Аймақтық саясат туралы

Жоспар
Кіріспе

• Кіріспе

• Аймақтық даму
• Аймақтық саясат: негізгі ұғымдар, мақсат.міндеттер.
• Аймақтық саясаттың түрлері

• Қортынды

• Қолданылған әдебиет

Аймақтық дамуды мемлекеттік реттеу әр елде қолданылды. Осы тарауда аймақтардың орнықты дамуын басқару жөнінегі мемлекеттік өкімет органдары мақсаттарының міндеттерінің және іс-әрекеттерінің жүйесі ретіндегі аймақтық саясаттың негіздеріне шолу жасалады.
Тарауда аймақтық саясаттың негізгі ұйымдары, оның түрлері келтірілді, аймақтық дамуың жаңа заманғы теориялары мен идеялары қаралынады; әр түрлі мемлекеттік құрлымдағы елдердің жағдайларындағы аймақтық саясаттың нысандары, әдістері мен құралдыры көрсетіледі. Тараудың үлкен бөлігі мен аймақтық даму мәселелеріне қатыст нақты материал аймақтық саясаттың қазіргі заманғы Қазқстанның реформалар стратегиясындағы ролі мен мәніне ерекше көңіл бөледі. Аймақтық экономикалық, әлуметтік және демографиялық саясаттың мәселелеріне жеке назар аударылады, Қазақстандағы аймақтық саясаттың негізгі бағыттары мен басымдылықтары белгіленеді.
Аймақтар дамуының әлуметтік-экономикалық жағдайларын теңестіру үшін орталық үкімет пен жергілікті өкіметтер пайдаланатын қаражыттар әркелкі: тікелей мемлекеттік реттеу, қызметтер секторын ынталандыру, шағын және орта ша кәсіпкерлікті дамыту, кәсіпкерлік пен технопарктердің айрықша аймақтарын құру, инновациялық технологияларды ендіру және т.б. Қаражаттарды таңдау елдің әлеуметтік-экономикалық дамуына, мемлекеттік құрылымның үлесіне, ел ішіндегі проблемаларға, партияның билігіндегі мақсаттарға және т.с.с. байланыты болады. Аймақтық саясат тек экономикалық қана емес, сонымен бірге аймақтың әр түрлі қосалқы жүйелеріне мемлекет араласуының нысанында көрінеді.

Пән: Саясаттану
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР:

• Кіріспе

• Аймақтық даму
• Аймақтық саясат: негізгі ұғымдар, мақсат-міндеттер.
• Аймақтық саясаттың түрлері

• Қортынды

• Қолданылған әдебиет

Кіріспе

Аймақтық дамуды мемлекеттік реттеу әр елде қолданылды. Осы тарауда
аймақтардың орнықты дамуын басқару жөнінегі мемлекеттік өкімет органдары
мақсаттарының міндеттерінің және іс-әрекеттерінің жүйесі ретіндегі
аймақтық саясаттың негіздеріне шолу жасалады.
Тарауда аймақтық саясаттың негізгі ұйымдары, оның түрлері келтірілді,
аймақтық дамуың жаңа заманғы теориялары мен идеялары қаралынады; әр түрлі
мемлекеттік құрлымдағы елдердің жағдайларындағы аймақтық саясаттың
нысандары, әдістері мен құралдыры көрсетіледі. Тараудың үлкен бөлігі мен
аймақтық даму мәселелеріне қатыст нақты материал аймақтық саясаттың
қазіргі заманғы Қазқстанның реформалар стратегиясындағы ролі мен мәніне
ерекше көңіл бөледі. Аймақтық экономикалық, әлуметтік және демографиялық
саясаттың мәселелеріне жеке назар аударылады, Қазақстандағы аймақтық
саясаттың негізгі бағыттары мен басымдылықтары белгіленеді.
Аймақтар дамуының әлуметтік-экономикалық жағдайларын теңестіру үшін
орталық үкімет пен жергілікті өкіметтер пайдаланатын қаражыттар әркелкі:
тікелей мемлекеттік реттеу, қызметтер секторын ынталандыру, шағын және орта
ша кәсіпкерлікті дамыту, кәсіпкерлік пен технопарктердің айрықша аймақтарын
құру, инновациялық технологияларды ендіру және т.б. Қаражаттарды таңдау
елдің әлеуметтік-экономикалық дамуына, мемлекеттік құрылымның үлесіне, ел
ішіндегі проблемаларға, партияның билігіндегі мақсаттарға және т.с.с.
байланыты болады. Аймақтық саясат тек экономикалық қана емес, сонымен
бірге аймақтың әр түрлі қосалқы жүйелеріне мемлекет араласуының нысанында
көрінеді.

Аймақтық даму
Дамыған жергілікті экономика мен жергілікті өзін-өзі құруға мүмкіндік
туғызатын оңтайлы аймақтық параметрлері бар елдерден айырмашылығы,
Қазақстанның аймақтары ұлан-байтақ аумақтарымен, халықтың сирек
орналасуымен, қатты бөлшектенген өндіріс әлеуметімен және ішкі рыноктың
төмен сыйымдылығымен сипатталады. Дүниежүзілік банктің 1997 жылғы
Өзгермелі дүниедегі мемлекет баяндамасында жақсы пайымдалған және
нысаналы ұзақ мерзімді көре білу мемлекеттің ойдағыдай дамуы үшін негіз
болып табылтыны атап көрсетіледі.
Экономикалық және әлуметтік жүйелерді өзгерту кезінде аумақтардың
дамуында мемлекеттің реттеуші ролі едәуір әлсіреді, ол ең алдымен аймақтық
дамуға арналған мемлекеттік инвестициялардың қысқаруымен көрінді. Бұл
жекеленген аймақтардың экономикасына теріс ықпалын тигізді, тұрмыс деңгейі,
әлеуметтік қызметтер мүмкіндігі, өндірістік және көлік инфрақұрылымының
дамуы бойынша аймақтар арасындағы айырмашылықтар ұлғайды. Республиканың
бұрынғы жоғары білікті кадрлары бар, халық тығыз орналасқан дамыған
аймақтары өндірістің терең құлдырауы мен демографиялық дағдарысты бастан
кешірді. Тоқыраған ауыл аудандары мен шағын қалалардың пайда болуы
проблемаға айналды. Қазақстандағы экономикалық кеңестіктің әртектілігінен,
аймақтардың нарықтық жағдайларға бейімделу мүмкіндіктерінің елеулі
айырмашылықтарынан өтпелі үдеріс созыла түсті. Аймақтық проблемалардың
өсуі мен түрлілігіне келесі үдерістер елеулі ықпалын тигізді:
• Жаңа геосаяаттық және экономикалық кеңістікті қалыптастыру;
• әкімшілік-жоспарлы экономикадан мемлекеттің тұрақсыз реттеуіндегі
нарықтық үлгісіне көшу;
• экономикалық дағдарыс;
• ерекше инфрақұрлымдық, өндірістік, гуманитарлық проблемалармен шекараға
шектес жаңа аймақтардың пайда болуы.
Қазақстан да соның қатарына жататын біртұтас мемлекеттерде аймақтық
саясатты орталық үкімет жүргізеді, ол макро-және микроқұралдарды тең
дәрежеде бірдей пайдаландаы.
Қазақстан – 2030 Стратегиясын іске асырудың алғашқы кезеңінде (1998-
2000) негізгі саяси және әлеуметтік-экономикалық реформалар жүргізілді,
тұрақты және орнықты мемлекеттік жүйе құрылды, болашық өсудің негіздер
қаланды. 2001 жылы бірінші оңжылдықтың стратегиялық жоспары бекітілді, ол
одан әрі бес жылдық кезеңге орташа мерзімдік индикативті жоспарлармен
нақтыланды. Жалпы мемлекеттік жоспарда елдің даму стратегиясына сай
келетін аймақтар дамуының басымдықтары мазмұндалады.
Қазіргі сәтте қазақстан орнықты экономикалық даму траекториясына
шықты. Осы жағдайларда аймақтардың дамуына мемлекеттің араласуының мақсаты
барлық аймақтардың тұрғындары өздері қалайтын әл-ауқат пен тұрмыс сапасына
қол жеткізуде бірдей мүмкіндіктерге ие болатын экономикалық әрекетті
кеңестікте ұйымдастару болады. Ел шаруашылығын кеңістікте ұйымдастыру
туралы қамқорлық – мемлекеттің қызметі. Аймақтық дамуды реттеуі жүзеге
асыруға барлық мемлекеттік институттар қатысады. Бірақ аймақтық
проблемаларды шешу әрдайым олардың негізгі міндеттері бола бермейді.
Сондықтан аймақтық дамуды мемлекеттік реттеу жүйесіндегі мамандандырылған
аймақтық бағдарланған әрекетті – аймақтық саясатты бөледі.

Аймақтық саясат: негізгі ұғымдар, мақсат-міндеттер.
Аймақтық саясат әлеуметтік-экономикалық дамудың ұлттық
стратегиясының құрамдас бөлігі болып табылады және ол биліктің
философиялық тұжырымдамасынан тарайды. Экономикалық, әлеуметтік, саяси
қатынастардың өзгеру кезінде аймақтық проблемаларды мемлекеттік реттеу
әлемдегі көптеген елдердің дамуында маңызды роль атқарды. Түрлі
мемлекеттердің аймақтық дамуын реттеудің зерттеулері мен әдістерінің
аймақтық ішкі проблемаларға қолданылатын тәсілдермен ортақ белгілері бар,
өйткені олар әлемдік бай тәжірибеге сүйенеді. Аймақтық даму аймақтың ішкі
әлеуметтік экономикалық құрлымының прогрессивті өзгеруі.
Ұдайы өзгеріп тұратын дүниеде дәстүрлі аймақтық проблемалар
жойылмайды, ал жаңа сапаға өтеді. Мүлде жаңа аймақтық проблемалар пост-
ндиструиялық, ақпараттық қоғамға өту кезінде және экономиканың
жаһандануына байланысты туындайды.
Мемлекеттің аймақтық саясаты – елдің экономикалық, әлуметтік және
саяси дамуын кеңістіктік, аймақтық аспектте басқару жөніндегі әрекет
саласы, яғни мемлекет пен аудандар арасындағы, сондай-қ аудандардың бір-
бірімен өзара қатынастарымен байлнысты.
Дамыған елдерде ол ең алдымен елдің проблемалы
аймақтарындағыәлеуметтік-экономикал ық үдерістерді мемлекеттік реттеудің
және әлеуметтік және экологиялық шиленісті тоқтатудың құралы ретінде
қаралады.
Аймақтық аясатпен аймақтық әлеуметтік-экономикалық саясат – нақты
аймақтар шектерінде өндіргіш күштер мен әлеуметтік үдерістердің қалыптасуы
мен дамуын сабақтайтын экономикалық және әлеуметтік факторлар мен
құбылыстардың жиынтығы өзара тығыз байланыста болады.
Түрлі елдердің аймақтық саясатының тәжірибесін ұдайы қорытындылайтын
Экономикалық ынтымақтастық және даму жөніндегі ұйым (ЭЫДҰ-ОЭСР), оны түрлі
аймақтардағы жұмыссыздық көрсекіштерінің немесе халықтың жан басына
шаққандағы табысының елеулі сәйкессіздіктерін жоюға нысаналанған саясат
ретінде қарайды.
Қазіргі Қазақстанның аймақтық тұрғыда әлеуметтік-экономикалық
өзгерістердің динамикасын сақтайтын елдермен көптеген орталық проблемалары
бар.
Аймақтық саясаттың негізгі мақсаты - әлеуметтік жанжалдардың тууына
есбеп болатын, жалпы елдің әлеуметтік-экономикалық дамуына, немесе оның
бөліктеріне, сондай-ақ елдердің топтарына кедергі жасайтын теңсіздіктерді
барынша азайту. Нарықтық экономикалық елдердегі аймақ-зерттеушілер
аймақтардың дамуына мемлекет араласуының екі бағытын даралайды:
Экономикалық мақсаттар:
• тұралаған аймақтардағы өндірісті жандандыру;
• өсу аймақтары мен тиімді кәсіпкерлік құру;
• аймақтық өндірістің бәсеке қабілетін арттыру;
• аймақаралық экономикалық интерацияны күшейту және т.б.
Әлеуметтік мақсаттар:
• халықтың жұмыспен қамтылуын ұлғайту;
• халықтың табыстарын өсіру;
• ең артта қалған аймақтарда өндірістік және әлеуметтік
инфрақұрлымды дамыту;
• қоғамдық игіліктерге қол жеткізу мүмкіндігін ұлғайту және т.с.с
Эономикалық мақсаттар жалпы ұлттық әл-ауқатты қамтамасыз ету үшін әр
аймақтың өндірістік әлеуетін тиімді де ұтымды пайдалануға қол жеткізуді
көздейді. Аймақтіқ аспекттегі әлеуметтік әділдік принципінің түйіні
былайша тұжырамдалады, азаматтар мен әлеуметтік топтар, тұратын жерлеріне
қатыссыз жұмыс, табыстар мен қоғамдық игіліктер алу үшін бірдей
мүмкіндіктерге ие болулары тиіс. Мәселен, ауылдық жердің халқы қала
тұрғындарымен тең дәрежеде лайықты табыс табуға, медициналық қызметтерге,
таза суға, санитарлық жағдайларын жақартуға, білім алу мен дұрыс
тамақтануға құқылы. Осы принцип дамыған аймақтардан артта қалған және
тұралаған аймақтарға қаржы ресурстарын қайта бөлу арқылы іске асырылады.
Нарықтық экономикалы елдердегі аймақтық саясаттың объектісі теңсіздік
болып табылады, ол халықтын тұрмыс деңгейлері мен жағдайларынан, жұмыспен
қамтамасыздықтан, аймақтардың экономкалық даму қарқындарынан, кәсіпкерлік
жағдайларынан және т.б. көрінеді.
Мемлекеттік аймақтық саясаттың субъектілері болып орталық пен
аймақтардың заңнамалық және атқару өкіметтері, жергілікті өзін-өзі басқару
органдары, аймақаралық қаымдастықтар бой көрсетеді.
Аймақтар дамуының әлеуметтік-экономикалық жағдайларын теңестіру үшін
орталық үкімет пен жергілікті өкіметтер пайдаланатын қаражаттар әркелкі:
тікелей мемлекеттік реттеу, қызметтер секторын ынталандыру, шағын және
орташа кәсіпкерлікті дамыту, кәсіпкерлік пен технопаркетердің айрықша
аймақтарын құру, инновациялық технологияларды ендіру және т.б.
Қаражаттарды таңдау елдің әлеуметтік-экономикалық дамуна, мемлекеттік
құрылымның үлгісіне, ел ішіндегі проблемаларға, партияның билігіндегі
мақсаттарға және т.с.с. байланысты болады. Аймақтық саясат тек
экономикалық қана емес, сонымен бірге аймақтың әр түрлі қосалқы жүйелеріне
мемлекет арасының нысанында көрінеді.
Аймақтық саясаттың келесі нысандарын ажыратады:
1. аймақтық болжау – қаржыландыру көздерін, экономикалық құрылымды және
т.б. талдау негізінде аймақтың әлеуметтік-экономикалық дамуының
жобаланатын бағыттары мен параметрлерін ғылыми болжау;
2. аймақтық бағдарламалау – аймақтың әлеуметтік-экономикалық дамуының
мақсаттары мен аралық міндеттерін тұжырымдау, сондай-ақ қойылған
мақсаттарға жетудің нақты мерзімдері мен ресурстардың қажетті
шығындарын белгілеу арқылы аймақ дамуына нысаналы мақсатта араласу;
3. аймақтақ жоспарлау – қаржыландыру көздерін, тікелей орындаушыларды
және т.с.с. көрсету арқылы жоспарлы кезеңге нақты міндеттер мен
мақсаттар белгілеу.

Франция рыногтық бағдарламаудың классикалық елі болып саналады, онда
негізінен индекативті сипат алатын экономикалық және әлеуметтік даму
жоспарлары тұрақты қабылданып отырады. Жоспарлар ұлттық дамудың негізгі
бағыттарын ғана көрсетумен шектелмейді, жоспарларда сондай-ақ аймақтық
бағдарламаларды іске асырудың мақсаттары мен міндеттері тұжырымдалып,
ресурстардың қажетті шығындары белгіленді. Соғыстан кейінгі жылдарда
осындай бағдарламаудың басты мақсаттары болып табылғандар:
1. францияны орталықсыздандыру - өнеркәсіп пен халықтың ұлттық астана –
Парижде шамадан тыс шоғырлануы бәсендеду (сирету);
2. аграрлық департаменттерді индустрияландыру селолық жерлердегі
коммуниалдық қызметтерді жақсарту;
3. тоқыраған хал-жағдайдағы ескіде игерілген аймақтардың өнеркәсібінің
реконверсиясы (Солтүстік, Лотарингия);
4. аймақтық орталықтар – шығын және орташа қалалардың дамуын ынталандыру;

5. Барыстағы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.