Ауған соғысысынан кейінгі жылдардағы білімнің дамуы

Мазмұны.

І.Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3

ІІ.Негізгі бөлім.
1Ауған соғысысынан кейінгі жылдардағы білімнің дамуы ... 4
2.Қазақстанда ғылымның дамуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 11
3.Ауғаныстан соғысынан кейінгі жылдары халақ интеллигенцияны даярлау жолдары ... ... ... ... ... ... ..16

ІІІ.Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 20

IV.Әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 22

V.Сілтеме ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 23

Кіріспе.
Ағарту саласындағы қалпына келтіру жұмыстары. Соғыс жылдарында Қазақ ССР-інде, бүкіл еліміздегі сияқты, селода жалпыға бірдей жеті жылдық және қалада он жылдық білім беруді жүзеге асыру уақытша тоқтап, мектептердің балаларды қамтуы едәуір төмендеген еді. Соғыс қиратқан шаруашылықты қалпына келтіру туғызған елеулі материалдық қиындықтарға қарамастан, ағарту ісіне арналған қаржылар жылдан-жылға арта түсті. Егер 1946 жылы бұл мақсаттарға арналып 85,6 миллион сом босатылған болса, 1950 жылы 146,5 миллион сом босатылды. Бұған қоса, Қазақстанда, бүкіл еліміздегі сияқты, мектептерге көмек көрсету, жаппай білім беру қорын, сондай-ақ жетімдер мен мұқтаж балаларға көмек қорын жасау жөніндегі жексенбіліктер ұйымдастырылды. Халық сирек қоныстанған, шалғайдағы мал шаруашылықты аудандарда мектеп ісінің ойдағыдай дамуына аудан, Облыс орталықтарындағы және ірі село-лардағы мектептердің жанындағы мектеп-интернаттардық, жа-тақханалардың санының артуы мүмкіндік туғызды. Мәселен, С1947/48 оқу жылында Ақтөбе облысының бір өзінде ғана 1595 оқушыға арналған 42 интернат ұйымдастырылды . 1953 жылы республиканың мектеп-интернаттарында мал өсірушілердің 40 мықға жуық балалары оқыды, бұдан басқа мал жайылым учаскелерінде 300 жеті жылдық мектеп жұмыс істеді.[1]
Алайда республиканың бірқатар аудандарында балалардың барлығы бірдей (әсіресе қазақ қыздары) жеті жылдық мектеппен қамтылмады, мектептердегі сабақтар бірнеше сменамен жүргізілді.:
КПСС пен Совет мемлекеті қазақ орта мектептерін нығайтуға, олардың санын көбейтуге және қазақ жастарының он жылдық орта мектеп көлемінде толық білім алуы үшін қажетті жағдайлар жасауға барынша көңіл бөлді.Қазакстан Компартиясьь ның Орталық Комитеті 1946 жылғы декабрьде «Қазақ орта мектептерін нығайту туралы» қаулы қабылдадьу Қазақ мектептеріндегорыс тілін оқытуды жақсарту женінде шаралар қолданылды.11949/50 оқу жылынан бастап Қазақстанда жалпыға бірдей міндетті жеті жылдық, ал облыс және ірі өнеркәсіп орталықтарында — он жылдық білім беруге көшу барлық жерде бірдей дерлік басталды. Төртінші бесжылдық жылдары ішінде Қазақстанның орта мектептерін 40 мың ұл мен қыз, оның ішінде 4,5 мың қазақ бітірді, ал соғыс қарсаңында қазақорта мектептерін не бары 380 адам бітіріп шыққан еді. 1950 жылы Қазақстанда жалпы білім беретін 9088 мектеп жүмыс істеп, оларда 1 438 226 оқушы оқыды.
Соғыс жылдарында заводтар мен фабрикаларда, колхоздар мен совхоздарда әкелері мен ағаларының орнында жұмыс істеп, ездерінің мектепте білім алуын аяқтай алмай қалған жастардың өндірістен қол үзбей оқуы үшін жұмысшы және село жастарының кешкі және сырттай оқу мектептері ашылды. Бес жыл ішінде олардан 2500 адам орта білім алып шықты. Бесжылдықтың аяғында республикада осындай 363 мектеп болып, оларда 35 мың адам оқыды. Бірақ бұның өзі оқығысы келетіндердің барлығын қамти алмады, оның үстіне үй-жай, арнайы оқулықтар мен программалар, мүғалімдер жетіспеді [2].
1.Соғыстан кейінгі жылдардағы білімнің дамуы.
Тұтас алғанда республикадағы мектеп ісі ілгері қадам басты: мұғалім кадрларының саны артып, кәсіптік дәрежесі арта түсті, мектептердің оқу-материалдық. базасы нығайтылды. Партия мен үкімет мұғалімдердің материалдық жағдайына үнемі қамқорлық жасап отырды. 1949 жылы мүғалімдердің жалақысы арттьтрылып, еңбек еткен жылдары үшін төленетін пенсия ұлғайтылды. 1947 жылы Қазақ оқу-педагогика баспасы құрылды.
Халыққа білім беру жүйесін жетілдіру 50-ші жылдарда совет елінде мәдени құрылыста зор өрлеу болды.Қолайлы саяси және экономикалық жағдайлар халыққа білім беру ісін одан әрі дамытуға себептесті.
Келген халықтың соғыстан кейін қайтуына және оның тың игеру кезеңінде жаңадан келуіне байланысты, халықтың құрамының және оның қоныстануының ерекшеліктері, өріс алғав миграция процестері — осының барлығы халыққа білім беру органдарының алдына жаңа күрделі міндеттер қойды.
Қазақстан Компартиясы Орталық Комитеті мен республика Министрлер Советі республикадағы халыққа білім берудің жайына бірнеше рет талдау жасады. Еңбекшілер депутаттарының Советтері балалар мен жасөспірімдердің есебін алумен үнемі шұғылданып отырды. Барлық қалалар мек елді мекендер Советтердің атқару комитеттерінің шешімімен мектептер орналасқан микроаудандарға бөлінді. Әрбір мектеитің жанында құрамында Советтің депутаттары, ата-аналар комитетінің председателі, мектептің директоры бар жалпыға бірдей міпдетті түрде білім беру комиссиялары құрылды, олар жұртшылықтың көмегімен балалардың есебін алып, олардың мектепке келуін қадағалады, балаларды мектепке тартуға шаралар қолданды. Балаларды оқумен толық қамту үшін комиссиялардың ұсынуы бойынша селолық жерлерде қоғамдық интернаттар ашылды, мұқтаж балаларға материалдық көмек көрсетілді, балаларды мектепке көлікпен жеткізу ұйымдастырылды.
Селолық жерлерде жаппай білім беру жолындағы кедергі неке-семья қатынастарындағы ескінің феодалдық-байшылдық қалдықтары (жастайынан үйлендіру, алып қашу, қалыңмал беру) болды. Республиканың партия және совет органдарыныд ескінің феодалдық-байшылдық қалдықтарына қарсы дәйекті күрес жүргізуінің нәтижесінде казақ қыздарының орта мектептен шығьш қалуы азайды.

Әдебиеттер.
1. А.Сабырханов. Ұлы бетбұрыс – Алматы, 1981ж.
2. А.Сабырханов. Қазақстан мен Россияның ІX ғасырдағы қарым-қатынастары – Алматы, 1970ж.
3. В.Г.Семенов., В.П.Семенова. Губернаторы Оренбургского края – Орынбор, 1999г.
4. Ғ.Маймақов. Қазақстан Республикасының саяси-құқықтық тарихы – Алматы, 2000ж.
5. История Советского крестьянства. Т-2. Советское крестьянство в период социалистической конструкции народного хозяйсива. Кнец 1927-1937. М., 1986г.
6. Казахстан в XVІІІ – ІX веках – Алматы, 1969г.
7. Қазақ ССР тарихы – Алматы, V-том, 1982ж.
8. Қазақстан тарихы. очерктер – Алматы, 1994ж.
9. Омарбеков Т. 20-30 жылдардағы Қазақстан қасіреті – Алматы, 1997ж.