Салық ұғымы және оның әлеуметтік-экономикалық мәні жайлы

Пән: Салық
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 33 бет
Таңдаулыға:

Салық ұғымы жәие оның әлеуметтік-экономикалық мәні

Ұйымдық-құқықтық жағынан салықтар - бүл мемлекет біржақты тәртіппен заң жүзінде белгілеген, белгілі бір мөлшерде және мерзімде бюджетке төленетін қайтарусыз жөне өтеусіз сипаттағы міндетті ақшалай төлемдер.

Салықтардың экономикалық мәні олардың өзінің функциялары мен міндеттерін жүзеге асыру үішн мемлекет жұмылдыратын ұлттық табыстың бір бөлігі болып табылатындығында.

Салықтар қаржының бастапқы категориясы болып табылады.

Салықтар мемлекетпен бірге пайда болды және мемлекеттің өмір сүріп, дамуының негізі болып табылады. Адамзат дамуының бүкіл тарихы бойына салық нысандары мен әдістері өзгерді, игерілді, мемлекеттің қажеттіліктері мен сұрау салуларына бейімделеді. Салықтар тауар-ақша қатынастарының ахуалына әсер ете отырып, олардың дамыған жүйесіне айтарлықтай өрбіді. Мемлекет құрылымының өзгеруі, өркендуі әрқашан салық жүйесінің қайта құрылуымен, жаңаруымем қабаттаса жүреді.

Салықтар барлық елдерде олардың қоғамдық экономикалық құрылысы мен саяси іс-бағытына қарамастан ұлттық мемлскст кірістсрінің негізгі көзі - ұлттық табысты қайта бөлудің басты қаржылық құралы, мемлекеттің кірістері және бюджеттің кірістері қалыптастырудың шешуші кезі болып табылады. Салықтарда мемлекеттің экономикалық мазмүны нақты түрде көрінеді, ал салыктарлың әлеуметтік-экономикалық мәні, олардың түрлері мсн ролі коғамның экономикалық құрылысымен, мемлекетің табиғатымен және функцияларымен айқындалады. Белгілі философ Фрэнсис Бэкон салықтарды төлеу әрбір азаматтың қасиетті борышы дсген еді.

Қазақстан Республикасы Конституциясының 35-бабында: занды түрде белгіленген салықтарды, алымдарды және өзге де міндетгі төлемдерді төлсу әркімнің борышы әрі міндеті болып табылады, -деп жазылған. .

Салықтарда ежелден салық жүктемесін (салық ауыртпалығын) бөлудің екі қағидаты қалыптасқан:

пайда (алынган игіліктер) қағидаты;
"қайыр көрсету" (төлем қабілеттілігі) қағидаты.

Алылған игіліктерге жөне төлем қабілеггілігіне салық салудың қағидаттарын пайдалану салық мөлшерлемелерін белгілеуге және табыстың өсуіне қарай олардың өзгеруіне саяды.

Салықты ұтымды ұйымдастырудың классикалық қағидаттарын бұрын А. Смит үсынған еді. Олар мынаған саяды:

салық салық төлеушінің әрқайсысының табысына сәйкее алынуы тиіс (әділеттілік қағидаты) ;
салықтың мөлшері мен оны төлеу мерзімі алдын ала жөне дәл анықталуы керек (анықтылық қағидаты) ;
әрбір салық салық төлеуші үшін неғүрлым қолайлы уақытта және әдіспен алынуы тиіс (қолайлылық қағидаты) ;
салықты алудың шығындары өте аз болуы тиіс (үнем қағидаты) .

Бүл қағидаттарды пайдалану салық салуда зорлық-зомбылықгы жоқ етті. бүл процеске реттемелеуді енгізді және А. Смитке "салықтар- оны төлейтіндерге құлшылықтың нышаны емес, бостандықтың нышаны" деп қорытынды жасауға мүмкіндік берді. Салық салудың кейінгі даму барысында қағидаттардың тұжырымдамалары дәлелденді, толықтырылды.

Салық салудың қазіргі қағидаттары мыналарға саяды.

1. Сслық салудагы әділдік қагидаты екі аспектіде қарастыры-
лады:

а) денгейлестендікке жету - салық төлеушілердің табыстарын тең жағдайда біркелкі салық салынады;

ә) "сатылас теңдікті" сақтау - жеке тұлғалардың табыстарына салық салу табыстардың бір бөлігін қайта бөлу үшін прогрессивті шәкіл бойынша сараланған мөлшерлемелерді қолдана отырып жүргізілуі тиіс.

Карапайымдылық қағидаты. Салық механизмі салық төлеушіге түсінікті болуы тиіс, ол рабайсыз әрі күрделі болмауы керек.
Салықтардың анықтығы- алдын ала белгіленген шарттар мен талаптардың мызғымас тендігі елдің барлық аумағында және барлық шаруашылық жүргізуші субъектілер үшін түсіндіру мен қолданудың біркелкілігі.
Жеңіілдітердің ең аз саны. Жеңілдіктер қүндық үйлесімдерді бұрмалайды және салық салу субъектілерін тең емес жағдайларға әдейі қояды.
Салық салудың экономитлық бейтараптыгы. Салықтар экономиканың жұмыс істеуін жақсартуға және инвестициялардың өсуіне кедергі жасамауы тиіс.

6. Экономикалық қатынастар бойынша осы елдің басқа әріптес елдермен салықтардың негізгі түрлері бойынша салық, мөлшерлемелерінің салыст ырмалыгы .

Қазақстанның салық заңнамасында сонымен бірге салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді төлеудщ міндеттілігі, салық салудың айқындылығы, әділдігі, салық жүйесінің біртұтастығы және салық заңнамасының жариялылығы қағидаттары негізделеді.

Салық төлеуші салық заңнамасына сәйкес салықтық міндеттемелерін толық көлемінде және белгіленген мерзімдерде орындаута міндетті.

Салықтар және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер айқын болуға тиіс. Салық салудың айқындығы салық төлеушінің салықтық міндеттемелері туындауының, орындалуының және тоқтатылуының барлық негіздері мен тәртібін салық заңнамасында белгілеу мүмкіндігін білдіреді.

Еліміздегі салық салу жалпыга бірдей және міндетті болып табылады. Жеке сипаттағы салық жеңілдіктерін беруге тиым салынады.

Қазақстанның салық жуйесі оның бүкіл аумағында барлық салық телеушілерге қатысты бірыңғай болып табылады.

Салық салу мәселелерін реттейтін нормативтік-құқықтық актілер ресми басылымдарда міңдетті түрде жариялануга жатады.

Мемлекетке түсетін салық түсімдерінің сипатты ерекшелігі

олардың сан алуан қоғамдық қажетерге кейін иесіз пайдалануы болып табылады. Осымен салықтардың мемлекет, сондай-ақ басқа жергілікті органдар белгілейтін түрлі міндетті мақсатты жарналардан, төлем аударымдарынан айырмашылығы болады.

Салықтардың әлеуметтік-экономикалық мәні мен мазмұны олар атқаратын функцияларда толық ашыла түседі. Жалпы қаржы категориясы түрғысынан салықтар қосалқы категория болып табылатындығын есте ұстаған жөн, сондықтан қаржыға қатысты салықтардың функцияларын қаржының бөлгіштік функциясының құрамдас қосалқы фуңкциясы ретінде қарастырған жөн.

Қазіргі кезде салыщгар фискалдық, реттеуші және қайта бөлу сияқты негізгі үш функция орындайды. Бұлардың әрқайсысы осы қаржы категориясының ішкі белгілері мен өзіндік ерекшеліктерін білдіреді.

Фискалдық функция - барлық мемлекеттерге тән негізгі функция. Оның көмегімен бюджеттік қор қалыптасады, мұның өзі салықтардың қоғамдық міндеітерін арттыра түседі. Өйткені салықтар мемлекеттік бюджеттің кірістерін толыстыра отырып, экономиканы, әлеуметтік-мәдени шараларды жүзеге асыруды қамтамасыз етеді.

Салықтардын реттеуші функциясы мемлекеттің экономикалық қызметінің үлғаюымен байланысты пайда болады. Ол үлттық шаруашытықтыд дамуыпа қабылдаиатын багдарламаларға сейхес ықпал етеді. Бүл орайда салықтардың нысандарын таңдау, олардың мөлшерлемелерінің, алу әдістерінің өзгеруі, жеңілдіктер мен шегерімдер пайдаланылады. Бүл реттеуіштер қоғамдық ұдайы өндірістің құрылымы мен үйлесіміне, қорлану мен тұтыну көлеміне ықпал етеді.

Қайта бөлу функциясы арқылы түрлі субъектілер табысының бір бөлігі мемлекеттің қарамағына отеді. Бүл функцияның іс-әрекетінің ауқымы жалпы ұлттық өнімде салықтардың алатын үлесі арқылы анықталады; ол ұлттық табыстың мемлекеттендірілу дәрежесін корсетеді: бүл үлес 1997 жылы - 19, 7%, 1998 жылы - 16, 6%, 1999 жылы - 17, 4%, 2000 жылы - 22, 6%, 2001 жылы -22, 2% болды (салыстыру үшін: Украинада - 29%, Ресейде - 33, 3%),

Мемлекет салық саясатын - салық саласындағы шаралар жүйесін қоғамның оның нақтылы кезеңіндегі әлеуметтік-эконо-микалық және басқа мақсаттар мен міндеттеріне қарай өзірленген экономикалық саясатқа сәйкес жүргізеді.

Салық жүйесі

"Салық" ұғымымен "салық жүйесі" үғымы тығыз байланысты. Мемлекетте алынатын сатық түрлерінің, оны құру мен алудың

нысандары мен әдістерінің, салық службасы органдарының жиынтығы әдетте мемлекеттің салық жұйесін құрайды.

1991 жылға дейін, яғни КСРО ыдырағанға дейін елде көбінесе

экономиканы басқарудың әміршіл-әкімшіл жүйесіне, бағаларға қатаң мемлекеттік реттеуге сәйкес келетін салық жүйесі қызмет етті. Бюджеттің басты кіріс көздерінің бірі болған айналым салығы тіркелген бөлшек сауда және көтерме сатып алу бағаларын қолдануға және мемлекеттік реттеп отыруға бағытталған болатын. Қазақстан егемендікке ие болғаннан кейін 1991-1995 жылдары қабылдаған бірқатар заңдарға сәйкес республикада жаңа салық жүйесі қалыгггасты.

1991 жылғы желтоқсанның 25-нен бастап біздің елімізде тұңғыш салық жүйесі жүмыс істей бастады. Ол "Қазақстан Республикасындағы салық жүйесі туралы" заңға негізделді.

Салық жүйесін құрудың қағидаттарын, салықтар мен алымдардың түрлерін, олардың бюджетке түсу тәртібін белгілеген алғашқы қүжат еді. Осы заңға сәйкес Қазақстанда 1992 жылғы қаңтардың 1-інен бастап 13 жалпы мемлекеттік салық, 18 жергілікті салықтар мен алымдар енгізілді.

Қазақстан Республикасының Үкіметі 1995 жылдың басында салык реформасының ұзақ мерзімді тұжырымдамасын қабылдады, онда еліміздің салық жүйесі мен салық заңнамасын бірте-бірте халықаралық салық салу қағидаттарына сәйкестендіру көзделді. Осыған байланысты "Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы" 1995 жылғы сәуірдің 24-інде Қазақстан Республикасы Президентінің заң күші бар жарлығы шықты. Енді бұрынғы 42 салықтар мен алымдар едәуір кысқартылып, олардың саны небәрі 11 болып қалды. Қазақстан Республикасы Президентінің бұл жарлығы Қазақстан Республикасының 1999 жылғы шілденің 16-сындағы 440-1 заңына сәйкес заң мөртебесін алды, Осы уақыт аралықтарында Президент жарлықтарымен және Қазақстан Республикасының зандарымен бұл заңға өзгертістер мен толықтырулар енгізілді.

Салықтардың, оларды төлеушілердің, салықтарды алу әдістерінің, салық жеңілдіктерінің жиынтығының болатындығынан салық жүйелерінің әжептәуір күрделі үлгілері болуы мүмкін.

Барлық өркениетті елдерде салықтардың бүкіл жиынтығы әр түрлі кағидаттар бойынша жіктеледі:

салық салу объектілері бойынша:

салықты алатын және салықтан жиналған сомаға билік жасайтын органға қарай

пайдалану тәртібі бойынша:

объектінің экономикалық белгісі бойынша.

Салықтарды салу обьектісі бойынша олар тура және жанама салықтар болып бөлінеді.

Тура салықтар - салық төлеушінің кірісі мен мүлкінен тікелеп төленген салықтар. Олар оз кезегінде нақты және жеке салықтарға жіктеледі. Нақты салықтар салық төлеушілердің мүлкінін (меншігінің) кейбір түрлеріне (үй, жер, кәсіп, ақшалай капитал жөке тх. с) еалынады. Жеке тура салықтар ~ бүл жеке адамдар заң ұйымдардың табыстары мен мүлкіне салынатын салықтар. Нақты салықтардан айырмашылығы жеке салық салу әрбір салық төлеушінің жеке табысы мен мүлкік де, оның қаржы жағдайын да ескереді.

Жанама салықтар - бағаға немесе тарифке үстеме түрінде белгілснген салық төлеушінін кірістері мен мүлкіне тікелей байланысты емес салықтар. Жанама салықтарға қосылған құнға салынатын салық, акциздер жатады. Жанама салықтарға сондай-ақ сыртқы экономикалық қызметтен түсетін түсімдер де (кеден баждары түріндегі, экспортқа және импортқа салынатын салық түріндегі кеден кірістері, ішкі рынокта сатылатын тауарлар бағасы мен олардын фактуралық құнының айырмасы) жатады.

Жанама салықтар мемлекеттің фискалдық мүдделерін білдіреді.

Жанама салықтар салудың мәні салықтың тауар бағасына (немесе қызметтің тарифіне) қосылатындығыңда, кіріктіртіндігінде. Бұл жағдайда салықты тауардың (қызметтің) накты тұтынушысы төлейді, алайда тұтынушы мен мемлекет арасында тікелей байланыс болмайды.

Салықты алатын және оған билік жасайтын органга қарай орталық (жалпымемлекеттік) және жергілікті салықтарды ажыратады.

Пайдалану тәртібіне қарай барлық салықтар жалпы және мақсатты (арнаулы) болып бөлінеді.

Жалпы салықтар тиісті деңгейлердің бюджеттерінде шоғырландырылады және жалпы мемлекеттік қажеттіліктерді қаржыландыруға пайдаланылады. Мақсатты арнаулы) салыктардың нысаналы арналымы болады (мысалы, зейнетақы телемдерін калыптастыру үшін пайдаланылатын әлеуметтік салық.

Объектінің экономикалық белгілері бойынша табыска салынатын салықтар және тұтынуға салынатын салыктар болып ажыратады. Табысқа салынатын салыктар төлеушінін салық салынатын кез келген объектіден алған табыстарынак алынады. Табысқа салынатын салықтар - бұл тауарлар мен кызметтер көрсетуі тутыну кезінде төленетін шығынға салынатын салыктар,

Салық салу обьектілерін есепке алу жіне оларды бағалау тәсілдеріне қарай салық алудың мынадай төрт әдісі колданылады. кадастрлық, салық төлеушінің мағлұмлдамасы бойынша. табысты алу көзінен ұстап қалу, патенттік негізде.

Бірінші жагдайда салықты ееептеу мсн оны алу салық салу объектілерін накты табыстылығын есепке алмай табыстылык (жер салығы, мүлік салығы) нормасын көрсете отырып, олардың тізімдемесі негізінде жүзеге асырылады.

Мағлұмдамада салық төлеушілер табыстың көлемі, қажетті жеңілдіктерді, шегерімдерді көрсетеді және салық сомасын есептеп, төлейді. Олар салыктардың түрлері бойынша салык мағлұмдамасын есепті салық кезеңіне сәйкес тапсырып отырады. Мәселен, корпорациялық табыс салығын, жеке табыс салығын, көлік құралдарына салынатын салықты және жер салы-ғын төлеушілер (арнаулы салық режімін қолданатын заңи түлғаларды қоспағанда) салық органына олар бойынша мағлұмдаманы есепті салық кезеңінен кейінгі жылдың 31-наурызына дейін береді.

Жеке табыс салығы бойынша мағлұмдаманы мынадай салық төлеушілер:

төлем көзінен салық салынбайтын табыстары барлар;

тұрғын үй салу мен осыңдай құрылыс үшін құрлыс материалдарын сатып алуды іске асырғандар;

Қазақстан Республикасының шегінен тыс жерлерден табыстар алатын жеке түлғалар;

Қазақстан Республикасының шегінен тыс жерлердегі шетел банктеріндегі шоттарда ақшасы бар жеке тұлғалар;

Қазақстан Республикасының сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы заңнамалық актілеріне сәйкес мағлұмдама беру жөнінде міндеттеме жүктелген адамдар;

Әскери қызметшілер мен ішкі істер органдарының кызметкерлері жеке табыс салығы бойынша мағлұмдаманы уәкілетті мемлекеттік орган белгілеген тәртіппен ұсынады.

Салық төлеушіден салық мағлүмдамасын табыс етудің белгіленген мерзіміне дейін жазбаша өтініш алған жағдайда уәкілетті мемлекеттік орган салық мағлүмдамасын табыс ету мерзімін екі айдан аспайтын мерзімге ұзартуға қүқылы. Бірақ салық мағлүмдамасыи тапсыру мерзімін өзгертпейді.

Үшінші әдіс бойынша салық төлеуші жүмыс істейтін үйымның, мекеменің бухгалтериясы одан салықты табыс алынған жерде есептеп, ұстайды (төлейді) .

Төртінші әдіспен салық кәсіпкерлік қызметтің сан алуан түрлеріне берілетін патент негізінде төленеді. Патент ~~ арнаулы салық режімін қолдану қщыгын куоландыратын жоне салық сомасының бюджетке төленгендігін растайтын құжат.

Салыктық есептің екі әдісі қолданылады: кассалықық және ееептеу әдісі.

Кассалық әдіске сәйкес табыстар мсн шегерімдер жұмысты орындау қызмет көрссту мүлікті жөнелту мен кірістеу және ол бойынша жасалынған акы төлеу мезетінен бастап есепке алынады.

Есептеу әдісі бойынша табыстар мен шегерімдер ақы төлеудің уақытықа қарамастан жұмысты орындау, қызмет көрсету, тауарларды өткізу және кіріске алу максатымен тиеп жіберу мезетінен бастап есепке алынады, Бұл әдіс салық службалары үшін қөлайлырақ және оны Қазақстанның барлыкқ төлеушілері қолдануға кабылданған Төлеушілер үшін оның кемшілігі - салық төлемдері жеткізілім тіпті уақытында төленбеген жағдайда да аударылуы тиіс, бұл айналым қаражаттарын оқшауландыруға ұрындырады.

Қазақстан Республикасынъщ салык жүйесі сатықтардың, алымдардың және баждардың түрлерін, салық қатынастарын реттейтін кұқыктык нормаларды және салық службасынын органдарын кіріктіреді.

Қазақстан Республикасыкдағы халыктардың, салық сипатындағы алымдардың тізбесі мыналарды кіріктіреді:

1 Салыктар:

1. Корпорациялық табыс салығы.

Жеке табыс салығы.
Қосылған кұнға салынатын салық.
Акциздер.
Жер қойнауынн пайдаланушылардың салықтары мсн арнаулы төлемдері.
Экспортқа шығарылатын шикі мүнайға салынатын рента

7. Әлеуметтік салық.

8. Жер салығы.

9. Көлік құралдарына салынатын салық,

Мүлікке салынатын салық.

Қазақстак Республикасының жасалған келісімшарттары бойынша өнімді бөлу жөніндегі үлесі.

2. Алымдар.

1. Заң тұлғаларды мемлекеттік тіркегені үшін алынатын алым.

2. Жек кәсіпкелерді мемлекеттіктіркегені үшін алынатын алым.

Жылжымайтын мүлікке қүқықтарды және олармен жасалған мөмілелерді мемлекеттік тіркегені үшін алым.
Радиоэлектрондық қүралдарды және жиілігі жоғары қүрыл-ғыларды мемлекеттік тіркегені үшін злым.
Механикалық көлік құралдары мен тіркемелерді мемлекеттік тіркегені үшін алым.

6. Теңіз, өзен кемелері мен шағын көлемді кемелерді
мемлекеттік тіркегені үшін алым.

Азаматтық әуе кемелерін мемлекеттік тіркегені үшін алым.
Дәрілік заттарды мемлекеттік тіркегені үшін алым.

9. Автокөлік құралдарының Қазакстан Республикасынын
аумағы арқылы жүру алымы.

Аукциондардан алынатын алым.
Консулдық алым.

12. Жекелеген кызмет түрлерімен айналысу күқығы үшін
лицензиялық алым.

13. Телевизиялык және радиохабар үйымдарына радиожиілік
спектрін пайдалануға рүқсат бергені үшш алым,

3. Төлемақылар:

1 Жер учаекелерін пайдаланғаны үшін төлемақы

2 Орманды пайяаланғаны үшін төлсмакы.

3 Ерекше корғалатын табиғи аумактарды пайдаланғаны үшін төлемақы.

4 Радиожиілік спектрін пайдаланғаны үшін төлемакы

5 Кеме жүретін су жолдарын пайладанғаны үщін төлемақы

6. Сырткы (көрнекі) жарнаманы орналастыру үшін төлемақы

4. Мемлекеттік баж,

5, Кеден толемдері:
1 Ксден баж

Кеден алымдары,
Алдын ала шешім кабылдағаны үшін төлемақы
Алымдар.

Салық алуды ұйымдастыру

Салық алуды ұйымдастыру салық қатынастарынын элементтерін, яғни салық түрлерінін накты атауларын, сондай-ақ оларды колданудың тәртібі мен әдістерін, іе-қимылынын тәсілдерін кіріктірстін салық механызмін құруға және оның жүмыс істеуіне саяды. Салык механизмінде өзара байланысты элементтерден тұратын арнаулы нұскаулық колданылады. 2. 1 сызбаны қараныз) .

Қазақстан Республикасының казіргі салық жүйесі салықтарды құру мен алудың нақгылы әдістерін анықтайды, салыктын тиіеті элементтері аркылы салық салудык тәртібін белгілейді.

Негізгі салық элементтеріне мыналар жатады; салық субъектісі. салық салынушы; объектісі, салық базасы, салық салудың өлшемі (единицасы), салық заннамасын бұзғаны үшін санкциялар және баскалары.

2. 1. нұсқа Салық механизмінің элементтері

Салық базасы. Салық базасы - салық салу объектісі мен салық салуға байланысты объектінің құндық, заттай немесе өзге де сипаттамалары, олардың негізінде бюджетке төленуге тиіс салыктар және басқа да міндетті төлемдердің сомасы аныкталады.

Салықтың негізгі базасы мсыналар болып табылыды:

табысқа салыиатын салық. Бүған корпорациялық табыс салығы мен жеке табыс салығы жатады;

тауарларға салынатын салықтар. Олар қосылған қүнға салынатын салықтарды, кеден баждарын кіріктіреді;

капиталға салынатын салық. Оған жер салығы, мүлікке салынатын салық және басқалары жатады;

Салық өлшемі - есеп-қисап үшін белгілеген салық объекгісін өлшеу бірлігі (тенге, табыс, айналым, т. б., жердің 1 гектары, тауарды өлшеу бірлігі және басқалары) .

Салық мөлшерлемесі. Салық мөлшерлемесі салық базасының өлшем бірлігіне салық есептеулерінің шамасын білдіреді. Ол салық базасының өлшем бірлігіне пайызбен немесе абсолюттік сомамен белгіленеді.

Салық салу пракгикасыңда мөлшерлемелердің. мынадай түрлерін ажыратады:

тұрақты (берік) салық мәлшерлемесі. Олар табыс көзіне қарамастан салық салу бірлігіне абсолготтік сомада белгіленеді (мысалы, мүнайдың 1 тонасына, газдың 1 текше метріне) ;

үйлесімді салык мәлшерлемесі. Олап салық объектісіне (оның мөлшерін саралауды есепке алмай) бірдей пайыздық қатынаста іс-әрекет етеді;

прогресивті салық мөлшерлемесі. Бұл жағдайда прогресивті салық мөлшерлемесі табыстың артуына қарай өсіп отырады. Нәтижесінде салық төлеуші салықтың үлкен абсолюттік сомасын мөлшерлемелер ең алдымен табысы көп түлғаларға ауыртпалық түсіреді;

регрессивті салық мәлшерлемесі. Олар табыстың өсуіне қарай томендейді және табысы көп түлғаларға тиімді болып келеді, ал табысы аз адамдардың иығына ауыртпалық түсіреді.

Салықкезеңі. Жекелегск -дерге қатысты белгіленген уақыт кезеңі салық кезеңі деп түсініледі, ол аяқталған соң салық базаеы акыкталады және бюджетке төленуге тиісті салықтар мек басқа да міндетті төлемдердің сомасы есептеледі.

Салықпұл -- субъектінің бір объектіден төлейтін салық сомасы.

Саяық жеңілдіктері -~ заңнамаға сәйкес төлеушілерді салықтан

толық немесе ішінара босату. Саяық жеңілдікгеріне мыналар жатады:

салық салынбайтын минимум - салық салудан толық босатылатын салық объектісінің ең аз бөлігі;

табыстың есептелген сомасынан шегерілетін шегерімдер

салық салынатын табыстың қүрамына кіріктірілмейтін сома (мысалы, босату кезіндегі үйгарымды жордемақы, халықтан алына-тын табыс салыгы бойынша өтемақы төлемдерінің сомасы) ;

салық салудың жеке субъектілері мен төлеушілердің санаттары үшін салық мөлшерлемесін темендету.

Салық жеңілдіктеріне сонымен бірге тәлеу мерзімін үзарту жөне салық бойынша бересіні есептеп шыгару да жатады.

Жеңілдік кезеңі -- салықтар бойынша заңмен белгіленген жеңіддіктердің іс-әрекет ететін уақыты.

Салық төлеушілер мен салық органдарының қүқықтары мен міндеттіаіктері - билік пен басқару органдарының салық заңнамасымен реттеледі.

Салықтық бақылау - салық службасы органдарының салық заңнамасының орындалуын, жинақтаушы зейнетақы қорларына міндетті зейнетақы жарнаманының толық және уақтылы аударылуы.

Салықтық бақылау мынадай нысандарда жүзеге асырылады:

салық төлеушілерді тіркеу есебі;

салық салу объектілері мен салық салумен байланысты объектілерді есепке алу;

бюджетке түсетін түсімдерді есепке алу;

қосылған қүнға салынатын саяықты төлеушілерді есепке алу;

салық тексерістері;

коммерцшшық бақылау;

салық төлеушілердің қаржы-шаруашылық кызметінің мониторингі;

фискалдық жады бар бақылау-касса машинарларын қолдану ережелері;

акцизделетін тауарлардың кейбір түрлерін таңбалау және акциздік постьшарды белгілеу;

мемлекет меншігіне айналдырылған мүлікті есепке алу, бағалау және сату тәртібін сақтауды тексеру;

уәкілетті органдарға бақылау жасау.