ұсыныстың әсерінен еркін өзгеретін өзгермелі бағамдар; орталық банктердің басқыншылық нүктелерімен бағамның ауытқу шегін шектейтін валюта дәліздері; алдын ала анықталған шамада валюта бағамы бір бағытта өзгеретін шектеулі құбылу; алдын ала белгіленген деңгейде валюта бағамын Орталық банк ұстап тұратын реттелетін құбылу; таңдап алынған шет ел валютасына негізделген, тіркелген бағамдар. Оның кезінде валюталық басқару тіркелген бағамды қолдауға айрықша бағытталады; бір неше ел бірыңғай валюта енгізетін валюталық одақ; долларландыру. Ел өзге елдің ұлттық валютасын пайдаланады.

Валюталық реттеудің мақсаты тұрақты экономикалық өсуге қол жеткізу жəне экономикалық қауіпсіздікті қамтамасыз ету жөніндегі мемлекеттің саясатына жəрдемдесу болып табылады.

Валюталық реттеудің міндеттері:

1) Қазақстан Республикасында валюталық құндылықтардың айналысының тəртiбiн белгілеу;

2) Қазақстан Республикасының дүниежүзілік экономикаға одан əрi кiрiгуi үшін жағдайлар жасау;

3) валюталық операциялар мен капитал легi жөніндегі ақпараттық базаны қамтамасыз ету болып табылады.

Қазақстан Республикасында валюталық реттеудiң негізгі органы Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкi болып табылады.

Қазақстан Республикасының Үкiметi жəне өзге де мемлекеттiк органдар валюталық реттеуді өз құзыретi шегінде жүзеге асырады.

Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкi жəне Қазақстан Республикасының Үкiметi “Валюталық реттеу жəне валюталық бақылау” туралы Заңға сəйкес өз құзыреті шегінде резиденттер мен резидент еместер үшін мiндеттi нормативтік құқықтық актiлер шығарады.

Валюталық реттеу органдары əзiрлеген валюталық реттеу мəселелері жөнiндегi нормативтiк құқықтық актiлер Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкімен міндетті түрде келісiлуге тиіс.

Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкi валюталық реттеудің негізгі органы ретiнде:

1) “Валюталық реттеу жəне валюталық бақылау” туралы Заңның 6-бабына сəйкес резиденттердің валюталық құндылықтарды пайдалануға байланысты қызметін жүзеге асыруына қойылатын талаптарды;

2) резиденттер мен резидент еместердiң валюталық операцияларды жүзеге асыру тəртiбiн, соның iшiнде валюталық реттеу режимдерiн: V011561 лицензиялауды; тiркеудi; хабардар етудi;

3) Қазақстан Республикасының аумағында қызметін жүзеге асыратын резидент еместердің валюталық операцияларына мониторингтi (валюталық мониторингтi) жүзеге асыру тəртiбiн;

4) уəкілеттi мемлекеттік органдармен келiсiм бойынша олардың құзыретiне сəйкес барлық резиденттер мен резидент еместердiң орындауы үшін мiндеттi валюталық операциялар бойынша есепке алу жəне есептілік нысандарын белгілейдi.

Валюталық реттеудің негізгі құралдары дисконттық, девиздік саясат болып саналады. Оның әр алуан түрі мыналар: валюта басқыншылығы (интервенция), валюта резервін әртараптандыру (диверсификация), валюталық шектеу, валютаның айырбасталымдылық дәрежесін, валюта бағамының тәртіптемесін (режимін) реттеу, ақшаның құнсыздануы, бағамды көтеру [5, 12] (1-сурет) .

Мемлекеттік валюталық реттеу өзінің мақсаттары мен нысандарына (формаларына) қарай құрылымдық және ағымдағы болып бөлінеді. Құрылымдық валюта саясаты - әлемдік валюта жүйесінде құрылымдық өзгерістерді жүзеге асыруға бағытталған ұзақ мерзімді шаралардың жиынтығы. Ол валюта реформалары нысанында жүргізіліп, барлық елдердің мүдделері үшін, сондай-ақ оның принциптерін жетілдіру мақсатын көздеп, одан әрі жекелеген валюталардың артықшылығымен күреске жалғасады. Құрылымдық мемлекеттік валюталық реттеу ағымдағы саясатқа ықпал етеді. Ағымдағы валюта саясаты - валюта бағамын, валюта операцияларын, валюта нарығының және алтын нарығының қызметтерін күнделікті, жедел түрде реттеп отыруға бағытталған қысқа мерзімді шаралардың жиынтығы [6, 216] .

Дисконттық саясат (есептік) - Орталық банктің есептік мөлшерлемесінің өзгерісі. Ол бір жағынан - капиталдың халықаралық қозғалысына, екінші жағынан - ішкі несиелер серпініне, ақша массасына, бағаға, жиынтық сұранысқа ықпал ету жолымен валюта бағамын және төлем балансын реттеуге бағытталады. Капиталдың салыстырмалы еркін қозғалысы жағдайында пассивті төлем балансы кезіндегі есеп мөлшерлемесінің жоғарылауы пайыз ставкасы төмен елдерден капитал ағынының құйылуын ықпалдандырып, төлем балансы жағдайының жақсаруына және валюта бағамының жоғарылауына ықпал ететін ұлттық капиталдардың кемуін ұстап тұруға себеп болады.

Сурет 1 - Мемлекеттік валюталық реттеу және валюталық саясат құралдары [5] негізінде автор жасаған

Қазіргі жағдайда дисконттық саясаттың тиімділігі төмендеді. Бұл ішкі және сыртқы мақсаттардың қарама-қайшылығымен түсіндіріледі. Егер пайыз ставкасы жағдайын жандандыру мақсатымен төмендетілсе, капиталдың кемуін туындатқан жағдайда ол төлем балансына кері әсерін тигізеді. Төлем балансын жақсарту мақсатымен жоғарылатылған есеп мөлшерлемесі тоқырау жағдайындағы экономикаға кері ықпал етеді. Дисконттық саясаттың нәтижелілігі елге шетел капиталының ағылуына байланысты. Бірақ, тұрақсыздық жағдайда капиталдың қозғалысын пайыз ставкасы әрдайым айқындай бермейді. Капиталдың және несиелердің халықаралық қозғалысын реттеу есеп саясатының төлем балансына ықпалын нашарлатады. Осыдан дисконттық қысқа мерзімділігі және салыстырмалы төмен тиімділігі аңғарылады. Жетекші елдердің, ең алдымен АҚШ-тың дисконттық саясаты бәсекелестеріне теріс ықпал етіп, олар ұлттық мүддесіне қарамастан пайыз ставкасын жоғарылатуға немесе төмендетуге мәжбүр болады. Нәтижесінде пайыз ставкасының кезең сайынғы қақтығысы болып тұрады. Ұлттық валюта бағамын жоғарылату мақсатымен Орталық банк сататын болса, ал төмендету үшін ұлттық валютаның орнына шетелдің валютасын сатып алады. Девиздік саясат көбінесе валюта басқыншылығы нысанында жүзеге асырылады, яғни ұлттық валюта бағамына ықпал етуді көздеген Орталық банк валюта нарығында шетел валютасын сатып алу-сатумен айналысады. Оның сипатты белгісі - сәйкесінше ірі ауқымда (масштабта) және қысқа кезеңде қолданылуы. Валюта басқыншылығы ресми алтын-валюта қорларының немесе банкаралық «своп» келісімі бойынша Орталық банктердің ұлттық валютасымен есептелетін қысқа мерзімді өзара несиелердің есебінен жүзеге асырылады.

Ұлттық валютаның валюта басқыншылығы, ақша құнсыздануы, бағамды көтерудегі валюталық реттеудің экономикалық әдістерінің, ал валюталық шектеу, ұлттық валютаның айырбасталымдылық тәртіптемесін белгілеу валюта қатынастарын әкімшілік реттеудің құралдары болып саналады. Алайда валюта, ақша-несие және бюджет саясаттарының мақсаттары келісілмеген жағдайда валюталық реттеудің шаралары тиімсіз болып шығуы мүмкін.

Жоғарыда қарастырылған әдістерді қолдану құқығы заң шығарушы бастамашылықты (инициативаны) және елдің алтын-валюта резервтерін иеленуге қақы бар мемлекеттік органдарға беріледі. Сондықтан валюталық реттеудің негізгі органы Орталық банк болып саналады. Әкімшілік реттеу әдісін қолдану валюталық заңдылықтың валюта бақылауы сақталуына бақылаудың болуын қажет етеді. Әйтпесе валюталық реттеудің әрекеттілігі төмен және ақталмаған болып шығады.

Қарастырылған объектілер, субъектілер, принциптер, әдістер және валюта бақылауы валюталық реттеу тетігінің элементтері болып есептеледі. Валюталық реттеу тетігі - өзара байланысты элементтердің жиынтығы, валюта операцияларын реттеу әдістерін мақсатты қолдану процесі; олар экономикалық өсу жетістігіне қол жеткізу мақсатымен әр сатыдан дамыған ұлттық экономикаға ықпал етуді көздеуден құрылады.

Валюталық саясат, біздің пікірімізше, валюталық қатынастарды реттеу арқылы орнықты экономикалық өсуді, жұмыстылықтың жоғары деңгейін, бағаның тұрақтылығын, сыртқы экономикалық тепе-теңдікті қолдауды қамтамасыз ететін мемлекеттік шаралардың жиынтығы. Сондай-ақ, валюталық саясаттың аясына ішкі валюта нарығын бақылау да кіреді.

Нарықтық экономиканы реттеу жүйесінде валюталық саясат маңызды орын алады. Тиімсіз валюталық саясат төлем балансының , сыртқы қарызды өтейтін есеп шоттарға төлеудің ауырлауымен, алтын-валюта резервтерінің сарқылуымен, ұлттық валютаның айырбас бағамының төмендеуімен сипатталады. Валюталық саясаттың сан алуан әдістерінің тиімділігіне баға беру үшін валюталық саясатты қалыптастыруға негіз болатын шетелдердегі, яғни соларға ұқсас шараларды қолданудың тәжірибелерін, алуан түрлі экономикалық мектептердің теориялық ой-пікірлерін зерттеу қажет.

И. Я. Носкованың көрсетуінше, халықаралық тәжірибеде валюталық шектеу әкімшілік немесе заңнамалық тәртіппен белгіленген, шетел валютасымен және өзге де валюталық құндылықтармен жасалатын операцияларға шектеу қоюға қолданылатын ережелер жүйесі болып есептеледі. Экономикалық әдістерден айырмасы - валюталық шектеуді қолдану валюталық заңмен тікелей байланысты [10, 80] . Валюталық шектеу әдетте мына мақсаттарға жету үшін қолданылады: төлем балансын теңестіру үшін халықаралық төлемдерді және капиталдың аударылуын реттеу; ұлттық валюта бағамын қолдану; мемлекеттің алтын-валюта резервтерін қолдану.

Валюталық шектеу елдегі резиденттер мен резидент еместердің валюта операцияларын реттеу бойынша белгіленген шараларды қарастырады. Валюталық шектеудің түрлері елдегі экономикалық жағдайға және валюта нарығының жұмыс істеу ерекшелігіне орай қолданылады.

Валюталық реттеу ақша-несие саясатының бөлігі болып саналады. Ол субъектілердің валюта операцияларын жүргізу тәртібін белгілеу жолымен елде экономикалық тұрақтылықты сақтауға бағытталады.

Валюталық бақылауды жүзеге асыру экономикалық маңызға ие. Валюталық бақылаудың орталық міндеті - әкімшілік әдістермен ұлттық валютаны қорғау.

Халықаралық Валюта Қоры Жарғысының VІІІ бөліміне сай қолданылған шаралар ағымдағы операцияларды жүргізуге, резидент еместер үшін ұлттық валютаның айырбасталымдылығын қамтамасыз етуге кедергі болмайды.

Валюталық бақылау - валюта операцияларының заңдылығы және мақсатқа сай қамтамасыз етудегі мемлекеттің қызметі. Валюталық бақылау - валюта нарығына қатысушыларға қойылатын талаптардың жиынтығы. Оның міндеттері мынадай: жүргізілген валюта операцияларының қолданыстағы заңға сәйкестігін анықтау; шетел валютасымен төленген төлемдердің негізділігін тексеру; есептің толық объективтілігін және валюта операциялары бойынша есеп-қисапты тексеру.

Валюталық бақылау тетігіне объект, институттар, нысандар және бақылау әдістері кіреді. Валюта бақылауының объектісі - валюта операциялары. Бақылаудың институтын екі топқа бөлуге болады: валюта бақылауының органдары және агенттері. Олар валюта бақылауы объектілерінің қызметтеріне бақылау жасайтын валюта бақылауының субъектілері. Бақылаудың жүргізетін уақытына қарай ол үш негізгі нысанға бөлінеді: алдын-ала, ағымдағы, кейінгі. Жиынтық түрінде бұлар валюта бақылауының үздіксіз сипатын қамтамасыз етеді. Валюта бақылауын жүзеге асырудың әдістері: бақылау, тексеру, ревизия, талдау. Жиынтық түрінде бұлар валюта бақылауының кешенділігін қамтиды. Бақылау баршаға ортақ мөлшер мен ережеге сай өткізіледі. Бақылау екі бағытта жүзеге асырылады: нақты және қаржы ресурстарының қозғалысына орай жүреді. Айырбас бағамының қатынасына қарай таңдалатын стратегияға ықпал ететін аргументтерге шолу жасаған кезде мына негізгі бағыттарға назар аударған жөн: баға тұрақтылығының шығынына және инфляцияның төмендеу мүмкіндігіне.

Біріншіден, инфляцияның төмендеу процесі әдетте өндірістің көлеміне ықпал етеді.

Екіншіден, жоғары деңгейдегі инфляциялы экономиканы тұрақтандыру белгілі бір уақытты талап етеді. Өндірістің қысқаруы жағдайындағы жалпы шығындар экономикалық күйзеліс күшіне байланысты болады. Тұрақтылықтың бүкіл кезеңінде экономикаға әсер етеді.

Төлем балансының сальдосын реттеу үшін мемлекет өз қарамағына белгілі қаржы жиынтығын ұстайды. Ақырғы есепте теңестірудің барша әдістерін уақытша және түпкілікті деп бөледі. Теңестірудің уақытша әдісі сонымен байланысты. Түпкілікті әдіс елдер арасындағы өтімді ресурстардың нақты қозғалысын топшылайды.

Төлем балансының теріс сальдосын жабу үшін мемлекет әр түрлі нысанда (формада) несие алады. Ол - үкімет деңгейінде берілетін мемлекетаралық екіжақты және көпжақты несиелер, сондай-ақ елдердің Орталық банкілері беретін банкаралық несиелер.

Халықаралық валюта-несие ұйымдары төлем баланстарын реттеу үшін мүше елдерге несиелер береді. Мысалы, Халықаралық Валюта Қоры құрылған кезде оның алдында мүше елдердің валюта бағамының төлем балансына бақылау жасауды жүзеге асыру, негізгі міндеттерінің бірі болып табылады.

Валюта бағамы ХВҚ-да тіркелмейтін қазіргі кезде мүше елдерге төлем баланстарының жағдайына бақылау жасау, сонымен бірге қажетті қысқа мерзімді несиелер беру аталған халықаралық ұйым қызметінің негізгі бағыты болып саналады.

ХВҚ-ның несиелері ақылы және шартты. Төлем баланстарының қысқа мерзімді тапшылығын жою мақсаты үшін берілетін резервтік несиелер (стенд-бай) түрі ең көп таралған. ХВҚ бұлардан басқа да несие түрлерін ұсынады: «мерзімі ұзартылған несие», «кең мүмкіндікті несие», «құрылымдық бейімделу мақсатына арналған несие», «құрылымдық бейімделу мақсатына арналған ұзартылған несие», «өтемдік несие», «кездейсоқ жағдайдан болған шығынды жабуға арналған несие» [13, 153] .

Мүше елдер «кредит үлесі» шеңберіндегі несиені (транши) шартсыз ала алады. ХВҚ-ның өзге несиелері сияқты осы несиелерге бөлінетін қаржы тым мардымсыз.

Сыртқы сауда саласында валюталық шектеу экспорт пен импортқа, сондай-ақ сыртқы сауда келісім шарттары бойынша төлем операцияларына бақылау жасау нысанына айналады. Өз тауарларын шетке сатудан түскен валюталарын (немесе оның тіркеген бөлігін) Орталық банкіге не арнаулы уәкілге тапсыруды экспорттаушыларға міндеттейді. Импорттаушылар өздеріне қажетті валютаны Орталық банктен (банк уәкілінен) белгілі бағаммен, нақты сыртқы сауда шарты бойынша сатып алуға міндетті.

Елдің валюта жағдайы елеулі түрде бұзылған уақытта валюта шектеуінің өз бетінше түрі енгізіледі. Бұл жағдайда шекара арқылы капитал қозғалысын шектеудің алуан нысандары қолданылады. Бұл - бәрінен бұрын капиталды экспорттау мақсатымен шетел валютасын елден алып шығуға тиым салу; белгілі бір ел азаматының иелігіндегі шетел бағалы қағаздарын, облигацияларды, сертификаттарды шекарадан әрі әкетуге тиым салу; белгілі бір елдің ішкі қор нарығына шетелдің бағалы қағаздарын орналастыруға жол берілмейді.

2008 жылы валюталық нарықтағы ахуал теңгенің АҚШ долларына қатысы бойынша номиналдық әлсіреу үрдісімен сипатталды. Жалпы алғанда ол американдық валютаның елеулі нығаюын сипаттайтын әлемдік валюта нарығының конъюктурасына сәйкес келеді.

2008 жылғы энергия тасымалдағыштар бағасының өсуі жалғаса түсті. Ішкі макроэкономикалық тұрақтылық аясында бұл Қазақстан резиденттерінің сыртқы экономикалық қызметінің нәтижесіне айқындаушы ықпал етті.

2008 жылы экспорттың нақты көлемі іс жүзінде 2007 жылғы деңгейде қалып қойғанына қарамастан, негізгі экспорттық тауарларға әлемдік бағаның өсуі тауар экспортының өсуіне (37%) ықпал етті. Бағаның өсуі бірқалыпты болған кездегі сандық жеткізілімнің ұлғаюы тауар импортына барынша тән сипат болады. Нәтижесінде тауарлар импорты 30, 1% және сауда балансының оң сальдосы 10, 3 млрд. долл. асып кетті.

Ұлттық Банк өзінің негізгі мақсатына сәйкес назарын инфляцияның төмен деңгейін қамтамасыз етуге бағытталған ақша-кредит саясатын жүргізуге аударады. Инфляция деңгейі Ұлттық Банк үшін негізгі көрсеткіш болып табылады, сондықтан Ұлттық Банк инфлияция және инфляциялық процестермен күрес жөніндегі шаралар бойынша өз болжамдарына мұқият көңіл бөледі.

1. 2 Мемлекеттік валюталық реттеу - экономикада сыртқы тепе-теңдікті қолдаудың құралы ретінде

Халықаралық экономикалық операциялар бір валютаны екінші валютаға айырбастаумен байланысты. «Валютаның айырбас бағамы ел экономикасын қалған әлеммен жалғастыратын шешуші баға болып саналады» [15, 714] . Осыған байланысты валюта арасындағы айырбастың белгіленген арақатынасын, яғни валюта бағамын белгілеудің қажеттілігі туады. Бір елдің ақша бірлігінің екінші бір елдің ақша бірлігінде айқындалу бағасын анықтауға мүмкіндік болады.

«Валюта бағамы айрықша сипаттағы ақша санатын иеленіп, ұлттық және әлемдік экономиканың саласындағы өзара әрекетті бейнелейді». Экономикалық санат (категория) ретінде валюта бағамы тауар-ақша қатынасын білдіреді. Ұлттық нарықта ұлттық валюталар тауар құнының өлшемі ретінде қызмет етеді. Халықаралық айырбас барысында әр алуан елдердегі бағаның арақатынасы ұлттық ақша бірлігінің қатынасы ретінде көрінеді.

Алтынның еркін айналысы жағдайында валюта бағамының негізі тиімді тепе-теңдігі болып, ондағы алтынның салмағына қарай ұлттық валютаның қатынасымен сипатталады. Алтынды сатып алуға, тасымалдауға және сақтандыруға жұмсалған шығындардың сомасына орай тепе-теңдікте ауытқу орын алды. Алтын стандартының басты белгісі - алтынмен салыстыру жолымен тепе-теңдігі белгіленетін тіркелген айырбас бағамының жүйесі. Осы функцияны орындау үшін мына шарттар орындалуы тиіс: Орталық банктер тіркелген баға бойынша шектеусіз көлемде алтынды сатуға және сатып алуға кепілдік береді; мемлекеттік монета жасаушы жерде әзірленген, алтын монеталар кез келген көлемде сақтауға алтын иесіне рұқсат етіледі; алтынның импорты мен экспортына шектеу қойылмайды.

Алтын стандартының ақша жүйесі экономиканың алдағы уақыттағы дамуын тежеуге айналды. Алтын стандартының күйреуінің басты салдары тетіктен шегіну болды. Олар ақшаның сатып алу қабілетін және валютаның айырбас бағамының тұрақтылығын автоматты түрде қамтамасыз еткен еді. Кейбір елдерде ақша бірлігінің ресми тіркелген алтын тепе-теңдігі сақталды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.