XVII-XIX ғғ. аралығындағы Ресей империясы

І. Кіріспе
ІІ. Негізгі бөлімі
1. Иван Грозный билігі. Бұлыңғыр кезең. Романдықтар әулетінің билік басына келуі (1533.1682)
2.Ресейдің ішкі және халықаралық жағдайы.
3. Ресей империясының құрылуы және аймағының кеңеюі (1682.1796)
4. Ресей ХІХ ғасырдың бірінші жартысынды (1796.1856)
5. ХІХ ғасырдың ІІ ширегіндегі Ресей (1856.1892)
6. Ресей империясының сыртқы саяси бағыттарын зерттеуде жаңа ұстанымдарды қолдануы
III.Қорытынды
ІҮ. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Ресей империясы Қазақ энциклопедиясы, көне орыс тілі Россійская Имперія, Всея Руси империя - 1721 жылдың 22 қазанынан 1917 жылғы ақпан төңкерісіне дейін болған мемлекет.
Орыс мемлекетінің отарлық саясаты нәтижесінде құрылған. Петр І 1721 ж. Ресейді империя деп жариялады. XVIII — XIX ғасырларда Ресей империясының құрамына Балтық бойы, Украина, Белоруссия, Польшаның шығыс бөлігі, Бессарабия, Солтүстік Кавказ, Финляндия, Сыртқы Кавказ, Орталық Азия аумақтары күшпен енгізілді. Ресейимпериясы XVIII ғасырдың 2-ширегінен бастап қазақ жерін отарлауға кірісті.
XIX ғ-дың соңына қарай Ресей империясының жерінің аумағы 22,4 млн км², тұрғындары 1897 жылғы санақ бойынша 128,2 млн. (оның 43%-ы орыстар) болды.
Ресей империясы XX ғасырда 81 губерниядан және 20 облыстан тұрды. Губерниялар мен облыстардың бірқатары ген.-губернаторлықтарға біріктірілді. Бұхар хандығы және Хиуа хандығы Ресей империясының вассалдары болды. 1914 ж. Уранхай өлкесі Ресейимпериясының протекторатына айналды. Ресей империясы монархиялық мемлекет болып, онда Романовтар әулеті билік жүргізді. Мемлекеттік тілі орыс тілі, діні христиан дінінің провославия тармағы болды. Патша өкіметі Ресей империясындағы орыс емес халықтарды рухани тұрғыда отарлауға, шоқындыруға ерекше мән берді.
Ақпан революциясы нәтижесінде Ресей империясы құлап, орнына Кеңес өкіметі орнады.

1. Сулейменов Б.С., Басин В.Я. Казахстан в составе Росии в XVIII – начале ХХ века. - Алма-Ата: «Наука» КазССР, 1981. – С. 247.
2. Масанов Н.Э. и др. История Казахстана: народы и культуры.– Алматы: Дайк-Пресс, 2001. – 608с. + вкл.28 с.
3. Жиренчин К. А. Политическое развитие Казахстана в XIX начале XX веков.- Алматы. 1996.
4. Левшин А. Описание киргиз-казачьих или киргиз-кайсацких орд и степей. – Алматы: Санат,1996. – 656 б.
5. Әбуев Қ. Қазақстан: тарих және тағылым. – Астана: Елорда, 2006. – 320 бет.
6. Валиханов Ч.Ч., Собр.соч. - Т.І. – С.430.
7. Басин В.Я. Россия и Казахские ханства в ХVІ-ХVІІІ в. - Алматы, 1971

Пән: Жалпы тарих
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 15 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:
І. Кіріспе
ІІ. Негізгі бөлімі
1. Иван Грозный билігі. Бұлыңғыр кезең. Романдықтар әулетінің билік басына келуі (1533-1682)
2.Ресейдің ішкі және халықаралық жағдайы.
3. Ресей империясының құрылуы және аймағының кеңеюі (1682-1796)
4. Ресей ХІХ ғасырдың бірінші жартысынды (1796-1856)
5. ХІХ ғасырдың ІІ ширегіндегі Ресей (1856-1892)
6. Ресей империясының сыртқы саяси бағыттарын зерттеуде жаңа ұстанымдарды қолдануы
III.Қорытынды
ІҮ. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Кіріспе

Ресей империясы Қазақ энциклопедиясы, көне орыс тілі Россійская Имперія, Всея Руси империя - 1721 жылдың 22 қазанынан 1917 жылғы ақпан төңкерісіне дейін болған мемлекет.
Орыс мемлекетінің отарлық саясаты нәтижесінде құрылған. Петр І 1721 ж. Ресейді империя деп жариялады. XVIII -- XIX ғасырларда Ресей империясының құрамына Балтық бойы, Украина, Белоруссия, Польшаның шығыс бөлігі, Бессарабия, Солтүстік Кавказ, Финляндия, Сыртқы Кавказ, Орталық Азия аумақтары күшпен енгізілді. Ресейимпериясы XVIII ғасырдың 2-ширегінен бастап қазақ жерін отарлауға кірісті.
XIX ғ-дың соңына қарай Ресей империясының жерінің аумағы 22,4 млн км², тұрғындары 1897 жылғы санақ бойынша 128,2 млн. (оның 43%-ы орыстар) болды.
Ресей империясы XX ғасырда 81 губерниядан және 20 облыстан тұрды. Губерниялар мен облыстардың бірқатары ген.-губернаторлықтарға біріктірілді. Бұхар хандығы және Хиуа хандығы Ресей империясының вассалдары болды. 1914 ж. Уранхай өлкесі Ресейимпериясының протекторатына айналды. Ресей империясы монархиялық мемлекет болып, онда Романовтар әулеті билік жүргізді. Мемлекеттік тілі орыс тілі, діні христиан дінінің провославия тармағы болды. Патша өкіметі Ресей империясындағы орыс емес халықтарды рухани тұрғыда отарлауға, шоқындыруға ерекше мән берді.
Ақпан революциясы нәтижесінде Ресей империясы құлап, орнына Кеңес өкіметі орнады.

Иван Грозный билігі. Бұлыңғыр кезең. Романдықтар әулетінің билік басына келуі (1533-1682)

Иван ІҮ Грозный тұсында, ең алғаш болып патша титулын иеленуші, Мәскеу мемлекетінің құрамына Қазан және Астрахан хандықтарын біріктіру арқылы Ресейді көпұлтты мемлекет етті. Боярлар вотчиниктардан помещиктерге айналды. Мемлекеттің басты мақсаты ретінде - моңғол-татар шапқыншылығы, Литва, Польша басқыншылықтары кезінде айырылған жерлерді қайтару және оңтүстікте көшпелі тайпалардан қорғану болды. Бұл поместиялық жүйенің дамуына ықпал етіп, дворяндық атты әскер жасақталды. Сондай-ақ отты қарумен қаруланған атқыштық әске жасақталды. Мемлекеттік маңызды мәселелерді шешуге арнайы бүкіл сословиелік Земдік Жиналыстар шақырылды.
ХҮІ-ХҮІІ ғасырлардың орта шенінде Крепостниктік құқық қалыптасты.
1558-1583 жылдары Ресей Литвамен Балтық теңізіне шығу үшін Ливондық соғысты жүргізіп, сәтсіздікпен аяқталған болатын. Дон, Терека және Орал өзендері бойында бірте-бірте казак ауылдары пайда болып, 1570 жылы Дон казак әскері, 1571 жылы Орал казак әскері, 1577 жылы Тер казак әскері құрылған болатын. 1581 жылы казак атаманы Ермак жорығымен Сібір жерлері игеріледі.
Оңтүстік орыс иеліктері ХҮІ және ХҮІІ ғасырларда көшпелі тайпалар мен қырым татарларының шабуылдауында боды.
ХҮІІ ғасыр басынан Ресейде Бұлыңғырлық кезеңі басталады. Ол жалпыхалықтық күш біріктіру шақырылып, польша интервенттерін талқандап Собор шешімімен Романовтар әулеті билік басына келді(1613 жылдың 21 ақпаны).
Романовтар әулетінің алғашқы өкілі Михаил Федорович тұсында казактар Шығыс Сібірді игеріп, Тынық мұхитына жол ашылды. ХҮІІ ғасырдың орта шеніне қарай орыс елдімекендері Приамур, Охот теңізі жағалауларында, Чукоткада пайда болды. 1654 жылы Украина автономды құқықты мемлекет ретіндке Ресей мемлекеті құрамына енді. Алексей Михайлович тұсында капиталистік қатынастар, сауда дамыған Еуропаның ықпал ете бастауы байқалды.
Әлемде коллонияларды иемденіп үлгерген батыс елдерінің технологиялық, әскери салада артықшылығы байқалды. Ресей бұл сәтте теңіз сауда жолына шығу, әскер мен басқарудың жаңа формасын ойлап табу қажет болды.

Ресейдің ішкі және халықаралық жағдайы

XVII ғасыр адамзат тарихында феодалдық қоғамның соңғы кезеңі ретінде және капиталистік қатынастың қалыптаса бастауымен белгілі. XVII ғасыр Еуропа елдеріне айтарлықтай жаңа өзгерістер әкелді. XVII ғасырдың 40-жылдарындағы ағылшын буржуазиялық революциясы нәтижесінде тарихта жаңа заман кезеңі дүниеге келді. Еуропа елдерінде капиталистік қатынас жедел қарқынмен дами бастады. Ұлы географиялық жаңалықтар кезеңі жаңа жерлерді игеріп, рыноктың кеңеюіне жол салды. Еуропа елдері - Ұлыбритания, Голландия өндірісті елдерге айналды. Испания мен Португалия жаңа отарлық иеліктерді бағындырды. Сөйтіп, сауда буржуазиясы біртіндеп өндірістік буржуазияға айнала бастады. Әлеуметтік салада Еуропа елдерінде жұмысшы табы қалыптасты. Саяси тұрғыдан монархиялық үстемдік әлсіреп, абсолюттік монархия мен конституциялық монархия күшейді. Жаңа тап - буржуазия өздерінің саяси биліғін нығайтуға көшті. XVII ғасырда Ресей Еуропа елдерінен оқшаулау болса да, Ресей патшасы Алексей Михайлович Романов революциялық өзгерістерден қорқып, Ресей монархиясын сақтап калу үшін Еуропа елдеріндегі монархтармен одак жасауға, күш біріктіруге тырысты. XVI ғасырдың соңы мен XVII ғасырдың басы Ресей тарихында ең бір күрделі кезең болды. Ресей патшасы IV Иван өлгеннен кейін дүрбелең кезең басталды. Дегенмен, осыншама қиындыққа қарамастан Ресей патшасы жаңа жер арқылы империяның жер көлемін кеңейтті. Сібірдің жаңа жерлерін ашып, Тынық мұхит жағалауына шықты. XVII ғасырдың аяғында Камчаткаға жетіп, жаңа жерлерді игеруге көшті. XVI ғасырдың соңында Ресейдің жер көлемі 430 мың шаршы шақырым болса, XVII ғасырдың соңында 5,4 млн шаршы шақырым, яғни 12,5 есе өсті. XVII ғасырда Ресей жері тағы да кеңейіп, 1654 жылы Украина жері Ресейге қосылды. Украинаның оңтүстік жерін Речь Посполитадан (Польша) қорғау үшін шекарасын бекітті. Жаңа жерлерді қорғау максатымен Ресей империясы казактарды қоныстандырып, орыс тәртібін орнатты. XVII ғасырдың басында Дон өзенінің, Қазакстанның батысындағы Жайық өзенінің бойына казактарды әкеліп орналастырды. Олар өздерін Жайық казактары немесе Орал казактары деп атады. XVII ғасырда Ресей әлеуметтік-экономикалық дамуында сословиелік топтарға бөлініп, сословиелік монархияға айналды. Ресей қоғамын 3 әлеуметтік топты құрады. Бірінші - билік басындағылар, екіншісі - сауда-өнеркәсіп қызметкерлері, үшіншісі - шаруалар.Жоғарғы топқа - Мәскеу ұлы кінәзі, сарай қызметкерлері, яғни патша сарайындағы адамдар, бояр аристократтары;екінші топқа саудагерлер мен қолөнершілер, өскерилер, қазына ағаш шеберлері мен ұсталар жатты. Әлеуметтік топтар арасындағы бақталастық, билік үшін күрес XVII ғасырда Ресейде дүрбелең кезеңдер тудырды. Бұл кезең 1584-1613 жылдарға дейін созылды.

Ресей империясының құрылуы және аймағының кеңеюі (1682-1796)

Петр І елдің ішкі және сыртқы саясатына радикалды жаңа өзгерістер жасады. 1700-1721 жылдар арлығында өткен Солтүстік соғыс нәтижесінде қуатты швд армиясы талқандалып, ХҮІ ғасырда айырылған жерлер қайтарылды.
Осы соғыстағы жеңістен кейін Сенат ұсынысымен 1721 жылдың 22 қазанында Петр І қабылдауымен Жалпыресейлік император титулы белгіленді. Осы кезден ақпан төңкерісіне дейін бұл титул жалғасып келді:
Пётр I Алексеевич 1721 -- 1725 ж
Екатерина I Алексеевна 1725 -- 1727 ж
Пётр II Алексеевич 1727 -- 1730 ж
Анна Иоанновна 1730 -- 1740 ж
Иван VI Антонович 1740 -- 1741 ж
Елизавета Петровна 1741 -- 1761 ж
Пётр III Фёдорович 1761 -- 1762 ж
Екатерина II Алексеевна 1762 -- 1796 ж
Павел I Петрович 1796 -- 1801 ж
Александр I Павлович 1801 -- 1825 ж
Николай I Павлович 1825 -- 1855 ж
Александр II Николаевич 1855 -- 1881 ж
Александр III Александрович 1881 -- 1894 ж
Николай II Александрович 1894 -- 1917 ж
Нева жағасына жаңа портты қала Санкт-Петербург бой көтерген болатын.1712 жылы Ресей астанасы осы қалаға көшірілді.
Петр І реформалары әскерді, басқару саласын, білім жүйесін модернизациялады. Ресейде басшылығы император болатын абсолюттік монархия орнатылды. Императорға тіпті шіркеу де бағынышты болды. Боярлар өз еркіндіктерін толық жоғалтып, дворяндарға айналды. Петр І қайтыс болғаннан ейін двор төңкерістерінің дәуірі басталды.
Елизавета Петровна тұсында билік тұрақтанды. Мәскеу университеті құрылды. Орыс әскерлері Жетіжылдық соғыста (1756-1763) Пруссиялықтарға қарсы сәтті күресті. Ұлы Екатерина тұсында Ресей Түркиямен Қара теңізге шығуға күрес жүргізді. Ең алғаш қағаз ақша қолданысқа енді(ассигнация). Американы игеру басталды.

Ресей ХІХ ғасырдың бірінші жартысынды (1796-1856)

ХҮІІІ ғасырда Ресей Францияға қарсы одаққа кіріп, Наполеон соғыстарына қатысты. Еуропадағы одақтастары жеңілгеннен кейін 1812 жылғы Отан соғысы басталды. Наполеонның мәскеуді алғанына қарамастан соғыс оның жартымиллиондық әскерінің жеңілуімен аяқталды.
1813 жылы Ресей Француз ықпалындағы Германия жерлерін босатып, Парижге кіреді.
Соғыстан кейін Ресейге көтеріліс идеялары ене бастады. Нәтижесінде 1825 жылы декабристердің көтеріліс жасауға деген әрекетімен аяқталды. Көтерілістен шошынған Николай І бүкіл билікті өз қоластына топтастырып, елдің саяси, экономикалық мәдени өмірлерін бақылауға алады.
1853-1856 жылдар аралығында өткен Қырым соғысында Ресей өзінен әскери-техникалық жағынан жоғары батыс елдерінен жеңіліс табады.

ХІХ ғасырдың ІІ ширегіндегі Ресей (1856-1892)

Александр ІІ тұсында Ресейде крепостниктік прво жойылады. 1860-1870 жылдары елді модернизациялау мақстында реформалар жүргізілді.
Осы кезеңде түрік езгісінен оңтүстік слваяндарды құтқару, жаңа жерлерді иемдену сияқты мақсаттармен 1877-1878 жылдары Түрктермен соғыс жүргізді. Нәтижесінде түрік езгісінен Болгария, Сербия, Черногория мемлекеттері босатылды.
Билік басына келген Алесандр ІІІ самодержавиелік билікті одан әрі тереңдетті. Радикалдар репрессияға ұшырап, революцияға қатыстылар өлім жазасына кесілді.
Халықаралық қатынастарда Александар ІІІ даулы мәселелерді бейбіт жолмен шешуге ұмтылды. Мәселен Гаагтағы келісім, Ұлыбританиямен жақындасу(1887), Франциямен жақындасу(1893). Осы арқылы оны Еуропада "бітімгер" деген атпен танитын болды.

Ресей империясының сыртқы саяси бағыттарын зерттеуде жаңа ұстанымдарды қолдануы

Ресей макрожүйесінде Қазақстанның алатын орны ерекше. Оның айрықша қаралуы кезеңдік және географиялық факторларға байланысты. Зерттеушілер империялық көлемдегі ұлыдержавалық ортақ саясат болмағанына тоқталады. Сонымен қатар, биліктің орыстандыру, ассимиляциялық және синхрондық немесе асинхрондық отарлауы саясатында арнайы жүйелілік сақталмады. Оның басты айғағы ретінде Ресей империясының Қазақстанда жүргізген институцианалды басқару, қоғамдық саясатына қатысты көзқарастарды қарастыруға болады. Жоғарыда айтылған пікірді нақты қандай методологиялық ұстаным аясында тарихи талдау жасауға болады? А.Каппелердің зерттеулерінде осы мәселеге қатысты көптеген мемлекет тарихшыларының пікірлеріне баға берілген. Автордың осы мәселеге қатысты пікірінде Болашақта империя тарихын зерттеуде аймақтық ұстанымның инновациялық маңызы арта түседі. Түрлі кеңістіктегі полиэтникалық империялардың мәнін зерттеуде ұлттық-мемлекеттік дәстүрлі этноцентризмнен шығу мүмкіндігін аламыз. Ұлттық тарихтан ерекшелігі, мұнда этникалық және ұлттық фактор алғашқы ретінде қарастырылмайды, діни және түрлі этникалық топтың бейбіт өмір сүруі этникалық конфликтпен қатар қарастырылады. Басты бағыттардың ауысуы Ресей тарихына қатысты қалыптасқан дәстүрлі орталықтық көзқарастың өзін тоздырғанын байқатады
Империялық саясатты түсіндірудегі аймақтық ұстанымның жақтаушыларының бірі - Ресей тарихшысы А.В.Ремнев . Ол аймақтық тарихты ол жердің халықтарының тарихымен алмастыруға болмайды, аймақтық әлеуметтік-мәдени орта, экономикалық және саяси-әкімшілік жүйе тұрғысынан қарастыру қажет деп пайымдайды.
Тарихнамада қалыптасқан жаңа бағыт аймақтық ұстанымға кәсіби тарихшылар арасында күмәнмен қарайды, оның басты себебі нақты тұжырымның анықталмауында болып отыр. Тіптен аймақ түсінігі анықталмаған, түрлі территориялық ауқымға қатысты қолданылуында болып отыр. Аймақ түсінігі бір мемлекетке қатысты немесе түрлі мемлекетке қарасты аймақта кетеді.
Ресей империясының Қазақстанды отарлау тарихы түрлі ұстанымдар тұрғысынан зерттеліп келеді. Алайда, Қазақстанның оңтүстігін осы аймақтық ұстаным тұрғысынан қарау қазіргі уақытта маңызды болып табылады.
Патшалық Ресейдің сыртқы саясатындағы бағыттары, оның ішінде, Қазақстанды отарлауына қатысты зерттеулерде аймақтық ұстаным Ұлы жүзге қатысты нақты қарастырылады. Кіші жүз бен Орта жүздің Ресей бодандығына енгеннен кейінгі жағдайы қазақ даласына ішкерілей енуге барлық мүмкіндік туғызды. XІX ғасыр мен XX ғасырдың басындағы зерттеушілер бұл тақырыпқа қатысты түрлі көзқарастарын білдірді.
Мәселен, А.И.Левшин Ішкі істер министрлігі мен Орынбор шекаралық комиссияның мұрағаты, сондай-ақ, П.И.Рычковтың История Оренбургская деген еңбегіне сүйене отырып, Ұлы жүздің XІX ғасырдың басында, яғни, өзінің үш томдық зерттеуі жазылған уақытқа дейінгі жағдайы туралы деректер береді. А.И.Левшиннің Ұлы жүзді сипаттауы өз кезеңіне жақын уақытта өткен тарихи оқиғаларды баяндайтындығымен маңызды. Автор 1732-1734 жылдардағы Кіші жүз бен Орта жүздің Ресейге өз еркімен бодандыққа кіру шараларына Ұлы жүздің қатыспағанын, оның аумағының күшпен бағындырылғанын дұрыс көрсетеді. Ал, елшілік құрамында Ұлы жүздің қауым басылары Оралбай мен Оразгелді батырдың болуын А.И.Левшин Әбілқайыр ханның өз билігін Ұлы жүзге де жүретінін сендіру үшін ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.