Республиканың агроөнеркәсіп кешені
1. ҚАЗАҚСТАННЫҢ ДҮНИЕЖҮЗІЛІК САУДА ҰЙЫМЫНА ӨТУ КЕЗЕҢІНДЕГІ АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫН ҚОЛДАУ БАҒЫТТАРЫ
2. АГРОӨНЕРКӘСІПТІҢ КЕШЕНІНІҢ ҚАЛЫПТАУЫ ЖӘНЕ ХАЛЫҚ ШАРУАШЫЛЫҒЫНДАҒЫ АЛАТЫН ОРНЫ.
3. АГРОӨНЕРКӘСІП КЕШЕНІ ДАМУЫНЫҢ АҚИҚАТТЫҚ ҚАЖЕТТІЛІГІ МЕН ЭКОНОМИКАЛЫҚ ЖАҒДАЙЛАРЫ.
4. РЕСПУБЛИКАНЫҢ АГРОӨНЕРКӘСІП КЕШЕНІНІҢ АЙМАҚТЫҚ.ӨНДІРІСТІК ҚҰРЫЛЫМЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
2. АГРОӨНЕРКӘСІПТІҢ КЕШЕНІНІҢ ҚАЛЫПТАУЫ ЖӘНЕ ХАЛЫҚ ШАРУАШЫЛЫҒЫНДАҒЫ АЛАТЫН ОРНЫ.
3. АГРОӨНЕРКӘСІП КЕШЕНІ ДАМУЫНЫҢ АҚИҚАТТЫҚ ҚАЖЕТТІЛІГІ МЕН ЭКОНОМИКАЛЫҚ ЖАҒДАЙЛАРЫ.
4. РЕСПУБЛИКАНЫҢ АГРОӨНЕРКӘСІП КЕШЕНІНІҢ АЙМАҚТЫҚ.ӨНДІРІСТІК ҚҰРЫЛЫМЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Ауыл шаруашылығы - Қазақстанның негізгі салаларының бірі. Оның маңыздылығы - ең алдымен халықты азық- түлік өнімдерін қамтамсыз етуінде. Ауыл шаруашылығы дамуының деңгейі көбінесе елдің экономикалық қауіпсіздігін анықтайды. Қазақстанның ауыл шаруашылығына қолайлы жерлері көп болғандықтан, әлем рыногында бәсекелестікке қабілетті агроөнеркәсіп секторын дамытуға барлық мүмкіндіктері бар. Оған қоса, ел халқының жартысына жуығының әлеуметтік жағдайы ауылдық аймақтармен тығыз байланысты.
Қазіргі таңда агроөнеркәсіп кешенің, оның негізгі өрісі ауыл шаруашылығының келешектегі дамуына мемлекеттің тұрақты әлеуметтік-экономикалық жәрдемінің керектігін тәжірбие көрсетіп отыр.Қазақстан Республикасы өзінің тәуелсіздігін алғаннан кейін аграрлық реформаны іске асыру барысында ауыл шаруашылығының тұрақты келешекте бірқалыпты дамуы үшін біраз заңдар қабылданды. Осы заңдар негізінде мемлекеттің әртүрлі аймақтарында ауыл шаруашылығы дамыту жөнінде бағдарламалар қабылданды.
Атап айтқанда, Қазақстан Республикасында 2003- 2009 жылдарға арналған мемлеттік азық-түлік бағдарламасы, 2004-2010 жылдарында Ауылдық аумақтардың даму бағдарламасы, «Агроөнеркәсіптік кешенді және ауылдық аумақтарды дамутуды мемлеттік реттеу» туралы заң қабылданды.Бұл қабылданған бағдарламаларда ауыл шаруашылығы құрылымдарын материалдық-техникалық, қаржы және де басқа ресустармен қамтамсыз ету, ауылдағы инфрақұрылымды қайта құру, оларды жетілдіру, тағы да басқа көптеген мәселелерді жүзеге асыру қаралған болатын.Міне сол арқылы ауыл шаруашылығының экономикасын көтеру, халықтың әлеуметтік жағдайын жақсарту, ең бастысы ауыл шаруашылығын әлемдік рынокта бәсекелістікке дайындау.[1,54 б]
Осындай атқарылып жатқан жұмыстардың нәтижесінде бұл саланың іргетасы қаланып, инвестициялар келе бастады.Банктердің салаға деген көзқарасы түзелді.Ауыл шаруашылығын жүргүзудің ең тиімді түрі ретінде нарық қатнастары орнықтырылды. 2009 жылы ауылшаруашылық өнімдерін өндіру 2002 жылымен салыстырғанда 38% жоғарлады,оның ішінде егін шаруашылығы 19%-ға, мал шаруашылығы 32%-ға . 2008-2006 жылдары тұрақты түрде дәнді-дақылдар өндіру дамуда, орташа жылдық өндіру 14 млн.тонна, шитті – мақта өндіру 2004 жылы 2002 жылмен салыстырғанда 29%,барлық түрлер иен категоияларда ет өндіру 9% ,сүт 10% жоғарлады. Ауыл шаруашылық азық-түлік пен өнімдерінің экспортының көлемі 2009 жылы 2002 жылмен салыстырғанда 38% артып 976,3 млн.тг құрады; Импорт көлемі осы кезең бойынша 54,3% артып 649,1 млн.тг құрады.[1,55б]
Қазіргі таңда агроөнеркәсіп кешенің, оның негізгі өрісі ауыл шаруашылығының келешектегі дамуына мемлекеттің тұрақты әлеуметтік-экономикалық жәрдемінің керектігін тәжірбие көрсетіп отыр.Қазақстан Республикасы өзінің тәуелсіздігін алғаннан кейін аграрлық реформаны іске асыру барысында ауыл шаруашылығының тұрақты келешекте бірқалыпты дамуы үшін біраз заңдар қабылданды. Осы заңдар негізінде мемлекеттің әртүрлі аймақтарында ауыл шаруашылығы дамыту жөнінде бағдарламалар қабылданды.
Атап айтқанда, Қазақстан Республикасында 2003- 2009 жылдарға арналған мемлеттік азық-түлік бағдарламасы, 2004-2010 жылдарында Ауылдық аумақтардың даму бағдарламасы, «Агроөнеркәсіптік кешенді және ауылдық аумақтарды дамутуды мемлеттік реттеу» туралы заң қабылданды.Бұл қабылданған бағдарламаларда ауыл шаруашылығы құрылымдарын материалдық-техникалық, қаржы және де басқа ресустармен қамтамсыз ету, ауылдағы инфрақұрылымды қайта құру, оларды жетілдіру, тағы да басқа көптеген мәселелерді жүзеге асыру қаралған болатын.Міне сол арқылы ауыл шаруашылығының экономикасын көтеру, халықтың әлеуметтік жағдайын жақсарту, ең бастысы ауыл шаруашылығын әлемдік рынокта бәсекелістікке дайындау.[1,54 б]
Осындай атқарылып жатқан жұмыстардың нәтижесінде бұл саланың іргетасы қаланып, инвестициялар келе бастады.Банктердің салаға деген көзқарасы түзелді.Ауыл шаруашылығын жүргүзудің ең тиімді түрі ретінде нарық қатнастары орнықтырылды. 2009 жылы ауылшаруашылық өнімдерін өндіру 2002 жылымен салыстырғанда 38% жоғарлады,оның ішінде егін шаруашылығы 19%-ға, мал шаруашылығы 32%-ға . 2008-2006 жылдары тұрақты түрде дәнді-дақылдар өндіру дамуда, орташа жылдық өндіру 14 млн.тонна, шитті – мақта өндіру 2004 жылы 2002 жылмен салыстырғанда 29%,барлық түрлер иен категоияларда ет өндіру 9% ,сүт 10% жоғарлады. Ауыл шаруашылық азық-түлік пен өнімдерінің экспортының көлемі 2009 жылы 2002 жылмен салыстырғанда 38% артып 976,3 млн.тг құрады; Импорт көлемі осы кезең бойынша 54,3% артып 649,1 млн.тг құрады.[1,55б]
1. Ауылшаруашылық құрылымдары экономикасының дамуын мемлекеттік реттеудің маңызы // Экономика и статистика,ө-Алматы,2006.- №5. б 54,55
2. Қазақстан тәуелсіздік жолында.Ақпараттық талдау жинағы // ҚР статистика агенттігі, 2006ж, 174 б
3. Т. Исахметов. Основные направления финансового обеспечения аграрного производства Казахстана в условиях всупления в ВТО // Экономика и статистика 2009г №5. 77,78 б
4. Б. Двоскин. Экономика – географическое районирование Казахстана. Изд. Наука 1986
5. Алматы. Энциклопедиялық анықтама. Алматы 1983
6. У. Есназарова. Қазақстанның физикалық және экономикалық география –
сын оқыту. Алматы Рауан, 1994
2. Қазақстан тәуелсіздік жолында.Ақпараттық талдау жинағы // ҚР статистика агенттігі, 2006ж, 174 б
3. Т. Исахметов. Основные направления финансового обеспечения аграрного производства Казахстана в условиях всупления в ВТО // Экономика и статистика 2009г №5. 77,78 б
4. Б. Двоскин. Экономика – географическое районирование Казахстана. Изд. Наука 1986
5. Алматы. Энциклопедиялық анықтама. Алматы 1983
6. У. Есназарова. Қазақстанның физикалық және экономикалық география –
сын оқыту. Алматы Рауан, 1994
Жоспар
1. ҚАЗАҚСТАННЫҢ ДҮНИЕЖҮЗІЛІК САУДА ҰЙЫМЫНА ӨТУ КЕЗЕҢІНДЕГІ АУЫЛ
ШАРУАШЫЛЫҒЫН ҚОЛДАУ БАҒЫТТАРЫ
2. Агроөнеркәсіптің кешенінің қалыптауы және халық шаруашылығындағы алатын
орны.
3. Агроөнеркәсіп кешені дамуының ақиқаттық қажеттілігі мен экономикалық
жағдайлары.
4. Республиканың агроөнеркәсіп кешенінің аймақтық-өндірістік құрылымы
Қолданылған әдебиеттер тізімі
1. ҚАЗАҚСТАННЫҢ ДҮНИЕЖҮЗІЛІК САУДА ҰЙЫМЫНА ӨТУ КЕЗЕҢІНДЕГІ АУЫЛ
ШАРУАШЫЛЫҒЫН ҚОЛДАУ БАҒЫТТАРЫ
Ауыл шаруашылығы - Қазақстанның негізгі салаларының бірі.
Оның маңыздылығы - ең алдымен халықты азық- түлік өнімдерін
қамтамсыз етуінде. Ауыл шаруашылығы дамуының деңгейі көбінесе елдің
экономикалық қауіпсіздігін анықтайды. Қазақстанның ауыл шаруашылығына
қолайлы жерлері көп болғандықтан, әлем рыногында бәсекелестікке
қабілетті агроөнеркәсіп секторын дамытуға барлық мүмкіндіктері бар.
Оған қоса, ел халқының жартысына жуығының әлеуметтік жағдайы
ауылдық аймақтармен тығыз байланысты.
Қазіргі таңда агроөнеркәсіп кешенің, оның негізгі өрісі
ауыл шаруашылығының келешектегі дамуына мемлекеттің тұрақты әлеуметтік-
экономикалық жәрдемінің керектігін тәжірбие көрсетіп отыр.Қазақстан
Республикасы өзінің тәуелсіздігін алғаннан кейін аграрлық реформаны
іске асыру барысында ауыл шаруашылығының тұрақты келешекте
бірқалыпты дамуы үшін біраз заңдар қабылданды. Осы заңдар
негізінде мемлекеттің әртүрлі аймақтарында ауыл шаруашылығы дамыту
жөнінде бағдарламалар қабылданды.
Атап айтқанда, Қазақстан Республикасында 2003- 2009 жылдарға
арналған мемлеттік азық-түлік бағдарламасы, 2004-2010 жылдарында
Ауылдық аумақтардың даму бағдарламасы, Агроөнеркәсіптік кешенді және
ауылдық аумақтарды дамутуды мемлеттік реттеу туралы заң
қабылданды.Бұл қабылданған бағдарламаларда ауыл шаруашылығы
құрылымдарын материалдық-техникалық, қаржы және де басқа ресустармен
қамтамсыз ету, ауылдағы инфрақұрылымды қайта құру, оларды жетілдіру,
тағы да басқа көптеген мәселелерді жүзеге асыру қаралған
болатын.Міне сол арқылы ауыл шаруашылығының экономикасын көтеру,
халықтың әлеуметтік жағдайын жақсарту, ең бастысы ауыл шаруашылығын
әлемдік рынокта бәсекелістікке дайындау.[1,54 б]
Осындай атқарылып жатқан жұмыстардың нәтижесінде бұл саланың
іргетасы қаланып, инвестициялар келе бастады.Банктердің салаға деген
көзқарасы түзелді.Ауыл шаруашылығын жүргүзудің ең тиімді түрі
ретінде нарық қатнастары орнықтырылды. 2009 жылы ауылшаруашылық
өнімдерін өндіру 2002 жылымен салыстырғанда 38% жоғарлады,оның
ішінде егін шаруашылығы 19%-ға, мал шаруашылығы 32%-ға . 2008-2006
жылдары тұрақты түрде дәнді-дақылдар өндіру дамуда, орташа жылдық
өндіру 14 млн.тонна, шитті – мақта өндіру 2004 жылы 2002 жылмен
салыстырғанда 29%,барлық түрлер иен категоияларда ет өндіру 9% ,сүт
10% жоғарлады. Ауыл шаруашылық азық-түлік пен өнімдерінің
экспортының көлемі 2009 жылы 2002 жылмен салыстырғанда 38% артып
976,3 млн.тг құрады; Импорт көлемі осы кезең бойынша 54,3% артып
649,1 млн.тг құрады.[1,55б]
Ауыл шаруашылығы өндірісінің негізгі көрсеткіштері.
2006 2007 2008 2009
Ауыл шаруашылығы жалпы ішкі 34,0 12,3 33,,2 763172,5
өнімдегі үлесі,%
Ауыл шарушылығының жалпы өнімі 50,8 209267,8444695,43999834,9
(нақты қолданыстағы бағада),
млн.теңге- барлығы
Өсімдік шаруашылығы 30,4 114043,7224759,8363337,6
Мал шаруашылығы 9,6 95224,1 219936 107,3
Ауыл шаруашылығы жалпы өнімін 106,8 75,6 95,8 109,5
өндіру қарқыны (алдыңғы жылғы
пайызбен)-барлығы
Өсімдік шаруашылығы 124,0 75,1 92,0 104,5
Мал шаруашылығы 98,1 75,7 100 100
Ауыл шаруашылығы ішкі өнімінің 100 100 100 100
қызмет түрлері бойынша
құрылымы-барлығы
Өсімдік шаруашылығы 39 66 51 52
Мал шаруашылығы 61 34 49 48
Ауыл шаруашылығында,аң және орман 1215,41062,3 256,9 154,3
шаруашылығында жұмыс істейтін
халықтың саны, мың адам
Ауыл шарушылығы қызметкерлерінің 292,4 2397 5657 1493,3
орташа айлық жалақысы,теңге
* Қазақстан тәуелсіздік жолында.Ақпараттық талдау жинағы ҚР
статистика агенттігі, 2006ж.
Бүгінгі таңда Дүниежүзілік сауда ұйымына кіру Қазақстан үшін
маңызды қажеттілік болып саналады.
Қазақстан Республикасының Дүниежүзілік сауда ұйымына сыртқы сауданы
жүзеге асыру және осы ұйымда қабылданған ережелерге, нормаларға, тетіктерге
сәйкес тауарлармен қызмет көрсетулер өндірістің ішкі жағдайларын түбегейлі
қайта құру есебінен тұрақты экономикалық өсім үшін қолайлы жағдайлар
жасауды мақсат етеді.
Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасы Дүниежүзілік сауда ұйымына
мүше 146 елдің 135 елімен сауда саттық жасайды. Дүниежүзілік сауда ұйымына
кіру Қазақстан Республикасына бір ізге салынған ережелер мен тетіктер
бойынша осы елдермен сауда жасау мүмкіндігін береді.
Дүниежүзілік сауда ұйымына мүшелік өнеркәсіпте қазіргі заманғы
технологияларды және өндірісті ұйымдастыру әдістерінің таралуына, ішкі
нарықтағы бәсекелестіктің дамуымен сыртқы рыноктарда қазақстандық
тауарлардың бәсекелестік қабілетін арттыруына, өңдеуші өнеркәсіптікі
әсіресе инновациялық бағыттағы кәсіпорындар аса қажет ететін шетел
инвестициялары ағымының ұлғаюына ықпал етеді.
Біздің еліміздің ауыл шаруашылық кәсіпорындарының бәсеке
қабілеттігі өте төмен. Біз үшін бұл өте маңызды. Себебі Қазақстан
Республикасы халқының 44 % ауылды жерде тұрады. Ал халықтың 25 % - ға
жуығы ауыл шаруашылығында еңбек етеді.[2,174б] Дүниежүзілік сауда ұйымына
кіруде оның ережелерінің ауыл шаруашылығына тигізер әсерін өте мұқият
байқау керек. Осыларға байланысты үш мәселе зерттеушілердің ойынша өз
шешімін табуы қажет.
1-ші осы саладағы кедендік салық мөлшері, баж салығы қалай болуы
керек?
2-ден ауыл шаруашылығына мемлекет тарапынан көрсетілетін қаржылай
көмек қандай болуы керек?
3-ші біздің ауыл шаруашылық өнімдеріміз шетелдерде молырақ сатылуы
үшін мемлекет тарапынан қандай саясат? әсіресе қандай қолдау керек?
Қазіргі таңда Қазақстан Дүниежүзілік сауда ұйымына жіберілген
сұранысыны ішкі
қолдаудың жалпы деңгейі 1996-1998 жылдарымен базалық кезеңімен
сәйкес құрылған
және ол 1,1 млрд.долл. құрайды.
2004 жылы Қазақстанда ауыл шаруашылығын мемлекеттік қаржылық
қолдау базалық кезеңмен салыстырғанда 228 млн. АҚШ долл.
қысқарып, 20,8% болып 871,2 млн. АҚШ долл. құрады. Егер
салыстыратын болсақ 1 га егістікке мемлекеттік қаржылық қолдау
20,4 АҚШ. долл. болды , ол болса Канададан 4 есе, АҚШ-тан 20
есе, ЕО- 55 есе, Швециядан 525 есе кіші. 1 га егістікке
мемлекеттік субсидия АҚШ та 122 АҚШ.долл., ЕО- 557 АҚШ. долл.,
Қазақстанда 2,9 АҚШ. долл.[3,78 б ]
Болашақта ауыл шаруашылығының дұрыс жұмыс атқаруы үшін
инвестиция көлемі 850 млрд. тг болуы тиіс ,соның ішінде машиналық-
тракторлық база 650 млрд.тг, өндірістік құрылыстар, жабдықтар үшін
- 200 млрд.тг. 2006- 2010 аграрлық кешеннің дамуына -504 млрд. тг
бөлінуі тиіс , соның ішнде ауыл шаруашылығына 212 млрд.тг болып,
ресурстардың орташа жылдық бөлінуі 68 млрд. тг (2003-2009ж.ж) -
100 млрд.тг (2006-2010ж.ж) жетеді [3,77 б ]
Келтірілген зерттеулер негізінде Дүниежүзілік сауда ұйымының
ережерелеріне сай келетін, агроөнеркәсіп кешенінің бәсекеге қабілетті
болуы үшін жүргізілуі тиіс іс шаралар тізімі :
1. Ауыл шаруашылығында пайдаланылатын ауылшаруашылық және
өндірістік өнімдерге баға паритеті қабылданып , заң бекітілуі
керек.
2. Міндетті түрде дәнді- дақылдар мен мақтаны 50 %
мөлшеріндегі сатып алуды орнына келтірілуі тиіс, ол кезегіндегі
шығындарды жауып, қандада бір табысты қамтамасыз етеді. Мұның
барлығы көктемгі-егістік жұмыстарын және егін жинақ жұмыстарын
қаржыландыруға мүмкіндік береді.
3. Қысқа мерзімді (ағымды шығындар бойынша ) және ұзақ
мерзімді (негізгі қорды толтыру үшін ) несиелеуді қалыптастыру
қажет. Қысқа мерзімді несие үшін пайыздық мөлшерлеме 10-12 %, ұзақ
мерзімді несие үшін 3-5 % болуы қажет.
4. Азаматтардың жеке пайдалануы үшін микрокредиттерді беру
үшін шаралар жүргізу. Ал бұл өз кезегінде қайта өндіру саласын
отандық шикізатпен қамтамсыз етеді.
5. Техниканы лизингке беру мерзімін ұзату, алашқы төлем
мөлшерін 8- 10 % кеміту, техникалық қызмет көрсету кешенінде лизинг
берушіге материалмен қамтамсыз ету міндеттемесін енгізу.
6. Лизинг операциялары бойынша кедендік баждар мен
салықтарды төмендету.
7. Қайта өңдеу мен ауыл шаруашылық тауарларын өндірушілерге
салықтық ауыртпалықты теңдестіру үшін ҚҚС мөлщерін төмендету.
8. Жер негізгі өндіріс көзі болып табылатын заңды тұлғалар
мен ауыл шаруашылық тауарларын өндірушілерге салық салу патенттік
жүйесін дамыту, шаруа қожалықтары үшін жерге салықтың біріккен
схемасын бекіту. Есептеулер нәтижесінде патенттік жүйе кезіндегі
мемлекеттік дотация мөлшері 20,9 млрд.тг құрайды, біріккен жерге
салық схемасы кезінде 0,5 млрд.тг жарлығы жалпы - 21,4 млрд.тг
болатыны анықталды. [ 3,81б ]
9. Республикалық ауыл шаруашылығын сақтандыру қоры
туралы жағдайды дайындап , бекіту қажет.
10. Ауыл шаруашылық өнімдерін сақтандыруды республикалық
бюджет қаражатының қатысуымен қайта сақтандыру тәртібін орнату.
11. Кедендік – тарифтік реттеудің тетіктерін кеңірек
пайдаланылуы керек. Дифференциалды тарифтік реттеу әдісін қолдану
қажет, яғни импорт көлемі қомақты емес сезімталдығы төменірек топтарды
қысқарту. Ол топтарға тірі ірі- қара мал, су шырыны және т.б.
жатады.
12. Мемлекеттік экспорттық субсидия ретінде сыртқы нарықта
негізгі ауыл шаруашылық өнімдерін өткізу бойынша транспорттық
шығындарды өз мойнына алуы.
13. Мемлекеттік механизм инфраструктураны (ауылды дамытуға
серпін беретін ... жалғасы
1. ҚАЗАҚСТАННЫҢ ДҮНИЕЖҮЗІЛІК САУДА ҰЙЫМЫНА ӨТУ КЕЗЕҢІНДЕГІ АУЫЛ
ШАРУАШЫЛЫҒЫН ҚОЛДАУ БАҒЫТТАРЫ
2. Агроөнеркәсіптің кешенінің қалыптауы және халық шаруашылығындағы алатын
орны.
3. Агроөнеркәсіп кешені дамуының ақиқаттық қажеттілігі мен экономикалық
жағдайлары.
4. Республиканың агроөнеркәсіп кешенінің аймақтық-өндірістік құрылымы
Қолданылған әдебиеттер тізімі
1. ҚАЗАҚСТАННЫҢ ДҮНИЕЖҮЗІЛІК САУДА ҰЙЫМЫНА ӨТУ КЕЗЕҢІНДЕГІ АУЫЛ
ШАРУАШЫЛЫҒЫН ҚОЛДАУ БАҒЫТТАРЫ
Ауыл шаруашылығы - Қазақстанның негізгі салаларының бірі.
Оның маңыздылығы - ең алдымен халықты азық- түлік өнімдерін
қамтамсыз етуінде. Ауыл шаруашылығы дамуының деңгейі көбінесе елдің
экономикалық қауіпсіздігін анықтайды. Қазақстанның ауыл шаруашылығына
қолайлы жерлері көп болғандықтан, әлем рыногында бәсекелестікке
қабілетті агроөнеркәсіп секторын дамытуға барлық мүмкіндіктері бар.
Оған қоса, ел халқының жартысына жуығының әлеуметтік жағдайы
ауылдық аймақтармен тығыз байланысты.
Қазіргі таңда агроөнеркәсіп кешенің, оның негізгі өрісі
ауыл шаруашылығының келешектегі дамуына мемлекеттің тұрақты әлеуметтік-
экономикалық жәрдемінің керектігін тәжірбие көрсетіп отыр.Қазақстан
Республикасы өзінің тәуелсіздігін алғаннан кейін аграрлық реформаны
іске асыру барысында ауыл шаруашылығының тұрақты келешекте
бірқалыпты дамуы үшін біраз заңдар қабылданды. Осы заңдар
негізінде мемлекеттің әртүрлі аймақтарында ауыл шаруашылығы дамыту
жөнінде бағдарламалар қабылданды.
Атап айтқанда, Қазақстан Республикасында 2003- 2009 жылдарға
арналған мемлеттік азық-түлік бағдарламасы, 2004-2010 жылдарында
Ауылдық аумақтардың даму бағдарламасы, Агроөнеркәсіптік кешенді және
ауылдық аумақтарды дамутуды мемлеттік реттеу туралы заң
қабылданды.Бұл қабылданған бағдарламаларда ауыл шаруашылығы
құрылымдарын материалдық-техникалық, қаржы және де басқа ресустармен
қамтамсыз ету, ауылдағы инфрақұрылымды қайта құру, оларды жетілдіру,
тағы да басқа көптеген мәселелерді жүзеге асыру қаралған
болатын.Міне сол арқылы ауыл шаруашылығының экономикасын көтеру,
халықтың әлеуметтік жағдайын жақсарту, ең бастысы ауыл шаруашылығын
әлемдік рынокта бәсекелістікке дайындау.[1,54 б]
Осындай атқарылып жатқан жұмыстардың нәтижесінде бұл саланың
іргетасы қаланып, инвестициялар келе бастады.Банктердің салаға деген
көзқарасы түзелді.Ауыл шаруашылығын жүргүзудің ең тиімді түрі
ретінде нарық қатнастары орнықтырылды. 2009 жылы ауылшаруашылық
өнімдерін өндіру 2002 жылымен салыстырғанда 38% жоғарлады,оның
ішінде егін шаруашылығы 19%-ға, мал шаруашылығы 32%-ға . 2008-2006
жылдары тұрақты түрде дәнді-дақылдар өндіру дамуда, орташа жылдық
өндіру 14 млн.тонна, шитті – мақта өндіру 2004 жылы 2002 жылмен
салыстырғанда 29%,барлық түрлер иен категоияларда ет өндіру 9% ,сүт
10% жоғарлады. Ауыл шаруашылық азық-түлік пен өнімдерінің
экспортының көлемі 2009 жылы 2002 жылмен салыстырғанда 38% артып
976,3 млн.тг құрады; Импорт көлемі осы кезең бойынша 54,3% артып
649,1 млн.тг құрады.[1,55б]
Ауыл шаруашылығы өндірісінің негізгі көрсеткіштері.
2006 2007 2008 2009
Ауыл шаруашылығы жалпы ішкі 34,0 12,3 33,,2 763172,5
өнімдегі үлесі,%
Ауыл шарушылығының жалпы өнімі 50,8 209267,8444695,43999834,9
(нақты қолданыстағы бағада),
млн.теңге- барлығы
Өсімдік шаруашылығы 30,4 114043,7224759,8363337,6
Мал шаруашылығы 9,6 95224,1 219936 107,3
Ауыл шаруашылығы жалпы өнімін 106,8 75,6 95,8 109,5
өндіру қарқыны (алдыңғы жылғы
пайызбен)-барлығы
Өсімдік шаруашылығы 124,0 75,1 92,0 104,5
Мал шаруашылығы 98,1 75,7 100 100
Ауыл шаруашылығы ішкі өнімінің 100 100 100 100
қызмет түрлері бойынша
құрылымы-барлығы
Өсімдік шаруашылығы 39 66 51 52
Мал шаруашылығы 61 34 49 48
Ауыл шаруашылығында,аң және орман 1215,41062,3 256,9 154,3
шаруашылығында жұмыс істейтін
халықтың саны, мың адам
Ауыл шарушылығы қызметкерлерінің 292,4 2397 5657 1493,3
орташа айлық жалақысы,теңге
* Қазақстан тәуелсіздік жолында.Ақпараттық талдау жинағы ҚР
статистика агенттігі, 2006ж.
Бүгінгі таңда Дүниежүзілік сауда ұйымына кіру Қазақстан үшін
маңызды қажеттілік болып саналады.
Қазақстан Республикасының Дүниежүзілік сауда ұйымына сыртқы сауданы
жүзеге асыру және осы ұйымда қабылданған ережелерге, нормаларға, тетіктерге
сәйкес тауарлармен қызмет көрсетулер өндірістің ішкі жағдайларын түбегейлі
қайта құру есебінен тұрақты экономикалық өсім үшін қолайлы жағдайлар
жасауды мақсат етеді.
Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасы Дүниежүзілік сауда ұйымына
мүше 146 елдің 135 елімен сауда саттық жасайды. Дүниежүзілік сауда ұйымына
кіру Қазақстан Республикасына бір ізге салынған ережелер мен тетіктер
бойынша осы елдермен сауда жасау мүмкіндігін береді.
Дүниежүзілік сауда ұйымына мүшелік өнеркәсіпте қазіргі заманғы
технологияларды және өндірісті ұйымдастыру әдістерінің таралуына, ішкі
нарықтағы бәсекелестіктің дамуымен сыртқы рыноктарда қазақстандық
тауарлардың бәсекелестік қабілетін арттыруына, өңдеуші өнеркәсіптікі
әсіресе инновациялық бағыттағы кәсіпорындар аса қажет ететін шетел
инвестициялары ағымының ұлғаюына ықпал етеді.
Біздің еліміздің ауыл шаруашылық кәсіпорындарының бәсеке
қабілеттігі өте төмен. Біз үшін бұл өте маңызды. Себебі Қазақстан
Республикасы халқының 44 % ауылды жерде тұрады. Ал халықтың 25 % - ға
жуығы ауыл шаруашылығында еңбек етеді.[2,174б] Дүниежүзілік сауда ұйымына
кіруде оның ережелерінің ауыл шаруашылығына тигізер әсерін өте мұқият
байқау керек. Осыларға байланысты үш мәселе зерттеушілердің ойынша өз
шешімін табуы қажет.
1-ші осы саладағы кедендік салық мөлшері, баж салығы қалай болуы
керек?
2-ден ауыл шаруашылығына мемлекет тарапынан көрсетілетін қаржылай
көмек қандай болуы керек?
3-ші біздің ауыл шаруашылық өнімдеріміз шетелдерде молырақ сатылуы
үшін мемлекет тарапынан қандай саясат? әсіресе қандай қолдау керек?
Қазіргі таңда Қазақстан Дүниежүзілік сауда ұйымына жіберілген
сұранысыны ішкі
қолдаудың жалпы деңгейі 1996-1998 жылдарымен базалық кезеңімен
сәйкес құрылған
және ол 1,1 млрд.долл. құрайды.
2004 жылы Қазақстанда ауыл шаруашылығын мемлекеттік қаржылық
қолдау базалық кезеңмен салыстырғанда 228 млн. АҚШ долл.
қысқарып, 20,8% болып 871,2 млн. АҚШ долл. құрады. Егер
салыстыратын болсақ 1 га егістікке мемлекеттік қаржылық қолдау
20,4 АҚШ. долл. болды , ол болса Канададан 4 есе, АҚШ-тан 20
есе, ЕО- 55 есе, Швециядан 525 есе кіші. 1 га егістікке
мемлекеттік субсидия АҚШ та 122 АҚШ.долл., ЕО- 557 АҚШ. долл.,
Қазақстанда 2,9 АҚШ. долл.[3,78 б ]
Болашақта ауыл шаруашылығының дұрыс жұмыс атқаруы үшін
инвестиция көлемі 850 млрд. тг болуы тиіс ,соның ішінде машиналық-
тракторлық база 650 млрд.тг, өндірістік құрылыстар, жабдықтар үшін
- 200 млрд.тг. 2006- 2010 аграрлық кешеннің дамуына -504 млрд. тг
бөлінуі тиіс , соның ішнде ауыл шаруашылығына 212 млрд.тг болып,
ресурстардың орташа жылдық бөлінуі 68 млрд. тг (2003-2009ж.ж) -
100 млрд.тг (2006-2010ж.ж) жетеді [3,77 б ]
Келтірілген зерттеулер негізінде Дүниежүзілік сауда ұйымының
ережерелеріне сай келетін, агроөнеркәсіп кешенінің бәсекеге қабілетті
болуы үшін жүргізілуі тиіс іс шаралар тізімі :
1. Ауыл шаруашылығында пайдаланылатын ауылшаруашылық және
өндірістік өнімдерге баға паритеті қабылданып , заң бекітілуі
керек.
2. Міндетті түрде дәнді- дақылдар мен мақтаны 50 %
мөлшеріндегі сатып алуды орнына келтірілуі тиіс, ол кезегіндегі
шығындарды жауып, қандада бір табысты қамтамасыз етеді. Мұның
барлығы көктемгі-егістік жұмыстарын және егін жинақ жұмыстарын
қаржыландыруға мүмкіндік береді.
3. Қысқа мерзімді (ағымды шығындар бойынша ) және ұзақ
мерзімді (негізгі қорды толтыру үшін ) несиелеуді қалыптастыру
қажет. Қысқа мерзімді несие үшін пайыздық мөлшерлеме 10-12 %, ұзақ
мерзімді несие үшін 3-5 % болуы қажет.
4. Азаматтардың жеке пайдалануы үшін микрокредиттерді беру
үшін шаралар жүргізу. Ал бұл өз кезегінде қайта өндіру саласын
отандық шикізатпен қамтамсыз етеді.
5. Техниканы лизингке беру мерзімін ұзату, алашқы төлем
мөлшерін 8- 10 % кеміту, техникалық қызмет көрсету кешенінде лизинг
берушіге материалмен қамтамсыз ету міндеттемесін енгізу.
6. Лизинг операциялары бойынша кедендік баждар мен
салықтарды төмендету.
7. Қайта өңдеу мен ауыл шаруашылық тауарларын өндірушілерге
салықтық ауыртпалықты теңдестіру үшін ҚҚС мөлщерін төмендету.
8. Жер негізгі өндіріс көзі болып табылатын заңды тұлғалар
мен ауыл шаруашылық тауарларын өндірушілерге салық салу патенттік
жүйесін дамыту, шаруа қожалықтары үшін жерге салықтың біріккен
схемасын бекіту. Есептеулер нәтижесінде патенттік жүйе кезіндегі
мемлекеттік дотация мөлшері 20,9 млрд.тг құрайды, біріккен жерге
салық схемасы кезінде 0,5 млрд.тг жарлығы жалпы - 21,4 млрд.тг
болатыны анықталды. [ 3,81б ]
9. Республикалық ауыл шаруашылығын сақтандыру қоры
туралы жағдайды дайындап , бекіту қажет.
10. Ауыл шаруашылық өнімдерін сақтандыруды республикалық
бюджет қаражатының қатысуымен қайта сақтандыру тәртібін орнату.
11. Кедендік – тарифтік реттеудің тетіктерін кеңірек
пайдаланылуы керек. Дифференциалды тарифтік реттеу әдісін қолдану
қажет, яғни импорт көлемі қомақты емес сезімталдығы төменірек топтарды
қысқарту. Ол топтарға тірі ірі- қара мал, су шырыны және т.б.
жатады.
12. Мемлекеттік экспорттық субсидия ретінде сыртқы нарықта
негізгі ауыл шаруашылық өнімдерін өткізу бойынша транспорттық
шығындарды өз мойнына алуы.
13. Мемлекеттік механизм инфраструктураны (ауылды дамытуға
серпін беретін ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz