Динамикалық қатардың түрлері

1. Динамикалық қатардың түрлері.

2. Деңгейлердің сәйкестігі мен динамика қатарларының беттесуі.

3. Динамикалық қатарындағы деңгейлерінің өзгеру көрсеткіштері.

4. Динамикалық қатардағы орта көрсеткіштің

Бір қатарларда деңгейлер абсолютті көрсеткіштер мен (көмір өндірудің жылдық көрсеткіші), басқа орташалармен (ҚР дағы жылдық бидай өнімінің көрсеткіші) немесе қатыстылармен (жылдық рентабельділік деңгейі, пайызбен (%) көрсетіледі.
Түріне байланысты динамикалық қатар 3 түрге бөлінеді.
• абсолютті
• қатысты
• орташа
Динамиканың қатысты көрсеткішінің қатарлары белгілі-бір көрсеткіштің өсу деңгейлеріне анықтама бере алады.
Динамикалық көрсеткіштің қатарларының деңгейлері белгілі-бір уақытқа немесе кезеңге қатысты болады. Мысалы: жыл бойындағы шаруашылық фермерлердің сандары. Мысалы: жылдар бойы мұнай өндіру жыл соңында берілген қорытындының көрсеткіші болып табылады. Осыдан қатарлар моменттік және интервалдық болып бөлінеді.
Моменттік қатар дегеніміз-бұл көрсеткіштің мәні белгілі-бір уақыт аралығына байланысты болып келетін деңгей.
Интервалды қатар дегеніміз-бұл белгілі-бір кезең ішіндегі көрсеткіштің мәнін анықтайтын деңгей.Олардың деңгейлерін қосу және бөлу арқылы анықтаймыз. Мұнай өндірудің айлық көрсеткішін біле отырып, біз жыл бойындағы немесе тоқсан бойындағы мұнай көлемін таба аламыз. Мысалы:Бір күнде жөнделетін жол километрмен (км) берілген. Осы арқылы біз 1 ай бойындағы немесе 10 (он) күн ішіндегі жөнделген жол көлемін таба аламыз. Уақыт аралығындағы көрсеткіштің даму жылдамдығының анализі статистикалық көрсеткіштер көмегімен анықталады, бұл көрсеткіштер деңгейлерді бір-бірімен салыстыру арқылы анықталады. Бұларға абсолюттік өсімше, өсу қарқыны және өсімше қарқыны өсімшенің 1% -тік абсолюттік мәні жатады.
Абсолюттік өсімше –(∆у) қатардағы екі деңгейдің арасындағы айырмашылық болып табылады. Салыстыру базасына байланысты тізбектелген және базистік болуы мүмкін. ∆yi=Yi-Yi-k егер к =1 тең болса, абсолюттік өсімшенің өзгеруі тізбектелген болып табылады.
Өсу қарқыны-бұл қатысты көрсеткіш.Келесі мәліметтен алдыңғы мәліметтің қатынасына тең болады. Өсу коэфициенті арқылы берілген деңгей базистік деңгейден қанша есе үлкен екенін көрсетеді. Базистік деңгейдегі мақсатты анықтау үшін бәріне бірдей тұрақты бір деңгей берілуі мүмкін немесе сол деңгейдің алдындағы деңгейі берілуі мүмкін.