Бейбітшілік пен адамзат қауіпсіздігіне қарсы қылмыстар туралы ақпарат



І. Кіріспе
ІІ. Негізгі бөлім
1. Бейбітшілікке қарсы қылмыстар
2. Соғыс қылмыстары
3. Жеке адамға қарсы қылмыстар
4. Халықаралық қорғау аясындағы адамдар мен ұйымдарға қарсы қылмыс.
5. Әлеуметтік, нәсілдік ұлттық, діни, тектік . топтық және рулық астамшылдықты насихаттауға немесе үгіттеуге жол бермеу жөніндегі конституциялық принципке қол сұғу.
ІІІ. Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер
Қылмыстық кодекстің Жалпы бөлімінің 2-бабында қылмыстық құқық қорғау объектілерінің қатарына тұңғыш рет бейбітшілік пен адамзаттың қауіпсіздігі мүддесі қосылып отыр.
Осыған орай Кылмыстық кодекстің Ерекше бөлімінде бейбітшілік пен адамзаттың қауіпсіздігіне карсы қылмыстарға жеке тарау берілген. Мұндай қылмыстар халықаралық қылмыс¬тарға жатады. Мұндай қылмыстар үшін жауаптылықтын негізгі қайнар көзі Xалықаралық әскери трибунал Жарғысы (Нюрнберг, 1948) болып табылады. Осы Жарғыда бейбітшілік пен адамзаттың қауіпсіздігіне қарсы қылмыстардың жауаптылығының негіздері және олардың түрлері: 1) бейбітшілікке қарсы қылмыстар; 2) соғыс қылмыстары; 3) жеке адамға қарсы қыл¬мыстар нақты көрсетілген. Халықаралық Конвенция 1948 жылы геноцидті, 1974 жылы апартеидті халықаралық қылмыстар деп жариялады. Бұұ-ның 1991 жылғы 43 сессиясы бейбітшілік пен жеке адамға қарсы қылмыстар Кодексінің жобасын қарап, оны мемлекеттердің үкіметінің қарауына, пысықтауына жіберді. Осы көрсетілген Кодекс жобасына сәйкес бейбітшілік пен адамзаттың қауіпсіздігіне қарсы қылмыстардың 12 құрамы көрсетілген.
Халықаралық нормада осы тұрғыдағы қылмыстарға нақты тұрақты анықтамалар беру мен оларды топқа бөлу әлі аяқталған жоқ, мұның өзі мемлекеттердің ұлттық кылмыстық кодексін қабылдауда осы мәселеде белгілі бір қиындықтар туғызып отыр. Бірақта Казақстан Республикасының жаңа Қылмыстық кодексінің 4-тарауында халықаралық құқықтың жұрт таныған принциптері мен нормаларына негізделген осы тұрғыдағы қылмыстар үшін жауаптылық көзделген.
1. Назарбаев Н.А. Стратегия развития Казахстана до 2030 года. -Алматы, 1997. -34 б.
2. Құқықтық статистиканың 2006 жылғы мәліметтері
3. ҚР ҚІЖК Алматы-2004 жыл.
4.Фаткуллин Ф.Н. Общие проблемы процессуального доказывания.- Казань: Изд. Казаньского Ун-та. 1973 ж. 173 б.
5. Джакишев Е.Г. Криминалистическая характеристика преступлений и ее значение в определении обстоятельств, подлежащих доказыванию// В кн. Некоторые вопросы борьбы с преступностью в Казахской ССР- Алма-Ата КазГУ, 1987, 77-79 б.
6. Арсеньев В.Д. О понятии заключения эксперта в свете общей теории судебной экспертизы // В кн.: Актуальные вопросы теории судебной экспертизы. Сб. Науч. Трудов ВНИИСЭ М, -1976 г. 20-53.
7. Исаев А.А. Теоритические и правовые проблемы применения специальных познаний для квалификации преступлений- Алматы; Жеті Жарғы, 1999. 240 б.
8. Палиашвили А.Я. Экспертиза в суде по уголовным делам.- М., 1973 ж. 142 б.
9. ҚР ҚІЖК Алматы-2004 жыл.
10. Криминалистика учебник для ВУЗов под редак. А.Г. Филипова Москва Спарк-2004 г.
11. ҚР ҚІЖК Алматы-2004 жыл.
12. Криминалистика под редак. И.Ф. Герасимова и Л.Я. Драпкина ВШ М-2000 г.
13. Криминалистическая тактика учебник А.Я. Гинзбург, А.Р. Белкин Алматы-1998 г.
14. Криминалистика учебник для ВУЗов под редак. А.Г. Филипова Москва Спарк-2004 г.
15. Аубакиров

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі:  Курстық жұмыс
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 19 бет
Таңдаулыға:   
Жоспар

І. Кіріспе
ІІ. Негізгі бөлім
1. Бейбітшілікке қарсы қылмыстар
2. Соғыс қылмыстары
3. Жеке адамға қарсы қылмыстар
4. Халықаралық қорғау аясындағы адамдар мен ұйымдарға қарсы қылмыс.
5. Әлеуметтік, нәсілдік ұлттық, діни, тектік – топтық және рулық
астамшылдықты насихаттауға немесе үгіттеуге жол бермеу жөніндегі
конституциялық принципке қол сұғу.
ІІІ. Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер

Кіріспе

Қылмыстық кодекстің Жалпы бөлімінің 2-бабында қылмыстық құқық қорғау
объектілерінің қатарына тұңғыш рет бейбітшілік пен адамзаттың қауіпсіздігі
мүддесі қосылып отыр.
Осыған орай Кылмыстық кодекстің Ерекше бөлімінде бейбітшілік пен
адамзаттың қауіпсіздігіне карсы қылмыстарға жеке тарау берілген. Мұндай
қылмыстар халықаралық қылмыстарға жатады. Мұндай қылмыстар үшін
жауаптылықтын негізгі қайнар көзі Xалықаралық әскери трибунал Жарғысы
(Нюрнберг, 1948) болып табылады. Осы Жарғыда бейбітшілік пен адамзаттың
қауіпсіздігіне қарсы қылмыстардың жауаптылығының негіздері және олардың
түрлері: 1) бейбітшілікке қарсы қылмыстар; 2) соғыс қылмыстары; 3) жеке
адамға қарсы қылмыстар нақты көрсетілген. Халықаралық Конвенция 1948 жылы
геноцидті, 1974 жылы апартеидті халықаралық қылмыстар деп жариялады. Бұұ-
ның 1991 жылғы 43 сессиясы бейбітшілік пен жеке адамға қарсы қылмыстар
Кодексінің жобасын қарап, оны мемлекеттердің үкіметінің қарауына,
пысықтауына жіберді. Осы көрсетілген Кодекс жобасына сәйкес бейбітшілік пен
адамзаттың қауіпсіздігіне қарсы қылмыстардың 12 құрамы көрсетілген.
Халықаралық нормада осы тұрғыдағы қылмыстарға нақты тұрақты
анықтамалар беру мен оларды топқа бөлу әлі аяқталған жоқ, мұның өзі
мемлекеттердің ұлттық кылмыстық кодексін қабылдауда осы мәселеде белгілі
бір қиындықтар туғызып отыр. Бірақта Казақстан Республикасының жаңа
Қылмыстық кодексінің 4-тарауында халықаралық құқықтың жұрт таныған
принциптері мен нормаларына негізделген осы тұрғыдағы қылмыстар үшін
жауаптылық көзделген.

БЕЙБІТШІЛІККЕ ҚАРСЫ ҚЫЛМЫСТАР
Басқыншылық соғысты жоспарлау, әзірлеу, тұтандыру немесе жүргізу (156-
бап)
Қылмыстың тікелей объектісі — халықтар арасындағы бейбітшілік.
Мемлекеттердің бейбіт қатар өмір сүруі және достығы.
Объективтік жағынан қылмыс басқыншылық соғысты жоспарлау, әзірлеу
немесе тұтандыру арқылы жүзеге асырылады. Біріккен ұлттар ұйымының Бас
Ассамблеясы өзінің 1974 жылғы 14 желтоқсандағы 3314 (XXIX) қарарында тұңғыш
рет басқыншылыктың (агрессияның) анықтамасын берген. Онда Біріккен ұлттар
ұымының Жарғысына сай келмейтін тұрғыда бір мемлекеттің өзінің қарулы
күштерін екінші мемлекетгің егемендігіне, аумақтық тұтастығына және саяси
тәуелсіздігіне қарсы қолдану немесе басқадай тәсілдерді пайдалану арқылы
оларға ықпал етуі басқыншылық (агрессия) деп танылады деп көрсетілген.
Қылмыстың объективтік жағы бірнеше балама әрекеттерден тұрады. Оның
біріншісі — басқыншылық соғысты жоспарлау. Жоспарлауға халықаралық құкық
нормаларына қайшы түрде бейбіт тұрғындарға қарсы соғыс әрекеттерін
жүргізудің арнаулы жоспарларын жасау, соғыс әрекеттерін жүргізуге
бағытталған әр түрлі әдістемелік құралдар жасау, соғыстың құрбаны болатын
мемлекетті белгілеу, басқыншылық соғыс әрекеттерін жүргізудің мерзімін және
келемін белгілеу әрекеттері жатады.
Басқыншылық соғысты әзірлеуге жоспарланған ұрыс әрекеттерін жүзеге
асыруға арналған нақты іс-қимылдарға көшулер жатады. Мысалы соғыс
техникасын көптеп шығара бастау; қарулы күштердің санын күрт көбейту, азық-
түлік немесе жағар-жанар май қорларын ұлғайту, соғыс жағдайына сай келетін
жаттығуларды жүзеге асыру, тұрғындарды соғыс ісіне моральдык тұрғыдан
бейімдеп дайындау т.с.с. әрекеттер жатады. Басқыншылық соғысты тұтандыруға
осындай соғысты кез келген тұрғыда бастау жатады. Бұұ Бас Ассамблеясының
1974 жылғы 4 желтоқсандағы қаулысына сәйкес басқыншылық актісіне: бір
мемлекеттің қарулы күштерінің басқа мемлекеттің аумағына басып кіруі немесе
соғыс жолымен басып алуы, аннексия жасауы; басқа мемлекеттің аумағын
бомбалау немесе басқа мемлекетке карсы кез келген қару түрлерін колдану;
басқа мемлекеттің құрылықтағы, теңіздегі немесе әуедегі күштеріне қарсы
шабуыл жасау, т.с.с. әрекеттер жатады.
Көрсетілген қылмыс формальдық құрамға жатады, сондықтан да заңда
көрсетілген — басқыншылық соғысты жоспарлау, әзірлеу немесе тұтандыру
әрекеттерінің біреуі іске асырылған уақыттан бастап қылмыс аяқталған деп
танылады. Қылмыс субъективтік жағынан тікелей қасақаналықпен істеледі.
Қылмыстың субъектісі арнаулы. Қазақстан Республикасының жауапты мемлекеттік
қызмет атқаратын лауазымды адамдары, оның түсінігі Қылмыстық кодекстің 307-
бабының 2-тармағында берілген. Қылмыстық кодекстің 156-бабының 2-тармағында
осы кылмыстың ауырлататын түрі — басқыншылық соғысты жүргізгені ұшін
жауаптылық белгіленген. Басқыншылық соғысты жүргізу деп тұтандырылған соғыс
өртін аяғына дейін
жеткізу, алға қойған мақсатқа толық жету әрекеттерін жалғастыруды айтамыз.
Басқыншылық соғысты тұтандыруға насихат жүргізу және жария түрде
шақыру (157-бап)
Қылмыстың тікелей объектісі мемлекеттердің өзара бейбіт өмір сүру және
өзара тату қарым-қатынаста болу мүддесі болып табылады. Қылмыс объективтік
жағынан басқыншылық соғысты тұтандыруға насихат жүргізу және жария түрде
шақыру арқылы жүзеге асырылады.
Басқыншылық соғысты тұтандыруға шақырулар ашық немесе көмескі түрде
болуы мүмкін. Шақыруларды жүзеге асырудың нысандары сан алуан ауызша,
жазбаша, белгі берулер арқылы болуы мүмкін. Ең бастысы осы шақырулар басқын-
шылық соғысты тұтандыруға қызмет етуі қажет. Мұндай шакырулар жария түрде
болуы шарт. Жариялылыққа — кінәліның үшінші бір адамның қатысқан
(митингілерде, жиналыстарда, топтасқан адамдар) алдында соғысты
насихаттайтын іс-әрекеттерін жүзеге асыруы немесе байланыс құралдары, почта
арқылы соғысқа шақырулар мәтінін жұртқа жіберу, листовкалар тарату, осындай
мағынадағы үндеулерді, плакаттарды, суреттерді көрнекті жерлерге іліп қою
сияқты әрекеттер жатады. Қылмыс құрамы жағынан формальдық құрамға жатады
және осы баптың диспозициясында көрсетілген іс-әрекетті — басқыншылық
соғысқа жария түрде шақырған сәттен бастап қылмыс аяқталған деп танылады.
Қылмыстың субьектісі — 16-ға толған есі дұрыс кез келген адам.
Қылмыс субъективтік жағынан тек тікелей қасақаналықпен істеледі.
Бұқаралық ақпарат құралдарын пайдаланып жасалған не мемлекеттік
жауапты кызмет атқарып отырған лауазымды адам жасаған дәл сол әрекет — осы
қылмыстың ауырлататын түріне жатады (157-баптың 2-тармағы).
Бұқаралық ақпарат қүралдарына — баспасөз құралдары, радио, теледидар
т.с.с. жатады. Мемлекеттік жауапты кызмет атқаратын лауазымды адамға
мемлекеттің міндетін және мемлекеттік органдардың өкілеттілігін тікелей
орындау үшін Қазақстан Республикасының Қонституциясында, Қазақстан
Республикасының Қонституциялық және өзге де заңдарында белгіленетін
қызметтерді атқаратын адамдар, сол сияқты мемлекеттік кызмет туралы
зандарда белгіленген мемлекеттік қызметшілердің жоғары, бірінші және екінші
лауазым санаттарына жататын лауазымда істейтін адамдар жатады (ҚК-тің 307-
бабының түсіндірмесінің 2-тармағы).
Жаппай қырып-жою қаруын өндіру немесе тарату (158-бап)
Қылмыстың тікелей объектісі бейбітшілік қауіпсіздігі және бейбіт қатар
өмір сүру қауіпсіздігі болып табылады.
Қылмыстың затына Қазақстан Республикасында халықаралық шарттар бойынша
өндіруге тыйым салынған жаппай қырып- жоятын қарулар немесе олардың
басқатүрлері, химиялық, биологиялық заттар жатады. Жаппай қырып-жоятын
қаруларға — ядролық қарулар жатады. Химиялық қаруларға — уландыратын,
тұншықтыратын немесе нерв жүйелеріне басқадай әсер ететін қарулар жатады.
Биологиялыққа — әр түрлі бактерия, вирус, адамдарды, жануарларды,
өсімдіктерді Жаппай ауруға шалдықтыратын заттар жатады.
Қылмыс объективтік жағынан химиялық, биологиялық, сондай-ақ Қазақстан
Республикасының халықаралық шартымен тыйым салынған жаппай қырып-жою
қаруының басқа да түрін өндіру, алу немесе өткізу арқылы сипатталады.
Өндіруге көрсетілген заттарды кез келген түрде дайындау, жасау әрекеттері
жатады. Алуға — көрсетілген қылмыстың заттарын кез келген тәсілмен — сатып
алу, айырбасқа алу, сыйға алу, қарызы үшін алу, талан-тараж жолымен алу
т.с.с. жүзеге асырулар жатады. Өткізуге — көрсетілген заттарды тегін немесе
ақы алып тарату әрекеттері жатады.
Қылмыс құрамы формальдык және ол заңда көрсетілген осы әрекегтердің
біреуін істеген уақыттан бастап аяқталған деп танылады. Қылмыстың
субъектісі — 16-ға толған кез келген есі дұрыс адам.
Қылмыс субъективтік жағынан тек қана тікелей қасақаналықпен істеледі.

СОҒЫС ҚЫЛМЫСТАРЫ
Соғыс жүргізудің тыйым салынған құралдары мен әдістерін қолдану (159-
бап)
Соғыс жүргізуді реттейтін бірсыпыра заңдылық күші бар халықаралық
актілер мен конвенциялар бар. Оларға 1856 жылы 16 сәуірде Парижде
қабылданған теңіздегі соғыс туралы Декларация; 1868 жылы 11 желтоқсанда
Санкт-Петербургте қабылданған жарылатын немесе күйдіретін қаруды қолдануды
жою жөніндегі Декларация, 1899 және І907 жылдары Гаагада қабылданған
Декларациялар, 1949 жылы Женева конвенциясы (соғыс құрбандарын қорғау
туралы), 1954 жылы 14 мамырдағы Гаага конвенциясы (соғыс жағдайында мәдени
құндылықтарды қорғау туралы) және тағы басқалары.
Қылмыстың тікелей объектісі халықаралык құкық нормаларымен белгіленген
соғыс жүргізудің құралдары мен өдістерін қолдануды реттейтін қоғамдық
қатынастар.
Қылмыс объективтік жағынан әскери тұткындарға немесе әскери емес
тұтқындарға қатыгездікпен қарау, әскери емес тұрғындарды күштеп кешіру,
басып алынған аумақта ұлттық мүлікті тонау, Қазақстан Республикасының
халыкаралық шартымен тыйым салынған құралдар мен әдістерді әскери жан-жалда
қолдану арқылы жүзеге асырылады.
Әскери тұтқындарға соғысушы жақтың қарулы күштерінің қатарына жататын
адамдар, партизандар, әскери жасақтарының мүшелері, қарсыласу
қозғалыстарынын қатысушылары, азаматтық немесе ұлт-азаттық қозғалысының
қатысушылары, сондай-ақ қолға түскен әскери журналистер, әскери-медициналық
әскери-заңгер қызметкерлер, интенданттық қызмет немесе басқадай қызмет
кәрсететін адамдар жатады. 1949 жылғы "Соғыс тұтқындарымен қатынас
жөніндегі" Женева конвенциясына сәйкес соғыс тұтқындарына ізгілікпен қарау
белгіленген, оларға қатыгездікті қолдануға тыйым салынған.
Әскери емес тұтқындарға — соғысқа қатыспаған, бірақ жау қолына түсіп
қалған бейбіт түрғындар жатады. Женева конвенциясында бейбіт тұрғындарға
қатыгездікті қолдануға тыйым салынған.
Әскери емес тұрғындарды күштеп көшіруге бейбіт тұрғындарды өздері
мекендеген жерлерден басқа жаққа зорлыкпен еріксіз көшіру, қоныс аудартулар
жатады.
Басып алынған аумақта ұлттық мүлікті тонауға — соғысушы жақтың өзі
басып алған мемлекеттің мүлкін жою, қирату немесе оларды талантаражға
салып, өз мемлекетінің меншігіне алу әрекеттері жатады. ұлттык мүлікке —
материалдық және рухани игіліктер жатады. Қазақстан Республикасының
халықаралық шартымен тыйым салынған құралдар мен әдістерді, әскери жанжалды
қолдануға жеке адамға қасірет әкелетін және қоршаған ортаны мақсатты түрде
ұзақ уакытқа залалдандыратын шараларды жүзеге асырулар жатады. Қазақстан
Республикасының халықаралық шарттарға сәйкес күйдіретін, жарылыс жасайтын
заттарды, зиянды газдарды, уландыратын немесе басқадай бактериологиялық
заттарды, жаппай қырып-жоятын қаруларды, химиялық, биологиялық каруларды
соғыс жағдайында қолданбауға міндетті.
Қазақстан Республикасының халықаралық шартымен тыйым салынған жаппай
қырып-жою қаруын қолдану осы қылмыс құрамының ауырлататын түрі болып
табылады (159-баптың 2-тармағы).
Қылмыс қүрамы формальдық сондықтан да ол осы баптың диспозициясында
көрсетілген әрекеттердің біреуін істеген уақыттан бастап аяқталған деп
танылады.
Қылмыстың субъектісі - 16-ға толған кез келген есі дұрыс адам.
Субъективтік жағынан қылмыс тікелей қасақаналықпен істеледі.
Жалдамалылық (162-бап)
Біріккен ұлттар ұйымы Бас Ассамблеясының 1976 жылғы 30 қарашадағы
№3134 қарарына сәйкес жалдамалыны жалдануға азғырып көндіру, оқытып-
үйрету, қаржыландыру немесе өзге материалдық қамтамасыз ету, сондай-ақ оны
қарулы жан-жалға немесе соғыс қимылдарына пайдалану қылмыстық жазаланатын
іс-әрекет деп танылған және барлық мемлекеттерді осы тұрғыдағы қылмыспем
күрес жүргізуге арналған қылмыстық құқықтық норма кабылдауға шақырған.
Қауіпсіздік Кеңесі 1976 жылғы осы қарарды қуаттап, 1977 жылы 7 қарашада
өзінің арнаулы 3214 нөмірлі қарарын қабылдаған. Қазақстан Республикасы
халықаралық құқық нормаларын басшылыққа ала отырып, жаңа Қылмыстық кодекске
жалдамалылық үшін қылмыстық жауаптылықты белгілейтін арнаулы бапты енгізді.
Қылмыстың тікелей объектісі халықаралық құқық нормалары белгілеген соғыс
жүргізудің құралдары мен әдістерін қолдануды реттейтін қоғамдық қатынастар.
Объективтік жағынан қылмыс заң диспозициясында көрсетілген бірнеше
тәсілдерді қолдану арқылы жүзеге асырылады. Атап айтқанда: 1) жалдамалыны
жалдануға азғырып көндіру, яғни қарулы жанжалға немесе соғыс қимылдарына
пайдалануға жалдау; 2) оқытып-үйрету, яғни жалданған адамды соғыс әрекетіне
немесе қарулы жанжалға тікелей қатысуға әзірлеу; 3) қаржыландыру —
жалдамалыны ақша қаражатымен қамтамасыз ету; 4) өзге де
материалдық қамтамасыз ету — жалдамалыға киім-кешек, азық-түлік беру; 5)
сондай-ақ оны қарулы жанжалға немесе соғыс қимылдарына пайдалану — тікелей
осындай әрекеттерге қатыстырулар болып табылады.
Қылмыстық кодекстің 162-бабының ескертуіне сәйкес материалдық сыйақы
алу немесе өзге де бас пайдасы мақсатында іс-әрекет жасайтын және қарулы
қақтығысқа қатысушы тараптың азаматы болып табылмайтын, оның аумағында
тұрақты тұрмайтын және ресми міндеттерді орындау үшін басқа мемлекет
жібермеген адам жалдамалы деп танылады.
Қылмыс құрамы формальдық және ол заңда көзделген әрекеттердің біреуін
істеген уақыттан бастап аяқталған деп танылады.
Қылмыстың субъектісі 16-ға толған кез келген есі дұрыс адам.
Субъективтік жағынан қылмыс тікелей қасақаналыкпен істеледі.
Адам өзінің кызмет бабын пайдаланып немесе кәмелетке толмағанға
қатысты жасаған дәл сол әрекеттер — осы қылмыстың ауырлататын түріне (162-
баптың 2-тармағы) жатады.
Қызмет бабын пайдалану түсінігі ҚК-тің 228,307-баптарында берілген.
Кәмелетке толмағандарды жалдамалылыққа тарту деп — жасы 18-ге толмағандарды
кінәлы адамның біле тұра осы әрекетке тартуын айтамыз.
Жалдамалының қарулы жанжалға немесе соғыс кимылдарына қатысуы осы
кылмыстың өте ауырлататын түріне жатады (162-баптың 3-тармағы).
Осы баптың үшінші бөлігінде көзделген, адам қазасына немесе өзге де
ауыр зардаптарға әкеп соққан іс-әрекеттер үшін жауаптылық Кылмыстық
кодекстің ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Адамзатқа қарсы қылмыстар
Бейбітшілік пен адамзат қауіпсіздігіне қарсы қылмыстарға жалпы сипаттама беру
Бейбітшілік пен адамзат қауіпсіздігіне қарсы қылмыстар жайлы
Бейбітшілік пен адамзат қауіпсіздігіне қарсы қылмыстар
Бейбітшілік пен адамзат қауіпсіздігіне қарсы қылмыстармен күрес
Адамзат қауіпсіздігіне қарсы қылмыстар
Бейбітшілік пен адамзат қауіпсіздігіне қарсы қылмыстардың түрлері
Халықаралық терроризмнің жалпы сипаттамасы
Әскери қылмыстың түсінігі, сипаттамасы
Бейбітшілік пен адамзат қауіпсіздігіне қарсы қылмыстар, экоцид
Пәндер