Заңды тұлғалардың табысы мен шығындарының салықтық есебі
КІРІСПЕ 3
1 ЗАҢДЫ ТҰЛҒАЛАРДЫҢ ТАБЫСЫ МЕН ШЫҒЫНДАРЫНЫҢ САЛЫҚТЫҚ ЕСЕБІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ 5
1.1 Табыстар мен шығындардың салықтық есебінің экономикалық маңызы мен қажеттілігі 5
1.2 Табыстар мен шығындарының салықтық есебінің нормативтік.құқықтық реттелуі 11
2 ЗАҢДЫ ТҰЛҒАЛАРДЫҢ ТАБЫСЫ МЕН ШЫҒЫНДАРЫНЫҢ САЛЫҚ ЕСЕБІ 15
2.1 Жылдық жиынтық табыстың түсінігі.Табыс түрлері 15
2.2 Жылдық жиынтық табыстың салық есебі 18
2.3 Жылдық жиынтық табысты түзету 27
3 ЗАҢДЫ ТҰЛҒАЛАРДЫҢ ТАБЫСЫ МЕН ШЫҒЫНДАРЫНЫҢ САЛЫҚТЫҚ ЕСЕБІН ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ 31
3.1Заңды тұлғаның жылдық жиынтық табысынан шегерімдердің салық есебі 31
3.2Жамбыл облысы бойынша Салықтық департаментін қаржыландыру жоспарының орындалуы 36
3.3 Заңды тұлғаның табысы мен шығындарының салықтық есебін жетілдіру жолдары 42
ҚОРЫТЫНДЫ 49
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 51
ҚОСЫМШАЛАР
1 ЗАҢДЫ ТҰЛҒАЛАРДЫҢ ТАБЫСЫ МЕН ШЫҒЫНДАРЫНЫҢ САЛЫҚТЫҚ ЕСЕБІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ 5
1.1 Табыстар мен шығындардың салықтық есебінің экономикалық маңызы мен қажеттілігі 5
1.2 Табыстар мен шығындарының салықтық есебінің нормативтік.құқықтық реттелуі 11
2 ЗАҢДЫ ТҰЛҒАЛАРДЫҢ ТАБЫСЫ МЕН ШЫҒЫНДАРЫНЫҢ САЛЫҚ ЕСЕБІ 15
2.1 Жылдық жиынтық табыстың түсінігі.Табыс түрлері 15
2.2 Жылдық жиынтық табыстың салық есебі 18
2.3 Жылдық жиынтық табысты түзету 27
3 ЗАҢДЫ ТҰЛҒАЛАРДЫҢ ТАБЫСЫ МЕН ШЫҒЫНДАРЫНЫҢ САЛЫҚТЫҚ ЕСЕБІН ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ 31
3.1Заңды тұлғаның жылдық жиынтық табысынан шегерімдердің салық есебі 31
3.2Жамбыл облысы бойынша Салықтық департаментін қаржыландыру жоспарының орындалуы 36
3.3 Заңды тұлғаның табысы мен шығындарының салықтық есебін жетілдіру жолдары 42
ҚОРЫТЫНДЫ 49
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 51
ҚОСЫМШАЛАР
Бітіру жұмысының өзектілігі. Салықтар барлық елдерде олардың қоғамдық экономикалық құрылысы мен салалы іс бағытына қарамастан ұлттық мемлекет кірістерінің негізгі көзі – ұлттық табысты қайта бөлудің басты қаржылық құралы, мемлекеттің кірістерін қалыптастырудың шешуші көзі болып табылады.
Салықтар мемлекетпен бірге пайда болды және мемлекеттің өмір сүріп, дамуының негізі болып табылады. Мемлекет құрылымының өзгеруі, өркендеуі әрқашан салық жүйесінің қайта құрылуымен, жаңаруымен қабаттаса жүреді. Кез келген мемлекетте бюджетте қарастырылған шараларды үздіксіз қаржының жалпы мемлекеттік және жергілікті деңгейде қаржылық ресурстардың жүйелі толуын талап етеді.
Бұған негізінен жеке және заңды тұлғаның салық және бюджетке төлеуі есебінен қол жеткізеді.
Қазіргі салықтық заңнама және өзге нормативті актілерге сай төлеумен орнатылған мөлшерде және белгілі бір мерзімде аталған төлемді төлеуге міндетті.
Қазақстанда бюджеттің кіріс бөлігі құрылымындағы салықтық түсімдерге әдетте 90 % дан артық келеді.
Бірақ өкінішке орай тәжірибеде жеке және заңды тұлғаның объективті және субъективті себептерге байланысты салықтық және өзге міндетті төлемдерді мерзімінде төлеуге жол береді.
Нарықтық қатынастарға өту мен байланысты экономикалық түрлі саласында өзінің қаржылық қызметін жүргізілетін жаңа кәсіпорындар құрыла бастады. Олардың көбі бухгалтерлік есеп саласында жеткілікті квалификациялы мамандары жоқ. Осында кәсіпорындарда әдетте есепте қателер болады.Сонымен қатар есепткік мәліметтерді әдейі бұрмалау жағдайлары да бар.
Бүгінгі күнде салықтық міндеттілігімен істегі заңнаманы бұзбай, салық салудан түгелдей немесе бөлшектей құтыла алатын ресми әдістермен де, заңмен тиым салынған, жасырын жолмен де жалтаруға орынды болды.
Салық және алым туралы заңнаманы әдейі және қасақана бұзу кейде, мемлекеттік бюджетке салықты төлемдердің елеулі түспей қалуына әкеледі. Осымен байланысты мемлекет алдында салық заңнаманы барлық салық төлеушінің орындалуын және ақыр аяғында салықпен алымның бюджетке толық және уақытылы түсуін қамтамасыз ету міндеті тұр.Бұл міндет ең алдымен салықтық бақылау органдары жүйенің жұмыс істеуі арқалы шешіледі.
Қазіргі жағдайда мемлекеттің және жалпы қоғамның өмір сүруіне мықты қаржылық негіз құру,салық салу аясында реформаларды сәтті іске асыру мезеттің барлық деңгейін уақытылы және толық қалыптастыру,шаруашылық субъектілері мен жеке тұлға құқықтарын мүлтіксіз орындағандары мемлекеттердің қаржылық мүддесін қамтамасыз етуге арналған тиімді салықтық бақылау жүйесінсіз мүмкін емес. Сондықтан біздің республикада және шетелде салықтық бақылауды ұйымдастыруды зерттеумен бақылаушы салық органдары жұмысын тиімділігін талдау, сонымен қатар салық бақылауды жетілдіру жолдарын анықтауға байланысты сұрақтар өте өзекті болып отыр.
Салықтар мемлекетпен бірге пайда болды және мемлекеттің өмір сүріп, дамуының негізі болып табылады. Мемлекет құрылымының өзгеруі, өркендеуі әрқашан салық жүйесінің қайта құрылуымен, жаңаруымен қабаттаса жүреді. Кез келген мемлекетте бюджетте қарастырылған шараларды үздіксіз қаржының жалпы мемлекеттік және жергілікті деңгейде қаржылық ресурстардың жүйелі толуын талап етеді.
Бұған негізінен жеке және заңды тұлғаның салық және бюджетке төлеуі есебінен қол жеткізеді.
Қазіргі салықтық заңнама және өзге нормативті актілерге сай төлеумен орнатылған мөлшерде және белгілі бір мерзімде аталған төлемді төлеуге міндетті.
Қазақстанда бюджеттің кіріс бөлігі құрылымындағы салықтық түсімдерге әдетте 90 % дан артық келеді.
Бірақ өкінішке орай тәжірибеде жеке және заңды тұлғаның объективті және субъективті себептерге байланысты салықтық және өзге міндетті төлемдерді мерзімінде төлеуге жол береді.
Нарықтық қатынастарға өту мен байланысты экономикалық түрлі саласында өзінің қаржылық қызметін жүргізілетін жаңа кәсіпорындар құрыла бастады. Олардың көбі бухгалтерлік есеп саласында жеткілікті квалификациялы мамандары жоқ. Осында кәсіпорындарда әдетте есепте қателер болады.Сонымен қатар есепткік мәліметтерді әдейі бұрмалау жағдайлары да бар.
Бүгінгі күнде салықтық міндеттілігімен істегі заңнаманы бұзбай, салық салудан түгелдей немесе бөлшектей құтыла алатын ресми әдістермен де, заңмен тиым салынған, жасырын жолмен де жалтаруға орынды болды.
Салық және алым туралы заңнаманы әдейі және қасақана бұзу кейде, мемлекеттік бюджетке салықты төлемдердің елеулі түспей қалуына әкеледі. Осымен байланысты мемлекет алдында салық заңнаманы барлық салық төлеушінің орындалуын және ақыр аяғында салықпен алымның бюджетке толық және уақытылы түсуін қамтамасыз ету міндеті тұр.Бұл міндет ең алдымен салықтық бақылау органдары жүйенің жұмыс істеуі арқалы шешіледі.
Қазіргі жағдайда мемлекеттің және жалпы қоғамның өмір сүруіне мықты қаржылық негіз құру,салық салу аясында реформаларды сәтті іске асыру мезеттің барлық деңгейін уақытылы және толық қалыптастыру,шаруашылық субъектілері мен жеке тұлға құқықтарын мүлтіксіз орындағандары мемлекеттердің қаржылық мүддесін қамтамасыз етуге арналған тиімді салықтық бақылау жүйесінсіз мүмкін емес. Сондықтан біздің республикада және шетелде салықтық бақылауды ұйымдастыруды зерттеумен бақылаушы салық органдары жұмысын тиімділігін талдау, сонымен қатар салық бақылауды жетілдіру жолдарын анықтауға байланысты сұрақтар өте өзекті болып отыр.
1. Сұлтанова Б.Б. Салық есебі Алматы. Экономика, 2008.-240 б.
2. Самоучитель по бухгалтерскому учету и налогообложению. – Алматы: Издательский дом «БИКО», 2006. - № 53-55.- 260 б
3. Баймұханова С.Б. «Қаржылық есеп». Алматы, 2007. – 270 б.
4. Ержанов М.С., Ержанова С «Основы бухгалтерского учета и новая корреспонденция счетов». Алматы, Ержанов и К 2003.- 280 б.
5. Кеулімжаев Қ.К., Әжібаева З.Н., Құдайбергенов Н.А., Жантаева А.А. «Қаржылық есеп». Алматы, 2001.- 280 б
6. Радостовец В.К., Радостовец В.В., Шмидт О.Ю. «Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп». Алматы. 2002. – 550 б.
7. Ряжнова О.В. «Международные стандарты бухгалтерского учета и финансовой отчетности». М., 2002. – 310 б
8. Кеулімжаев Қ.К. «Шоттар корреспонденциясы». Алматы, БИКО 2000.
9. Назарова В.Л. Бухгалтерлік іскерлік корреспонденция. Оқу құралы. Алматы: Экономика, 2002. – 250 б
10. Назарова В.Л. Бухгалтерский учет хозяйствующих субъектов. Алматы: Экономика, 2004. – 210 б
11. Бюллетень бухгалтера. – Алматы: Издательский дом «БИКО», 2006. - № 53-55. – 50 б
12. ҚР Салық кодексі «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» 2008 жылғы желтоқсанның 10-ы. № 99-ІV ҚРЗ.
13. ҚР-ның 2007 жылғы 28 ақпанда қабылданған Заң, №329-II ҚРЗ «Бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп беру туралы». Алматы: БИКО, 2007 жыл
14. Халықаралық Қаржылық есептілік стандарттары
15. Типовой план счетов бухгалтерского учета. Утв. приказом Министра финансов РК от 18.08.2007 г. № 438
2. Самоучитель по бухгалтерскому учету и налогообложению. – Алматы: Издательский дом «БИКО», 2006. - № 53-55.- 260 б
3. Баймұханова С.Б. «Қаржылық есеп». Алматы, 2007. – 270 б.
4. Ержанов М.С., Ержанова С «Основы бухгалтерского учета и новая корреспонденция счетов». Алматы, Ержанов и К 2003.- 280 б.
5. Кеулімжаев Қ.К., Әжібаева З.Н., Құдайбергенов Н.А., Жантаева А.А. «Қаржылық есеп». Алматы, 2001.- 280 б
6. Радостовец В.К., Радостовец В.В., Шмидт О.Ю. «Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп». Алматы. 2002. – 550 б.
7. Ряжнова О.В. «Международные стандарты бухгалтерского учета и финансовой отчетности». М., 2002. – 310 б
8. Кеулімжаев Қ.К. «Шоттар корреспонденциясы». Алматы, БИКО 2000.
9. Назарова В.Л. Бухгалтерлік іскерлік корреспонденция. Оқу құралы. Алматы: Экономика, 2002. – 250 б
10. Назарова В.Л. Бухгалтерский учет хозяйствующих субъектов. Алматы: Экономика, 2004. – 210 б
11. Бюллетень бухгалтера. – Алматы: Издательский дом «БИКО», 2006. - № 53-55. – 50 б
12. ҚР Салық кодексі «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» 2008 жылғы желтоқсанның 10-ы. № 99-ІV ҚРЗ.
13. ҚР-ның 2007 жылғы 28 ақпанда қабылданған Заң, №329-II ҚРЗ «Бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп беру туралы». Алматы: БИКО, 2007 жыл
14. Халықаралық Қаржылық есептілік стандарттары
15. Типовой план счетов бухгалтерского учета. Утв. приказом Министра финансов РК от 18.08.2007 г. № 438
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
Экономика және бизнес факультеті
Есеп және аудит кафедрасы
Диплом жұмысы
Заңды тұлғалардың табысы мен шығындарының салықтық есебі
Орындаған
4 курс студенті ________________
Серкебаев Е. Б.
Ғылыми жетекші:
аға оқытушы _________________
Цагаанхуу Г.
Норма бақылаушы: __________________
Калимбетова Р.Б.
э. ғ. к., доцент
кафедра меңгерушісінің
рұқсатымен қорғауға жіберілді: __________________ Шаяхметова
К.О.
Алматы, 2009
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
3
1 ЗАҢДЫ ТҰЛҒАЛАРДЫҢ ТАБЫСЫ МЕН ШЫҒЫНДАРЫНЫҢ САЛЫҚТЫҚ ЕСЕБІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ
НЕГІЗДЕРІ 5
1.1 Табыстар мен шығындардың салықтық есебінің экономикалық маңызы мен
қажеттілігі
5
1.2 Табыстар мен шығындарының салықтық есебінің нормативтік-құқықтық
реттелуі
11
2 ЗАҢДЫ ТҰЛҒАЛАРДЫҢ ТАБЫСЫ МЕН ШЫҒЫНДАРЫНЫҢ САЛЫҚ ЕСЕБІ
15
2.1 Жылдық жиынтық табыстың түсінігі.Табыс түрлері
15
2.2 Жылдық жиынтық табыстың салық есебі
18
2.3 Жылдық жиынтық табысты түзету
27
3 ЗАҢДЫ ТҰЛҒАЛАРДЫҢ ТАБЫСЫ МЕН ШЫҒЫНДАРЫНЫҢ САЛЫҚТЫҚ ЕСЕБІН ЖЕТІЛДІРУ
ЖОЛДАРЫ 31
3.1Заңды тұлғаның жылдық жиынтық табысынан шегерімдердің салық есебі 31
3.2Жамбыл облысы бойынша Салықтық департаментін қаржыландыру жоспарының
орындалуы
36
3.3 Заңды тұлғаның табысы мен шығындарының салықтық есебін жетілдіру
жолдары
42
ҚОРЫТЫНДЫ
49
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
51
ҚОСЫМШАЛАР
КІРІСПЕ
Бітіру жұмысының өзектілігі. Салықтар барлық елдерде олардың қоғамдық
экономикалық құрылысы мен салалы іс бағытына қарамастан ұлттық мемлекет
кірістерінің негізгі көзі – ұлттық табысты қайта бөлудің басты қаржылық
құралы, мемлекеттің кірістерін қалыптастырудың шешуші көзі болып табылады.
Салықтар мемлекетпен бірге пайда болды және мемлекеттің өмір сүріп,
дамуының негізі болып табылады. Мемлекет құрылымының өзгеруі, өркендеуі
әрқашан салық жүйесінің қайта құрылуымен, жаңаруымен қабаттаса жүреді. Кез
келген мемлекетте бюджетте қарастырылған шараларды үздіксіз қаржының жалпы
мемлекеттік және жергілікті деңгейде қаржылық ресурстардың жүйелі толуын
талап етеді.
Бұған негізінен жеке және заңды тұлғаның салық және бюджетке төлеуі
есебінен қол жеткізеді.
Қазіргі салықтық заңнама және өзге нормативті актілерге сай төлеумен
орнатылған мөлшерде және белгілі бір мерзімде аталған төлемді төлеуге
міндетті.
Қазақстанда бюджеттің кіріс бөлігі құрылымындағы салықтық түсімдерге
әдетте 90 % дан артық келеді.
Бірақ өкінішке орай тәжірибеде жеке және заңды тұлғаның объективті
және субъективті себептерге байланысты салықтық және өзге міндетті
төлемдерді мерзімінде төлеуге жол береді.
Нарықтық қатынастарға өту мен байланысты экономикалық түрлі саласында
өзінің қаржылық қызметін жүргізілетін жаңа кәсіпорындар құрыла бастады.
Олардың көбі бухгалтерлік есеп саласында жеткілікті квалификациялы
мамандары жоқ. Осында кәсіпорындарда әдетте есепте қателер болады.Сонымен
қатар есепткік мәліметтерді әдейі бұрмалау жағдайлары да бар.
Бүгінгі күнде салықтық міндеттілігімен істегі заңнаманы бұзбай, салық
салудан түгелдей немесе бөлшектей құтыла алатын ресми әдістермен де, заңмен
тиым салынған, жасырын жолмен де жалтаруға орынды болды.
Салық және алым туралы заңнаманы әдейі және қасақана бұзу кейде,
мемлекеттік бюджетке салықты төлемдердің елеулі түспей қалуына әкеледі.
Осымен байланысты мемлекет алдында салық заңнаманы барлық салық төлеушінің
орындалуын және ақыр аяғында салықпен алымның бюджетке толық және уақытылы
түсуін қамтамасыз ету міндеті тұр.Бұл міндет ең алдымен салықтық бақылау
органдары жүйенің жұмыс істеуі арқалы шешіледі.
Қазіргі жағдайда мемлекеттің және жалпы қоғамның өмір сүруіне мықты
қаржылық негіз құру,салық салу аясында реформаларды сәтті іске асыру
мезеттің барлық деңгейін уақытылы және толық қалыптастыру,шаруашылық
субъектілері мен жеке тұлға құқықтарын мүлтіксіз орындағандары
мемлекеттердің қаржылық мүддесін қамтамасыз етуге арналған тиімді салықтық
бақылау жүйесінсіз мүмкін емес. Сондықтан біздің республикада және шетелде
салықтық бақылауды ұйымдастыруды зерттеумен бақылаушы салық органдары
жұмысын тиімділігін талдау, сонымен қатар салық бақылауды жетілдіру
жолдарын анықтауға байланысты сұрақтар өте өзекті болып отыр.
Экономика дамуының түрлі сатыларында салық бақылау мәселелері, оның
нысандарымен әдістерін жетілдіру шетел және отандық экономистердің зерделеу
пәні болды.Дегенмен қазіргі қаржылық ғылымда салықтық бақылауды
ұйымдастыру және салық салу жүйесінің кейбір теориялық және практикалық
аспектілері жеткіліксіз қарастырылған. Қазақстанда фундаменталды және
қолданбалы сипаттағы шешілмеген міндеттер қатарының болуы. Қазақстан
Республикасында салықтық бақылау мәселелерін жан − жақты ғылыми −
практикалық зерделеу жүргізу қажеттілігі туралы айтады.
Бітіру жұмысының объектісі – Жамбыл облысы бойынша Салықтық
департаменті.
Бітіру жұмысының мақсаты мен міндеті. Заңды тұлғалардың табысы мен
шығындарының салықтық есебі тақырыбындағы жұмыстың мақсаты – салықтан
жалтару проблемаларын ашу және оны болдырмаудың жолдарын қарастыру болып
табылады.
Осы мақсатқа жету үшін мынандай міндетті сұрақтардың шешімін табу
керек:
- ссалықтан жалтарудың мәселесі және оның пайда болу себептері
(А ҚОСЫМШАСЫ);
- салықтан жалтару бойынша қолданылатын жауапкершілік;
- Қазақстан Республикасы салықтық түсімдерін қарастыра отырып,
салықтан жалтару себептеріне экономикалық талдау;
- салық салуды жетілдіру барысында одан жалтаруды болдырмаудың
жолдарын іздестіру;
- жоғарыда аталған мәселелер бойынша өзіндік ұсыныстар мен тұжырымдар
келтіру.
Зерттеудің теориялық және әдістемелік негізі ретінде Қазақстан
Республиксының бухгалтерлік есеп пен есеп беру жүйесін реттейтін
нормативтік құжаттар, отандық және шет елдік авторлардың жұмыстары
пайдалынады.
Бітіру жұмысының құрылымы мен көлемі. Диплом жұмысы кіріспеден, үш
тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған 15 әдебиеттер тізімінен және
қосымшалардан тұратын компьютерде терілген 53 бетте баяндалған. Жұмыста
7–кесте, 2-сурет келтірілген.
1 ЗАҢДЫ ТҰЛҒАЛАРДЫҢ ТАБЫСЫ МЕН ШЫҒЫНДАРЫНЫҢ САЛЫҚТЫҚ ЕСЕБІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ
НЕГІЗДЕРІ
1. Табыстар мен шығындардың салықтық есебінің экономикалық маңызы мен
қажеттілігі
Бюджет жүйесін реформалау қажеттілігі Қазақстанның эволюциялық
дамуының сапалық жаңа деңгейге жетуінің көрінісі. Республиканың халықаралық
аренаға шығуы үшін қазіргі кезде, ең алдымен заңдылық базасын тиісті
әлемдік үлгілерге келтіруді талап етеді.
Мемлекеттің орталықтандырылған ақшалай қаражатының қорын жасау және
пайдаланумен байланысты бюджеттің қызметі айрықша экономикалық реформалар –
бюджеттің кірістері мен шығыстары арқылы атқарылады. Осы екі категорияда
обьективті және бюджет секілді өздерінің арнайы қоғамдық міндеттері бар:
кірістер мемлекетті қажетті қаражатпен қамтамасыз етсе, шығыстар
орталықтандырылған ресурстарды тиісінше жалпы мемлекеттік қажеттерге
бөледі.
Бүгінгі таңда бюджет жүйесі республикалық және жергілікті бюджеттерден
тұрады. Осы жұмыста қарастырылатыны бұл республикалық бюджет.
Республикалық бюджет негізінен жалпы мемлекеттік салықтар есебінен
қалыптастырылатын және Қазақстан Республикасының Үкіметі өзіне
Конституциямен, заңдармен Қазақстан Республикасы Президентінің актілерімен
жүктелген міндеттерді жүзеге асыру үшін белгілейтін жалпы мемлекеттік
бағдарламалар мен шараларды қаржыландыруға арналған орталықтандырылған ақша
қаражатының қоры болып табылады.
Салықтардың ең негізгі қызметі – фискалық немесе бюджеттік қызмет. Бұл
қызмет арқылы республикалық бюджеттің кіріс бөлімі құрылып, салықтардың
қоғамдық мінлеті артады. Себебі, салықтар республикалық бюджеттің кірісін
топтастыра отырып, әлеуметтік, әскери, қорғаныс, тағы басқа да шаралардың
іске асуын қамтамасыз етеді [2].
Республикалық бюджеттің кіріс көзін құрайтын негізгі қаржылық көздер –
салық .
Қазақстан Республикасының заңды тұлға резидентінің жылдық жиынтық
табысының түсінігіне (ЖЖТ) оның Қазақстан Республикасының іс жүзіндегі
заңымен рұқсат етілген, күнтізбелік жыл ішінде алынған табыс көздері
алынады.
Корпоративтік табыс салығын төлеушілерге ҚР-да қызметті жүзеге
асыратын ҚР-нан табыс алатын, Қазақстан Республикасының заңды тұлғалары-
резиденттері, сондай ақ заңды тұлғалар - бейрезиденттер жатады.
Соңғы он жыл ішіндегі Қазақстан Республикасының республикалық
бюджеттегі салықтық төлемдердің үлесін мына кестедегі мәліметтерден көруге
болады (1 Кесте).
1 Кесте
Қазақстан Республикасы республикалық бюджетінің жалпы кірісіндегі
салықтық түсімдердің үлес салмағы
(мың теңге)
Жылдар Салық Нақты өсім Өсу қарқыны, % Өсім қарқыны, % Бір
мөлшері пайыз
өсімнің
нақты
мәні
1998 жылмен Алдыңғы 1998 жылмен Алдыңғы
салыстырғанда жылмен салыстырғанджылмен
салыстырғаа салыстырғ
нда анда
міндеттеметөлем
1 3 4 5 6 7 8
Негізгі еңбекақы261552,6 261552,6 261552,6261552,6 261552,6 261249,6
төлемі
2- кестенің жалғасы
Қосымша ақшалай 24811,6 24811,6 24811,6 24811,6 24811,6 24811,6
төлем
Компенсациондық 74667,1 74667,1 74667,1 74667,1 74667,1 74667,1
төлем
Әлеуметтік салық22365,0 22365,0 22365,0 22365,0 22365,0 22732,2
Әлеуметтік 8107,0 8107,0 8107,0 8107,0 8107,0 8107,0
аударымдар
Автотранспорттық168,4 168,4 168,4 168,4 168,4 168,4
құралдардың
иелерінің
азаматтық-құқықт
ық
жауапкершілігін
міндетті
сақтандыруға
жарналар
Басқа да 28251,4 28251,4 28251,4 28251,4 28250,3 26972,5
тауарларды алу
Коммунальдық 310,0 310,0 310,0 310,0 310,0 310,0
қызметке төлеу
Байланыс 18208,0 18208,0 18208,0 18208,0 18208,0 16926,0
қызметіне төлеу
Транспорттық 733,8 733,8 733,8 733,8 733,8 733,8
қызметке төлеу
Электр 7188,6 7188,6 7188,6 7188,6 7188,6 7188,6
энергиясына
төлеу
Жылуға төлеу 8033,7 8033,7 8033,7 8033,7 8033,7 7452,7
Ғимарат, 38313,0 38313,0 38313,0 38313,0 38313,0 38026,4
құралдар және
басқа да негізгі
құралдарды
ағымдағы жөндеу
қызметі, мазмұны
Жалдау төлемі 37,5 37,5 37,5 37,5 37,5 37,5
Басқа да 18527,5 18527,5 18527,5 18527,5 18527,5 18179,8
жұмыстар мен
қызметтер
Ішкі ел арасында19959,9 19959,9 19959,9 19959,9 19959,9 21970,4
қызметтік
іс-сапарлар
2-кестенің жалғасы
Орындаушы 506,5 506,5 506,5 506,5 506,5 506,5
құжаттарды
орындау
Басқа да 1506,0 1506,0 1506,0 1506,0 1506,0 1506,0
ағымдағы
шығындар
Жеке тұлғаларға 243,3 243,3 243,3 243,3 243,3 243,3
трансферттер
Активтерді алу 12882,2 12882,2 12882,2 12882,2 12881,6 12881,6
Ғимараттар мен 85500 85500 85500 85500 27297 2525,9
үйлер құрылысы
Ғимараттар мен 876,9 876,9 876,9 876,9 876,8 876,8
үйлерге күрделі
жөндеу
Барлығы: 632750,0 632750,0 632750,0632750,0 574545,2 548073,7
Кестеден көріп отырғанымыздай, жоспар бойынша 2008 жылы барлық жұмсалуы
тиіс шығындар 632750,0 құраса, ал нақты жұмсалған шығындар 548073,7
құраған. Яғни, жоспарды орындау барысында 84676,3 мың теңге үнемделген.
2. Табыстар мен шығындарының салықтық есебінің нормативтік-құқықтық
реттелуі
Кәсіпорындағы жиынтық табыс есебі ХҚЕС 18 сәйкес Табыстар – бұл
компанияның әдеттегі қызметі барысында, осындай ағын акционерлердің
жарналары есебінен болатыннан өзге капиталдың ұлғаюына әкеліп соқтырғанда
туындайтын кезең ішіндегі экономикалық пайданың жалпы ағыны.
Табысқа тек компаниямен алынған және оның өз жеке шотына түсуі
міндетті экономикалық түсімдердің жалпы түсімі. Үшінші тараптың пайдасына
түскен сатылым салығы, тауарлар және қызметтерден алынатын салық және
қосымша құн салығы сияқты сомалар компанияға түсетін экономикалық пайда
болып табылмайды, және жеке капиталдың өсуіне әкелмейді. Сондықтан олар
табыстан алынып тасталды. Агенттік қарым-қатынас кезінде тап осылай
экономикалық пайданың жалпы ағыны компанияның өз капиталының ұлғаюына
әкеліп соқтырмайтын принципал пайдасына жиналатын сомадан тұрады. Принципал
пайдасына алынған сомалар табыс болып табылмайды. Табыс делдалдық сыйақы
сомасы болып табылады.
Бухгалтерлік есептің 3 Қаржы шаруашылық қызметінің нәтижесі туралы
қорытынды есеп стандартының талабына сәйкес күшіне енген, бұл қорытынды
есепте табыс бойынша мынандай ақпараттар ашылуға міндетті деп көрсетілген:
- өнімді стаудан түскен табыс;
- жалпы табыс;
- негізгі қызметтен табыс;
- негізгі емес қызметтен табыс;
- салық алынғанға дейінгі әдеттегі қызметтен табыс;
- салық салынғаннан кейінгі әдеттегі қызметтен табыс;
- төтенше жағдайлардан табыс;
- таза табыс.
Қазақстан Республикасының нарықтық қатынастары дамыған елдерде
қолданылатын, іс жүзінде Халықаралық бухгалтерлік стандарт пен салық салу
жүйесіне бағытталған, ұлттық есептік және салықтық саясатын қалыптастыру
үшін қолайлы жағдай орнады.
Салық салу бойынша нормативтік құжаттар тек іс жүзіндегі бухгалтерлік
есептің әдістерін пайдаланып, орындауға болмайтын талаптардың коп мүшелерін
өзіне қосады. Бұл өз кезегінде салық есебін жүргізудің қажеттігіне алып
келеді. Сондай-ақ, қазіргі заманғы салық заңы ұйым қызметінің салықтық
көрсеткішін реттеу мүмкіндігі туралы айтуға мүмкіндік береді.
Салық есебін жүргізудің тәсілдерін таңдау мүмкіндігінің болуы
кәсіпорынның ішкі құжаттары бойынша салық есебінің тәсілдері мен нысандарын
бекітудің қажеттігіне әкеледі. Жаңа қаржылық жылдың дербес бөлімі түрінде
басшының бұйрығына сәйкес бекітілетін, салық салымының мақсаты үшін есептік
саясат пен салық есебін жүргізу тәртібі пайдалануға тиісті белгіленеді.
Осындай құжаттармен бекітілген салық есебінің тәсілдері мен нысандары
кәсіпорындар мен барлық жыл ішінде өзгерістер жаңа салықтық жыл басында
немесе салық заңына өзгерістер енгізілуіне байланысты енгізілуі мүмкін
өзгерістермен пайдалануға тиісті.
Салық есебінің саясатын әзірлеу үдерісі – мүдделі пайдаланушылар үшін
оның бекітілу және ашылуымен бітуі керек. Салық есебінің саясаты,
кәсіпорынның есептік саясатының бір бөлшегі ретінде немесе дербес құжат
ретінде белгіленуі мүмкін. Салық заңының бухгалтерліктен ерекшелігі – салық
есебінің саясатын ашу мен қалыптастыру тала етпейді, сондықтан салық
есебінің саясаты дәстүрлі түрде бухгалтер есебінің нормативтік жүйесімен
қалыптасқан талаптармен ресімделеді.
Салық есебінің саясаты келесі тұлғаларға бағытталуы тиісті:
1) ұйымның басшысына оның қалыптасуы үшін жауапкершілік жүктеледі;
2) бас бухгалтер – ол кәсіпорынның қаржылық есебін құрастырады;
3) салықтар бойынша маман, тек оның кәсіптік біліктілігімен қатысуының
арқасында, салық есебінің жиынтықты тәсілдеріндегі жағдай мазмұны
сауатты және жан – жақты негізделуә мүмкін;
4) аудитор – себебі есебі аудиторлық тексерудің негізгі объектісінің
бірі болып табылады;
5) аалық инспекторы – салық салудың сол немесе басқо объектісінің
қалыпасуы тәртібі нәтижесінде салық есебі саясатының элементтеріне
байланысты болады.
Салық есебін ұйымдастыруға жауапкершілік кәсіпорынның басшысына жүктелу
керек.
Салық есебінің саясаты туралы ережені жалпы ереже жүргізу әдістері мен
салық есебінің ұйымдастырылуы өзіне қосуы тиісті.
Салық есебінің жалпы саясаты есептің негізін құрайтын принциптерін
қарастыру тиісті; есептің осы түрімен орындалатын , мақсаттары мен
міндеттері; Салық есебін жүргізуді реттейтін және негізін құрайтын
нормативтік – құқықтық құжаттар тізімі. Салық есебінің саясаты туралы осы
болімнің Ережесінің қалыптасуы мен мазмұны іс жүзіндегі заңға негізделуі
тиісті және олардың ұйымдық құқықтық нысанына және қызметтің сипатына
қарамастан барлық шаруашылық жүргізуші субъектісі үшін біртұтас болуы
керек.
Салық есебінің саясаты туралы Ереженің екінші бөлімі – салық есебін
жүргізудің әдістемесі – салық есебі кезіде кәсәпорындармен пайдаланылатын,
негізгі әдістерді ашып көрсетуі тиісті. Осы бөлімнің мазмұны салық заңына
негізделуі керек, бөлімнің кейбір элементтерін ұйымдар және олардың
қызметінің нақты жағдайына байланысты өздері жеке таңдап алады.
Бәрінен бұрын, Ереженің бұл бөлімінде салық салынатын базаның қалыптасу
есебінің әдісі алдын ала қарастырылуы және бекітілуі тиіс. Таңдап алынған
әдіс салық есебінің саясатымен бекітіледі және қаржылық жыл ішінде
өзгертілуі мүмкін емес. Ережедегідей, ол кәсіпорынмен ұзақ мерзімге
белгіленеді.
Салық есебінің әдістемесі, сондай – ақ түрлі қызмет пен шығарылатын
өнімдердің түрлері бойынша өндіру мен өткізуге шығындардың есебінің бөлек
жүргізілуін қарастыру керек. Корпоративтік табыс салығын төлеуші болып
табылатын заңды тұлғалар үшін салық есебінің саясатымен салық салынатын
табыстардың нормативтік мәнін көтеріп жіберген кезде көбейетін шығындардың
тізімін қарстыру қажет.
Салық есебінің саясаты туралы Ереженің үшінші бөлімі – салық есебін
ұйымдастыру – салық есебін жүргізетін тұлғалар шеңберін, олардың қызметтік
нұсқауларын салық есеп айырысуын ресімдеу үшін қолданылатын есептік
құжаттар нысанын; салық есебі мен басқа да мәселелерді дұрыс жүргізуге ішкі
бақылауды өткізудің тәртібін анықтайды. Бұл бөлімнің элементтері
кәсіпорынмен дербес және оның қызметінің нақты жағдайына байланысты
әзірленеді.
Ережедегідей, кәсіпорында салық төлемдерінің есеп айырысуын бухгалтерлік
қызмет жүзеге асырады. Қазір бухгалтерлік пен салықтық есептің біртіндеп
бөлінуі жүріп жатқанда , салық салу мәселелерімен айналысатын
мамандандырылған қызмет құрылымының болуы өзекті мәселе болып табылады.
Кәсіпорын нақты жағдайға байланысты байланысты салық есебінің
жүргізілуін алдын ала қарастыру мүмкін. Егер кәсіпорында салық есебін
жүргізуді салық есебінің арнаулы қызметі немесе салық бойынша штаттық маман
жүргізсе, олардың құқықтары және міндеттері, атқаратын қызметтерінің
тізімі, бухгалтерлік қызметпен өзара іс қимылдары тәртіптері үшін
қызметтік нұсқауларды әзірлеу қажет. Салық есебінің саясаты туралы Ережеде
салық тіркелімінің нысандары қарастырылуы және бекітілуі керек.
Бузгалтерлік есептің деректері кейбір жағдайда бюджетке аударылуға тиісті
салық сомасының есеп айырысуы үшін жеткілікті болмайды. Мұндай жағдайда
арнаулы әзірленген салықтың есептік тіркелімін пайдалану қажет. Салық
есебінің жұмысшы нысаны – салық есебінің саясаты туралы Ережеге сай болуы
керек. Бухгалтерлік есептің алғашқы құжаттарында бар салық туралы алғашқы
ақпараттар бухгалтерлік және салық есебінің тіркелімінде жиналады және
жүйеленеді. Тек тіркелімде оны қорытындылағаннан кейн, ол топтастырылған
түрде салық есебі айырысуына ауыстырылады. Алғашқы ақпарат қажет болған
жағдайда алғашқы салық құжаттарында жинақталуы мүмкін.
Салық бойынша есеп айырысу - бұл салық төлеуші салық міндеттемелерінің
самасын есепке алатын және негізгі салықтық есеп айырысу көрсеткіштерін
көрсететін анаулы тұрпатты нысандар. Салықтың әр түрі бойынша салықтық есеп
айырысуының соған сәйкесті нысаны болады. Салық бойынша есеп айырысудың
нысандарының саны – төленетін салықтар мен алымдардың санына байланысты
болады. Сондықтан салықесебінің саясаты туралы Ережеде кәсіпорындарда
қолданылатын салық есеп айырысуның нысандары келтірілген.
Бюджетке барлық барлық төленген салықтар мен міндетті төлемдер міндетті
түрде бухгалтер есебінің тіркелімі мен шоттарында көрсетілуі – салық
есебінің саясатындаға алғашқы бухгалтерлік және алғашқы салықтық
құжаттардан бастап, талдаулық және синтетикалық есептің тіркелімімен
аяқталғандағы салықтың есептік ақпараттарды өңдеудің барлық реттілігін
алдын ала қарастыру қажет.
Салық – есептік ақпараттарды өңдеу үдерісі 2– суретте көрсетілген.
Есептік – салық ақпараттарын өңдеудің жалпы сызбасы салық есебінің
саясаты туралы Ережеде корсетілген. Салық есебінің саясаты туралы Ереженің
осы бөлімінде шот-фактураға қол қоюға құқығы бар жауапты қызметкерлердің
тізімін бекіті көрсетілген мақсатқа сай. Барлық қосымша құн салығын
төлеушілер-өнімдерді өткізу бойынша операциялар жүргізу кезінде шот фактура
толтыруға міндетті. Бірақ, әсіресе ірі кәсіпорындарда басшы мен бас
бухгалтер барлық шот-фактурага өзі қол қоюы тиіс. Кез келген жағдайда салық
есебінің саясаты туралы Ереженің сәйкесті бабында барлық жауапты адам атап
корсетілуі тиіс.
2 сурет. Салық-есептік ақпараттарды өңдеу процесі.
Салық есебінің саясаты туралы Ережеде салық есебінің элементтері бойынша
тексеру жүргізудің реттілігі мен мерзімін белгілеу керек; салық төлемдерін
төлеудің мерзімін анықтау керек; төленетін салықтардың түрі бойынша,
қаржылық жолдың салықтық күнтізбесін қарастыру қажет, сондай-ақ, мерзім
бойынша салық қызметіне арнаулы салық бойнща есеп айырысуын көрсету керек.
2 ЗАҢДЫ ТҰЛҒАЛАРДЫҢ ТАБЫСЫ МЕН ШЫҒЫНДАРЫНЫҢ САЛЫҚ ЕСЕБІ
2.1 Жылдық жиынтық табыстың түсінігі. Табыс түрлері
Қазақстан Республикасының заңды тұлға-резидентінің
жылдық жиынтық табыстың түсінігіне (ЖЖТ) оның Қазақстан Республикасының іс
жүзіндегі заңымен рұқсат етілген, күнтізбелік жыл ішінде алынған табыс
көздері алынады.
Салық төлеуші-резиденттің жылдық табысы салық төлеушінің республикада
және одан тыс жерлерде алынған табыстарынан тұрады; салық төлеуші –
бейрезиденттің тек Қазақстанда алынған табыстарынан құрылады
Жылдық жиынтық табысқа тиелеп жіберілген өнімдерге, орындалған
жұмыстарға, көрсетілген қызметтерге және үшінші тұлғаға өзара есеп айырысу
тәртібімен бағытталған, салық төлеушімен алынуға жататын басқа да
операцияларға ( алынған) немесе тікелей немесе жанама шығындарды жабуға
бағытталған ақшалай және басқадай құралдар қосылады.
Корпоративік табыс салынған төлеушілерге Қазақстан Республикасында
қызметті жүзеге асыратын немесе Қазақстан Республикасынан табыс алатын, ҚР
Ұлттық банкі мен мемлекеттік мекемелерді қоспағанда, ҚР-ның заңды тұлғалары-
резиденттер, сондай-ақ заңды тұлғалар-бейрезиденттер жатады.
Корпоративтік табыс салығы салынатын объектілер мыналар болып
табылады.
- салық салынатын табыс;
- табыс көздеріндегі төлемақыдан алынатын табыс;
- Қазақстан Республикасында тұрақты мекеме арқылы қызметін жүзеге
асыратын, заңды тұлға-бейрезиденттің таза табысы.
Жылдық жиынтық табысқа мыналар жатады:
- өнімдерді ( жұмыстар, қызметтер) өткізуден түсетін табыс;
- ғимараттарды, құрылыстарды, сондай-ақ өтелімге жатпайтын
активтерді өткізу кезіндегі құнының өсуінен түсетін табыс;
- міндеттемелерді есептен шығарудан түсетін табыс;
- күдікті міндеттемелерден түсетін табыс;
- ҚР заңмен мәжбүрлі шығынды құру туралы рұқсат етілген, банктер
мен ұйымдардың құрған мәжбүр шығындарының мөлшерінің төмендеуінен түсетін
табыс;
- қарызды талап етуден шегінуден түсетін табыс;
- кәсіпкерлік қызметін шектеу немесе тыйым салуға келісімнен
алынған табыс;
- баланс құнының тобы ішіндегі шегерілген тіркелген активтердің
құнын көтеруден түсетін табыс;
- қазба шығарылатын жерді өңдеуден кейінгі зиянды жою бойынша
нақты шығындардың сомасынын, қазба шығатын жерді өңдеуден кейінгі зиянды
жою қорына аударылған соманың артық болуынын түсетін табыс;
- бұрын негізсіз ұсталынған айыппұлды бюджеттен қайтарудан басқа,
егер бұл сомалар есептеген бұрын шегірілмесе, қарыз алушымен мойындалған
және салынған айыппұлдар, өсімпұлдпр және ықпал-шараның басқа да түрлері;
- ертеде жүргізілген шегерім бойынша алынған өтемақылар;
- қайтарымсыз алынған мүлік, орындалған жұмыс, көрсетілген қызмет;
- дивидендтер;
- сыйақы ( мүдде үшін);
- ұтыстар;
- жағымды бағамдық айырмашылықтар;
- роялти;
- әлеуметтік аядағы объектілерді пайдалану кезінде алынған табыстардың
шығыннан асуы.
ҚР Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы
Кодексінің (2008 жылғы желтоқсанның 10-ы. № 99-ІV ҚРЗ) 84-бабында Жылдық
жиынтық табыс төмендегідей қарастырылған:
1. Резидент заңды тұлғаның жылдық жиынтық табысы осы тұлғаның
Қазақстан Республикасында және одан тысқары жерлерде салық кезеңінің ішінде
алуына жататын (алынған) табыстарынан тұрады.
Қазақстан Республикасында қызметін тұрақты мекеме арқылы жүзеге
асыратын резидент емес заңды тұлғаның жылдық жиынтық табысы осы Кодекстің
198-бабында көрсетілген табыстардан тұрады.
Резидент заңды тұлғаның Қазақстан Республикасынан тысқары жерлердегі
көздерден алынатын табыстары осы бөлімде және осы Кодекстің 27-тарауында
белгіленген тәртіппен салық салынуға жатады.
2. Мыналар салық салу мақсатына орай табыс ретінде қарастырылмайды:
1) жарғылық капиталға салым ретінде алынған мүліктің құны;
2) эмитент өзі шығарған акцияларды орналастырудан алған ақша сомасы;
3) егер осы Кодексте өзгеше көзделмесе, мүлікті өтеусіз негізде
беретін салық төлеуші үшін өтеусіз берілген мүліктің құны. Өтеусіз
орындалған жұмыстардың, көрсетілген қызметтердің құны осындай жұмыстар
орындауға, қызметтер көрсетуге байланысты шеккен шығыстар мөлшерінде
айқындалады;
4) осы Кодексте көзделген жағдайларда салық міндеттемесінің мөлшерін
азайту сомасы;
5) егер осы Кодексте өзгеше көзделмесе, басқа тұлғадан алынуға
жататыннан (алынғаннан) басқа, халықаралық қаржылық есептілік
стандарттарына және Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп және
қаржылық есептілік туралы заңнамасының талаптарына сәйкес бухгалтерлік
есепте табыс деп танылатын активтердің және (немесе) міндеттемелердің құнын
өзгертуге байланысты туындайтын табыс;
6) халықаралық қаржылық есептілік стандарттарына және Қазақстан
Республикасының бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы
заңнамасының талаптарына сәйкес активтерді қайта бағалауға арналған
резервтерді азайту есебінен бөлінбеген пайданы арттыру.
ҚР Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы
Кодексінде Жылдық жиынтық табыс төмендегідей баптарда қарастырылған:
84-бап. Жылдық жиынтық табыс
85-бап. Жылдық жиынтық табысқа енгізілетін табыстар
86-бап. Өткізуден түсетін табыс
87-бап. Құн өсімінен түсетін табыс
88-бап. Міндеттемелерді есептен шығарудан түсетін табыс
89-бап. Күмәндi мiндеттемелер бойынша түсетiн табыс
90-бап. Құрылған провизиялардың (резервтердің) мөлшерлерін
азайтудан түсетін табыс
91-бап. Талап ету құқығын басқаға беруден түсетін табыс
92-бап. Тіркелген активтердің шығып қалуынан түсетін табыс
93-бап. Табиғи ресурстарды геологиялық зерттеуге және
өндiруге дайындық жұмыстарына жұмсалған шығыстарды,
сондай-ақ жер қойнауын пайдаланушылардың басқа да
шығыстарын түзетуден түсетін табыс
94-бап. Кен орындарын әзірлеу салдарын жою қорына аударымдар
сомасының кен орындарын әзірлеу салдарын жою жөнiндегi
іс жүзіндегі шығыстар сомасынан асып кетуiнен
түсетін табыс
95-бап. Бұрын жүргізілген шегерімдер бойынша алынған өтемақылар
96-бап. Өтеусіз алынған мүлік
97-бап. Әлеуметтік сала объектілерін пайдалану кезінде
алынған табыс
98-бап. Кәсіпорынды мүліктік кешен ретінде сатудан түсетін
табыс (залал)
99-бап. Жылдық жиынтық табысты түзету
2.2 Жылдық жиынтық табыстың салық есебі
Жылдық жиынтық табыстың (ЖЖТ) құрамына қосылатын табыстың әр түріне
салық есебін енгізудің тәртібін қарастырайық.
ЖЖТ есеп айырысу жолымен алнытын, салық есебі мен бухгалтерлік есепті
жүргізу нәтижесінде қалыптасады. Жұмыс доспарындағы кәсіпорынның
табыстарының бухгалтерлік есебі үшін, Қаржылық ұйымдастырудың халықаралық
стандарттары бойынша шоттардың Табыс шотының 6-бөлімі қарастырылған.
Бұл бөлімге келесі бөлімшелер енеді:
- 6000 – Өнімдерді өткізу мен қызмет көрсетудентүсетін табыстар;
- 6100 – Қаржыландырудан түсетін табыстар;
- 6200 – Басқа табысьар;
- 6300 – Қызметті тоқтатуға байланысты түсетін табыстар;
- 6400 – Үлестік қатысу әдісі бойынша есептелетін ұйымның пайда үлесі.
Табыс – бұл капиталда қатысатын тұлғаның жарнамасымен байланысты,
көбеюден айрықшалатын, капиталдың көбеюіне әкелетін, есептік кезең ішіндегі
түсім түрінде экономикалық пайданың өсуі немесе міндеттемелердің азаюы.
Есеп беру кезеңінің аяғында осы бөлімнңң шоты – 5510 Есепті жылдың
бөлінбеген пайдысы (жабылмаған залалы) тобының шотына жатады.
ЖЖТ-қа қосылатын табыстардың құрамы бухгалтерлік есептердің деректері
бойынша қалыптасатын табыстардың құрамынан елеулі түрде ерекшеленетінін
ескеру қажет. Бұдан салық есебіндегі табыстар іс жүзінде бухгалтерлік
есептің ережесі мен қызметі аясының сырьында жедел қалыптасады.
Тауарларды (жұмыс, қызмет) өткізуден түсетін табыстар Қазақстан
Республикасының трансферттік қолдану кезіндегі мәселелері бойынша
қарастырылмағаннан басқа, тауарлардың, орындалған жұмыстардың, көрсетілген
қызметтердің құны болып табылады.
Тауарларды (жұмыстарды,қызметтер) өткізуден түсетін табыстардың
салықтық есебі бухгалтерлік деректер бойынша есептеледі. Егер ұйым
қызметтің бірнеше түрін жүзеге асырса, онда табыстарды қызмет түрі бойынша
қызмет көрсету қажет. Одан басқа салық төлеуші туралы жалпы ақпарат огың
қызметінің әр түрінің (негізгі) үлестік салмпғы бойынша деректерді көрсету
тиіс.
Тауарларды (жұмыстар, қызметтер) өткізуден түсетін табыс мынадай
жағдайда түзетілуі тиіс:
- тауарларды толық немесе жекелей қайтарған кезде;
- мәміле жағдайы өзгергенде;
- өткізілген тауарлар (жұмыстар, қызметтер) үшін келісілген өтемақы
өзгергенде;
- өткізілген тауарың (жұмыстар, қызметтер) құнын теңгемен төлеу
кезіндегі айырмашылықтарды алу.
Көрсетілген өзгерістер болған сол салықтық кезеңнің нәтижесі бойынш
табысқа өзгерістер енгізіледі.
Тауарларды, орындалған жұмыстар мен қызметтер көрсетуді өткізуден
түсетін табысты анықтау бөлімшелердің шоттары бойынша деректерді талдау
негізінде жүргізіледі:
- 6000 – Өнімдер мен қызмет көрсетуді өткізуден түскен табыс;
- 6010 – Қызмет көрсету бойынша өнімдерді өткізуден түскен табыс
(өнімдер мен қызмет көрсетуден табысты алумен байланысты операциялар
көрсетіледі);
- 6020 – Сатылған өнімнің қайтарылуы (сатылған өнімнің қайтарылуына
байланысты операциялар көрсетіледі);
- 6030 – Сату мен бағадан түсірілетін жеңілдік (сатумен бағадан
түсірілетін жеңілдік берілуімен байланысты операциялар көрсетіледі).
Тауарларды (қызметтер, жұмыстар өткізуден түсетін табысты дұрыс
анықтау мақсатында алғашқы құжаттар бойынша іріктеу жүргізіледі: кассалық
құжаттармен (кірістік және шығыстық кассалық ордермен, ККО және ШКО тіркеу
журналымен, кассалық кітап), банкалық көшіріммен және ағымдағы және
валюталық шоттардың қосымшалары бойынша жүргізіледі; жіберілген тауар
бойынша, орындалған жұмыстар, жөнелтпе құжаттар негізіндекөрсетілген
қызметтерге, салықтық шот-фактура, қабылдау және беру актілері бойынша
бухгалтерлік есептің тіркелімінде көрсетілген деректердің дұрыстығы
тексеріледі.
Тауарларды (жұмыс, қызмет) өткізуден түсетін табысты көрсету үшін
корпаративтік табыс салығы (әрі қарай Декларация) бойынша Декларацияға 1-
Қосымша толтырылады.
Ғимараттарды, құрылысты, сондай-ақ өтелімге жатпайтын активтерді
өткізу кезінде қалыптасатың құнының өсуінен түсетін табыстар.
Өтелімге жатпайтын активтерге қатыстылары:
- жер телімдері;
- аяқталмаған құрылыстың объектісі;
- бекітілмеген құрал-жабдықтар;
- тауарларды шығару, жұмыстарды орындау, қызметтерді көрсетуде салық
төлеушімен пайдаланылмайтын, материалдық емес активтер мен негізгі
қорлар,
- бағалы қағаздар;
- кез-келген ұйымдастыру-құқыөтық нысандағы заңды тұлғаның қатысу үлесі;
- құны бұрын толық шегеруге апарылған негізгі қорлар;
- құны шегеруге апарылған инвестициялық жобаның шеңберінде пайдалануға
берілген негізгі қор.
Инвестициялық салықтық артықшылықтар - бұл іс жүзіндегі өндірісті
жаңалау мен кеңейту немесе жаңадан құру мақсатындағы негізгі қорға
инвестицияны жүзеге асырушы салық төлеушінің жыодық жиынтық табысынан
қосымша шегерім құқығын беру,сондай-ақ мұндай салық инвестиция жобасы
шеңберінде пайдалануға жаңадан берілген негізгі қор бойынша мүлікке салық
төлеуден босату.
Өсу жоғарыда аталған активтерді
өткізу құны мен олардың алғашқы құны арасындағы айырмашылық ретінде
анықталады. Өткізуден тускен табыс активтерді өткізуден түскен табысты
алумен байланысты, мысалы негізгі қор, материалдық емес активтерді,
қаржылық активтерді өткізуден түсетін табыс Активтерді шығарудан түскен
табыс 6210-шотында есептеледі.
Айдың бірінші күні өткізілуі болған бухгалтерлік баланста
көрсетілген активтердің құны баланстық құн болып табылады.
Құнының өсуі (залал) өткізілуі сомасы мен салық есебінде
белгіленетін қалдық құны арасындағы айырмашылықта анықталады.
Бағалы қағаздарды өткізу кезіндегі құнының өсуі бағалы
қағаздардың өсуі (қарыздық бағалы қағаздарды қоспағанда) - өткізу құны мен
сатып алу құнының арасындағы жағымды айырмашылық; қарыздық бағалы қағаздар
бойынша - өткізу құны мен купонды есепке алмағандағы сатып алу құны
арасындағы және өткізу күніндегі өтелімді есептегендегі дисконтты (немесе
сыйақы) сатып алу құны арасындағы жағымды айырмашылық болып табылады.
Басқа да өтелімі жоқ активтерді өткізуден түсетін табыс өткізілуі
құны мен өткізілуі болған, айдың алғашқы күні бухгалтерлік есепте
көрсетілген осы активтердің баланстық құны арасныдағы айырмашылықпен
анықталады. Ғимараттарды, құрылысты, сондай-ақ өтелімге жатпайтын
активтерді өткізу кезінде құнының өсуінен түскен табысты көрсету үшін
Декларацияның 2-Қосымшасы толтырылады.
Міндеттемелерді есептен шығарудан табыстарға мыналар
қатысты:
- кредитордың салық төлеушіден міндеттемеерді есептен шығаруы;
- қуыну мерзіміннің өтуіне байланысты міндеттемені, салық кодексіне
сәйкес күдікті деп табылған міндеттемеден басқаны қоспағанда есептен
шығару;
-сот шешімі бойынша міндеттемені есептен шығару.
Міндеттемені есептен шығару нәтижесінде алынған табыс сомасы есептен
шығарылған кредиттік қарыздың сомасына тең.
Кредиттік қарыздың есептен шығарылған сомасы салық
төлеушінің келесі шоттарындағы бухгалтерлік есепте: Қысқа мерзімді
қаржылық міндететмелер 3000 кіші бөлімшесінің дебет шоттарында (3010-
3050шоттары), Қысқа мерзімді кредиттік қарыз 3300 (3310-3390 шоттары)
шотында, Басқада қысқа мерзімді міндететмелер 3500 (3510 шоты), Басқа
табыстар 6200 шотында көрсетіледі.
Салықтық есепті дайындау үшін жыл ішінде тауарлар
(қызметтер, жұмыстар) бойынша, кредиттік қарызды есептен шығарудан түскен
табысты және жұмысшылардың табысы бойынша күдікті міндеттемелерді есептен
шығарудан түскен табысты тізімге толтыру қажет. (3 - кесте)
3. кесте
Тауарлар (жұмыстар, қызметтер) бойынша, күдікті міндеттемелерді есептен
шығарудан түскен табыс туралы тізімдеме
№ Кредитордың СТН ЖеткізушініңТауарларды Қарыз ҚҚС
атауы № және (жұмыстар, сомасы есебімен
құжаты, күніқызметтер ҚҚС (%)
сатып алған (теңге)
күні)
А Ә Б В Г Ғ Д
1. ББК 600541125658№125 шоты 25.04.2008ж.25 555,0020
ЖШС 01.04.200ж.
2. Кром 600400512855Жөнелтпе 05.10.2008ж.10 000,0020
ЖШС құжат №78
05.10.2000ж.
3. Барлығы 35 555,00
Тауарларды (жұмыс, қызмет) сатып алғанда, сондай-ақ, жұмыскерлердің
табыстарына және басқа да төлемдерге есептелуде пайда болған күмәнді
міндеттемелер бойынша табыс және пайда болған кезінен бастап үш жыл ішінде
қанағаттандырылмаған табыс күмәнді болып танылады және кредит қарызы пайда
болған кзден қабылданған бюджет мөлшерлемесі бойынша өзара есеп айырысуда
қалпына келтіруге жататын салық төлеушінің жылдық табысының жиынтығына
қосуға жатады.
4-кестедегі Ғ және Д бағанында жұмыскерлердің табысы
мен жинақтаушы зейнетақы қорына жарна табыстары бойынша күмәнді кредиттік
қарыз көрсетіледі. Бұл таладу деректері Декларацияның 3-Қосымшасын
толтыруға пайдаланылады.
4 кесте
Жұмысшылардың табыстары бойынша күмәнді міндеттемелерді есептен шығарғаннан
түсетін табыстың тізімдемесі
№ ЖұмыскерлердіЖЗҚ Есептелген Табысты ЖЗҚ ЖЗҚ-ға
ң табысы есебімен табыстан есептеу есептегендеаударылған
(теңге) (теңге) (теңге) уақыты гі күмәнді (теңге)
есептелген міндетті кредит міндетті
табыстың зейнеткерлі қарызының зейнеткерл
сомасы к жарнаның сомасы ік жарнасы
сомасы бойынша,
күмәндә
кредиторлы
қ берешек
А Ә Б В Г Ғ Д
1. Еңбекақы 2620548, 0026254,00 30.11.200884700 8470,00
ж.
2. Пайдаланылмағ65000 - 30.12.200850313,00 -
ан еңбек ж.
демалысы үшін
өтемақы
3. Барлығы 137548,00 26254,00 135013,00 8470,00
Мүлікті жалға бергеннен түсетін табыс сомасы жалға беру және
Қаржылық жалдаудан алынатын кірістер 6130 кредит шотының, Операциялық
жалдаудан түсетін кірістер 6260 және Жалға беру бойынша қықа мерзімді
дебиторлық қарыз 1260-шы, Жалға беру бойынша ұзақ мерзімді дебиторлық
қарыз 2160-шы шоттардың деректерімен анықталады.
Есеп беру айының келесі айына қатысы жоқ, жалға алушымен
ағымдағы айда берілген жалға беру төлемімен алынған сомаға Ақша қаражаты
бөлімшесінің 1000-дебет шотына (1010-1030 шоттары), Келесі кезеңнің
табыстары 3520- кредит шотына жасалады. Жалға бергеннен түсетін табыстарды
көрсету үшін Мүлікті жалға беруден түсетін табыстың 4-Қосымшасы және
100.04.001.– жолындағы қосымша нысаны толтырылады. Бұл нысан жалға берілген
мүлікті жалға берушінің СТН-ін, жалға беру келісімінің нөмірі мен күнін
және алуға жататын жалдық төлемді ажыратуды қарастырады.
Банктің мәжбүрлі шығынды құру мөлшерін төмендетуден түсетін
табыстар деп – банк операцияларының жеке түрлерін жүзеге асыратын, банк пен
ұйымдар талаптарын қарыз алушы орындау кезіндегі бұрын шегеруге апарылған
мәжбүрлі шығын сомасы танылады. Мұндай жағдайда табысқа, қарыз алушының
үйлесімді сомадағы талаптарды орындау мөлшеріндегі мәжбүрлі шығын сомасы
қосылады. Сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңымен қарастырылған, басқа
негіздерде немесе цессия келісімін бекіту жолымен талап құқығынан қайта
шегіну, жаңартпа келісімін және кеңшілік жасау жөніндегі келісім негізінде,
қарыз алушыға талаптар мөлшерін азайту кезінде, бұрын шегерімге жатқызылған
мәжбүрлі шығын сомасы табыс деп аталынады. Одан басқа талаптарды қайта
жіктеу кезінде мәжбүрлі шығынның бұрын апарылған шегерімнің азайтылған
сомасы табыс деп саналады. Табыс сомасын банк қызметінің кейбір түрлерін
жүргізетін ұйымдар және банк анықтайды.
Қарыздар талабының кеңшілігінен түсетін табыстар – негізгі
қарызды талап ету бойынша қарыз алушымен төленетін сома мен негізгі
қарыздың үстінен төленетін қосылған сома және салық төлеушінің қарызды
сатып алу құны, сондай-ақ қарызды талап ету құқығын өткізу құны мен талап
ету құқығын өткізу күнінде, талап құқығын берген, бухгалтерлік есепте
көрсетілген тұлға талабының сомасы арасындағы жағымды айырмашылық түрінде
анықталатын, қарызды талап ету құқығын берген салық төлеушінің табысы мен
арасындағы жағымды айырмашылық түрінде болады.
Кәсіпкерлік қызметті тоқтату немес шектеуге алынған келісімнен
түсетін табыстар салық төлеушінің жылдық табысы жиынтығының көбеюіне
жатады. Мұндай операциялар нарықтық қатынастар жағдайында орын алуы мүмкін.
Олар тараптар арасындағы соған сәйкесті келісіммен рәсімделеді. Табыс қолма-
қол ақшалай құрал түрінде (Ағымдағы банк шотындағы қаржы қоры 1030 дебет
шоты, Кассадағы ақша қаражаты 1010 шоттары), орындалған жұмыстар мен
қызметтер түрінде (Өнімдерді өткізу мен қызметтерді көрсету бойынша
шығындар 7110 дебет шоты, Әкімшілік шығыны 7210, Негізгі өндіріс 8100,
Көмекші өндіріс 8300, Үстеме шығыстар 8400 және т.б.), тауарлық-
материалдар қорлары (Шикізат пен материалдар 1310-дебет шоты, Тауарлар
1330 шоты) және басқа да активтер (Басқа да табыстар 6280-кредит шоты)
алынуы мүмкін.
Салық төлеуші кәсіпорынды жабу немесе кәсіпкерлік қызметті
шектеуге келіскені үшін тікелей емес, жанама табыстар ала алады (басқа
өткізу рыногында біріккен қызмет құқығы, біріккен өндіріс, тауарды
жарнамалау және өткізу). Мұндай табыстрады нақты бағалау және салық
төлеушінің табысы ретінде есепке алу күрделі болып келеді.
Шағын топтардың (топтар) балансының құнындағы шығарылған тіркелген
активтердің құнынан асуынан тускен табыстар. Егер шағын топтардың (I-топ
бойынша)шығарылған бекітілген активтерінің құны немесе топтардың (II, III
немесе IV топтар бойынша) – шағын топтардың (I-топтар бойынша) баланс
құнынан асса немесе салық кезеңінің басындағы топтардың (II, III немесе IV
топтар) салық кезеңіндегі түскен тіркелген активтердің есебінен асса, асу
көлемі жылдық табыстың жиынтығына қосуға жатады.Осы шағын топтың (I-топ
бойынша) құндық балансы немесе топтар (II, III немесе IV топтар) жыл кезеңі
соңында нөлге тең болады.
Осы табысты көрсету үшін Декларацияның 22-Қосымшасына 0 бағаны
толықтырылған нысанының деректері пайдаланылады.Табыстың толық көрсетілімі
– Шығарылған активтерден түскен табыстар 6210 кредит щоты және әр топ
бойынша Негізгі қор бөлімшесінің 2400-дебет шоты бойынша – айналымдық
–қалдықтық тізімдемені іріктеу жолымен тексеріледі. Бұл деректер №12 журнал-
ордердегі кесте деректерімен, ОС-6 негізгі қор нысаны есебінің
карточкасымен және Декларацияның 22-Қосымшасымен салыстырылып тексеріледі.
2000 жылдың 1-қаңтарынан бастап осы жолдарға сай шығарылған
тіркелген активтерден түскен табысты тексеруден басқа, келесі көрсеткіштер
де тексеріледі:
- қайтарылымсыз негізде, активтерді беру кезінде, немесе төмендетілген
бағамен өткізуде салық төлеушімен алынған кері айырмашылық;
- өткізу бағасы мен өткізілген активтердің өзіндік құны арасныдағы,
экспортоперациясындағы төмендетілген баға бойынша активтерді өткізуден
алынған айырмашылық.
Табиғи ресурстарды өндіруді дайындау жұмыстары мен
геологиялық зерттеудегі шығындарды түзетуден, сондай-ақ жер қойнауын
пайдаланушылардың басқа да шығындарынан түсетін табыстар. Егер бөлек топты
құрайтын, Салық кодексінің 101-бабына сәйкес, шығындарды түзейтін, табыстар
мөлшері салық кезеңіндегі болған шығындардың есебімен, көлемі жылдық
жиынтық табысқа қосуға жатады. Осы топтың мөлшері – салық кезеңінің аяғында
нөлге тең болады.
Кен орнын өңдеудің залалды нәтижесін жоюдың нақты шығынның
сомасынан кен орнын өңдеудің залалды нәтижесін жою үшін қорға аудару
сомасының асуынан түсетін табыстар.
Егер кен орнын өндеудегі залалдарды жою қорындағы нақты шығындар
төменде көрсетілген қорға аударылса, айырмашылық салық төлеушінің жылдық
жиынтық табысына қосылуы тиісті.
Егер жер қойнауын пайдаланушы мемлекеттік органмен соған
сәйкес бекітілген, кен орнын өңдеу нәтижесіндегі залалды жою бойынша
жұмыстары кен орнын өңдеу нәтижесіндегі залалды жою бағдарламасы
қарастырған кезеңде жүргізілмесе, есептен шығарылуға жататын қорға
(резервтік қор) аударылған болуы тиісті сома сол салық кезеңінің жылдық
табысының жиынтығына қосылуға жатады.
Жалпы үлестік меншіктен табысты бөлу кезінде алынатын табыстар,
біріккен қызметтің қатысушыларымен алынатын, жалпы табысты бөлуден кейін,
бухгалтерлік балансқа қосылады, және олар “Үлестік қатынастар бойынша
есептелетін ұйымның пайда үлесі” 6400 бөлімшесінің шотында (6410-6420) және
салық есебінің есеп айырысу кестесінде көрсетіледі.
Басқа ұйымдардың үлестік қатысуымен алынған табыстар бойынша салық
базасын анықтау ерекшеліктерін қарастырайық.
Егер табыс көзі – шетелдік ұйым болып табылса, алынған дивиденттер
қатынасы бойынша 15 пайызға тең, алынған дивиденттер мен мөлшерлемелер
сомасынан шығып, салық сомасы – салық төлеушімен өз бетімен анықталады.
Шетел ұйымдарынан оның ішінде, Қазақстан Республикасындағы шетел
ұйымдарының тұрақты өкілдіктері арқылы, дивидент алушы салық төлеушілер, іс
жүзіндегі тәртіпке сәйкес есептелген, салық сомасын азайтуға құқығы жоқ,
сондай- ақ егер басқа жағдай халықаралық келісіммен қарастырылмаса, табыс
көзінің тұратын жері бойынша төленген және есептелген салық сомасы
төмендетілмеуі тиіс.
Егер салық төлеушінің табысының көзі қазақстандық ұйым болса, онда ол
салық төлеушінің табысынан ұсталуға тиісті салық сомасын есептейтін салық
агенті ретінде танылады.
Дивиденттер сомасынан жалпы салық сомасы Қазақстан Республикасының
резиденті ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
Экономика және бизнес факультеті
Есеп және аудит кафедрасы
Диплом жұмысы
Заңды тұлғалардың табысы мен шығындарының салықтық есебі
Орындаған
4 курс студенті ________________
Серкебаев Е. Б.
Ғылыми жетекші:
аға оқытушы _________________
Цагаанхуу Г.
Норма бақылаушы: __________________
Калимбетова Р.Б.
э. ғ. к., доцент
кафедра меңгерушісінің
рұқсатымен қорғауға жіберілді: __________________ Шаяхметова
К.О.
Алматы, 2009
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
3
1 ЗАҢДЫ ТҰЛҒАЛАРДЫҢ ТАБЫСЫ МЕН ШЫҒЫНДАРЫНЫҢ САЛЫҚТЫҚ ЕСЕБІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ
НЕГІЗДЕРІ 5
1.1 Табыстар мен шығындардың салықтық есебінің экономикалық маңызы мен
қажеттілігі
5
1.2 Табыстар мен шығындарының салықтық есебінің нормативтік-құқықтық
реттелуі
11
2 ЗАҢДЫ ТҰЛҒАЛАРДЫҢ ТАБЫСЫ МЕН ШЫҒЫНДАРЫНЫҢ САЛЫҚ ЕСЕБІ
15
2.1 Жылдық жиынтық табыстың түсінігі.Табыс түрлері
15
2.2 Жылдық жиынтық табыстың салық есебі
18
2.3 Жылдық жиынтық табысты түзету
27
3 ЗАҢДЫ ТҰЛҒАЛАРДЫҢ ТАБЫСЫ МЕН ШЫҒЫНДАРЫНЫҢ САЛЫҚТЫҚ ЕСЕБІН ЖЕТІЛДІРУ
ЖОЛДАРЫ 31
3.1Заңды тұлғаның жылдық жиынтық табысынан шегерімдердің салық есебі 31
3.2Жамбыл облысы бойынша Салықтық департаментін қаржыландыру жоспарының
орындалуы
36
3.3 Заңды тұлғаның табысы мен шығындарының салықтық есебін жетілдіру
жолдары
42
ҚОРЫТЫНДЫ
49
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
51
ҚОСЫМШАЛАР
КІРІСПЕ
Бітіру жұмысының өзектілігі. Салықтар барлық елдерде олардың қоғамдық
экономикалық құрылысы мен салалы іс бағытына қарамастан ұлттық мемлекет
кірістерінің негізгі көзі – ұлттық табысты қайта бөлудің басты қаржылық
құралы, мемлекеттің кірістерін қалыптастырудың шешуші көзі болып табылады.
Салықтар мемлекетпен бірге пайда болды және мемлекеттің өмір сүріп,
дамуының негізі болып табылады. Мемлекет құрылымының өзгеруі, өркендеуі
әрқашан салық жүйесінің қайта құрылуымен, жаңаруымен қабаттаса жүреді. Кез
келген мемлекетте бюджетте қарастырылған шараларды үздіксіз қаржының жалпы
мемлекеттік және жергілікті деңгейде қаржылық ресурстардың жүйелі толуын
талап етеді.
Бұған негізінен жеке және заңды тұлғаның салық және бюджетке төлеуі
есебінен қол жеткізеді.
Қазіргі салықтық заңнама және өзге нормативті актілерге сай төлеумен
орнатылған мөлшерде және белгілі бір мерзімде аталған төлемді төлеуге
міндетті.
Қазақстанда бюджеттің кіріс бөлігі құрылымындағы салықтық түсімдерге
әдетте 90 % дан артық келеді.
Бірақ өкінішке орай тәжірибеде жеке және заңды тұлғаның объективті
және субъективті себептерге байланысты салықтық және өзге міндетті
төлемдерді мерзімінде төлеуге жол береді.
Нарықтық қатынастарға өту мен байланысты экономикалық түрлі саласында
өзінің қаржылық қызметін жүргізілетін жаңа кәсіпорындар құрыла бастады.
Олардың көбі бухгалтерлік есеп саласында жеткілікті квалификациялы
мамандары жоқ. Осында кәсіпорындарда әдетте есепте қателер болады.Сонымен
қатар есепткік мәліметтерді әдейі бұрмалау жағдайлары да бар.
Бүгінгі күнде салықтық міндеттілігімен істегі заңнаманы бұзбай, салық
салудан түгелдей немесе бөлшектей құтыла алатын ресми әдістермен де, заңмен
тиым салынған, жасырын жолмен де жалтаруға орынды болды.
Салық және алым туралы заңнаманы әдейі және қасақана бұзу кейде,
мемлекеттік бюджетке салықты төлемдердің елеулі түспей қалуына әкеледі.
Осымен байланысты мемлекет алдында салық заңнаманы барлық салық төлеушінің
орындалуын және ақыр аяғында салықпен алымның бюджетке толық және уақытылы
түсуін қамтамасыз ету міндеті тұр.Бұл міндет ең алдымен салықтық бақылау
органдары жүйенің жұмыс істеуі арқалы шешіледі.
Қазіргі жағдайда мемлекеттің және жалпы қоғамның өмір сүруіне мықты
қаржылық негіз құру,салық салу аясында реформаларды сәтті іске асыру
мезеттің барлық деңгейін уақытылы және толық қалыптастыру,шаруашылық
субъектілері мен жеке тұлға құқықтарын мүлтіксіз орындағандары
мемлекеттердің қаржылық мүддесін қамтамасыз етуге арналған тиімді салықтық
бақылау жүйесінсіз мүмкін емес. Сондықтан біздің республикада және шетелде
салықтық бақылауды ұйымдастыруды зерттеумен бақылаушы салық органдары
жұмысын тиімділігін талдау, сонымен қатар салық бақылауды жетілдіру
жолдарын анықтауға байланысты сұрақтар өте өзекті болып отыр.
Экономика дамуының түрлі сатыларында салық бақылау мәселелері, оның
нысандарымен әдістерін жетілдіру шетел және отандық экономистердің зерделеу
пәні болды.Дегенмен қазіргі қаржылық ғылымда салықтық бақылауды
ұйымдастыру және салық салу жүйесінің кейбір теориялық және практикалық
аспектілері жеткіліксіз қарастырылған. Қазақстанда фундаменталды және
қолданбалы сипаттағы шешілмеген міндеттер қатарының болуы. Қазақстан
Республикасында салықтық бақылау мәселелерін жан − жақты ғылыми −
практикалық зерделеу жүргізу қажеттілігі туралы айтады.
Бітіру жұмысының объектісі – Жамбыл облысы бойынша Салықтық
департаменті.
Бітіру жұмысының мақсаты мен міндеті. Заңды тұлғалардың табысы мен
шығындарының салықтық есебі тақырыбындағы жұмыстың мақсаты – салықтан
жалтару проблемаларын ашу және оны болдырмаудың жолдарын қарастыру болып
табылады.
Осы мақсатқа жету үшін мынандай міндетті сұрақтардың шешімін табу
керек:
- ссалықтан жалтарудың мәселесі және оның пайда болу себептері
(А ҚОСЫМШАСЫ);
- салықтан жалтару бойынша қолданылатын жауапкершілік;
- Қазақстан Республикасы салықтық түсімдерін қарастыра отырып,
салықтан жалтару себептеріне экономикалық талдау;
- салық салуды жетілдіру барысында одан жалтаруды болдырмаудың
жолдарын іздестіру;
- жоғарыда аталған мәселелер бойынша өзіндік ұсыныстар мен тұжырымдар
келтіру.
Зерттеудің теориялық және әдістемелік негізі ретінде Қазақстан
Республиксының бухгалтерлік есеп пен есеп беру жүйесін реттейтін
нормативтік құжаттар, отандық және шет елдік авторлардың жұмыстары
пайдалынады.
Бітіру жұмысының құрылымы мен көлемі. Диплом жұмысы кіріспеден, үш
тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған 15 әдебиеттер тізімінен және
қосымшалардан тұратын компьютерде терілген 53 бетте баяндалған. Жұмыста
7–кесте, 2-сурет келтірілген.
1 ЗАҢДЫ ТҰЛҒАЛАРДЫҢ ТАБЫСЫ МЕН ШЫҒЫНДАРЫНЫҢ САЛЫҚТЫҚ ЕСЕБІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ
НЕГІЗДЕРІ
1. Табыстар мен шығындардың салықтық есебінің экономикалық маңызы мен
қажеттілігі
Бюджет жүйесін реформалау қажеттілігі Қазақстанның эволюциялық
дамуының сапалық жаңа деңгейге жетуінің көрінісі. Республиканың халықаралық
аренаға шығуы үшін қазіргі кезде, ең алдымен заңдылық базасын тиісті
әлемдік үлгілерге келтіруді талап етеді.
Мемлекеттің орталықтандырылған ақшалай қаражатының қорын жасау және
пайдаланумен байланысты бюджеттің қызметі айрықша экономикалық реформалар –
бюджеттің кірістері мен шығыстары арқылы атқарылады. Осы екі категорияда
обьективті және бюджет секілді өздерінің арнайы қоғамдық міндеттері бар:
кірістер мемлекетті қажетті қаражатпен қамтамасыз етсе, шығыстар
орталықтандырылған ресурстарды тиісінше жалпы мемлекеттік қажеттерге
бөледі.
Бүгінгі таңда бюджет жүйесі республикалық және жергілікті бюджеттерден
тұрады. Осы жұмыста қарастырылатыны бұл республикалық бюджет.
Республикалық бюджет негізінен жалпы мемлекеттік салықтар есебінен
қалыптастырылатын және Қазақстан Республикасының Үкіметі өзіне
Конституциямен, заңдармен Қазақстан Республикасы Президентінің актілерімен
жүктелген міндеттерді жүзеге асыру үшін белгілейтін жалпы мемлекеттік
бағдарламалар мен шараларды қаржыландыруға арналған орталықтандырылған ақша
қаражатының қоры болып табылады.
Салықтардың ең негізгі қызметі – фискалық немесе бюджеттік қызмет. Бұл
қызмет арқылы республикалық бюджеттің кіріс бөлімі құрылып, салықтардың
қоғамдық мінлеті артады. Себебі, салықтар республикалық бюджеттің кірісін
топтастыра отырып, әлеуметтік, әскери, қорғаныс, тағы басқа да шаралардың
іске асуын қамтамасыз етеді [2].
Республикалық бюджеттің кіріс көзін құрайтын негізгі қаржылық көздер –
салық .
Қазақстан Республикасының заңды тұлға резидентінің жылдық жиынтық
табысының түсінігіне (ЖЖТ) оның Қазақстан Республикасының іс жүзіндегі
заңымен рұқсат етілген, күнтізбелік жыл ішінде алынған табыс көздері
алынады.
Корпоративтік табыс салығын төлеушілерге ҚР-да қызметті жүзеге
асыратын ҚР-нан табыс алатын, Қазақстан Республикасының заңды тұлғалары-
резиденттері, сондай ақ заңды тұлғалар - бейрезиденттер жатады.
Соңғы он жыл ішіндегі Қазақстан Республикасының республикалық
бюджеттегі салықтық төлемдердің үлесін мына кестедегі мәліметтерден көруге
болады (1 Кесте).
1 Кесте
Қазақстан Республикасы республикалық бюджетінің жалпы кірісіндегі
салықтық түсімдердің үлес салмағы
(мың теңге)
Жылдар Салық Нақты өсім Өсу қарқыны, % Өсім қарқыны, % Бір
мөлшері пайыз
өсімнің
нақты
мәні
1998 жылмен Алдыңғы 1998 жылмен Алдыңғы
салыстырғанда жылмен салыстырғанджылмен
салыстырғаа салыстырғ
нда анда
міндеттеметөлем
1 3 4 5 6 7 8
Негізгі еңбекақы261552,6 261552,6 261552,6261552,6 261552,6 261249,6
төлемі
2- кестенің жалғасы
Қосымша ақшалай 24811,6 24811,6 24811,6 24811,6 24811,6 24811,6
төлем
Компенсациондық 74667,1 74667,1 74667,1 74667,1 74667,1 74667,1
төлем
Әлеуметтік салық22365,0 22365,0 22365,0 22365,0 22365,0 22732,2
Әлеуметтік 8107,0 8107,0 8107,0 8107,0 8107,0 8107,0
аударымдар
Автотранспорттық168,4 168,4 168,4 168,4 168,4 168,4
құралдардың
иелерінің
азаматтық-құқықт
ық
жауапкершілігін
міндетті
сақтандыруға
жарналар
Басқа да 28251,4 28251,4 28251,4 28251,4 28250,3 26972,5
тауарларды алу
Коммунальдық 310,0 310,0 310,0 310,0 310,0 310,0
қызметке төлеу
Байланыс 18208,0 18208,0 18208,0 18208,0 18208,0 16926,0
қызметіне төлеу
Транспорттық 733,8 733,8 733,8 733,8 733,8 733,8
қызметке төлеу
Электр 7188,6 7188,6 7188,6 7188,6 7188,6 7188,6
энергиясына
төлеу
Жылуға төлеу 8033,7 8033,7 8033,7 8033,7 8033,7 7452,7
Ғимарат, 38313,0 38313,0 38313,0 38313,0 38313,0 38026,4
құралдар және
басқа да негізгі
құралдарды
ағымдағы жөндеу
қызметі, мазмұны
Жалдау төлемі 37,5 37,5 37,5 37,5 37,5 37,5
Басқа да 18527,5 18527,5 18527,5 18527,5 18527,5 18179,8
жұмыстар мен
қызметтер
Ішкі ел арасында19959,9 19959,9 19959,9 19959,9 19959,9 21970,4
қызметтік
іс-сапарлар
2-кестенің жалғасы
Орындаушы 506,5 506,5 506,5 506,5 506,5 506,5
құжаттарды
орындау
Басқа да 1506,0 1506,0 1506,0 1506,0 1506,0 1506,0
ағымдағы
шығындар
Жеке тұлғаларға 243,3 243,3 243,3 243,3 243,3 243,3
трансферттер
Активтерді алу 12882,2 12882,2 12882,2 12882,2 12881,6 12881,6
Ғимараттар мен 85500 85500 85500 85500 27297 2525,9
үйлер құрылысы
Ғимараттар мен 876,9 876,9 876,9 876,9 876,8 876,8
үйлерге күрделі
жөндеу
Барлығы: 632750,0 632750,0 632750,0632750,0 574545,2 548073,7
Кестеден көріп отырғанымыздай, жоспар бойынша 2008 жылы барлық жұмсалуы
тиіс шығындар 632750,0 құраса, ал нақты жұмсалған шығындар 548073,7
құраған. Яғни, жоспарды орындау барысында 84676,3 мың теңге үнемделген.
2. Табыстар мен шығындарының салықтық есебінің нормативтік-құқықтық
реттелуі
Кәсіпорындағы жиынтық табыс есебі ХҚЕС 18 сәйкес Табыстар – бұл
компанияның әдеттегі қызметі барысында, осындай ағын акционерлердің
жарналары есебінен болатыннан өзге капиталдың ұлғаюына әкеліп соқтырғанда
туындайтын кезең ішіндегі экономикалық пайданың жалпы ағыны.
Табысқа тек компаниямен алынған және оның өз жеке шотына түсуі
міндетті экономикалық түсімдердің жалпы түсімі. Үшінші тараптың пайдасына
түскен сатылым салығы, тауарлар және қызметтерден алынатын салық және
қосымша құн салығы сияқты сомалар компанияға түсетін экономикалық пайда
болып табылмайды, және жеке капиталдың өсуіне әкелмейді. Сондықтан олар
табыстан алынып тасталды. Агенттік қарым-қатынас кезінде тап осылай
экономикалық пайданың жалпы ағыны компанияның өз капиталының ұлғаюына
әкеліп соқтырмайтын принципал пайдасына жиналатын сомадан тұрады. Принципал
пайдасына алынған сомалар табыс болып табылмайды. Табыс делдалдық сыйақы
сомасы болып табылады.
Бухгалтерлік есептің 3 Қаржы шаруашылық қызметінің нәтижесі туралы
қорытынды есеп стандартының талабына сәйкес күшіне енген, бұл қорытынды
есепте табыс бойынша мынандай ақпараттар ашылуға міндетті деп көрсетілген:
- өнімді стаудан түскен табыс;
- жалпы табыс;
- негізгі қызметтен табыс;
- негізгі емес қызметтен табыс;
- салық алынғанға дейінгі әдеттегі қызметтен табыс;
- салық салынғаннан кейінгі әдеттегі қызметтен табыс;
- төтенше жағдайлардан табыс;
- таза табыс.
Қазақстан Республикасының нарықтық қатынастары дамыған елдерде
қолданылатын, іс жүзінде Халықаралық бухгалтерлік стандарт пен салық салу
жүйесіне бағытталған, ұлттық есептік және салықтық саясатын қалыптастыру
үшін қолайлы жағдай орнады.
Салық салу бойынша нормативтік құжаттар тек іс жүзіндегі бухгалтерлік
есептің әдістерін пайдаланып, орындауға болмайтын талаптардың коп мүшелерін
өзіне қосады. Бұл өз кезегінде салық есебін жүргізудің қажеттігіне алып
келеді. Сондай-ақ, қазіргі заманғы салық заңы ұйым қызметінің салықтық
көрсеткішін реттеу мүмкіндігі туралы айтуға мүмкіндік береді.
Салық есебін жүргізудің тәсілдерін таңдау мүмкіндігінің болуы
кәсіпорынның ішкі құжаттары бойынша салық есебінің тәсілдері мен нысандарын
бекітудің қажеттігіне әкеледі. Жаңа қаржылық жылдың дербес бөлімі түрінде
басшының бұйрығына сәйкес бекітілетін, салық салымының мақсаты үшін есептік
саясат пен салық есебін жүргізу тәртібі пайдалануға тиісті белгіленеді.
Осындай құжаттармен бекітілген салық есебінің тәсілдері мен нысандары
кәсіпорындар мен барлық жыл ішінде өзгерістер жаңа салықтық жыл басында
немесе салық заңына өзгерістер енгізілуіне байланысты енгізілуі мүмкін
өзгерістермен пайдалануға тиісті.
Салық есебінің саясатын әзірлеу үдерісі – мүдделі пайдаланушылар үшін
оның бекітілу және ашылуымен бітуі керек. Салық есебінің саясаты,
кәсіпорынның есептік саясатының бір бөлшегі ретінде немесе дербес құжат
ретінде белгіленуі мүмкін. Салық заңының бухгалтерліктен ерекшелігі – салық
есебінің саясатын ашу мен қалыптастыру тала етпейді, сондықтан салық
есебінің саясаты дәстүрлі түрде бухгалтер есебінің нормативтік жүйесімен
қалыптасқан талаптармен ресімделеді.
Салық есебінің саясаты келесі тұлғаларға бағытталуы тиісті:
1) ұйымның басшысына оның қалыптасуы үшін жауапкершілік жүктеледі;
2) бас бухгалтер – ол кәсіпорынның қаржылық есебін құрастырады;
3) салықтар бойынша маман, тек оның кәсіптік біліктілігімен қатысуының
арқасында, салық есебінің жиынтықты тәсілдеріндегі жағдай мазмұны
сауатты және жан – жақты негізделуә мүмкін;
4) аудитор – себебі есебі аудиторлық тексерудің негізгі объектісінің
бірі болып табылады;
5) аалық инспекторы – салық салудың сол немесе басқо объектісінің
қалыпасуы тәртібі нәтижесінде салық есебі саясатының элементтеріне
байланысты болады.
Салық есебін ұйымдастыруға жауапкершілік кәсіпорынның басшысына жүктелу
керек.
Салық есебінің саясаты туралы ережені жалпы ереже жүргізу әдістері мен
салық есебінің ұйымдастырылуы өзіне қосуы тиісті.
Салық есебінің жалпы саясаты есептің негізін құрайтын принциптерін
қарастыру тиісті; есептің осы түрімен орындалатын , мақсаттары мен
міндеттері; Салық есебін жүргізуді реттейтін және негізін құрайтын
нормативтік – құқықтық құжаттар тізімі. Салық есебінің саясаты туралы осы
болімнің Ережесінің қалыптасуы мен мазмұны іс жүзіндегі заңға негізделуі
тиісті және олардың ұйымдық құқықтық нысанына және қызметтің сипатына
қарамастан барлық шаруашылық жүргізуші субъектісі үшін біртұтас болуы
керек.
Салық есебінің саясаты туралы Ереженің екінші бөлімі – салық есебін
жүргізудің әдістемесі – салық есебі кезіде кәсәпорындармен пайдаланылатын,
негізгі әдістерді ашып көрсетуі тиісті. Осы бөлімнің мазмұны салық заңына
негізделуі керек, бөлімнің кейбір элементтерін ұйымдар және олардың
қызметінің нақты жағдайына байланысты өздері жеке таңдап алады.
Бәрінен бұрын, Ереженің бұл бөлімінде салық салынатын базаның қалыптасу
есебінің әдісі алдын ала қарастырылуы және бекітілуі тиіс. Таңдап алынған
әдіс салық есебінің саясатымен бекітіледі және қаржылық жыл ішінде
өзгертілуі мүмкін емес. Ережедегідей, ол кәсіпорынмен ұзақ мерзімге
белгіленеді.
Салық есебінің әдістемесі, сондай – ақ түрлі қызмет пен шығарылатын
өнімдердің түрлері бойынша өндіру мен өткізуге шығындардың есебінің бөлек
жүргізілуін қарастыру керек. Корпоративтік табыс салығын төлеуші болып
табылатын заңды тұлғалар үшін салық есебінің саясатымен салық салынатын
табыстардың нормативтік мәнін көтеріп жіберген кезде көбейетін шығындардың
тізімін қарстыру қажет.
Салық есебінің саясаты туралы Ереженің үшінші бөлімі – салық есебін
ұйымдастыру – салық есебін жүргізетін тұлғалар шеңберін, олардың қызметтік
нұсқауларын салық есеп айырысуын ресімдеу үшін қолданылатын есептік
құжаттар нысанын; салық есебі мен басқа да мәселелерді дұрыс жүргізуге ішкі
бақылауды өткізудің тәртібін анықтайды. Бұл бөлімнің элементтері
кәсіпорынмен дербес және оның қызметінің нақты жағдайына байланысты
әзірленеді.
Ережедегідей, кәсіпорында салық төлемдерінің есеп айырысуын бухгалтерлік
қызмет жүзеге асырады. Қазір бухгалтерлік пен салықтық есептің біртіндеп
бөлінуі жүріп жатқанда , салық салу мәселелерімен айналысатын
мамандандырылған қызмет құрылымының болуы өзекті мәселе болып табылады.
Кәсіпорын нақты жағдайға байланысты байланысты салық есебінің
жүргізілуін алдын ала қарастыру мүмкін. Егер кәсіпорында салық есебін
жүргізуді салық есебінің арнаулы қызметі немесе салық бойынша штаттық маман
жүргізсе, олардың құқықтары және міндеттері, атқаратын қызметтерінің
тізімі, бухгалтерлік қызметпен өзара іс қимылдары тәртіптері үшін
қызметтік нұсқауларды әзірлеу қажет. Салық есебінің саясаты туралы Ережеде
салық тіркелімінің нысандары қарастырылуы және бекітілуі керек.
Бузгалтерлік есептің деректері кейбір жағдайда бюджетке аударылуға тиісті
салық сомасының есеп айырысуы үшін жеткілікті болмайды. Мұндай жағдайда
арнаулы әзірленген салықтың есептік тіркелімін пайдалану қажет. Салық
есебінің жұмысшы нысаны – салық есебінің саясаты туралы Ережеге сай болуы
керек. Бухгалтерлік есептің алғашқы құжаттарында бар салық туралы алғашқы
ақпараттар бухгалтерлік және салық есебінің тіркелімінде жиналады және
жүйеленеді. Тек тіркелімде оны қорытындылағаннан кейн, ол топтастырылған
түрде салық есебі айырысуына ауыстырылады. Алғашқы ақпарат қажет болған
жағдайда алғашқы салық құжаттарында жинақталуы мүмкін.
Салық бойынша есеп айырысу - бұл салық төлеуші салық міндеттемелерінің
самасын есепке алатын және негізгі салықтық есеп айырысу көрсеткіштерін
көрсететін анаулы тұрпатты нысандар. Салықтың әр түрі бойынша салықтық есеп
айырысуының соған сәйкесті нысаны болады. Салық бойынша есеп айырысудың
нысандарының саны – төленетін салықтар мен алымдардың санына байланысты
болады. Сондықтан салықесебінің саясаты туралы Ережеде кәсіпорындарда
қолданылатын салық есеп айырысуның нысандары келтірілген.
Бюджетке барлық барлық төленген салықтар мен міндетті төлемдер міндетті
түрде бухгалтер есебінің тіркелімі мен шоттарында көрсетілуі – салық
есебінің саясатындаға алғашқы бухгалтерлік және алғашқы салықтық
құжаттардан бастап, талдаулық және синтетикалық есептің тіркелімімен
аяқталғандағы салықтың есептік ақпараттарды өңдеудің барлық реттілігін
алдын ала қарастыру қажет.
Салық – есептік ақпараттарды өңдеу үдерісі 2– суретте көрсетілген.
Есептік – салық ақпараттарын өңдеудің жалпы сызбасы салық есебінің
саясаты туралы Ережеде корсетілген. Салық есебінің саясаты туралы Ереженің
осы бөлімінде шот-фактураға қол қоюға құқығы бар жауапты қызметкерлердің
тізімін бекіті көрсетілген мақсатқа сай. Барлық қосымша құн салығын
төлеушілер-өнімдерді өткізу бойынша операциялар жүргізу кезінде шот фактура
толтыруға міндетті. Бірақ, әсіресе ірі кәсіпорындарда басшы мен бас
бухгалтер барлық шот-фактурага өзі қол қоюы тиіс. Кез келген жағдайда салық
есебінің саясаты туралы Ереженің сәйкесті бабында барлық жауапты адам атап
корсетілуі тиіс.
2 сурет. Салық-есептік ақпараттарды өңдеу процесі.
Салық есебінің саясаты туралы Ережеде салық есебінің элементтері бойынша
тексеру жүргізудің реттілігі мен мерзімін белгілеу керек; салық төлемдерін
төлеудің мерзімін анықтау керек; төленетін салықтардың түрі бойынша,
қаржылық жолдың салықтық күнтізбесін қарастыру қажет, сондай-ақ, мерзім
бойынша салық қызметіне арнаулы салық бойнща есеп айырысуын көрсету керек.
2 ЗАҢДЫ ТҰЛҒАЛАРДЫҢ ТАБЫСЫ МЕН ШЫҒЫНДАРЫНЫҢ САЛЫҚ ЕСЕБІ
2.1 Жылдық жиынтық табыстың түсінігі. Табыс түрлері
Қазақстан Республикасының заңды тұлға-резидентінің
жылдық жиынтық табыстың түсінігіне (ЖЖТ) оның Қазақстан Республикасының іс
жүзіндегі заңымен рұқсат етілген, күнтізбелік жыл ішінде алынған табыс
көздері алынады.
Салық төлеуші-резиденттің жылдық табысы салық төлеушінің республикада
және одан тыс жерлерде алынған табыстарынан тұрады; салық төлеуші –
бейрезиденттің тек Қазақстанда алынған табыстарынан құрылады
Жылдық жиынтық табысқа тиелеп жіберілген өнімдерге, орындалған
жұмыстарға, көрсетілген қызметтерге және үшінші тұлғаға өзара есеп айырысу
тәртібімен бағытталған, салық төлеушімен алынуға жататын басқа да
операцияларға ( алынған) немесе тікелей немесе жанама шығындарды жабуға
бағытталған ақшалай және басқадай құралдар қосылады.
Корпоративік табыс салынған төлеушілерге Қазақстан Республикасында
қызметті жүзеге асыратын немесе Қазақстан Республикасынан табыс алатын, ҚР
Ұлттық банкі мен мемлекеттік мекемелерді қоспағанда, ҚР-ның заңды тұлғалары-
резиденттер, сондай-ақ заңды тұлғалар-бейрезиденттер жатады.
Корпоративтік табыс салығы салынатын объектілер мыналар болып
табылады.
- салық салынатын табыс;
- табыс көздеріндегі төлемақыдан алынатын табыс;
- Қазақстан Республикасында тұрақты мекеме арқылы қызметін жүзеге
асыратын, заңды тұлға-бейрезиденттің таза табысы.
Жылдық жиынтық табысқа мыналар жатады:
- өнімдерді ( жұмыстар, қызметтер) өткізуден түсетін табыс;
- ғимараттарды, құрылыстарды, сондай-ақ өтелімге жатпайтын
активтерді өткізу кезіндегі құнының өсуінен түсетін табыс;
- міндеттемелерді есептен шығарудан түсетін табыс;
- күдікті міндеттемелерден түсетін табыс;
- ҚР заңмен мәжбүрлі шығынды құру туралы рұқсат етілген, банктер
мен ұйымдардың құрған мәжбүр шығындарының мөлшерінің төмендеуінен түсетін
табыс;
- қарызды талап етуден шегінуден түсетін табыс;
- кәсіпкерлік қызметін шектеу немесе тыйым салуға келісімнен
алынған табыс;
- баланс құнының тобы ішіндегі шегерілген тіркелген активтердің
құнын көтеруден түсетін табыс;
- қазба шығарылатын жерді өңдеуден кейінгі зиянды жою бойынша
нақты шығындардың сомасынын, қазба шығатын жерді өңдеуден кейінгі зиянды
жою қорына аударылған соманың артық болуынын түсетін табыс;
- бұрын негізсіз ұсталынған айыппұлды бюджеттен қайтарудан басқа,
егер бұл сомалар есептеген бұрын шегірілмесе, қарыз алушымен мойындалған
және салынған айыппұлдар, өсімпұлдпр және ықпал-шараның басқа да түрлері;
- ертеде жүргізілген шегерім бойынша алынған өтемақылар;
- қайтарымсыз алынған мүлік, орындалған жұмыс, көрсетілген қызмет;
- дивидендтер;
- сыйақы ( мүдде үшін);
- ұтыстар;
- жағымды бағамдық айырмашылықтар;
- роялти;
- әлеуметтік аядағы объектілерді пайдалану кезінде алынған табыстардың
шығыннан асуы.
ҚР Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы
Кодексінің (2008 жылғы желтоқсанның 10-ы. № 99-ІV ҚРЗ) 84-бабында Жылдық
жиынтық табыс төмендегідей қарастырылған:
1. Резидент заңды тұлғаның жылдық жиынтық табысы осы тұлғаның
Қазақстан Республикасында және одан тысқары жерлерде салық кезеңінің ішінде
алуына жататын (алынған) табыстарынан тұрады.
Қазақстан Республикасында қызметін тұрақты мекеме арқылы жүзеге
асыратын резидент емес заңды тұлғаның жылдық жиынтық табысы осы Кодекстің
198-бабында көрсетілген табыстардан тұрады.
Резидент заңды тұлғаның Қазақстан Республикасынан тысқары жерлердегі
көздерден алынатын табыстары осы бөлімде және осы Кодекстің 27-тарауында
белгіленген тәртіппен салық салынуға жатады.
2. Мыналар салық салу мақсатына орай табыс ретінде қарастырылмайды:
1) жарғылық капиталға салым ретінде алынған мүліктің құны;
2) эмитент өзі шығарған акцияларды орналастырудан алған ақша сомасы;
3) егер осы Кодексте өзгеше көзделмесе, мүлікті өтеусіз негізде
беретін салық төлеуші үшін өтеусіз берілген мүліктің құны. Өтеусіз
орындалған жұмыстардың, көрсетілген қызметтердің құны осындай жұмыстар
орындауға, қызметтер көрсетуге байланысты шеккен шығыстар мөлшерінде
айқындалады;
4) осы Кодексте көзделген жағдайларда салық міндеттемесінің мөлшерін
азайту сомасы;
5) егер осы Кодексте өзгеше көзделмесе, басқа тұлғадан алынуға
жататыннан (алынғаннан) басқа, халықаралық қаржылық есептілік
стандарттарына және Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп және
қаржылық есептілік туралы заңнамасының талаптарына сәйкес бухгалтерлік
есепте табыс деп танылатын активтердің және (немесе) міндеттемелердің құнын
өзгертуге байланысты туындайтын табыс;
6) халықаралық қаржылық есептілік стандарттарына және Қазақстан
Республикасының бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы
заңнамасының талаптарына сәйкес активтерді қайта бағалауға арналған
резервтерді азайту есебінен бөлінбеген пайданы арттыру.
ҚР Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы
Кодексінде Жылдық жиынтық табыс төмендегідей баптарда қарастырылған:
84-бап. Жылдық жиынтық табыс
85-бап. Жылдық жиынтық табысқа енгізілетін табыстар
86-бап. Өткізуден түсетін табыс
87-бап. Құн өсімінен түсетін табыс
88-бап. Міндеттемелерді есептен шығарудан түсетін табыс
89-бап. Күмәндi мiндеттемелер бойынша түсетiн табыс
90-бап. Құрылған провизиялардың (резервтердің) мөлшерлерін
азайтудан түсетін табыс
91-бап. Талап ету құқығын басқаға беруден түсетін табыс
92-бап. Тіркелген активтердің шығып қалуынан түсетін табыс
93-бап. Табиғи ресурстарды геологиялық зерттеуге және
өндiруге дайындық жұмыстарына жұмсалған шығыстарды,
сондай-ақ жер қойнауын пайдаланушылардың басқа да
шығыстарын түзетуден түсетін табыс
94-бап. Кен орындарын әзірлеу салдарын жою қорына аударымдар
сомасының кен орындарын әзірлеу салдарын жою жөнiндегi
іс жүзіндегі шығыстар сомасынан асып кетуiнен
түсетін табыс
95-бап. Бұрын жүргізілген шегерімдер бойынша алынған өтемақылар
96-бап. Өтеусіз алынған мүлік
97-бап. Әлеуметтік сала объектілерін пайдалану кезінде
алынған табыс
98-бап. Кәсіпорынды мүліктік кешен ретінде сатудан түсетін
табыс (залал)
99-бап. Жылдық жиынтық табысты түзету
2.2 Жылдық жиынтық табыстың салық есебі
Жылдық жиынтық табыстың (ЖЖТ) құрамына қосылатын табыстың әр түріне
салық есебін енгізудің тәртібін қарастырайық.
ЖЖТ есеп айырысу жолымен алнытын, салық есебі мен бухгалтерлік есепті
жүргізу нәтижесінде қалыптасады. Жұмыс доспарындағы кәсіпорынның
табыстарының бухгалтерлік есебі үшін, Қаржылық ұйымдастырудың халықаралық
стандарттары бойынша шоттардың Табыс шотының 6-бөлімі қарастырылған.
Бұл бөлімге келесі бөлімшелер енеді:
- 6000 – Өнімдерді өткізу мен қызмет көрсетудентүсетін табыстар;
- 6100 – Қаржыландырудан түсетін табыстар;
- 6200 – Басқа табысьар;
- 6300 – Қызметті тоқтатуға байланысты түсетін табыстар;
- 6400 – Үлестік қатысу әдісі бойынша есептелетін ұйымның пайда үлесі.
Табыс – бұл капиталда қатысатын тұлғаның жарнамасымен байланысты,
көбеюден айрықшалатын, капиталдың көбеюіне әкелетін, есептік кезең ішіндегі
түсім түрінде экономикалық пайданың өсуі немесе міндеттемелердің азаюы.
Есеп беру кезеңінің аяғында осы бөлімнңң шоты – 5510 Есепті жылдың
бөлінбеген пайдысы (жабылмаған залалы) тобының шотына жатады.
ЖЖТ-қа қосылатын табыстардың құрамы бухгалтерлік есептердің деректері
бойынша қалыптасатын табыстардың құрамынан елеулі түрде ерекшеленетінін
ескеру қажет. Бұдан салық есебіндегі табыстар іс жүзінде бухгалтерлік
есептің ережесі мен қызметі аясының сырьында жедел қалыптасады.
Тауарларды (жұмыс, қызмет) өткізуден түсетін табыстар Қазақстан
Республикасының трансферттік қолдану кезіндегі мәселелері бойынша
қарастырылмағаннан басқа, тауарлардың, орындалған жұмыстардың, көрсетілген
қызметтердің құны болып табылады.
Тауарларды (жұмыстарды,қызметтер) өткізуден түсетін табыстардың
салықтық есебі бухгалтерлік деректер бойынша есептеледі. Егер ұйым
қызметтің бірнеше түрін жүзеге асырса, онда табыстарды қызмет түрі бойынша
қызмет көрсету қажет. Одан басқа салық төлеуші туралы жалпы ақпарат огың
қызметінің әр түрінің (негізгі) үлестік салмпғы бойынша деректерді көрсету
тиіс.
Тауарларды (жұмыстар, қызметтер) өткізуден түсетін табыс мынадай
жағдайда түзетілуі тиіс:
- тауарларды толық немесе жекелей қайтарған кезде;
- мәміле жағдайы өзгергенде;
- өткізілген тауарлар (жұмыстар, қызметтер) үшін келісілген өтемақы
өзгергенде;
- өткізілген тауарың (жұмыстар, қызметтер) құнын теңгемен төлеу
кезіндегі айырмашылықтарды алу.
Көрсетілген өзгерістер болған сол салықтық кезеңнің нәтижесі бойынш
табысқа өзгерістер енгізіледі.
Тауарларды, орындалған жұмыстар мен қызметтер көрсетуді өткізуден
түсетін табысты анықтау бөлімшелердің шоттары бойынша деректерді талдау
негізінде жүргізіледі:
- 6000 – Өнімдер мен қызмет көрсетуді өткізуден түскен табыс;
- 6010 – Қызмет көрсету бойынша өнімдерді өткізуден түскен табыс
(өнімдер мен қызмет көрсетуден табысты алумен байланысты операциялар
көрсетіледі);
- 6020 – Сатылған өнімнің қайтарылуы (сатылған өнімнің қайтарылуына
байланысты операциялар көрсетіледі);
- 6030 – Сату мен бағадан түсірілетін жеңілдік (сатумен бағадан
түсірілетін жеңілдік берілуімен байланысты операциялар көрсетіледі).
Тауарларды (қызметтер, жұмыстар өткізуден түсетін табысты дұрыс
анықтау мақсатында алғашқы құжаттар бойынша іріктеу жүргізіледі: кассалық
құжаттармен (кірістік және шығыстық кассалық ордермен, ККО және ШКО тіркеу
журналымен, кассалық кітап), банкалық көшіріммен және ағымдағы және
валюталық шоттардың қосымшалары бойынша жүргізіледі; жіберілген тауар
бойынша, орындалған жұмыстар, жөнелтпе құжаттар негізіндекөрсетілген
қызметтерге, салықтық шот-фактура, қабылдау және беру актілері бойынша
бухгалтерлік есептің тіркелімінде көрсетілген деректердің дұрыстығы
тексеріледі.
Тауарларды (жұмыс, қызмет) өткізуден түсетін табысты көрсету үшін
корпаративтік табыс салығы (әрі қарай Декларация) бойынша Декларацияға 1-
Қосымша толтырылады.
Ғимараттарды, құрылысты, сондай-ақ өтелімге жатпайтын активтерді
өткізу кезінде қалыптасатың құнының өсуінен түсетін табыстар.
Өтелімге жатпайтын активтерге қатыстылары:
- жер телімдері;
- аяқталмаған құрылыстың объектісі;
- бекітілмеген құрал-жабдықтар;
- тауарларды шығару, жұмыстарды орындау, қызметтерді көрсетуде салық
төлеушімен пайдаланылмайтын, материалдық емес активтер мен негізгі
қорлар,
- бағалы қағаздар;
- кез-келген ұйымдастыру-құқыөтық нысандағы заңды тұлғаның қатысу үлесі;
- құны бұрын толық шегеруге апарылған негізгі қорлар;
- құны шегеруге апарылған инвестициялық жобаның шеңберінде пайдалануға
берілген негізгі қор.
Инвестициялық салықтық артықшылықтар - бұл іс жүзіндегі өндірісті
жаңалау мен кеңейту немесе жаңадан құру мақсатындағы негізгі қорға
инвестицияны жүзеге асырушы салық төлеушінің жыодық жиынтық табысынан
қосымша шегерім құқығын беру,сондай-ақ мұндай салық инвестиция жобасы
шеңберінде пайдалануға жаңадан берілген негізгі қор бойынша мүлікке салық
төлеуден босату.
Өсу жоғарыда аталған активтерді
өткізу құны мен олардың алғашқы құны арасындағы айырмашылық ретінде
анықталады. Өткізуден тускен табыс активтерді өткізуден түскен табысты
алумен байланысты, мысалы негізгі қор, материалдық емес активтерді,
қаржылық активтерді өткізуден түсетін табыс Активтерді шығарудан түскен
табыс 6210-шотында есептеледі.
Айдың бірінші күні өткізілуі болған бухгалтерлік баланста
көрсетілген активтердің құны баланстық құн болып табылады.
Құнының өсуі (залал) өткізілуі сомасы мен салық есебінде
белгіленетін қалдық құны арасындағы айырмашылықта анықталады.
Бағалы қағаздарды өткізу кезіндегі құнының өсуі бағалы
қағаздардың өсуі (қарыздық бағалы қағаздарды қоспағанда) - өткізу құны мен
сатып алу құнының арасындағы жағымды айырмашылық; қарыздық бағалы қағаздар
бойынша - өткізу құны мен купонды есепке алмағандағы сатып алу құны
арасындағы және өткізу күніндегі өтелімді есептегендегі дисконтты (немесе
сыйақы) сатып алу құны арасындағы жағымды айырмашылық болып табылады.
Басқа да өтелімі жоқ активтерді өткізуден түсетін табыс өткізілуі
құны мен өткізілуі болған, айдың алғашқы күні бухгалтерлік есепте
көрсетілген осы активтердің баланстық құны арасныдағы айырмашылықпен
анықталады. Ғимараттарды, құрылысты, сондай-ақ өтелімге жатпайтын
активтерді өткізу кезінде құнының өсуінен түскен табысты көрсету үшін
Декларацияның 2-Қосымшасы толтырылады.
Міндеттемелерді есептен шығарудан табыстарға мыналар
қатысты:
- кредитордың салық төлеушіден міндеттемеерді есептен шығаруы;
- қуыну мерзіміннің өтуіне байланысты міндеттемені, салық кодексіне
сәйкес күдікті деп табылған міндеттемеден басқаны қоспағанда есептен
шығару;
-сот шешімі бойынша міндеттемені есептен шығару.
Міндеттемені есептен шығару нәтижесінде алынған табыс сомасы есептен
шығарылған кредиттік қарыздың сомасына тең.
Кредиттік қарыздың есептен шығарылған сомасы салық
төлеушінің келесі шоттарындағы бухгалтерлік есепте: Қысқа мерзімді
қаржылық міндететмелер 3000 кіші бөлімшесінің дебет шоттарында (3010-
3050шоттары), Қысқа мерзімді кредиттік қарыз 3300 (3310-3390 шоттары)
шотында, Басқада қысқа мерзімді міндететмелер 3500 (3510 шоты), Басқа
табыстар 6200 шотында көрсетіледі.
Салықтық есепті дайындау үшін жыл ішінде тауарлар
(қызметтер, жұмыстар) бойынша, кредиттік қарызды есептен шығарудан түскен
табысты және жұмысшылардың табысы бойынша күдікті міндеттемелерді есептен
шығарудан түскен табысты тізімге толтыру қажет. (3 - кесте)
3. кесте
Тауарлар (жұмыстар, қызметтер) бойынша, күдікті міндеттемелерді есептен
шығарудан түскен табыс туралы тізімдеме
№ Кредитордың СТН ЖеткізушініңТауарларды Қарыз ҚҚС
атауы № және (жұмыстар, сомасы есебімен
құжаты, күніқызметтер ҚҚС (%)
сатып алған (теңге)
күні)
А Ә Б В Г Ғ Д
1. ББК 600541125658№125 шоты 25.04.2008ж.25 555,0020
ЖШС 01.04.200ж.
2. Кром 600400512855Жөнелтпе 05.10.2008ж.10 000,0020
ЖШС құжат №78
05.10.2000ж.
3. Барлығы 35 555,00
Тауарларды (жұмыс, қызмет) сатып алғанда, сондай-ақ, жұмыскерлердің
табыстарына және басқа да төлемдерге есептелуде пайда болған күмәнді
міндеттемелер бойынша табыс және пайда болған кезінен бастап үш жыл ішінде
қанағаттандырылмаған табыс күмәнді болып танылады және кредит қарызы пайда
болған кзден қабылданған бюджет мөлшерлемесі бойынша өзара есеп айырысуда
қалпына келтіруге жататын салық төлеушінің жылдық табысының жиынтығына
қосуға жатады.
4-кестедегі Ғ және Д бағанында жұмыскерлердің табысы
мен жинақтаушы зейнетақы қорына жарна табыстары бойынша күмәнді кредиттік
қарыз көрсетіледі. Бұл таладу деректері Декларацияның 3-Қосымшасын
толтыруға пайдаланылады.
4 кесте
Жұмысшылардың табыстары бойынша күмәнді міндеттемелерді есептен шығарғаннан
түсетін табыстың тізімдемесі
№ ЖұмыскерлердіЖЗҚ Есептелген Табысты ЖЗҚ ЖЗҚ-ға
ң табысы есебімен табыстан есептеу есептегендеаударылған
(теңге) (теңге) (теңге) уақыты гі күмәнді (теңге)
есептелген міндетті кредит міндетті
табыстың зейнеткерлі қарызының зейнеткерл
сомасы к жарнаның сомасы ік жарнасы
сомасы бойынша,
күмәндә
кредиторлы
қ берешек
А Ә Б В Г Ғ Д
1. Еңбекақы 2620548, 0026254,00 30.11.200884700 8470,00
ж.
2. Пайдаланылмағ65000 - 30.12.200850313,00 -
ан еңбек ж.
демалысы үшін
өтемақы
3. Барлығы 137548,00 26254,00 135013,00 8470,00
Мүлікті жалға бергеннен түсетін табыс сомасы жалға беру және
Қаржылық жалдаудан алынатын кірістер 6130 кредит шотының, Операциялық
жалдаудан түсетін кірістер 6260 және Жалға беру бойынша қықа мерзімді
дебиторлық қарыз 1260-шы, Жалға беру бойынша ұзақ мерзімді дебиторлық
қарыз 2160-шы шоттардың деректерімен анықталады.
Есеп беру айының келесі айына қатысы жоқ, жалға алушымен
ағымдағы айда берілген жалға беру төлемімен алынған сомаға Ақша қаражаты
бөлімшесінің 1000-дебет шотына (1010-1030 шоттары), Келесі кезеңнің
табыстары 3520- кредит шотына жасалады. Жалға бергеннен түсетін табыстарды
көрсету үшін Мүлікті жалға беруден түсетін табыстың 4-Қосымшасы және
100.04.001.– жолындағы қосымша нысаны толтырылады. Бұл нысан жалға берілген
мүлікті жалға берушінің СТН-ін, жалға беру келісімінің нөмірі мен күнін
және алуға жататын жалдық төлемді ажыратуды қарастырады.
Банктің мәжбүрлі шығынды құру мөлшерін төмендетуден түсетін
табыстар деп – банк операцияларының жеке түрлерін жүзеге асыратын, банк пен
ұйымдар талаптарын қарыз алушы орындау кезіндегі бұрын шегеруге апарылған
мәжбүрлі шығын сомасы танылады. Мұндай жағдайда табысқа, қарыз алушының
үйлесімді сомадағы талаптарды орындау мөлшеріндегі мәжбүрлі шығын сомасы
қосылады. Сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңымен қарастырылған, басқа
негіздерде немесе цессия келісімін бекіту жолымен талап құқығынан қайта
шегіну, жаңартпа келісімін және кеңшілік жасау жөніндегі келісім негізінде,
қарыз алушыға талаптар мөлшерін азайту кезінде, бұрын шегерімге жатқызылған
мәжбүрлі шығын сомасы табыс деп аталынады. Одан басқа талаптарды қайта
жіктеу кезінде мәжбүрлі шығынның бұрын апарылған шегерімнің азайтылған
сомасы табыс деп саналады. Табыс сомасын банк қызметінің кейбір түрлерін
жүргізетін ұйымдар және банк анықтайды.
Қарыздар талабының кеңшілігінен түсетін табыстар – негізгі
қарызды талап ету бойынша қарыз алушымен төленетін сома мен негізгі
қарыздың үстінен төленетін қосылған сома және салық төлеушінің қарызды
сатып алу құны, сондай-ақ қарызды талап ету құқығын өткізу құны мен талап
ету құқығын өткізу күнінде, талап құқығын берген, бухгалтерлік есепте
көрсетілген тұлға талабының сомасы арасындағы жағымды айырмашылық түрінде
анықталатын, қарызды талап ету құқығын берген салық төлеушінің табысы мен
арасындағы жағымды айырмашылық түрінде болады.
Кәсіпкерлік қызметті тоқтату немес шектеуге алынған келісімнен
түсетін табыстар салық төлеушінің жылдық табысы жиынтығының көбеюіне
жатады. Мұндай операциялар нарықтық қатынастар жағдайында орын алуы мүмкін.
Олар тараптар арасындағы соған сәйкесті келісіммен рәсімделеді. Табыс қолма-
қол ақшалай құрал түрінде (Ағымдағы банк шотындағы қаржы қоры 1030 дебет
шоты, Кассадағы ақша қаражаты 1010 шоттары), орындалған жұмыстар мен
қызметтер түрінде (Өнімдерді өткізу мен қызметтерді көрсету бойынша
шығындар 7110 дебет шоты, Әкімшілік шығыны 7210, Негізгі өндіріс 8100,
Көмекші өндіріс 8300, Үстеме шығыстар 8400 және т.б.), тауарлық-
материалдар қорлары (Шикізат пен материалдар 1310-дебет шоты, Тауарлар
1330 шоты) және басқа да активтер (Басқа да табыстар 6280-кредит шоты)
алынуы мүмкін.
Салық төлеуші кәсіпорынды жабу немесе кәсіпкерлік қызметті
шектеуге келіскені үшін тікелей емес, жанама табыстар ала алады (басқа
өткізу рыногында біріккен қызмет құқығы, біріккен өндіріс, тауарды
жарнамалау және өткізу). Мұндай табыстрады нақты бағалау және салық
төлеушінің табысы ретінде есепке алу күрделі болып келеді.
Шағын топтардың (топтар) балансының құнындағы шығарылған тіркелген
активтердің құнынан асуынан тускен табыстар. Егер шағын топтардың (I-топ
бойынша)шығарылған бекітілген активтерінің құны немесе топтардың (II, III
немесе IV топтар бойынша) – шағын топтардың (I-топтар бойынша) баланс
құнынан асса немесе салық кезеңінің басындағы топтардың (II, III немесе IV
топтар) салық кезеңіндегі түскен тіркелген активтердің есебінен асса, асу
көлемі жылдық табыстың жиынтығына қосуға жатады.Осы шағын топтың (I-топ
бойынша) құндық балансы немесе топтар (II, III немесе IV топтар) жыл кезеңі
соңында нөлге тең болады.
Осы табысты көрсету үшін Декларацияның 22-Қосымшасына 0 бағаны
толықтырылған нысанының деректері пайдаланылады.Табыстың толық көрсетілімі
– Шығарылған активтерден түскен табыстар 6210 кредит щоты және әр топ
бойынша Негізгі қор бөлімшесінің 2400-дебет шоты бойынша – айналымдық
–қалдықтық тізімдемені іріктеу жолымен тексеріледі. Бұл деректер №12 журнал-
ордердегі кесте деректерімен, ОС-6 негізгі қор нысаны есебінің
карточкасымен және Декларацияның 22-Қосымшасымен салыстырылып тексеріледі.
2000 жылдың 1-қаңтарынан бастап осы жолдарға сай шығарылған
тіркелген активтерден түскен табысты тексеруден басқа, келесі көрсеткіштер
де тексеріледі:
- қайтарылымсыз негізде, активтерді беру кезінде, немесе төмендетілген
бағамен өткізуде салық төлеушімен алынған кері айырмашылық;
- өткізу бағасы мен өткізілген активтердің өзіндік құны арасныдағы,
экспортоперациясындағы төмендетілген баға бойынша активтерді өткізуден
алынған айырмашылық.
Табиғи ресурстарды өндіруді дайындау жұмыстары мен
геологиялық зерттеудегі шығындарды түзетуден, сондай-ақ жер қойнауын
пайдаланушылардың басқа да шығындарынан түсетін табыстар. Егер бөлек топты
құрайтын, Салық кодексінің 101-бабына сәйкес, шығындарды түзейтін, табыстар
мөлшері салық кезеңіндегі болған шығындардың есебімен, көлемі жылдық
жиынтық табысқа қосуға жатады. Осы топтың мөлшері – салық кезеңінің аяғында
нөлге тең болады.
Кен орнын өңдеудің залалды нәтижесін жоюдың нақты шығынның
сомасынан кен орнын өңдеудің залалды нәтижесін жою үшін қорға аудару
сомасының асуынан түсетін табыстар.
Егер кен орнын өндеудегі залалдарды жою қорындағы нақты шығындар
төменде көрсетілген қорға аударылса, айырмашылық салық төлеушінің жылдық
жиынтық табысына қосылуы тиісті.
Егер жер қойнауын пайдаланушы мемлекеттік органмен соған
сәйкес бекітілген, кен орнын өңдеу нәтижесіндегі залалды жою бойынша
жұмыстары кен орнын өңдеу нәтижесіндегі залалды жою бағдарламасы
қарастырған кезеңде жүргізілмесе, есептен шығарылуға жататын қорға
(резервтік қор) аударылған болуы тиісті сома сол салық кезеңінің жылдық
табысының жиынтығына қосылуға жатады.
Жалпы үлестік меншіктен табысты бөлу кезінде алынатын табыстар,
біріккен қызметтің қатысушыларымен алынатын, жалпы табысты бөлуден кейін,
бухгалтерлік балансқа қосылады, және олар “Үлестік қатынастар бойынша
есептелетін ұйымның пайда үлесі” 6400 бөлімшесінің шотында (6410-6420) және
салық есебінің есеп айырысу кестесінде көрсетіледі.
Басқа ұйымдардың үлестік қатысуымен алынған табыстар бойынша салық
базасын анықтау ерекшеліктерін қарастырайық.
Егер табыс көзі – шетелдік ұйым болып табылса, алынған дивиденттер
қатынасы бойынша 15 пайызға тең, алынған дивиденттер мен мөлшерлемелер
сомасынан шығып, салық сомасы – салық төлеушімен өз бетімен анықталады.
Шетел ұйымдарынан оның ішінде, Қазақстан Республикасындағы шетел
ұйымдарының тұрақты өкілдіктері арқылы, дивидент алушы салық төлеушілер, іс
жүзіндегі тәртіпке сәйкес есептелген, салық сомасын азайтуға құқығы жоқ,
сондай- ақ егер басқа жағдай халықаралық келісіммен қарастырылмаса, табыс
көзінің тұратын жері бойынша төленген және есептелген салық сомасы
төмендетілмеуі тиіс.
Егер салық төлеушінің табысының көзі қазақстандық ұйым болса, онда ол
салық төлеушінің табысынан ұсталуға тиісті салық сомасын есептейтін салық
агенті ретінде танылады.
Дивиденттер сомасынан жалпы салық сомасы Қазақстан Республикасының
резиденті ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz