Жиырмасыншы жылдардағы саяси – әлеуметтік жағдай және қазақ ақпараттық кеңістігінің қалыптасуы

Пән: Журналистика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 87 бет
Таңдаулыға:

КІРІСПЕ . . . 22

І тарау жиырмасыншы жылдардағы саяси - әлеуметтік жағдай және қазақ ақпараттық кеңістігінің қалыптасуы . . . 22

«Ақ жол» газеті жайлы факті мен дерек . . . 22

«Ақ жол» газетінің оқырмандар ортасын ұйыстыруы . . . 22

ІІ тарау «Ақ жол» газетінің ақпараттық кеңістіктегі орны . . . 22

2. 1 «Ақ жол» газетінің дүниеге келуінің алғышарттары . . . 22

2. 2 Басылымның «Қазақ» газетімен рухани сабақтастығы . . . 22

ІІІ тарау «Ақ жол» басылымының өнегелі сабақтары . . . 22

3. 1 «Ақ жол» газетінің шығарушылары мен авторлық құрамы . . . 22

3. 2 Газет көтерген мәселелер, авторлық пікір және жанрлық ерекшеліктер

Қорытынды . . . 22

Пайдаланған деректер тізімі . . . 22

КІРІСПЕ

Қазақ елінің сан ғасырлық тарихи даму биігінен көз тастасақ анық аңғаратынымыз қаншама қиын-қыстау кезеңдер мен тар жол тайғақ кешулердің болғанына қарамастан бөрілі байрақты ұран еткен қазақ ұлтының ерлігі мен елдігі ешқашан жоғалмапты. Қауып пен қатер қатар төніп, қос өкпеден қысқанда алауыздықты сырып тастап, бас біріктіріп, бір жағадан бас, бір жеңнен қол шығарудың тамаша үлгісін де жасай білген екен. Бұл бүгінгі күні өз алдымызға жеке ел болып, тізгін-шылбырымызды қолымызға алғаннан кейін тіпті де анық айқындала түсті.

Өткенінен өнеге алмаған жұрт болашағын болжай алмайды деген қазақта аталы сөз бар. Осынау бабалар ізін салған өткен тарихқа қайталай көз тастағанымызда өткен ғасыр биігінен елі үшін тер төгіп, ұлтын ұлы мұратқа қарай жетектеген зиялыларымыздың газет бетіндегі көкейкесті көсемсөздері менмұндалап шығады. Отаршыл патша тұсында қара шекпенділерге кетіп жатқан жерлер, күн сайын тарылып бара жатқан өрісті ойлап өзге жұрттармен терезені теңестіру жолындағы күресте «Серке», «Қазақстан», «Айқап», «Қазақ», «Сарыарқа», «Ұран», «Бірлік туы» сынды басылымдар өмірге келсе, Кеңес билігі орнағаннан кейін Түркістан Республикасында ұлттық рухқа жебеген «Ақ жол» басылымы болды. Бұл жұмыс міне осы Түркістан Республикасында жарық көрген «Ақ жол» басылымын өзек етіп алмақ.

Зерттеу жұмысының жалпы сипаттамасы. Зерттеу жұмысында кеңестік билік тұсындағы Түркістан автономиясы топырағында туған, 1920 жылдың 7 желтоқсанынан 1926 жылдың сәуіріне дейінгі аралықта басылым көрген партия мен Орталық Атқару Комитетінің органы саналатын «Ақ жол» газетінің ұстанған позициясына жан-жақты аналитикалық талдау жасалады. Тоталитарлық жүйе жағдайында жарық көрген «Ақ жолдың» кеңестік жүйемен қарым-қатынасы, материалдарының мазмұндық және сыни ерекшеліктері, бағыты т. б. барлық ішкі-сыртқы белгілеріне терең тоқтала отырып, «Ақ жол» газетінің ақпараттық кеңістіктегі алар орнына баға беріледі.

Зерттеу жұмысының өзектілігі. Түркістандағы ұлттық элитаның бастамашылығымен 1920-25 жж. ТКП ОК және Түркаткомның баспасөз органы ретінде жарық көрген «Ақ жол» газетіне С. Қожанов, С. Оспанов, Н. Төреқұлов, С. Асфендияров, М. Дулатов, И. Тоқтыбаев, Қ. Күлетов, М. Қайыпназарұлы, С. Сәдуақасов, Ж. Арыстанов, сияқты азаматтар бірі басшы, бірі қосшы болып, басшылық жасады. Бұл аталған азаматтардың бәрі дерлік алаштық идеяның туын көтерген ұлттық элитаның көрнекті өкілдері болатын. Олар өздерінің ұлттық тұтастықты ұлықтағын саяси көзқарастары, дәстүрлы мәдени-рухани құндылықтардан бастау алған қазіргі заманғы ілгершіл дүниетанымы бойынша кеңестік билік жасақтаған партиялық-мемлекеттік номенклатураның өлшеміне сыймайтын еді. Олардың қазақы рухты бойына сіңіріп, жаңа қоғамда ұлттық құндылықтарды таптық құндылықтардан жоғарғы қойған бағыт-бағдары газеттің саяси-идеялық мазмұнын айқындады. Ал, газетте жауапты қызмет істеген М. Дулатовпен бірге Қ. Кемеңгерұлы, Ж. Аймауытов, М. Әуезов, Қ. Қоңыратбаев, Б. Кенжебаев, Әмин Жүсіпов сияқты көптеген ұлтжанды қаламгерлердің тұрақты автор болып қатысуы да газеттің ұлттық өзегін нығайта түскені белгілі. Газет шын мәнінде Түркістандағы алаштық үлгідегі ұлттық элитаны топтастырушы идеялық орталыққа айналды. Осы газет арқылы көрнекті қайраткерлердің көтерген ұлттық идеялары Түркістандағы қалың қазақ бұқарасына жол тартып, қолдау тауып жатты. Түркістандағы ұлттық элитаның бастамашылығымен 1920-25 жж. ТКП ОК және Түркаткомның баспасөз органы ретінде жарық көрген «Ақ жол» газетіне С. Қожанов, С. Оспанов, Н. Төреқұлов, С. Асфендияров, М. Дулатов, И. Тоқтыбаев, Қ. Күлетов, М. Қайыпназарұлы, С. Сәдуақасов, Ж. Арыстанов, Ө. Тұрманжанов сияқты азаматтар бірі басшы, бірі қосшы болып, басшылық жасады. Бұл аталған азаматтардың бәрі дерлік алаштық идеяның туын көтерген ұлттық элитаның көрнекті өкілдері болатын. Олар өздерінің ұлттық тұтастықты ұлықтағын саяси көзқарастары, дәстүрлы мәдени-рухани құндылықтардан бастау алған қазіргі заманғы ілгерішіл дүниетанымы бойынша кеңестік билік жасақтаған партиялық-мемлекеттік номенклатураның өлшеміне сыймайтын еді. Олардың қазақы рухты бойына сіңіріп, жаңа қоғамда ұлттық құндылықтарды таптық құндылықтардан жоғарғы қойған бағыт-бағдары газеттің саяси-идеялық мазмұнын айқындады. Ал, газетте жауапты қызмет істеген М. Дулатовпен бірге Қ. Кемеңгерұлы, Ж. Аймауытов, М. Әуезов, Қ. Қоңыратбаев, Б. Кенжебаев, Әмин Жүсіпов сияқты көптеген ұлтжанды қаламгерлердің тұрақты автор болып қатысуы да газеттің ұлттық өзегін нығайта түскені белгілі. Газет шын мәнінде Түркістандағы алаштық үлгідегі ұлттық элитаны топтастырушы идеялық орталыққа айналды. Осы газет арқылы көрнекті қайраткерлердің көтерген ұлттық идеялары Түркістандағы қалың қазақ бұқарасына жол тартып, қолдау тауып жатты.

Түркістанда «Ақ жол» газетінің халыққа кеңінен танымал болуы оның «Қазақ» газетінің ұлттық бағыттағы идеялық дәстүрін жалғастыруына байланысты деп білеміз. М. Әуезов 1923 жылы 4 ақпанда «Ақ жол» газетінде «Қазақтың еңкейген кәрі, еңбектеген жасына түгелімен ой түсіріп, өлім ұйқысынан оятып, жансыз денесіне қан жүгіртіп, күзгі таңның салқын желіндей ширықтырған, етек жеңін жиғызған «Қазақ» газеті болатын» деп берген бағасын осы ізгі дәстүрлерді кеңестік билік жағдайында жалғастырған «Ақ жол» газетіне де қатысты айтуға болар еді. Төрт жылдан астам шығып тұрған газет таралымының жоғары болуы оның тілінің жатықтығымен ғана емес, газет бетінде көтерген мәселелерінің ұлттық мүддені ұлықтаған өткірлігінен, халықтың көңіліндегіні айтуынан еді.

Осылайша Алаш қозғалысының кеңестік тарихнамасында «Ақ жол» газеті кеңестік билікке тартылған ұлт зиялыларын алаштық қайраткерлермен байланыстыра отырып, ұлтшылдыққа айыптаудың басты дәлелдерінің біріне айналды. И. Сталиннің «Ақ жол» газеті туралы хаты алашордашылардың қызметіне баға беруде тоталитарлық биліктің саяси ұстанымдарын орнықтырды. Хатта негізделген ұстанымдар Алаш қозғалысы тарихнамасының теориялық-әдістемелік негізін салып берді.

Осыған байланысты 1937-1938 жж. үлкен террорға дейінгі кезеңдегі Алаш қозғалысы тарихнамасында ұлт зиялылары М. Атаниязов, Ә. Байділдин, О. Исаев, І. Қабылов, Ғ. Тоғжанов, Ш. Тоқжігітов, Ә. Жанкелдин, С. Сейфуллин, Т. Рысқұлов, Х. Габилуллин, А. Кенжин және т. б. еңбектері мен мерзімдік басылымдарда жарияланған мақалаларының бәрі бірдей сталиндік тәртіптің саяси қысымынан яки арнайы тапсырыспен жазылды деп үзілді-кесілді тұжырым жасау асығыстық болар еді. Аталған авторлардың көпшілігі қазақ қоғамының болашағын коммунистік мұраттармен байланыстырған, таптық-партиялық сенімдегі зиялылардың өкілдері еді. Олардың арасында таптық көзқараспен жазылған, теориялық дайындығы жоғары еңбектермен бірге, осы күресті желеу етіп мансапқұмарлық мақсатпен немесе жеке азаматтық қатынастары бойынша есе қайтаруды көздеген еңбектер де бар екендігі белгілі. Демек, тарихнамалық, деректанулық талдауды қажет ететін бұл деректер Алаш қозғалысының шынайы болмысын қалпына келтіруге септігі тиеді. Ал И. Голощекин бастаған А. К. Богачев, С. Брайнин, О. Исаев, И. Тимофеев, С. Мещеряков, Ғ. Тоғжанов және т. б. партиялық коменклатура өкілдерінің мақалалары мен еңбектері тарихи танымда И. Сталин хатынан кейінгі Алаш қозғалысы туралы ұстанымды орнықтыруға және онан әрі насихаттауға қызмет еткені белгілі.

Бұл себептерге қосымша айтармыз, ХХ ғасырдың алғашқы ширегінде Түркістанның қоғамдық-саяси тарихын ғылыми ойдың тезінен өткізіп, тәуелсіздік идеологиясы талаптарына сай қайта қарау отандық тарихнамадағы олқылықтардың орнын толтырады деп есептейміз.

Зерттеу жұмысының деректік қоры. «Ақ жол» басылымының дүниеге келуінің алғышарттары мен кеңестік жүйеден тыс қалу себертерін, басылымдағы жарияланымдардың факті мен деректік негізін айқындау, газеттегі көтерілген мәселенің қоғамдық-саяси және әлеуметтік астарына үңіліп, жан-жақтылы талдау қажеттілігіне байланысты жинақталған дерек көздерін мағынасына қарай төрт топқа жіктеп қарастыруымызға болады.

Зерттеу жұмысының дерек көздерінің бірінші тобын тоталитарлық жүйе кезінде Кеңестер Одағының қоғамдық-саяси өмірінде негізгі роль атқарған кеңестік большевиктік партияның құжаттары құрайды.

Деректердің екінші тобын партия жетекшілерінің, сондай-ақ сол кезеңде мемлекеттік саясатты жүргізіп отырған идеологтардың, мемлекет басшыларының сөйлеген сөздері мен еңбектері құрайды.

Деректердің үшінші тобын Кеңестер Одағындағы бірнеше пленумдардарда, коммунистік интернационалдың конгресінде талқылаған мәселелері, жасаған баяндамалары, яғни коминтерн құжаттары құрайды.

Деректердің төртінші тобын қоғам қайраткелері мен зиялы қауым өкілдерінің түрлі баспасөздерде жариялаған еңбектері мен мақалалары құрайды.

Тақырыптың зерттелу деңгейі.
Көпұлтты Түркістан жағдайында қалыпты көрінген топшылдық күрес Қазақстандағы Голощекин-Қожанов тартысында ашық саяси айыптау нысанына айналды. С. Қожанов 1927 ж. Өлкелік Комитетке Ежов пен Ненайшвилидің «басшылық ықпалы негізінен топаралық қатынастарды есепке алу, топтардың арасалмағын теңестіріп отыру саясатына құрылды. Ал мен топтарға заңды сипат беруге қарсы тұрдым» деп жазды. Топшылдық тартысқа партия органдарының қоғамдық-саяси сипат беруі мемлекеттік билік тізгінін ұлт өкілдерінің қолына ұстатпауға қызмет жасады. Осы мәселенің ушығып кеткендігі соншалықты С. Қожанов 1924 ж. қазанында Сталинге « . . . Қырғызстандағы партия-совет кадрларының одан әрі ыдырауын тоқтату және тоқырау ахуалынан суықтыру үшін ең алдымен РК(б) П Орталық Комитетінің өзінің тікелей басшылық жасауымен табанды партиялық режим орнату керек» деп жазуға мәжбүр болды. Ұлттық элитаның саяси-идеялық тұтастығына Түркістан қоғамында қағылған сына біртұтас қазақ мемлекеттілігі жағдайында ресми биліктің қолдауымен қауіпті саяси алауыздыққа ұласты.
Әлихан Бөкейхановтың саяси элитаны ұлттық идея төңірегіне топтастырудағы қызметі ерекше. Ақпан буржуазиялық төңкерісін Минск қаласында қарсы алған Ә. Бөкейханов бастаған бір топ ұлт зиялылары қазақ даласына жолдаған жеделхаттың ұлт-азаттық қозғалысқа бағыт сілтеген маңызы үлкен болды: біріншіден, жеделхат жолданған тұлғалар мен жеделхатты жолдағандардың тізімі сол кездегі жаңа қалыптасып келе жатқан ұлттық элита өкілдерінің жеке құрамын нақтылауға көмектеседі; екіншіден, жеделхат мазмұнында көтерілген идеялар ұлт-азаттық қозғалысының саяси тұғырнамасын айқындап, ұлттық элита қызметінде басшылыққа алынды.

Ә. Бөкейхановтың мүдделестер тобын құрып, қатардағы көп міндеттерден ең бастысын ажыратып алатын көсемге тән саяси көрегендігіне сай Әлихан - Нәзір қатынасына ерекше назар аударуға болады. Олардың Минск қаласында түйіскен тағдыры саяси ынтымақтастыққа ұласты. Кеңестік биліктің жоғары лауазымдарында болған Н. Төреқұлов Шығыс халықтарының Орталық баспасында өз ұстазын материалдық тұрғыда қолдап, саяси қамқорлыққа алған.
Жеделхатқа қол қоюшылар Мырзағазы Есболов, Міржақып Дулатовтардың саяси және шығармашылық қызметі Түркістанмен тығыз байланыста дамыды. М. Дулатовтың «Ақ жол» газетіндегі «Қазақ зиялылары» мақаласы ұлтшылдық ұғымына дұрыс түсіндірме жасап, оны саяси айыптаудан аршалауға қызмет етті. «Біздің қазір ортақшыл болып отырғандар кімдер? Мұнан кейін де болса бола алатындар кімдер? …бізден қазір шын коммунист болдым деп отырғандар (өтірік коммунистерді айтпаймын) - кешегі ұлтшылдар. Мұнан кейін де шын коммунист болуға жарайтындар - тағы да сол бұрынғы ұлтшылдар. Үшіншісі - қазіргі жаңа талап жас буын» деген М. Дулатов элитаға қойылатын ең басты талап ретінде ұлтжандылықты атайды. Т. Рысқұлов «Дулатов партияға бұрынғы идеялық қырғыз ұлтшылдарымен (яғни өзі сияқтылармен) ынтымақтасуды, ал бұрын идеялық тұрғыда ұлтшыл болмаған қырғыз коммунистерін авантюристер ретінде партия қатарынан тазартуды ұсынады» деген айып тағады. Ұлт элитасының өз арасында ұлтшылдыққа қатысты осындай көзқарас алшақтығы орын алды.

Ұлттық мүддені ұлықтаған «Ақ жолдықтар» мен И. Сталинге жүгінген большевик- биұлтшылдар түрінде ұлттық элитаның арасына түскен терең саяси, рухани жік қоғам дамуымен бірге алшақтай түсті. Кеңестік тоталитарлық жүйе осы теке-тіресте ұлтшылдарды большевик-биұлтшылдарға жеңіп бергендей болғанымен 30 жылдардың соңында олардың өзі де сталиндік қанды қасаптың құрбаны болды. Осыған байланысты «Ұтқан кім, ұтылған кім?» деген сұрақ туындайды. Біздің пікіріміз, саяси жүйенің ойынына айналған бұл пайдасыз, берекесіз тартыста ұтқан ешкім жоқ. Бәрі де ұтылушылар болды. Ең басты ұтылушы - қазақ ұлты еді, өйткені оның тәуелсіздігі көп жылға кейінге шегерілді.

Түркістан ұлттық элитасының жеке құрамындағы М. Жұмабаевтың шығармалары түркі халықтарын саяси бірлікке үндеген өршіл рухымен, ұлт зиялыларының көкейіндегі арман-мұратты дөп басуымен құнды еді. С. Қожанов, Х. Досмұхамедовтердің риясыз қамқорлығына бөленген М. Жұмабаев өз шығармалары арқылы олардың өзіне артқан сенімін ақтай алды.

Түркістандағы шығармашалық элитаның өкілдері Ғазымбек Бірімжанов, Қошке Кемеңгерұлы ұлт мүддесіне қызмет жасауды басты парыз санаған. Ұлттық шығармашылық элитаның ең жас буын өкілдері Бейсенбай Кенжебаев, Өтебай Тұрманжанов, Әуелбек Қоңыратбаевтардың М. Дулатов, М. Жұмабаев, Қ. Кемеңгеров, Ж. Аймауытов, М. Әуезовтермен қызметтес, пікірлес болуы ұлтқа қызмет жасаудың өнегесіне айналған азаматтық және шығармашылық тұлғаларының қалыптасуына шешуші ықпал жасады. 1922 ж. соңында Ташкент қаласында қазақ ғалымдары мен қаламгерлерінің бастамашылығымен құрылған «Талап» қауымдастығы ұлттық мәдени, рухани дамудың бағыттарын айқындауда орасан зор қызмет атқарды. 1916 ж. 26 қарашасынан 1917 ж. мамырына дейінгі аралықта Ташкентте К. Төгісовтің құрылтайшылығымен жарық көрген «Алаш» газеті демократиялық бағыттағы басылымдардың алғашқысы болды. М. Шоқайдың басшылығымен 1917 ж. тамызынан бастап жарық көрген «Бірлік туы» газеті Түркістан ұлт-азаттық қозғалысының жаршысына айналды. М. Шоқай, Қ. Болғанбаев, С. Қожанов редакторлық жасаған газет «Шурои Исламияның» ұлт-азаттық күресте ұстанған бағыттарын халыққа жеткізіп, большевиктік билікті әшкерелейтін өткір саяси мақалаларымен халықтың көңілінен шықты.

Түркістандық қазақ элитасының ұлттық ұйытқысы болған “Ақ жол” газеті 1920-25 жж. ТКП ОК және Түркаткомның баспасөз органы ретінде жарық көрді. С. Қожанов, М. Дулатов, Ғ. Бірімжанов және т. б. көрнекті ұлт зиялылары редакторлық жасаған газет арқылы халықтың ортасынан шыққан көрнекті қайраткерлердің көтерген идеялары қазақ бұқарасына жол тауып жатты.
Ұлттық элитаның саяси көзқарасында түркістандық бірлік пен ұлттық дербестену идеясы жолайрық мәселеге айналды. Түркістандық атауымен саяси және этникалық бірлікке топтасу орыс басқыншылығынан ұлттың аман қалуының бірден бір жолы деп қабылданды. Содан да төңкеріске дейінгі ұлттық элитаның көрнекті өкілдері М. Бехбуди, М. Шоқай, А. Фитрат, кейін большевиктік идеяларға берілген Т. Рысқұлов пен Ф. Хожаевтар да өздерінің саяси қызметтерінде түркістандық бірлікті басты мақсат етті. Оның үстіне ХХ ғ. алғашқы ширегінде Ресей империализмі мен большевиктік доктринаның қоғамдық өмірді модернизациялау және басқа да өктем саясаты қалыптастырған ахуал Орталық Азия мұсылмандарының біртұтас ұлт болып ұйысуына біршама қолайлы жағдай туғызғандай еді. Дегенмен Ә. Бөкейханов, Н. Төреқұлов, С. Қожанов, М. Дулатов түркілік бірлік идеясының негізділігіне күмән білдіреді. Жаңа жағдайда түркістандық саяси элитаның этникалық дербестікке ұмтылуы, сонымен бірге этногенез үдерісінің шарттары модернизация жетістіктеріне ұласып, өлкедегі ұлттық даралануды жеделдете түсті.

«Түркістандық» деген жалпы атаумен біріккен түркі халықтарының ұлттық даралану үдерісін кеңес өкіметінің межелеу саясаты аяқтады. Жасанды жолмен біріктірілген «түркістандықтардың» жеке ұлттарға бөлінуі болмай қоймайтын тарихи ақиқат болатын. Т. Рысқұловтың Түрік Кеңестік Социалистік Республикасын құру жөніндегі идеялары мен практикалық іс-әрекеттері белгілі бір мақсаттарда өзін ақтағанымен саяси конъюнктурадан өзге үлкен тарихи жүк көтере алмады. Өйткені түркілік бірлікті саяси-экономикалық тұрғыда кеңестік мемлекеттік жүйе құрылымына кіріктіретін оңтайлы практикалық тетік жасалмады. С. Қожановтың бұрынғы қалыптасқан дәстүрлі байланыстарды дамыта отырып, ұлттық-территориялық тұрғыда межелей отырып, Орта Азия мемлекеттерінің саяси федерациясын құру жөніндегі ұсынысы нақты өмір шындығын танытқанымен кеңестік билік мәселені өз мүддесіне сай шешті.
Қорытынды бөлімде зерттеу жұмысы бойынша жасалған негізгі ой-пікірлер мен қорытындылар және ұсыныстар тұжырымдалды.
Зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеттері. Зерттеу жұмысының алдына «Ақ жол» басылымы мен өзгеде большевиктік биліктік газеттерді салыстырмалы талдау жасай отырып, тоталитарлық қоғам туралы өзіндік пікір қалыптастыру, «Ақ жолдың» ұлттық бағытты ұстанғанын айғақтау мақсаты қойылды. Осыған орай бірнеше міндеттер туындайды:

- Жиырмасыншы жылдардағы Түркістандағы саяси - әлеуметтік жағдай және қазақ ақпараттық кеңістігінің қалыптасуына жан-жақты аналитикалық талдау жасау;

- Кеңестік жүйедегі қазақ баспасөз құралдарының көтерген тақырыптары мен қолдаған бағыт-бағдарларына, негізгі міндет нысандарына ғылыми сараптама жасау;

-Кеңестер Одағында қалыптасқан әкімшілік-әміршілдік аппараттың қалыптасуына өзіндік баға беру;

- «Ақ жол» басылмын басқа басылымдармен салыстыру, обективті шындықты ашып көрсету;

- Жалпы «Ақ жол» басылымы жарияланымдарына, мазмұндық, көзқарастық ерекшеліктеріне жан-жақты талдау жасау арқылы газеттің кеңестік жүйеден тыс қалу себептерін белгілеу;

- Сталиндік тоталитарлық мемлекеттердің саясаты және оның іске асыру тактикалары мен тәжірибелеріне ғылыми талдау жасау;

Зерттеу жұмысының хронологиялық және территориялық шеңбері. Зерттеу жұмысының нысаны Түркістан автономиясы аумағында жарық көрген «Ақ жол» басылымы болғандықтан зерттеу жұмысының территориялық шеңбері осы Түркістан автономиясын қамтыса, хронологиялық шеңбері аталмыш автономиядағы кеңестік жүйе орнаған алғашқы кезеңді, яғни ХХ ғасырдың 20-26 жылдар аралығын қамтиды.

Зерттеу жұмысының нысаны. Қазақ топырағында кеңестік жүйенің орнап, кеңестік идеологияның насихатталуы мен халық арасына тамыр жайған алаштық идеологияның теке-тіресі, «Ақ жол» басылымының осы иедеологиялық қарама-қайшылықтағы қуаттаған көзқарасына баға беру, оны бүгінгі күн талабына сай қайта қарау.

Зерттеу жұмысының пәні. Патшалық билік тақтан тайып, Уақытша үкімет пен Түркістан автономиясын құлатқан кеңестік биліктің өз саясатын жергілікті жерлерде жүргізудегі ұстанатын ерекшеліктері, бұл ерекшеліктердің баспасөзде көрініс табуы, партияның орган газеті саналатын «Ақ жол» басылымыгның ұстанған бағыт-бағдары, оның тағдырын, басылымда жарық көрген материалдарды нақты қоғамдық шындық зерттеу жұмысы барысында ашып жазу.

Зерттеу жұмысының теориялық және методологиялық негізі. Зерттеу жұмысының теориялық-методологиялық негізін қалыптастыруда журналистика, тарих, халықаралық қатынастар, саясаттану ғылымдары саласындағы жетекші ғалымдардың, қоғам және мемлекет қайраткерлерінің саясат, оның принциптері мен теориясы, тарихы туралы жазған еңбектері қолданыс тапты. Тарихи оқиғалар мен құбылыстарды диалектикалық материалистік тұрғыдан қарастыруда тарихи қағидалар мен объективті көзқарастар пайдаланылды. Іргелі еңбектер мен зерттеулерді, деректерді ғылыми тұрғыда сараптауда нақты - тарихи-салыстырмалы, сыннан өткізу, талдау, жинақтау және қорыту әдістері қолданылды. Мұның өзі алынған ақпараттардың толықтығы мен шынайылық деңгейін анықтауға көмектеседі.

Зерттеудің методологиялық негізін объективтілік, тарихилық, жүйелілік сынды ғылыми танымның маңызды принциптері құрайды.

Зерттеу жұмысының ғылыми жаңалығы. Магистрлік зерттеу жұмысы барысында кеңес одағының шылауындағы Түркістан автономиясының орталығы Ташкент қалсында жарық көрген партиялық орган «Ақ жол» басылымының жарық көру алғышарттары мен қалыптасу барысына кешенді түрде салыстырмалы ғылыми талдау жасалынды. Екіншіден, осы «Ақ жол» газетінің қоғамдық өмірдегі алар орны мен маңызына, оның қайшылықты даму сипатына арнайы тоқталып, жан-жақты аналитикалық сараптама жасалынды. Үшіншіден, «Ақ жол» басылымы арқылы кеңестер Одағында қалыптасқан әкімшілік-әміршілдік аппараттың жүйесіне өзіндік сыни баға берілді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.