Ахмет Иассауи Қазақстан мен Орта Азиядағы сопылық поэзияның көрнеті өкілі

1) Кіріспе
Ахмет Иассауи Қазақстан мен Орта Азиядағы сопылық поэзияның көрнеті өкілі.
2) Негізгі бөлім:
а) Ахмет Иассауидің өмірбаяны.
б) Хикметтері
3) Қорытынды:

А.Иассауи аса көрнекті ақыны, есімі ислам әлеміне мәшһүр болған ойшыл қайраткер.
Ахмет Яссауи-түркі тілдес халықтардың орта ғасырдағы аса көрнекті ақыны,есімі ислам әлеміне мәшһүр болған ойшыл қайраткері.Ол мұсылман қауымының дәстүрлі қағидаларын жырлаған сопылық әдебиеттің түркі халықтары арасындағы меилінше танымал, ірі өкілдерінің бірі болды.
Ахмет Яссауи Испиджаб (Сайрам) қаласында 1093 немесе 1094ж туған.Араб,парсы авторларының жазбаларына қарағанда Ахметтің әкесі өз заманының сауатты, көзі ашық адам болған.Он алты жасында-ақ болашақ ақын шығыс поэзиясын,әдебиетін,фәлсафасын жетік меңгерді.Он жеті жасынан бастап өзі өлеңдер жаза бастайды. Оларды түркі тілінде жазған. Жауқазын гүлдедің әдемілігін тамашалап,өмірді жырлаған акқынды біраз жыл өткен соң араб елдерінен сіңсіп жеткен сопылар поэзиясының үні мен жаңғырығы өз «қайығына» отырғызбай қояды. Ол Бұқараға барып сонда дәріс алып,білімін жетілдіреді.Сол кезде атақты Арыстан Баб және Жүсіп Хамадани деген шайықтардан тәлім-тәрбие алған.Сосын оқымысты адам,сопы ретінде Яссы қаласына қайтып келеді.Ахмет ел ішінде әділділігімен де аты шыққан адам.Шешендігі мен ақылгөй даналығы оны жерлестері арасында сый-құрметке бөлейді.Ахмет айтып еді деген қанатты,ғибратты,діни өсиет насихатқа толы сөздер елден-елге тарайды.
Қожа Ахмет өмірінің соңғы жылдары Мәуеренахр даласында дүрбелен, аламан-тасыр оқиғалар көбейген кезендерде өтті.Академик М.Е.Массон ол»Қожа Ахмет Яссауидің заманында Орта Азия шығыстан келген мұсылман емес халық-қытайлардын (қарақытайлардың) шапқыншылығына ұшырады.Қарақытайлар өздері басып алған жерлерде мемлекет құрды.Олар бірте-бірте мұсылман дініне шек қойғандықтан, ислам өзінің бұрынғы беделінен айырыла бастады.» деп жазған. Көп кешікпей халық көтеріліске шығады.Осы күреске Қожа Ахмет тілектес болған. Осыдан кейін оның қадірі арта түскен.

1. Қазақ даласының жұлдыздары;Ә.Дербісалиев.
2. Ежелгі дәуір әдебиеті;Н.Келімбетов.

Пән: Тарихи тұлғалар
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:

1) Кіріспе
Ахмет Иассауи Қазақстан мен Орта Азиядағы сопылық поэзияның көрнеті
өкілі.
2) Негізгі бөлім:
а) Ахмет Иассауидің өмірбаяны.
б) Хикметтері
3) Қорытынды:

А.Иассауи аса көрнекті ақыны, есімі ислам әлеміне мәшһүр болған ойшыл
қайраткер.

Ахмет Яссауи-түркі тілдес халықтардың орта ғасырдағы аса
көрнекті ақыны,есімі ислам әлеміне мәшһүр болған ойшыл қайраткері.Ол
мұсылман қауымының дәстүрлі қағидаларын жырлаған сопылық әдебиеттің түркі
халықтары арасындағы меилінше танымал, ірі өкілдерінің бірі болды.
Ахмет Яссауи Испиджаб (Сайрам) қаласында 1093 немесе 1094ж
туған.Араб,парсы авторларының жазбаларына қарағанда Ахметтің әкесі өз
заманының сауатты, көзі ашық адам болған.Он алты жасында-ақ болашақ ақын
шығыс поэзиясын,әдебиетін,фәлсафасын жетік меңгерді.Он жеті жасынан
бастап өзі өлеңдер жаза бастайды. Оларды түркі тілінде жазған. Жауқазын
гүлдедің әдемілігін тамашалап,өмірді жырлаған акқынды біраз жыл өткен
соң араб елдерінен сіңсіп жеткен сопылар поэзиясының үні мен жаңғырығы өз
қайығына отырғызбай қояды. Ол Бұқараға барып сонда дәріс алып,білімін
жетілдіреді.Сол кезде атақты Арыстан Баб және Жүсіп Хамадани деген
шайықтардан тәлім-тәрбие алған.Сосын оқымысты адам,сопы ретінде Яссы
қаласына қайтып келеді.Ахмет ел ішінде әділділігімен де аты шыққан
адам.Шешендігі мен ақылгөй даналығы оны жерлестері арасында сый-құрметке
бөлейді.Ахмет айтып еді деген қанатты,ғибратты,діни өсиет насихатқа толы
сөздер елден-елге тарайды.
Қожа Ахмет өмірінің соңғы жылдары Мәуеренахр даласында дүрбелен,
аламан-тасыр оқиғалар көбейген кезендерде өтті.Академик М.Е.Массон
олҚожа Ахмет Яссауидің заманында Орта Азия шығыстан келген мұсылман емес
халық-қытайлардын (қарақытайлардың) шапқыншылығына ұшырады.Қарақытайлар
өздері басып алған жерлерде мемлекет құрды.Олар бірте-бірте мұсылман
дініне шек қойғандықтан, ислам өзінің бұрынғы беделінен айырыла бастады.
деп жазған. Көп кешікпей халық көтеріліске шығады.Осы күреске Қожа Ахмет
тілектес болған. Осыдан кейін оның қадірі арта түскен.
Қожа Ахмет 1157ж 63жасқа толғаннан кейін пайғамбар жасына
жеттім,бұдан әрі өмір сүруім күпірлік деген оймен осы күнгі өзінің
мүрдесінің үстіне тұрғызылған ғимараттан оңтүстік батысқа қарай 100
метрдей жерде Аллаға құлшылық ететін бір кісілік жер асты жертөле мешітін
салдырады.Он жыл ішінде Қожа Ахмет өзінің атақты Хикмет деп аталатын
циклді өлендерін жазған.Диуани
хикмат (даналық кітабы)-түркітілді халықтардың 12ғасырдан сақталған әдеби
ескерткіштерінің бірі саналады. Бұл өлендер жинағы қазақ әдебиетінің де
орта ғасырлық нұсқасы болып, табылады. Өйткені Яссауи хикматтарының тілің
ұзақ жылдар бойы зертеген көрнекті совет ғалымы А.К.Боровковтың пікірі
бойынша Даналық кітабы оғыз-қыпшақ тілінде өмірге келген әдеби
туынды.Кезіндер ол өлендер өте қарапайым көпшілікке түсінікті тілмен
жазылған.Бұл өлеңдер жинағының алғашқы түп нұсқасы сақталмаған. Ең ескі
нұсқасы 15-ғасырдың орта кезінде араб емлесінен көшірілген.Халық аңызына
қарағанда Сайрамнан басталатын жер асты жолының бір шеті Түркістандағы
Қ.Ахметтің осы құлуетінен шығады делінген. Ал,кейбір деректерге қарағанда,
Қ.Ахмет қылуетте күні бойы құдайға құлшылық етіп,ал ымырт қараңғылығы
түскен соң өзінің жер асты мешітінен әрі қарай қазылған жолмен Иассыдан 13
шақырым ұзап шығып ,жусанды даланың жұлдызды түндерінде таза ауамен
тыныстайды. АхметЯссауи өлендер жинағының ең толық нұсқасы Қазан басылымы
болып табылады.Мұнда 149 хикмат берілген. Қожа Ахмет Йассауи хикметтері
Қазан төңкерісіне дейін Қазанда бірнеше рет басылды.
Қожа Ахмет жырлары әділдік, шапағаттық, мейірімділік, шыншылдық,
ойлылық, тазалық, секілді игілі істерге,яғни,Абай айтқандай бес нәрсеге
асық,бес нәрседен қашық болуға шақырады.Міне осылай Аллаға деген
сүйіспеншілігі арқылы адалдық пен ақиқат жолын тандаған ақын ақыры
сопылық жолға түсіп, өзі айтқандайәділ сөйлеп, адал жүрер жерде болып,
тазалық тұрағына енген
Қожа Ахмет даналық сөздерінің көпшілігінде ұстазы Арыстанбаб жиі
еске алынады, ақын ұлы ойшылдын айтқандарына құлақ салып ,ой жібере
қарауды ұсынады.
Ақын 44-хикметінен бастап Мұхамед пайғамбардың өмір жолын қысқаша
суреттеген.Ақын диуани хикметте алғы сөзінде жалпы мұсылманның негізгі
шарттарын баяндайды,олары:таубашылдық, ғибадатшылдық, махаббат т.б.
кенінен жырланады.Әсіресе көп көңіл бөлетіні-махаббат.Ол-адамдар
арасындағы емес, Аллаға деген сүйіспеншілік.Ақынның хикматтарының біразы
Құранда айтылған аңыз әнгімелерге арналған.Олар: Миғраж хикаяты, бейіш
пен дозақ айтысы.Жалпы кітаптағы барлық хикметтер адамды тек жақсылық
жасауға үндейді, хикметтердің қайсысын алсаңыз да жаман міңез, оған
қылықты міңезді мадақтаған бір ауыз сөз кездеспейді.Стамбул, Қазан,
Ташкент,шапарларында хикметтер талай рет басылып шықты.Мәселен, Түркия
мемлекетінде Қ.А.Иассауиге деген ресми құрмет қана емес, ұлттық істің
бөлінбес бір бөлігіне ұрпақ парызына айналған десе болады. 1995ж Қожа
Ахмет Иассауи.Хикмет деген атпен Ә.Жәмешұлының аудармасы жарықа шықты.

Мұхаммед он жетіге толып ат жалын тартқанда, Хадишаны
ұшыратады.25 жасында оған үйленеді.Хадиша оған жас кезінде шетінеген
бірнеше ұл және Рукаиа,Умм Кулсум,Зейнаб,Фатима есімді қыздар тауып
береді.Қырыққа келгенде ол хақ жолына түседі.Алла жар болып патша болады.
Рас, әділдік жолына түсу, ақиқатты іздеп табу,адамның рухани өмірінің
таза болуы сияқты құбылыстарды Ахмет Йассауи ислам дінінің шарттары
арқылы түсіндіруге әрекет жасайды.Соның өзінде, ақын әулеметтік
қайшылықтар мен теңсіздіктерді сынап, халық мүдесін ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.