Қазақстан Республикасында жеке табыс салығының қызмет ету механизмі

Пән: Салық
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 62 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАРЫ

КІРІСПЕ 6

КІРІСПЕ 6: 1. ЖЕКЕ ТАБЫС САЛЫҒЫНЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ МӘНІ ЖӘНЕ ҚЫЗМЕТ ЕТУ ЕРЕКШЕЛІГІ

КІРІСПЕ 6: 1. 1 Табыс салығының экономикалық мәні, маңызы, тарихы және дамуы 9

КІРІСПЕ 6: 1. 2 Шет мемлекеттердің салық салу жүйесі 20

КІРІСПЕ 6:

КІРІСПЕ 6: 2. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА ЖЕКЕ ТАБЫС САЛЫҒЫНЫҢ ҚЫЗМЕТ ЕТУ МЕХАНИЗМІ

КІРІСПЕ 6: 2. 1 Төлем көзінен салық салынатын табыстар 25

КІРІСПЕ 6: 2. 2 Төлем көзінен салық салынбайтын табыстар 30

КІРІСПЕ 6: 2. 3 Бюджеттің кіріс бөлігін құраудағы жеке табыс салығының алатын орны 37

КІРІСПЕ 6: 3. ЖЕКЕ ТАБЫС САЛЫҒЫНЫҢ ҚЫЗМЕТ ЕТУІН ЖЕТІЛДІРУ БАҒЫТТАРЫ 52

КІРІСПЕ 6: ҚОРЫТЫНДЫ 63

КІРІСПЕ 6: ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 65

КIРIСПЕ

Салықтар барлық кезеңде де мемлекеттiк қаржының ең бiр маңызды санатын құрап келедi. Олар мемлекеттiң пайда болуымен қатар қалыптасты және мемлекеттiң өмiр сүруiнiң негiзгi көзi болып табылады.

Мемлекеттiң нарықтық дамуы салық саясатының маңызды тұрақтандырушысы ретiнде қолданылады. Әр елдердiң тәжiрибесi көрсеткендей, салық және салық жүйесi экономиканы басқаруда ұтқыр қаржы институты болып табылады.

Қазақстанда нарықтық экономиканың қалыптасуы жағдайында салық жүйесiнiң оңтайлы құрылуы шаруашылық субъектiлердiң кәсiпкерлiк қызметiне және сондай-ақ азаматтардың өмiр сүру деңгейiне қарсы әсерiн тигiзбейдi.

Қазақстан Республикасында салық мәселесi тәжiрибе жүзiнде жүргiзiлген реформалардың iшiндегi ең бiр күрделiсi. Салық жүйесi ел экономикасында талқылауды қажет ететiн сын, пiкiр-сайыс сияқты проблемалардың алдыңғы қатарында тұр. Салық субъектiлерiнiң бюджетпен қарым-қатынасын ұйымдастыруда салықтың фискалды және реттеушi функцияларын атқаратын шаруашылық субъектiлерi қызметiнiң салықтық реттеуiн тиiмдi ету негiзгi проблема болып табылады.

Экономикалық өсудiң стратегиясын iске асыру үшiн, Қазақстан Республикасы нарықтық қатынастарға тән салық жүйесiн қарастыру керек.

Қазақстан Республикасында iске асатын барлық салықтар мен алымдардың iшiнде табыс салығына аса үлкен мән берiледi. Бiздiң елде табыс салығы ортақ, бiрақ қолайлы болуы үшiн оны салық субъектiсiне байланысты корпорациялық салық және жеке табыс салығы деп екiге бөледi.

Осыған байланысты Қазақстан Республикасында табыс салығы жүйесiн кешендi зерттеу және салық субъектiлерi мен мемлекет арасындағы тиiмдi салық қатынастарының қалыптасуы бойынша негiзделген ұсыныс шығару көкейтестi проблемалардың бiрi болып табылады.

Салық салуға және салыққа деген қызығушылық ешқашан әлсiреген емес. Адамзат тарихына қанша жыл болса, салық тарихына да сонша жыл. Басқа ғылымдармен салыстырғанда салық салуда қайшылықты салық ой-пiкiрлерi көптеп кездеседi. Кейбiр тарихшылардың айтуынша, ежелгi тайпалардың құрбан шалуы салық салудың өзiндiк көрiнiсi болған. Бұл дегенiмiз тәңiрге табыну арқылы тыныштық сақтау дегендi бiлдiредi. Бiрақ та салық салу теориясының тұрақты негiзi XVIII ғасырда пайда болды.

Кеңес қаржы ғылымы тәжiрибе түрiнде салық салуға, оның жеке табыс салығына мән бермедi. Бұл бұқара салық төлеушiлердiң негiзгi материалды жағдайына әсер етпедi. Көптеген жұмысшылардың төменгi жалақы мөлшерi бiрдей деңгейде болғандықтан, салық төлеуде қиындықтар туғызбады.

Жеке табыс салығының деңгейiне қатаң шек қоюдан көшу, жалақы түрiндегi сондай-ақ, кәсiпкерлiк қызмет саласындағы азаматтардың табыс көлемi мен табыс көздерiн салықтық реттеуде маңызды рөл атқарады. Жеке табыс салығы халықтың өмiр сүру деңгейiн реттеуге әсер етедi және жеңiлдiктер жүйесi арқылы халықтың қорғалмаған бөлiгiне әлеуметтiк қорғау iсi ұйымдастырылады. Сондай-ақ, бұл жеке кәсiпкерлiк қызметтi ынталандырады сонымен қатар, халықтың төлем қабiлеттi бөлiгiнен жоғары салықтар есебiнен бюджет кiрiсiнiң тұрақтылығын қамтамасыз етедi.

Осы жағдайларда, жеке тұлғалардың табысына салық салудың әлеуметтiк-нарықтық механизмiн тиiмдi етудiң теориялық негiздерiн жетiлдiру - аса маңызды болып табылады.

Тақырыптың ғылыми зерттелу дәрежесі. Жеке табыс салығының теориялық және тәжірибелік негіздерін қарастыруға А. Смит пен Д Рикардоның, П. П. Гензельдің, Ф. Ниттидің, Дж. Мильдің еңбектерінде көп көңіл бөлінген. Олар байлық пен табысқа салық салудың заңға сәйкестілігі және мұндай салық салуды жалпы теориялық талқылау мәселесіне көп көңіл бөлді.

Қазіргі уақытта табыс және онымен байланысты операцияларға салық салу мәселесі, сондай-ақ салық салумен тікелей өзара байланысты үдерісі ретінде оны бағалау мәселелері шетелдік ғалымдар Г. С. Харрисон, Дж. К. Эккерт, сол сияқты ТМД елдері мен Қазақстанның көрнекі ғалымдары Е. П. Ушаков, Д. Г. Черник, В. И. Гуреев, А. Г. Грязнова, В. П. Федорова, М. М. Соловьев, И. Т. Балабанов, В. М. Пушкарева, С. В. Барулин, Н. И. Химичев, И. Г. Русакова, Т. Ф. Кашин, С. Г. Пепеляев, Э. К. Ыдрысова, Ф. С. Сейдахметова, Г. А. Лесбеков, Қ. Қ. Ілиясов, М. Т. Оспанов, С. Құлпыбаев, А. Б. Зейнелғабдин, А. А. Нұрымов және тағы басқа ғалымдардың монографиялық-ғылыми еңбектерінде кеңінен зерттелген.

Аталған авторлардың еңбектерінде қолданыстағы жеке табыс салығын есептеу мен төлеуді талдау және бағалау мәселелерінің теориясы мен тәжірибесінің кейбір тұстары қарастырылған. Әрине, бұл авторлардың еңбектері табыс салығын дамытуда маңызды орын алады. Дегенмен, бұл еңбектердің бірқатары нарықтық экономиканың және халықаралық-сауда, экономикалық байланыстардың тұрақты орын алуына дейін жарық көргендіктен, қазіргі экономикалық өзгерістер мен жаңа талаптар табысқа салынатын салық жүйесін жетілдіруді қажет етіп отыр.

Диплом жұмысының мақсаты мен міндеттері. Дипломдық жұмыстың мақсаты Қазақстан Республикасында табыс салығы жүйесінің теориялық және тәжірибелік негіздерін әлемдік тәжірибемен салыстыра отырып, табыс салығын одан әрі жетілдіру жөнінде ұсыныстар беру болып табылады.

Осы аталған мақсатқа қол жеткізу үшін диплом жұмысын жазу барысында төмендегідей міндеттер алға қойылды:

- жалпы салық жүйесінде жеке табыс салықтарының рөлі мен маңызын анықтау;

- дамыған елдердегі табысқа салық салу жүйесінің құрылуы мен даму заңдылықтарын республикадағы жеке табыс салығын жетілдіруде қолдану үшін негізгі мүмкіндіктерін бағалау;

- жеке тұлғалардың табысына салынатын салықтардың жергілікті бюджетті қалыптастырудағы ықпалын анықтау;

- Қазақстан Республикасында жеке табыс салығы жүйесін жетілдіру бойынша негізделген ұсыныстар беру.

Диплом жұмысының пәні. Нарықтық жағдайда табыс салығы жүйесіндегі мемлекеттің атқаратын қызметтері негізінде салық қатынастарын зерттеу болып табылады.

Зерттеу объектісі болып Қазақстан Республикасындағы жеке табыс салығының алыну жолдары саналады.

Дипломдық жұмыстың теориялық және әдістемелік негізі ретінде әлемдік экономикалық ғылыми ой өкілдерінің еңбектері, отандық және шетелдік ғалымдар мен тәжірибешілердің монографиялары мен мақалалары, салықтық және қаржылық-бюджеттік қатынастарды реттейтін заңнамалық және нормативтік-құқықтық құжаттар алынды.

Ақпараттық база ретінде ҚР Президентінің жарлықтары, ҚР Үкіметінің қаулылары, Қазақстан Республикасы статистика жөніндегі Агенттігінің, Қаржы министрлігі Салық комитетінің материалдары, Алматы облысы Салық комитетінің мәліметтері, халықаралық және республикалық конференциялардың материалдары пайдаланылды.

Жұмыстың көлемі мен құрылымы. Дипломдық жұмыс кіріспеден, үш тараудан, қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады. Сонымен қатар, жұмыста 4 кесте және 9 сурет берілген.

1. ЖЕКЕ ТАБЫС САЛЫҒЫНЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ МӘНI ЖӘНЕ ҚЫЗМЕТ ЕТУ ЕРЕКШЕЛIГI

1. 1 Табыс салығының экономикалық мәні, маңызы, тарихы және дамуы

Экономикалық мазмұны жағынан салықтар - заңды белгiленген ретпен тұрғындардан, кәсiпорындар мен мекемелерден алынатын мiндеттi төлемдер жүйесi. Табыстардың әр түрлi нысандарынан салық көздерi болып мыналар табылады: пайда, жалақы, дивиденд, рента т. б. Салықтардың мәжбүр ету сипатынан басқа ерекше қасиетi - олардың салықты өндiрiп алу ретiмен төленген сомасының мөлшерi мен салық төлеушiлердiң мемлекеттен алатын қызметтерi құнының арасындағы сәйкессiздiк болып табылады. Салық салудың мынадай негiзгi принциптерi бар:

а) азаматтар салықты мемлекеттен алатын игiлiктерге пропорционалды төлеу керек;

б) салықтар табыстың мөлшерiнен, салық төлеушiлердiң жұмыс халiнiң дәрежесiнен тәуелдi болу керек.

Нарық жағдайында салықтар үш қызмет атқарады: фискалды (мемлекеттiк табыстарды жинау) ; қайта бөлу, реттеушi. Салықтардың фискалды қызметi - мемлекеттiң салық саясаты тұтқаларының көмегiмен нарық конъюнктурасының жағдайына әсер етуде, экономикалық өсудi тұрақтандыру және ынталандыруға тырысуда. Бiр сөзбен айтканда, салық түсiмi арқылы алынатын қаражаттар, мемлекеттiң саяси шаруашылық қызметiн атқарудың қаржы негiзi болып табылады. Салық қаражаттары ең алдымен ғылыми-техникалық дамуды ынталандыру, прогрессивтi технология мен өнiм түрлерiн игеру, экономикада құрылымдық өзгерiстер жасау, табиғат қорғау шараларын жүзеге асыру, әлеуметтiк саланың объектiлерiн ұстау үшiн белсендi түрде пайдаланылады /4/.

Салықтың қайта бөлу қызметi салық механизмi арқылы мемлекеттiк бюджетке жалпы ұлттық өнiмнiң едәуiр бөлiгiн жұмылдыруда. Батыста және бiздiң елiмiзде мемлекеттiк бюджет арқылы жалпы ұлттық өнiмнiң 30 пайыздан 50 пайызға дейiнгi бөлiгi қайта бөлiнедi. Салық түсiмi есебiнен мемлекет әскери бағдарламаларды қаржыландырады. Бұдан басқа айтарлықтай қаржы ағарту саласына, денсаулық сақтау, ғылымға, басқару аппараттарын ұстауға, экологияға, зейнетақымен қамтуға жұмсалады. Қаржының мұндай мақсаттарға жұмсалуы, әлеуметтiк саладағы мезгiл-мезгiл шиеленiсiп тұратын қайшылықтарды басуға, азаматтардың кедей топтарының мүддесiн ескере отырып жеке табыстарды барынша бiркелкi бөлуге мүмкiндiк бередi.

Сонымен бiрге салықтар экономиканы жанама түрде реттейтiн маңызды құралдардың бiрi болып табылады. Осы мақсатта салықтар көбiнесе дағдарыстың құбылыстарын тезiрек жоюға нарық конъюнктурасына әсер етуге, экономиканы тұрақтандыруға пайдаланылады.

Нарықтық экономика жағдайында көптеген дамыған елдердiң салық жүйесi көбiне жеке табыс салығына сүйенедi.

Жеке табыс салығы бұл - мемлекет бюджетi түсiмдерiнiң аса маңызды көздерi болып табылады. Бұл салықтың, басқа салықтардан гөрi адам өмiрiне тигiзетiн әсерi мол.

Жеке табыс салығының ең бiр негiзгi принциптерiнiң бiрi - әдiлеттiлiк принципi. Бұл принцип жеке табыс салығынын салған жағдайда аса маңызды болып табылады. Әдiлеттiлiктiң екi түсiнiгi бар: деңгейлес және сатылас теңдiктер. Егер, азаматтар барлық жағынан тең, әрi бәрiне бiрдей салық салынса, онда салық жүйесi деңгейлес болып табылады. Деңгейлес принципi әрбiр мемлекет үшiн аса қажеттi. Тұжырым дұрыс, бiрақ барлық жағынан бiрдей, тең жеке тұлғалар жоқ, мұны дәлелдейтiн мысалдар өте көп. Толық және түзетiлген табыстар арасында айырмашылықтар бар. Табыс бұл - әрбiр адамның кез-келген кезеңдегi әлуеттi (потенциальное) тұтынуының қаншама ұлғайғанын көрсетедi. Егер, үй қызметкерiнiң еңбегiн алсақ, онда оның еңбегiне ештеңе төленбейдi, бiрақ әлуеттi тұтыну өседi, сондықтан үй қызметкерiнiң ақшалай еңбегi жиынтық табысқа кiруi керек, бiрақ ол кiрмейдi. Сатылас теңдiкте кейбiр адамдар жағдайына байланысты өте үлкен көлемде салық төлейдi, яғни неғұрлым табыс көп болса, соғұрлым салық та жоғары болады /7/.

Бiрақ, бұл қағида әр уақытта дұрыс емес. Салық төлеу мүмкiндiгi де, экономиканың тұрмысы да “әдiл” салық салу қағидасы болып табылмайды деген ой кең таралған.

Кейнсиандық үлгi бойынша салықтың қысқартылуы үй шаруашылығының белгiленген табысын ұлғайтады және тұтыну сұранысын ынталандыруы мүмкiн.

Табыстың кездейсоқ ұлғаюы, жинақ ретiнде жинақталады, егер, материалдық жағдайы төмендесе, онда осы жинақты жанұяның тұрмыс деңгейiн көтеруге бағыттайды. Франко Модильянның айтуынша, адамдар өздерiнiң табыстарын бiр күндiк қажеттiлiкке емес, бүкiл өмiрлiк қаржылық жағдайына бөлудi жоспарлайды.

Қазақстан Республикасы территориясында жеке тұлғалардың банк шоттарындағы жинақтарына табыс салығы салынбайды, бiрақ бұл жеке тұлғаның әлуеттi табысы болғандықтан пайыздар жиынтық табысқа қосылуы және салық салынуы керек. Егер, жеке тұлға өзiнiң айлық жалақысын 10420, 8 теңгенi банкiге 15%-бен бiр жылға салса, бiр айдан соң оның табысы 1%-ға өседi. Жеке тұлғаның табысы да, жинақтан алынатын пайызға да салық салынбайды. Бұл азаматтардың өздерiнiң банк шоттарындағы ақшалай жинақтарын сақтауға ынталандырады.

Әрбiр жеке тұлғаға салық заңдылығын тиiмдi етiп жасау мүмкiн емес. Сонымен қатар, әрбiр ереже экономикалық өзгерiске әкеледi.

Салық жылында табысы барлар жеке табыс салығының төлеушiлерi болып табылады.

Жеке табыс салығын өндiрiп алу тәжiрибесiнiң талдауы көрсеткендей, көптеген елдерде, сондай-ақ Қазақстан Республикасында бұл салықтың объектiсi болып қаржы жылындағы ақшалай және натуралды түрдегi жеке қазыналық (фискальная) субъектiнiң жиынтық табысы жатқызылады. Қаржы (салық) жылы Қазақстан Республикасындағы сияқты кейбiр елдерде де күнтiзбелiк жылмен сәйкес келедi, бiрақ кейбiр елдерде айырмашылықтар да болуы мүмкiн. Мысалы, Ұлыбританияда салық жылы 6 сәуiрден басталып, келесi күнтiзбелiк жылдың 5-шi сәуiрiне дейiнгi аралық. АҚШ-тың федералды үкiметi қазыналық жылды қолданады, ол 30-шы қыркүйекте аяқталады, ал батыс Верджиния штатында қаржы жылы 30-шы маусымда аяқталады. Қаржы жылы қандай кезеңдi қамтыса да, ол 12 айдан тұруы керек.

Мысалы, Швейцарияда жұмыс берушiлер мен жалгерлiк жұмысты атқарушылар үшiн салық базасы болып алдыңғы екi жыл iшiндегi орташа табысы жатқызылады.

Қазақстан Республикасында жеке тұлғалардың жылдық жиынтық табысы - еңбек ақы түрiнде алынған, зейнетақы түрiнде төленген, жеке тұлғаның мүлiктiк табысы және кәсiпкерлiк қызметтен түскен табыс белгiленген.

Жеке табыс салығын өндiрiп алу механизмiн, яғни тiкелей төлем көзiнен алынатын жеке табыс салығының механизмiн қарастырсақ.

Салық сомасын анықтасақ, жылдық жиынтық табыс (түзету енгiзiлген) - шегерiс = салық салынатын табыс. Салық салынатын табыс * ставкаға = салық сомасы. Төлем көзiнен өндiрiп алынатын жеке табыс салығын есептегенде, табыс қай кезеңде алынғанын анықтап алған жөн. Осыған байланысты: кезеңдiк (ай, екi ай, …он екi ай) - шегерiс (сол кезеңге) = салық салынатын табыс /8/.

Жеке табыс салығын есептеу жолдары осы салықтың негiзгi проблемаларының бiрi болып табылады.

Халыққа жеке табыс салығын салу кезiнде негiзгi мәселе болып салық жүйесi сол қоғамның деңгейiн және әлеуметтiк әдiлдiгiн ұйғаруы керек. Ең алдымен мәселе екi негiзгi принциптiң сақталуында:

алынған табысқа төленетiн салық үйлесiмдi болуы керек;

салық табыс көлемiне сай болуы керек.

Қазақстан Республикасының салық Кодексiне сәйкес жеке тұлғалар негiзгi жұмыс орнынан шегерiс алуға құқылы. Әмбебап шегерiс болып салық салынбайтын минимум жатқызылады.

Теория жүзiнде салық салынбайтын табыс бұл - салық салудан толық босатылатын салық объектiсiнiң ең кiшi бөлiгi болып табылады.

Салық салынбайтын минимумнан басқа, жеке тұлға әрбiр асырауындағы жан үшiн салық салынатын табыстан айлық есептi көрсеткiш мөлшерiнде шегерiс алуға құқылы.

Қандай салық болмасын оның негiзi салық ставкасында. Жеке табыс салығы үшiн үдемелi салық салу шкаласы қолданылады. Табыстың өсуiне байланысты пайыз алу да өседi немесе егер, табыс өсуiне қарай орта салық ставкасы өссе, онда салық жүйесi үдемелi деген сөз. Төлем көзiнен өндiрiлiп алынатын жеке табыс салығы үнемi өзгерiс үстiнде.

Жеке тұлғаларға салынатын табыс салығының салық нарқы, салық төлеушiлердiң тапқан табысына, тұрмыс халiне тiкелей тәуелдi. Мұны бiз жеке тұлғаларға салынатын салықтың үдемелi салық нарқы мен салық төлеушiлердiң мүлiктiк табысына салынатын табыс салығынан көре аламыз.

Азаматтардың тұрмыс халi жоғарылап, тапқан табыстары көп болған сайын төлейтiн салық мөлшерi де көбейе түседi, ал табысы төмен азаматтар табысына байланысты аз көлемде салық төлейдi.

Бұл қай жағынан алып қарасақ та әдiлеттi. Сондай-ақ табыс салығында көптеген шегерiстер мен жеңiлдiктер қолданылады, азаматтардың әлеуметтiк жағынан аз қорғалған топтар, мүгедектер мен Ұлы Отан соғысына қатысушылар мен соларға теңестiрiлген азаматтар көптеген жеңiлдiктердi пайдаланады.

Осы мәселенi қорыта айтсақ, салық ставкалары жоғары болған сайын жалпы халықтың еңбек ету белсендiлiгiнiң төмендеу қаупi туындайтынын үнемi есте сақтау керек.

Табыс салығы классикалық салықтардың бiрi болып табылады. Тарихта табыс салығын өндiрiп алудың екi жүйесi белгiлi, олар:

бөлектемелi (шедулалық) табыс салығы;

ғаламдық (глобальная) табыс салығы.

Жалпы салықтар мемлекеттiң шығуымен байланысты, яғни мемлекетке қанша жыл болса, салық жүйесiне де сонша жыл, тiптi салықтар сонау ертеде, ежелгi Римде пайда болған деген тұжырымдар көптеп кездеседi. Салықтар сонымен қатар қандай дiн болмасын, сол дiнге сенушi мемлекеттiң дiни кiтабында табыс салығын төлеу жөнiнде арнайы бөлiмде қарастырылған, яғни дiндi уағыздау арқылы мемлекет өзiнiң салық саясатын қоса жүргiзген. Әрине, бұл әрбiр мемлекет өзiнiң ата заңында қандай мемлекет екендiгi, қандай жолды таңдағандығына байланысты болады.

Осыған байланысты 1842 жылы Англияның Қаржы Министрлiгi табыс салығын енгiздi, ол 1973 жылға дейiн қолданылды және де 5 санаттан (шедуладан) тұрды. Олар ағылшын алфавитiнiң бастапқы әрiптерiмен белгiлендi: А, В, С, D және Е.

1973 жылдың сәуiр айынан бастап Ұлыбритания салық салудың ғаламдық жүйесiне көштi, бiрақ та шедулалар сақталынып, толықтырыла түстi, қосымша F- шедуласы енгiзiлдi.

А - шедуласы бойынша жылжымайтын мүлiктен түскен табысқа,

В - шедуласы бойынша коммерциялық мақсатта ормандардан түскен табысқа,

С - шедуласы бойынша мемлекеттiк бағалы қағаздардан түскен табысқа,

D - шедуласы бойынша сауда-өнеркәсiптiк пайдадан және еркiн кәсiптен түскен табысқа,

Е - шедуласы бойынша жалақы, зейнетақы және шағымдар,

F - шедуласы бойынша дивиденд түрiндегi табыстарға салық салынады /9/.

XIX-ғасырда Англияда табыс салығы бойынша жалпы түсiм - 6% болса, ал 1910 жылы реформадан соң бұл көрсеткiш 25%-ға өстi. Англияда табыс салығын тұрақты салық көзiне айналдыру 40 жылда (1798-1842) iске асырылды.

Өз кезеңiнде Қазақстанда бөлектемелi жүйеге ұқсас жүйе қолданылып келдi. 1990 жылы 10 желтоқсанда “Қазақстан Республикасы азаматтары, шетел азаматтары және азаматтығы жоқ тұлғалдардың табыс салығы туралы” Қазақстан Републикасының Заңына сәйкес салық салудың 6-түрi белгiлендi:

еңбек мiндеттемелерiн орындаған азаматтардың алатын жалақы сомалары және соған теңестiрiлген табыстарына салынатын салық салулар;

бiржолғы жұмыстарды орындағаннан және басқа да негiгi емес жұмыс орны бойынша төлемдерден түскен табыстарға салынатын салық салулар;

ғылым, өнер және әдеби шығармалар үшiн авторлық сыйақылар, сондай-ақ жаңалық ашу, өнертабыс және өнеркәсiптiк үлгiдегi авторлық сыйақылар сомаларына салынатын салық салулар;

кәсiпкерлiк қызметтен түскен табыс және азаматтардың басқа да еңбек мiндеттемелерiн орындауға қатысы жоқ табыстарына салынатын салық салулар;

шаруа қожалықтары және жалгерлiк шаруашылықты (ауыл шаруашылығында) жүргiзуден түскен азаматтардың табысына салынатын салық салулар;

басқа да табыстарға салынатын салық салулар.

Ғаламдық жүйеде төлем көзi және алу әдiсiне тәуелсiз салық төлеушiнiң жиынтық табысынан салық өндiрiлiп алынады. Ең алғаш мұндай жүйе Пруссияда енгiзiлген.

Сол кездерi ағылшын жүйесi бойынша салық төлеушi табысының белгiлi бiр бөлiгiне ғана салық салынса, ал пруссия жүйесi бойынша салық төлеушiнiң түгелдей барлық табысынан салық салу ұйғарылады. Осыған байланысты декларацияның маңызы зор.

Табыс салығының таралу деңгейiн айтар болсақ, XIX-ғасырдың 40-шы жылдарынан бастап Еуропа, Америка, Австрия (отарларын қосқанда) елдерiнде кең қолданысқа ие болды.

XX-ғасырдың 20-шы жылдарының аяқ кезiнде табыс салығы көптеген елдердiң салық түсiмдерiнiң елеулi табыс көзi болды. XX-ғасырдың басында барлық елдерде әр түрлi үдерiс (прогресс) кезiнде жеке табыс салығының жүйесi қолданыла бастады. Орта есеппен өнеркәсiбi дамыған елдер бойынша бұл салық 20%-дан 50%-ға дейiнгi барлық бюджет түсiмдерiн құрады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.