Ауыл шаруашылығы нарығының жалпы бейнесі

Пән: Ауыл шаруашылығы
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:

Ауыл шаруашылығы нарығының жалпы бейнесі;
Ауыл шаруашылығындағы өнімдерінің бағасын құрастыруға әсер ететін факторлар;
Ауыл шаруашылығы өнімдері мен агроөнеркәсіп өндірісін реттеу;
Ауыл шаруашылығы өнімдерінің бағаларының түрлері және оларды қолдану орталары;
Қолданылған әдебиеттер тізімі.

1. Ауыл шаруашылығы нарығының жалпы бейнесі

Ауыл шаруашылығы нарығының жаңа экономикалық кезеңдерде даму процесі ұйымдағы және өндірістегі өзгерістер, нарық субъектілерінің арасындағы ескі қатынастардың бұзылып, жаңа қатынастардың пайда болуы арқылы жеткізіледі. Соңғы уақытта әлеуметтік-экономикалық қайта құрулардың нәтижесінде ауыл шаруашылық өнеркәсіптерді мемлекетсіздендіру іске қосылды, яғни тауар өндірушілер өз мүліктерінің иесі болды. Ауылдарда многоукладная экономика және нарықтық қатынастар жүзеге асырылды. Мыңдаған ауыл шаруашылық жеке кәсіпорындар (фермерлер) және олардың бірлестіктері пайда болды. Мемлекеттің жер монополиясы жойылып, миллиондаған тауар өндірушілер мен ауыл тұрғындары жер бөліктерінің меншік иелері болды.

Ауыл шаруашылығында нарық құрылымы құрылуда. Несие алу мүмкіндік тері ұлғайып, ауылға лизинг шарты бойынша машиналар мен малдар әкелінді, ауыл шаруашылық кәсіпорындар саны көбейді. Мемлекеттің аграрлық саясатыныңең басты бағыты ауылды дамыту болды.

Агроөнеркәсіп кешендерінде қосымша инвестицияларды тартуға мүмкіндік берген әртүрлі формалардағы кооперациялау және интеграциялау процестері жүргізілді. 1999-2003 жылдар арасында ауыл шаруашылығындағы инвестициялар көлемі 61, 1 пайызға, өнімді өндіру мөлшері 19, 3 пайызға, соның ішінде егін шаруашылығы 29, 4пайызға, мал шаруашылығы 7, 7 пайызға өсті. Соның нәтижесінде ет - 12, 4 пайызға, сүт - 3, 1 пайызға, жұмыртқа өндіру - 10 пайызға өсті. Құс шаруашылығы бірқалыпты дамуда: ауыл шаруашылығы өнеркәсіптернідегі жалпы құс етінің мөлшері 1999 жылы 22 пайызға қарағанда 2003 жылы 33 пайызға жетті. Бір тұрғынға шаққандағы ет, сүт, жұмыртқа өнімдерін пайдалану өсті.

Өндірістің дамуын тұрақтандыруға бағытталған шараларды жүзеге асыруға қарамастан экономиканың басқа салаларына қарағанда ауыл шаруашылығы өнеркәсіптеріде еңбек ақы төлеу деңгейінің артта қалуы сақталынған. Ауыл шаруашылығы өнімдерін өндірушілердің негізгі массасының қаржылық жағдайы өте күрделі. Мұндай жағдай ауыл шаруашылығындағы өндіру потенциалын қайта құру шарттарын жүзеге асыру мүмкіндіктерін шектейді.

Мемлекетке сату ауыл шаруашылық өнімдердің негізгі өткізу каналдарының бірі болмады. Алайда дайындаудың орталық жүйесін жою өзіндік деформацияға әкеліп соқтырды: алғашқы нарық - ауыл шаруашылығы өнімдеріңн өндіру нарығы - негізгі массада алып сатарлар болып табылатын өнім өндірушілердің күшті ықпалында болады. Соңғылары өнімді қайта сату арқылы табыс табумен айналысуда, соған орай оларға өнімді төменгі бағамен сатып алу тиімді. Сондықтан да ауыл шаруашылығы өнімдеріне деген нағыз бағалар екінші нарықта жиі құрастырылады, және өз алдына оны жүзеге асырады немесе ары қарай өңдейді.

Ауыл шаруашылығы өнімдері нарығы құрылу сатысында, және де оның басты ерекшелігі - инфрақұрылымның дамымағандығы.

Отандық ауыл шаруашылығының тұрақты дамуын қамтамасыз ету жаңа технологияларды кең көлемде пайдалану және агроөнеркәсіп кешеніндегі инновациялық іс-әрекеттерді қолданудың өсуі. Мұндай саясат жоғары дамыған мемлекеттерге тән. Ол ауыл шаруашылығы өнімдерінің жоғары бәсекеге қабілеттілігін және сату қауіпсіздігінің сатысын қамтамасыз етеді.

2. Ауыл шаруашылығы өнімдерінің бағасын құрастыруға әсер ететін факторлар.

Ауыл шаруашылығы өнімдерінің бағасын құрастыруға әсер ететін ең негізгі факторлар бұл сұраныс және ұсыныс.

Ауыл шаруашылығы өнімдеріне сұранысты 2 жағдайда қарастырамыз:

ауыл шаруашылығы өнімдеріне сұраныс өндіруші өнеркәсіпке шикізат ретінде (соның ішінде тамақ өнеркәсібіне деген шикізат)
ауыл шаруашылығы өнімдеріне деген сұраныс азық-түлік ретінде.

Өндіруші өнеркәсіп үшін шикізат түріндегі ауыл шаруашылығы өнімдеріне деген сұраныс факторларына жататындар:

белгілі бір түрдегі, мөлшердегі және сападағы шикізатқа мұқтаждық;
шикізаттың сол берілген түріне деген баға;

шикізаттың алмастырушы ретіндегі қабілеттілігі;
шикізатың басқа түрлеріне деген баға;
өндірілген өнімдерге деген сұраныс;
өндіруші өнеркәсіптердің табыстары мен оларды тарату;
өндіруші өнеркәсіптің қаржылық жағдайы,
несиелер бойынша пайыздық ставкалар;
несиелер бойынша қарыздар;
салықтар;
валюта курстары;
берілген өнеркәсіп сфераларын реттеудің мемлекеттік формалары;
жабдықтаушының таңдау қабілеттілігі;
БАҚ-тың шикізат жетіспеушілігі туралы ақпараттары.

Азық-түлік ретіндегі ауыл шаруашылығы өнімдеріне деген сұраныс факторлары:

тұтынушылардың табыстары және оларды тарату;
берілгенөнімге деген баға;
басқа да өнімдер мен тауарларға деген баға;
белгілі бір түрдегі, мөлшердегі және сападағы шикізатқа мұқтаждық;
қоректену құрылымы;
демографиялық факторлар;
ұлттық аспаздықтың ерекшеліктері;
сатып алу орындарын таңдау мүмкіндіктері (мысалы, базар немесе сауда орталықтары) ;
қоректену аймақтарындағы нұсқаулар;
белгілі бір түрдегі, мөлшердегі және сападағы шикізатқа мұқтаждық;
БАҚ-тың шикізат жетіспеушілігі туралы ақпараттары.

Ауыл шаруашылығы өнімдеріне деген ұсынысты бірнеше факторлар арқылы көрсетуге болады. Ауыл шаруашылығы өнімдеріне деген ұсырыс факторларына жататындар:

нарықтағы баға оқиғалары;
белгілі түрдегі және сападағы отандық ауыл шаруашылық өнімдерін өндіру;
импорт бойынша ауыл шаруашылық өнімдерін сатып алу
импорттық азық-түлік және т. б. өнімдерді сатып алу;
валюта курсының өзгерісі;
кедендік және тарифтік саясат (квоталар, шығарылымдар мен кірістерге тыйым салу) ;
өнеркәсіп ауданы;
өнеркәсіп техникасы;
ауыл шаруашылығы өнімдерін реттеу;

Біздің еліміздегі ауыл шаруашылығы өнімдеріне деген ұсыныс ауа райына байланысты. Ауа райының жалпы тұрақсыздығы өндіріске әсер етеді. Ұсыныс көлемі берілген өнімге ауыл шаруашылық өнімдері факторларына әсер ететін ауыл шаруашылық өнеркәсіптерінің факторлары да басты орыналады:

жер тыңайтқыштарының көлемі мен сапасы;
өнімдердің мерзімділігі;
ауыл шаруашылығындағы тауар өндірушілердің табыстары;
бәсеке;
нарықтың жағдайлары туралы ақпараттар алу;
өнеркәсіпті реттеудегі мемлекеттік саясат;
құстар мен мал басының саны;
өсімдіктер мен жануарлардың зиянкестері мен аурулары;
өсімдіктерді қорғау әдістері;
ветеринарлық әдістер;
химиялық әдістер;
техникамен, отынмен және энергиямен қамтамасыз ету;
табиғи - климаттық және ау-райы шарттары;
ғимараттар және құрал-жабдықтар, олардың жағдайлары ( мысалы, жылыжайлар мен фермалар)
тұқымдар;
тыңайтқыштар;
қоректер және т. б.

Бұл факторлардың ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіруші өнеркәсіптердің шығындары құрылымдарына әсер етеді.

Ауыл шаруашылығы өнімдерінің бағасын құрастыруға шаруашылық шарттарына байланысты ішкі факторлар да әсер етеді. Бұларға ел ішіндегі және шет елдердегі аграрлық сектордың даму сатылары мен тенденциялары,

Дүниежүзілік баға мен ел ішіндегі ауыл шаруашылығы өнімдеріне деген бағаларды, ішкі сауда сферасындағы саясатты жатқызуға болады.

Ауыл шаруашылық өнімдердің бағасына өндірушілердің материалдық, техникалық ресурстар мен қызметтерге, электр энергиясына кеткен шығындар әсер етеді.

Ауыл шаруашылығы өнеркәсібіндегі ең негііөзгі фактор жер болып табылады. Алайда қазіргі кездегі ауыл шаруашылығы өнімдерінің құны берілген факторларға байланысты.

Табиғи-климаттық, территориялық, экономикалық және т. б. баға факторларының белгілі бір немесе басқа да ауыл шаруашылығы өнімдерінің түрлеріннің айырмашылықтары бар. Бұл жағдай ауыл шаруашылық өнімдеріне деген территориялық баға пайда болады. Осылайша Росстаттың көрсеткіштері бойынша Ресейдің аудандары бойынша картоп өндірушілердің картопқа деген орташа баға деңгейі 2004 жылдың қаңтар айына қарағанда 4 есе үлкен болатын.

2004 жылдың қаңтар айындағы картоп өндірудің орташа бағасы төменде көрсетілген (руб. ) :

Ресей Федерациясы . . . 4998

Белгород ауданы . . . 7000

Ульян ауданы . . . 4220

Камчат ауданы . . . 8164

Еврей А. А . . . 2000

Ауыл шаруашылығына деген баға белгілеуде мерзімдік факторды естен шығармауымыз керек. Ауыл шаруашылығы өнімдерінің әр түрлілігіне байланысты бағаның тербелісі пайда болады.

Соның ішінде ең негізгісі деп ауыл шаруашылығы өнімдерінің сапа факторын есептеуге болады. Мәселен экологиялық таза ауыл шаруашылығы өнімдерінің сонымен қатар өндірісте балалар тағамына қолданылатын сапасы жағынан сұраныс өте көп өнімдер. Оларды жасап шығару өте үлкен бағамен жабылатын белгілі бір шығындарды қажет етеді.

Соңғы уақытта ауыл шаруашылығы нарығындағы баға деңгейіне ақпараттандыру және күту факторлары көп ықпал етуде. Аудандар мен елдердегі өндірістің қысқартылуы туралы ақпарат өнеркәсіптің дамып, сұраныс пен ұсыныстың ұлғаюының стимулы бола алады. Ауыл шаруашылығы өндірушілер нарықтық және баға туралы жеткіліксіз ақпарат алса, бұл шаруашылықта қателердің жіберілуіне әкеледі және қаржылық шығындарға ұшыратады.

3. Ауыл шаруашылығы өнімдері мен агроөнеркәсіп өндірісін реттеу.

Белгіленген заң бойынша мемлекет агрроөнеркәсіп өндіріске әсер етеді және берілген ортада баға саясатын құрайды. Ауыл шаруашылығы өнімдері нарығын басқару әр түрлі жабдықтар көмегімен жүзеге асады.

Ауыл шаруашылығы өнімдері нарығын қалыптастыру үшін мемлекесатып алужәне тауар интервенцияларын қолданады. Сатып алуышы интервенциясында мемлекет нарықтағы өнімнің бір бөлігін интервенциялық қорға аынады. Мемлекеттік интервенциясында қаржыландыру шарттарынан тұрады, сонымен қатар интервенциялық механизм мерзімдер бағалар жатады. Сатып алу интервенциялары ауыл шаруашылық өнімдерін кепілзат формасында жүзеге асыруы мүмкін. Басқарушы рөлін федерациялық аймақтық және мемлекеттік қажеттіліктер үшін ауыл шаруашылығы өнімдерінің сатылып алымдары атқарады. Ауыл шаруашылық өнімдерін басқарудағы баға белгілеу тіке және жанама болуы мүмкін.

Жанама басқару әр түрлі болып табылады. Бұл - субсидия, субвенция, дотация және компенсациялық төлемдерауыл шаруашылығы өнімдерін өндірудегі материалдық техникалық ресурстар ен қызметтер. Субсидияны алушылар кез келген заңды тұлғалар болып табылады.

Өзінің бюджет субъекттерінің арқасында Ресей Федеациясы мал шаруашылығы өнімдеріне төлемм дотацияларын шығарды. Аймақтардағы қаржыландыру көлемдері, дотацияларды ұсыну тәртібі әр түрлі. Дотациялар, субсидиялар, субвенциялар мен компенсациялар ауыл шаруашылығы өнімдерін өндірудегі шығындарды төмендетеді және табысты өзгертуге әсер етеді. Ауыл шаруашылығы өнімдеріне деген бағалар ауыл шаруашылығы өнімдеріне және шикізатына деген кедендік пошлиналар және өңдеу шикізатына байланысты. Заң бойынша ішкі сауда сферасында қорғаныс шаралары қолданылуда ішкі нарықтағы оқиғаларды реттейтін және отандық ауыл шаруашылық өнімдерін өндіруді қолдайды. Мәселен 2003жылдың желтоқсанында Ресей Федерациясы үкіметі бидай нарығындағы мәселелерді реттеуде бидай шығаруға жарлығын бекітті.

Ауыл шаруашылығы өнеркәсібіне және ондағы баға белгілеуге мемлекеттің салық саясаты да әсер етеді. Мысалы, өндірілетін өнімнің бағасына салық салынады.

Сонымен бірге Ресей Федедрациясы үкіметі ауыл шаруашылығы өнімдерін шикізатын және сауданы аймақтық шаралар ауыстырылады. Мұндай шектеулерге тыйым салу біріккен экономикалық аймақтардың пайда болуына әсер етеді, өнімді тұтынушылар мен өндірушілердің көзқарасын қадағалау және ауыл шаруашылығы өнімдері нарығындағы бәсекенің өсуіне әсер етеді.