Банктің депозиттік қызметі
КІРІСПЕ 3
1. КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕРДІҢ НЕСИЕ РЕСУРСТАРЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУШЫ ДЕПОЗИТТЕРДІҢ МӘНІ 6
1.1. Банктің депозиттік операциялардың экономикалық мәні 6
1.2.«Delta Bank» АҚ қызметіне сипаттама. Банктің даму тарихы 12
1.3. Шетел тәжірибесіндегі көрсетілетін банктің депозиттік қызметтері 16
2.ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕРІНІҢ ДЕПОЗИТТІК ОПЕРАЦИЯЛАРЫНА ТАЛДАУ ЖҮРГІЗУ 20
2.1.Қазақстан Республикасының коммерциялық банктерінің
депозиттік операцияларын талдау 20
2.2.«Delta Bank» АҚ депозиттік салымдары.
Банктің депозиттік операцияларына талдау 25
2.3. «Delta Bank» АҚ депозиттер бойынша пайыздық
Саясатының ерекшелігін талдау 42
3. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ БАНКТЕРДІҢ ДЕПОЗИТТІК ОПЕРАЦИЯЛАРЫН ДАМЫТУ ЖОЛДАРЫ 44
3.1. Депозиттік портфельді басқару және ондағы тәуекелдерді азайту
жолдары 44
3.2. Қазақстан Республикасындағы депозиттерді сақтандыру жүйесінің
даму келешегі 51
ҚОРЫТЫНДЫ 61
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 63
ҚОСЫМШАЛАР 65
1. КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕРДІҢ НЕСИЕ РЕСУРСТАРЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУШЫ ДЕПОЗИТТЕРДІҢ МӘНІ 6
1.1. Банктің депозиттік операциялардың экономикалық мәні 6
1.2.«Delta Bank» АҚ қызметіне сипаттама. Банктің даму тарихы 12
1.3. Шетел тәжірибесіндегі көрсетілетін банктің депозиттік қызметтері 16
2.ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕРІНІҢ ДЕПОЗИТТІК ОПЕРАЦИЯЛАРЫНА ТАЛДАУ ЖҮРГІЗУ 20
2.1.Қазақстан Республикасының коммерциялық банктерінің
депозиттік операцияларын талдау 20
2.2.«Delta Bank» АҚ депозиттік салымдары.
Банктің депозиттік операцияларына талдау 25
2.3. «Delta Bank» АҚ депозиттер бойынша пайыздық
Саясатының ерекшелігін талдау 42
3. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ БАНКТЕРДІҢ ДЕПОЗИТТІК ОПЕРАЦИЯЛАРЫН ДАМЫТУ ЖОЛДАРЫ 44
3.1. Депозиттік портфельді басқару және ондағы тәуекелдерді азайту
жолдары 44
3.2. Қазақстан Республикасындағы депозиттерді сақтандыру жүйесінің
даму келешегі 51
ҚОРЫТЫНДЫ 61
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 63
ҚОСЫМШАЛАР 65
Тақырыптың өзектілігі. Банктің депозиттік қызметі – қазіргі нарық жағдайында өте үлкен мәнге ие болып отыр. Себебі, мұндай қызметтің дамуы халық үшін , тіпті жалпы экономикалық қатынастар үшін оң әсерін тигізеді. Сондықтан, дипломдық жұмыстың мақсаты – банктің депозиттік операцияларын талдау, сондай-ақ, шетел тәжірибесінде көрсетілетін банктік қызмет түрлерін қарастырып, әсіресе, депозиттік операцияларға қатысты ұсыныстарды белгілеу болып табылады.
Бұл жұмыстың міндеттеріне келетін болсақ келесідей міндеттерді белгілеуге болады :
1. Коммерциялық банктердің ресурстарын қалыптастырушы депозиттердің мәні мен депозиттік қызметтері.
2. Қазақстан Республикасының коммерциялық банктерінің депозиттік оперцияларына талдау жүргізу.
3. «Delta Bank» АҚ депозиттік салымдары мен депозиттер бойынша пайыздық саясатының ерекшелігін талдау.
4. Қазақстан Республикасының депозиттік нарығына талдау жасап, коммерциялық банктердің депозиттік портфелінің құрылымына талдау жүргізу.
5. Депозиттік портфельдегі тәуекелдерді азайту жолдарына қатысты және жеке тұлғалардың депозиттерін сақтандыру жүйесіне қатысты ұсыныстарды белгілеу.
Зерттеу объектісіне: ҚР-ның екінші деңгейлі банкі «Delta Bank» АҚ
Теориялық және әдістемелік негізі. Жұмысты жазу барысында ҚР Ұлттық банкінің заңы , С.Б. Мақыштың «Коммерциялық банктер операциялары» кітабына, «Банк ісі» кітабына, Г.С. Сейтқасымовтың «Банковское дело», кітабына сүйендік. Сондай-ақ, талдау кезінде Ұлттық банктің статистикалық бюллетеніндегі және Ұлттық банктің 2007-жылғы Жылдық есебіндегі мәліметтерін пайдаландым.
Жалпы “банктік қызмет” біздің өмірімізбен үздіксіз байланыста болып тұрады. Оның әр түрлі болуы халық үшін, оның ішінде бұл қызметтерді таңдауда және банк үшін, ол қызметтерді ұсынуда өзара тиімді болу керек. Себебі, банк өзінің клиенттерге ұсынылатын қызметтер ауқымын кеңейтеді, ал біз, тұтынушылар ретінде, өздеріміздің мүмкіндігімізге және ниетімізге сәйкес сол қызметтерді тұтынамыз. Яғни, банктер өздерінің операцияларының ауқымын және клиенттерге көрсетілетін қызметтер ауқымын кеңейту арқылы банктер өздерінің табыстылық базасын ұлғайтып, рентабельділігін және бәсекелестік қабілеттілігін өсіреді.Сондай-ақ бұл жерде, банктік қызметтер ұсынылған кезде банктер үшін ол минималды шығындарды қарастыруы қажет.
Банктік қызметтер нарығында бәсекелестік өте үлкен орынға ие. Ал ол өз кезегінде қызмет көрсетудің сандық және сапалық сипатына әсер етеді. Яғни, бұны маркетингтік зерттеулер нәтижесінде анықтайды.Себебі, бәрімізге белгілі, маркетингтік зерттеу банктің бүкіл операцияларына қатысты зерттеулерді жүргізіп, банктің артықшылықтары мен кемшіліктері анықталады.
Бұл жұмыстың міндеттеріне келетін болсақ келесідей міндеттерді белгілеуге болады :
1. Коммерциялық банктердің ресурстарын қалыптастырушы депозиттердің мәні мен депозиттік қызметтері.
2. Қазақстан Республикасының коммерциялық банктерінің депозиттік оперцияларына талдау жүргізу.
3. «Delta Bank» АҚ депозиттік салымдары мен депозиттер бойынша пайыздық саясатының ерекшелігін талдау.
4. Қазақстан Республикасының депозиттік нарығына талдау жасап, коммерциялық банктердің депозиттік портфелінің құрылымына талдау жүргізу.
5. Депозиттік портфельдегі тәуекелдерді азайту жолдарына қатысты және жеке тұлғалардың депозиттерін сақтандыру жүйесіне қатысты ұсыныстарды белгілеу.
Зерттеу объектісіне: ҚР-ның екінші деңгейлі банкі «Delta Bank» АҚ
Теориялық және әдістемелік негізі. Жұмысты жазу барысында ҚР Ұлттық банкінің заңы , С.Б. Мақыштың «Коммерциялық банктер операциялары» кітабына, «Банк ісі» кітабына, Г.С. Сейтқасымовтың «Банковское дело», кітабына сүйендік. Сондай-ақ, талдау кезінде Ұлттық банктің статистикалық бюллетеніндегі және Ұлттық банктің 2007-жылғы Жылдық есебіндегі мәліметтерін пайдаландым.
Жалпы “банктік қызмет” біздің өмірімізбен үздіксіз байланыста болып тұрады. Оның әр түрлі болуы халық үшін, оның ішінде бұл қызметтерді таңдауда және банк үшін, ол қызметтерді ұсынуда өзара тиімді болу керек. Себебі, банк өзінің клиенттерге ұсынылатын қызметтер ауқымын кеңейтеді, ал біз, тұтынушылар ретінде, өздеріміздің мүмкіндігімізге және ниетімізге сәйкес сол қызметтерді тұтынамыз. Яғни, банктер өздерінің операцияларының ауқымын және клиенттерге көрсетілетін қызметтер ауқымын кеңейту арқылы банктер өздерінің табыстылық базасын ұлғайтып, рентабельділігін және бәсекелестік қабілеттілігін өсіреді.Сондай-ақ бұл жерде, банктік қызметтер ұсынылған кезде банктер үшін ол минималды шығындарды қарастыруы қажет.
Банктік қызметтер нарығында бәсекелестік өте үлкен орынға ие. Ал ол өз кезегінде қызмет көрсетудің сандық және сапалық сипатына әсер етеді. Яғни, бұны маркетингтік зерттеулер нәтижесінде анықтайды.Себебі, бәрімізге белгілі, маркетингтік зерттеу банктің бүкіл операцияларына қатысты зерттеулерді жүргізіп, банктің артықшылықтары мен кемшіліктері анықталады.
МАЗМҰНЫ
беттері
Кіріспе
3
1. Коммерциялық банктердің несие ресурстарын қалыптастырушы депозиттердің
мәні 6
1.1. Банктің депозиттік операциялардың экономикалық мәні
6
1.2.Delta Bank АҚ қызметіне сипаттама. Банктің даму тарихы
12
1.3. Шетел тәжірибесіндегі көрсетілетін банктің депозиттік қызметтері
16
2.Қазақстан Республикасының коммерциялық банктерінің депозиттік
операцияларына талдау жүргізу
20
2.1.Қазақстан Республикасының коммерциялық банктерінің
депозиттік операцияларын талдау
20
2.2.Delta Bank АҚ депозиттік салымдары.
Банктің депозиттік операцияларына талдау
25
2.3. Delta Bank АҚ депозиттер бойынша пайыздық
Саясатының ерекшелігін талдау
42
3. Қазақстан Республикасындағы банктердің депозиттік операцияларын
дамыту жолдары 44
3.1. Депозиттік портфельді басқару және ондағы тәуекелдерді азайту
жолдары
44
3.2. Қазақстан Республикасындағы депозиттерді сақтандыру жүйесінің
даму келешегі
51
Қорытынды
61
Қолданылған әдебиеттер
63
Қосымшалар
65
Кіріспе
Тақырыптың өзектілігі. Банктің депозиттік қызметі – қазіргі нарық
жағдайында өте үлкен мәнге ие болып отыр. Себебі, мұндай қызметтің дамуы
халық үшін , тіпті жалпы экономикалық қатынастар үшін оң әсерін тигізеді.
Сондықтан, дипломдық жұмыстың мақсаты – банктің депозиттік операцияларын
талдау, сондай-ақ, шетел тәжірибесінде көрсетілетін банктік қызмет түрлерін
қарастырып, әсіресе, депозиттік операцияларға қатысты ұсыныстарды белгілеу
болып табылады.
Бұл жұмыстың міндеттеріне келетін болсақ келесідей міндеттерді
белгілеуге болады :
1. Коммерциялық банктердің ресурстарын қалыптастырушы депозиттердің мәні
мен депозиттік қызметтері.
2. Қазақстан Республикасының коммерциялық банктерінің депозиттік
оперцияларына талдау жүргізу.
3. Delta Bank АҚ депозиттік салымдары мен депозиттер бойынша пайыздық
саясатының ерекшелігін талдау.
4. Қазақстан Республикасының депозиттік нарығына талдау жасап, коммерциялық
банктердің депозиттік портфелінің құрылымына талдау жүргізу.
5. Депозиттік портфельдегі тәуекелдерді азайту жолдарына қатысты және жеке
тұлғалардың депозиттерін сақтандыру жүйесіне қатысты ұсыныстарды белгілеу.
Зерттеу объектісіне: ҚР-ның екінші деңгейлі банкі Delta Bank АҚ
Теориялық және әдістемелік негізі. Жұмысты жазу барысында ҚР Ұлттық
банкінің заңы , С.Б. Мақыштың Коммерциялық банктер операциялары кітабына,
Банк ісі кітабына, Г.С. Сейтқасымовтың Банковское дело, кітабына
сүйендік. Сондай-ақ, талдау кезінде Ұлттық банктің статистикалық
бюллетеніндегі және Ұлттық банктің 2007-жылғы Жылдық есебіндегі
мәліметтерін пайдаландым.
Жалпы “банктік қызмет” біздің өмірімізбен үздіксіз байланыста болып
тұрады. Оның әр түрлі болуы халық үшін, оның ішінде бұл қызметтерді
таңдауда және банк үшін, ол қызметтерді ұсынуда өзара тиімді болу керек.
Себебі, банк өзінің клиенттерге ұсынылатын қызметтер ауқымын кеңейтеді, ал
біз, тұтынушылар ретінде, өздеріміздің мүмкіндігімізге және ниетімізге
сәйкес сол қызметтерді тұтынамыз. Яғни, банктер өздерінің операцияларының
ауқымын және клиенттерге көрсетілетін қызметтер ауқымын кеңейту арқылы
банктер өздерінің табыстылық базасын ұлғайтып, рентабельділігін және
бәсекелестік қабілеттілігін өсіреді.Сондай-ақ бұл жерде, банктік қызметтер
ұсынылған кезде банктер үшін ол минималды шығындарды қарастыруы қажет.
Банктік қызметтер нарығында бәсекелестік өте үлкен орынға ие. Ал ол өз
кезегінде қызмет көрсетудің сандық және сапалық сипатына әсер етеді. Яғни,
бұны маркетингтік зерттеулер нәтижесінде анықтайды.Себебі, бәрімізге
белгілі, маркетингтік зерттеу банктің бүкіл операцияларына қатысты
зерттеулерді жүргізіп, банктің артықшылықтары мен кемшіліктері анықталады.
Қазақстандық салымшылардың коммерциялық банктерге сеніп тапсырған
салымдарын қорғау проблемасы халық салымдарының жинақ банктерде құлдырауы
мен жекелеген қаржылық құрылымдардың тоқырауы және қазіргі уақыттағы кейбір
банктердің тиімділігінің болмау нәтижесінде туындап отыр. Қазіргі
коммерциялық банктердің клиенттік құрылымында жекелеген тұлғалардың
салымшылар саны өсуде, халықтың салымдарының мөлшерлері көбеюде және осыған
байланысты депозиттерді қорғауды жетілдіру қажеттілігі де туындады. Ұлттық
банк тарапынан жеке тұлғалардың салымдарын кепілдендіру және сақтандыру
қоры бойынша жүйенің тиімді жұмыс атқаруына бағытталған шаралар
жүргізілуде. Бірақ аталған жүйенің дамымаған жерлері мен аяқталмаған
тұстары бар және оны жетілдіру үшін біздің шаруашылығымызда шетелдік
тәжірибені ескеруіміз қажет. Көптеген елдерде салымдарды сақтандыру мен
кепілдендірудің көптеген жүйелері қызмет атқарады, олардың тәжірибесін біз
өз еліміздегі осы тектес жүйені жетілдіруге пайдалануымыз керек.
Екінші деңгейдегі банктердің депозиттік базасы тұрақты болып қалуда
жəне құрылымдық өзгерістерге ұшыраған жоқ. Қаралып отырған кезеңде банк
жүйесінің жиынтық міндеттемелеріндегі резиденттер салымдарының үлесі
банктердің кредиттік белсенділігін қаржыландырудың басқа көздері болуы
салдарынан төмендегені байқалады. Бұл ретте, əлемдік қарыз алу
нарықтарындағы жағдайдың ықпалын есепке ала отырып, ішкі нарықта, оның
ішінде депозиттік базаны өсіру арқылы қаражат тарту жөніндегі саясатты
жандандыруды күткен жөн.
Халыққа көрсетілетін дәстүрлі (спецификалық) қызметтерді көрсетумен
қатар – депозиттерге халықтың уақытша бос ақшалай қаражаттарын тарту,
несиелер беру және есеп-айырысу – кассалық операцияларын жүргізумен қатар,
қазіргі кездегі коммерциялық банктеріміз электронды қызметтерді,
клиенттердің өтінішіне байланысты маркетингтік зерттеулер жүргізу,
валюталық операцияларды, сондай-ақ басқа да қаржылық қызметтерді ұсынып
отыр .
Қазіргі банктік тәжірбиеде салымдардың, депозиттердің және депозиттік
емес ресурстардың шоттарының әр түрлері кездеседі. Бұл банктердің жоғарғы
бәсекелестік нарықта банк қызметтеріне деген клиенттер топтарының
сұранысын қанағаттандыруға және олардың қаражаттары мен уақытша бос
қаражаттарын банктік шоттарға тартуға ұмтылуына жағдай жасайды.
Клиенттердің қажеттіліктері мен жалпы нарықтық жағдаятты талдау Банкке
бәсекелестікке жарамды банк өнімдерін әзірлеуге мүмкіндік берді.
Диплом жұмысының мақсаты шетелдегі депозиттерін зерттеу, Қазақстандағы
депозит беру жөніндегі статистикалық деректерді талдау жэне Қазақстан
Республикасы коммерциялық банктерінің депозит тәртібі мен шарттарын
зерделеу болып табылады.
Диплом жұмысының құрылымы кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан,
пайдаланған эдебиеттер тізімінен және қосымша беттерден тұрады.
Бірінші бөлімде депозиттің экономикалық маңызы мен мэні, тарихы,
шетелдік тәжірибесі қарастырылған.
Екінші бөлімде Қазақстан Республикасының депозиттік операцияларын
талдау, салымдар операцияларын талдау туралы статистикалық мәліметтер
қарастырылған.
Үшінші бөлімде Қазақстан Республикасының банктерінің депозиттік
операцияларын дамыту жолдары мен депозиттік портфельді басқару және ондағы
тәуекелдерді азайту.
Әдістемелік негізі отандық жэне шетелдік ғалымдардың жұмыстары мен
заңнамалық актілер, ҚР Статистика жөніндегі агенттігінің ресми деректері,
мерзімдік баспасөз және т.б. материалдары дипломдық жұмыстың орындалуына
негіз болған.
1. Коммерциялық банктердің несие ресурстарын қалыптастырушы
депозиттердің мәні
1.1. Банктің депозиттік операциялардың экономикалық мәні
Коммерциялық банктің операциялары активті және пассивті болып бөлінеді.
Активті депозиттік операциялар банктің уақытша бос ақша қаражаттарын басқа
корреспондент- банктердегі шоттарда орналастыруымен байланысты операциялар.
Олар банктің өтімді активтері ретінде, яғни жалпы активтердің өте аз
бөлігін алады.
Пассивті депозиттік операциялар- бұл клиенттердің уақытша бос ақша
қаражаттарын уақытқа және пайыз төлеу шартымен тартумен байланысты
операциялар. Бұл операциялар көмегімен тартылған депозиттер пассив жағының
көп бөлігін алады және банктік ресурстар қалыптастырудың негізгі көзі.
Қазіргі банктік тәжірбиеде салымдардың, депозиттердің және депозиттік
емес ресурстардың шоттарының әр түрлері кездеседі. Бұл банктердің жоғарғы
бәсекелестік нарықта банк қызметтеріне деген клиенттер топтарының
сұранысын қанағаттандыруға және олардың қаражаттары мен уақытша бос
қаражаттарын банктік шоттарға тартуға ұмтылуына жағдай жасайды.
Экономикалық мазмұнына қарай депозиттерді мынадай топтарға бөледі:
талап етуіне дейінгі депозиттер, мерзімді депозиттер, жинақ салымдары,
бағалы қағаздар.
Сондай- ақ оларды төмендегідей белгілеріне байланысты жіктеуге болады:
мерзімдеріне қарай, салым иелерінің категорияларына қарай, қаражаттарды
салу және қайтарып алу шартына қарай, пайыз төлеу тәсіліне қарай, банктің
активтік операциялары бойынша жеңілдіктер алуына қарай, тағы басқа.
Салым иелерінің категорияларына байланысты депозиттік шоттар мынадай
түрлерге бөлінеді: жеке тұлғалардың шоттарына, кәсіпорындар және
акционерлік қоғамдардың шоттарына, жергілікті билік ұйымдарының шоттарына,
қаржылық мекемелердің шоттарына, шетелдік азаматтардың шоттарына.
Талап етуіне дейінгі депозиттер- бұл салым иелерінің бастапқы талап
етуіне байланысты әр түрлі төлем құжаттар арқылы қолма-қол ақшаларын алатын
әр түрлі шоттардағы қаражаттар.
Отандық банктің тәжірибеде талап етуіне дейінгі депозиттерге
мыналар жатады:
- мемлекеттік, акционерлік кәсіпорындарды, сондай-ақ әр түрлі шағын
коммерциялы құрылымдардың ағымдық шоттарындағы сақталатын
қаражаттары;
- әр түрлі мақсатқа тағайындалған қорлардың қаражаттары;
- есеп айырысудағы қаражаттар;
- жергілікті бюджеттер қаражаттары және олардың шоттарындағы
қаражаттар;
- басқа банктердің корреспонденттік шоттарындағы қаражат қалдықтары.
Талап етуге дейінгі депозиттік шоттардың артықшылығы олардың иелері
үшін жоғарғы өтімділігіне байланысты сипатталады. Талап етуге дейінгі
депозиттік шоттарға қаржаттар шаруашылық және басқа да операциялардың
жүзеге асырылуы барысында түседі және пайдаланылады.
Ал кемшілігі бұл шот бойынша пайыз мүлде төленбейді немесе біршама
төменгі мөлшерде төленеді. Міне осыдан келіп талап етуге дейінгі шоттардың
төмендегідей өзіндік ерекшеліктері қалыптасады:
- ақша салу және оны алу кез келген уақытта ешқандай да шектеусіз
жүзеге асырылады;
- шот иесі банктен осы шотты пайдаланғаны үшін пайыз түрінде немесе
коммиссиондық ақы алып отырады;
- банктер талап етуге дейінгі шоттарда ақашалай қаражаттарды сақтағаны
үшін өте төменгі деңгейде пайыз төлейді, кейде төлемеуі де мүмкін;
- талап етуге дейінгі депозиттер бойынша, коммерциялық банк Орталық
банкте сақталатын міндетті резервтерге жоғарғы мөлшерде аударымдар
жасайды.
Мерзімді депозит- бұл банктерде белгілі бір мерзімге және пайыз
төлеу шартында орналыстырылған клиенттердің уақытша бос ақша қаражаттары.
Бұл депозит түрі алдын ала хабарлаудан кейін немесе мерзім бойынша
алынуы мүмкін. Мерзімді депозиттер чектің көмегімен пайдаланылмайды, бірақ
қолма- қол ақша түрінде еркін аударылады немесе ағымдағы шотқа аударылады.
Егер мерзімге дейін бұл салымды алатын болса, онда шот иесі айыппұл төлеуге
міндетті.
Бұл салымның ерекшелігі- талап еткенге дейінгі депозитке қарағанда,
оларға міндетті резервтердің төменгі мөлшері белгіленеді.
Депозиттің бұл түрін алдын ала хабарлау негізінде немесе уақыты
жеткен кезде салым иесі ала алады. Мерзімді депозиттерді чектер арқылы
алуға болмайды. Мерзімді депозиттерді басқа шоттарға аударуға болады.
Мерзімді депозиттер мынадай түрлерге бөлінеді:
- меншікті- мерзімді депозиттер;
- алдын ала алуы ескертілетін мерзімді депозиттер.
Меншікті- мерзімді депозиттер сақталу мерзіміне қарай жіктеледі:
- 30 күнге дейінгі;
- 30-90 күнге дейінгі;
- 90-180 күнге дейінгі;
- 180 күннен 360 күнге дейінгі;
- 360 күннен жоғары.
Депозит иесі – келісілген мерзімнен бұрын болған жағдайда банк айыппұл
ретінде оған төленетін пайызды, төлемей қалуға толық құқылы. Депозит мына
формула арқылы есептелінеді:
формуламен есептеледі.[1]
∑- салым соммасы
Мерзімді салымдармен алдын- ала хабарлау салымдары арасында
айырмашылықтар болады. Мерзімді салымдар банктің иелігіне келісім шартқа
сай белгілі бір мерзімге берілген және мерзімі өткен соң иесімен кез-
келген уақытта алынатын қаражатты білдіреді. Мерзімді салымдар бойынша
клиентке төленетін пайыз мөлшерлемесі, оның мерзіміне, сомасына, шартты
орындауына байланысты болып келеді. Іс- жүзінде мерзімді салымдар мерзімі
1, 3, 6, 9, 12 айларға және ұзақ мерзімге салынады.
Мерзімді депозиттер бойынша, салым иесінен алдын ала хабарлау
депозиті бойынша міндетті түрде өтінішін талап етеді. Өтініш беру уақыты
алдын ала келісіледі және депозит бойынша, соған сәйкес пайыз белгіленеді.
Әдетте, алдын ала алуын хабарлау мерзімі жеті күннен жоғары болып келеді.
Мерзімді депозиттердің мынадай ерекшеліктері болады:
- есеп айырысу үшін пайдаланылмайды, әрі мұндай шоттарға ешқандай да
есеп айырысу құжаттары толтырылмайды;
- шоттағы қаражат баяу айналады;
- тұрақты пайыз төленеді;
- пайыз мөлшерінің ең жоғарғы деңгейі ұлттық банкі тарапынан реттеліп
отырады;
- ақшаны алуы туралы салым иесінің алдын ала хабардар етуі талап
етіледі;
- бұл шоттағы қаражаттар бойынша ең төменгі мөлшерде резервтер
белгіленеді.
Тағы бір кеңінен таралған депозиттерідің түрі- жинақ салымдары.
Олардың белгіленген мерзімі жоқ, қаражатты алуда ескертуін талап етпейді,
салымның жоғары шегі шектелген, ақшаны салу және алу кезінде жинақ
кітапшасын көрсетуі қажет.
Банктер үшін мұндай шоттар қосымша жұмыстарды талап етеді:
операцияны рәсімдеу қиынырақ, кітапшаны жоғалту және ұрлатып алу жағдайына
сай екі жақты тіркеу енгізу қажет және т.б. Компьютердің көмегімен жасалған
жеке бет шоты туралы көшірмесі негізінде жинақ салымдарымен басқа
саламдарды ауыстыруға мүмкіншілігі бар.
Мерзімді депозиттер және жинақ салымдары депозиттік ресурстардың
біршама тұрақты бөлігін көрсетеді.
Жинақ салымдарының тұрақты мерзімі болмайды. Бұл салымдардың түрі
бойынша, мерзімді депозиттерге қарағанда төменгі мөлшерде пайыз төленеді.
Жинақ салымдары жинақ кітапшалары негізінде толтырылады.
Жинақ салымдарының төмендегідей ерекшеліктері болады:
- ақшалай қаржаттар сақтауда тұрақты мерзімі болмайды;
- шоттағы қаражатты алдын-ала алу барысында ешқандай да ескерту талап
етілмейді;
- ақшаны шотқа саларда немесе шоттан аларда міндетті түрде ақшалай
қаражаттар қозғалысы көрсетілетін жинақ кітапшасының болуы талап
етіледі.
Отандық банктік тәжірибеде жеке тұлғаларға ашылатын жинақ салымдары
салым операцияларының мерзіміне және мазмұнына қарай төмендегідей түрлерге
бөлінеді:
- мерзімді жинақ салымдары;
- қосымша жарна қосатын мерзімді жинақ салымдары;
- ұтыс салымдары;
- ақшалай- заттай ұтыс салымдары;
- мақсатты және ағымдық салымдар;
- алдын ала алуын хабарлайтын салымдар;
- валюталы салымдар.
Мерзімді жинақ салымдарға тұрақты мерзімі белгіленетін және сол
мерзім өткенше алуға мүмкін емес салымдар жатады. Мерзімді жинақ
салымдарына басқа жинақ салымдарға қарағанда жоғары мөлшерде пайыз
төленеді.
Қосымша жарна қосатын салымдар- бұл шоттағы қаражатқа алдын ала
келісілген уәде бойынша үздіксіз ақшалай соманы белгілі бір күнде (жаңа
жылдық салым, бойжеткен кезде және т.с.с.)толық төленеді.
Ағымдық жинақ салымдар, негізінен жалақы, зейнетақы, үздіксіз
төлемдерді төлеу үшін жинақталатын және пайдаланылатын қаражаттарды
білдіреді. Мұндай салымдар бойынша өте төменгі пайыз төленеді.
Мерзімді депозиттер мен жинақ салымдарының бір түріне депозиттік
және жинақ сертификаттарын жатқызуға болады.
Депозиттік және жинақ сертификаты- бұл салым иесіне белгілі мерзім
өткен соң, тиісті қаражатты және оған есептелетін пайызды алуға құқық
беретін және оның шотындағы ақшалай қаражатының барлығын куәландыратын банк-
эмитенттің жазбаша куәлігі.
Депозиттік және сертификаттары иемденуіне қарай екі түрлі болып келеді:
- атаулы сертификатар;
- мәлімдеуші сертификаттар;
Атаулы депозиттік және жинақ сертификаттары бұл салым иелерінің атына
толтырылып беріледі. Ал, мәлімдеуші сертификаттарда салым иесінің аты- жөні
көрсетілмейді, яғни оны кім иеленсе, сол қаражаттың иесі болып саналады.
Депозиттік және жинақ сертификаттары сатылған тауарлар және
көрсетілген қызметтер үшін төлеуге болатын төлем туралы немесе есеп-
айырысу қызметін атқара алады. Депозиттік сертификаттар көбіне ірі сомада
шығарылатындықтан да, оларды заңды тұлғалар сатып алады.
Әлемдік банктік тәжірибеде депозиттік сертификаттардың мынандай екі
түрі бар:
- аударылатын;
- аударылмайтын;
Аударылмайтын депозиттік сертификаттар салым иелерінің қолдарында болып,
уақыты жеткен соң ұсынылады.
Аударылатын депозиттік сертифткаттар басқа бір тұлғалараға екінші
нарықта сатып алу, сату арқылы өтеді.
Жинақ сертификаты жеке тұлғаларға арналып шығарылады. Жинақ
сертификатының мерзімі 1 жылдан 3 жылға дейінгі мерзім аралығын құрайды.
Жинақ сертификаты тек жеке тұлғаларға ғана беріледі.
Мерзімді депозиттік және жинақ сертификаттары мерзімінен бұрын
төлеуге ұсынылуы мүмкін. Мұндай жағдайда банк сертификатты сатып алады,
бірақ төменгі мөшерде пайыз төлейді. Коммерциялық банктер үшін бұл
сертификат ресурсты жинақтау тиімділігімен, яғни ірі соманың белгілі бір
мерзімге түсуін сипаттайды.[2]
Отандық банктер тәжірибесінде халық салымдарының бірнеше түрлері
қолданылады. Айталық, Халық Жинақ банкі мынадай слымдардың түрлерін жеке
тұлғаларға ұсынады:
- “НАРОДНЫЙ” салымы- жоғары сыйақы мөлшерлемесі бар және оны
мерзімінің соңында төлейтін, мерзімді салым. Төменгі сомасы- 2000
тенге не 50 АҚШ доллары немесе 50 еуро. Мерзімі: 3, 6, 12 және 24 ай.
“СЕНІМ- ПЛЮС” салымы- ай сайын пайыз төленетін мерзімді салым.
Төменгі сомасы- 1000 тенге не 50 АҚШ доллары немесе 50 еуро. Мерзімі:
3, 6, 12 және 24 ай.
- “НАКОПИТЕЛЬНЫЙ ПЛЮС” салымы- қорлану мерзімі 1 жыл, 3 жыл
және 5 жылдық қорлану салымдары. Төменгі сомасы- 2000 тенге не 50
АҚШ доллары немесе 50 еуро. Мерзімі: 1 жыл, 3 жыл және 5 жыл.
- “ПРОЦЕНТЫ ВПЕРЕД” салымы- салымды ашқан күні пайызды
төлейтін мерзімді салым. Төменгі сомасы- 1000 тенге не 100АҚШ
доллары немесе 100 еуро. Мерзімі: 3 жыл не 6 ай.
- “ПРЕМИАЛЬНЫЙ” салымы- сыйлық ақы мөлшерлемесі бар әмбебеп
талап етуге дейін салым. Төменгі сома- 500 тенге.
- “ЗОЛОТОЙ ВОЗРАСТ ” салымы- 50 жасқа толған адамдар мен
зейнеткерлерге арналған арнайы салым. Төменгі салым- 100 тенге.
Мерзімі: 90 күн.
- “АҚ БОТА” салымы- арнайы балаларға арналған салым. Төменгі
салым- 500 тенге не 5 АҚШ доллары. Мерзімі: 5 жыл.
- “ИНТЕРНЕТ” салымы- Интернет- Банкинг жүйесінде ашылған салым.
Төменгі салым 10000 тенге не 100 АҚШ доллары. Мерзімі: 30 күн,
90 күн, 180 күн, 270 күн, 360 күн.
Депозиттік нарықтың тұрақты дамуына әр түрлі факторлар, соның
ішінде халық табыстарының өсуі, теңгені АҚШ долларына қатысты нығаюы,
халықтың салымдарының ұжымдық кепілдендіру жүйесінің қызмет етуі және жалпы
сомасы жылдардағы экономикалық асу ықпал етуде.
Осындай жағдайда, коммерциялық банктердің активтік операцияларын
қаржыландырудың басты көзі ретінде пайдаланылатын тартылған қаражаттарды
жинақтауда, коммерциялық банктерден депозиттік саясатты белсенді түрде
жүргізе отырып, депозиттік операцияларды ұйымдастыру барысында коммерциялық
банктер баланс өтімділігін сақтай отырып, мынадай талаптарды ескеруі тиіс:
- депозиттік ресурстардың қаржыландыратын активтік операциялардың
мерзімдері мен сомасына сәйкес келуі;
- депозиттік операциялар банк пайдасын ұлғайтуға немесе болашақта
пайда алу үшін жұмыс жасауға тиіс;
- депозиттік операцияларды ұйымдастыру процесінде мерзімді
депозиттер мен мерзімді салымдардың көбіре таратылуына көңіл бөлу;
- салым иелерінің санын өсіру мақсатында, депозиттік операциялар
түрлерін ұлғайтып, қосымша қызмет көрсетіп, жеңілдіктер жасауға тиіс.
1999жылдың қарашасында екінші деңгейдегі банктерде жеке
тұлғалардың мерзімді салымдарын міндетті түрде ұжымдық сақтандыру Ережесі
енгізілді, 1999 жылы 15 қарашада Қазақстанның жеке тұлғалардың салымдарына
кепілдік беру қоры ЖАҚ құрылды. Қордың құрылтайшысы Қазақстан
Республикасының ұлттық Банкі болып табылады, ол оның жарғылық капиталына 1
миллиард теңге берді. 2000жылғы 29 наурызда Қазақстан Республикасының
Банктер және банк қызметі туралы 1995жылғы 31 тамыздағы № 2444заңына
Депозиттерге міндетті ұжымдық кепілдік беру (оларды сақтандыру) жүйесі
аталатын 52-ші бап енгізілді.
Қордың негізгі міндеттері- қаржы жүйесінің тұрақтылығын қамтамасыз
етуге қатысу және қатысушы банк мәжбүрлеп таратылған жағдайда салымшылардың
құқықтарымен заңды мүдделерін қорғау. Осы міндеттерді орындау үшін Қор
мынандай функцияларды орындайды:
- кепілдік берілген өтемді төлейді;
- депозиттерге міндетті кепілдік беру жүйесіне қатысушы банктердің
тізілімін жүргізеді;
- өз активтерін инвестициялайды;
- кепілдік берілген өтемді төлеуге арналған арнайы резерв қалаптастырады;
- конкурстық негізде агент банкті таңдайды;
- қатысушы банкті консервациялау кезеңінде немесе барлық банк
операцияларын жүргізу лицензиясын қайтарып алу кезеңінде тағайындалатын
уақытша әкімшіліктің құрамына, сонымен бірге мәжбүрлеп таратылатын
қатысушы банктің тарату комиссиясының және кредиторлар комитетінің
құрамына қатысады.
Осыған сәйкес жеке тұлғалардың құқықтарын қорғауға бағытталған және
Қазақстан Республикасының екінші деңгейдегі банктерінде орналастырылған
депозиттерге міндетті кепілдік беру жүйесі жұмыс істеуінің құқықтық
негіздерін, депозиттерге міндетті кепілдік беруді жүзеге асыратын ұйымның
құрылу және оның қызмет ету, екінші деңгейдегі банктердің депозиттерге
міндетті кепілдік беру жүйесіне қатысу тәртібін, сондай-ақ жүйеге
қатысушылардың өзара қарым-қатынастарының өзге де мәселелерін айқындайтын
Қазақстан Республикасының екінші деңгейдегі банктерінде орналастырылған
депозиттерге міндетті кепілдік беру туралы заңы қабылданды. Бұл заң
2007жылдың 1 қаңтарынан бастап күшіне енді. Заң Қазақстан банктері
салымшыларының құқықтарын қоғауға бағытталған, депозиттерге міндетті түрде
кепілдік беру жүйесінің жұмыс істеуінің құқықтық негіздерін, сондай- ақ
Қазақстанның депозиттерге кепілдік беру қоры жүйесіне қатысуының тәртібін
айқындайды.
Осы заңның 2-бабына сәйкес Қазақстан Республикасының
депозиттерге міндеттi кепілдік беру туралы заңнамасы Қазақстан
Республикасының Конституциясына негізделеді және осы Заң мен Қазақстан
Республикасының өзге де нормативтік құқықтық актілерінен тұрады. Егер
Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шартта осы Заңдағыдан
өзгеше ережелер белгіленген болса, халықаралық шарттың ережелері
қолданылады.
Бұл заңды қажеттігі Қазақстанның депозиттерге міндетті түрде кепілдік
беру жүйесін таңдаулы халықаралық практикаға жақындата түсуге, жүйенің ашық
жұмыс істеуін қамтамасыз етуге, сондай- ақ оған тән болатын тәуекелдерді
азайтуға ұмтылыстан туып отыр. Заң әлемдік тәжірибені және халықаралық
ұйымдардың депозиттері сақтандыру саласындағы ұсыныстарын, олардың отандық
шарттарға бейімделуін зерттеу және талдау негізінде жасалады.[3]
Заңға сәйкес кепілдік берілетін өтем мөлшері 400 мың теңгеден 700 мың
теңгеге дейін көбейтілді. Сонымен бірге кепілдік берілетін депозиттердің
тізбесі кеңейтіледі: жаңа заңға сәйкес жеке тұлғалардың барлық
депозиттеріне теңгемен және шетел валютасымен сомасына шек қойылмай
кепілдік берілуге тиіс. Бұл дегеніңіз 2007жылдан бастап коммерциялық банк
мәжбүрлеп таратылған жағдайда жеке салымшылардың бәрі Қазақстанның
депозиттерге кепілдік беру қорынан кепілдік берілген өтемді салым
мөлшерінде, бірақ 700 мың теңгеден аспайтын мөлшерде алынатынын білдіреді.
Қазақстан Республикасының 1995 жылғы 30 наурыздағы N 215 Заңына
(2007.03.28. берілген өзгерістер мен толықтырулар) 36-1-бабында сәйкес,
Депозиттердi тарту мен өтеу тәртiбiн, талаптарын, мерзiмдерiн және тарту
лимиттерiн Қазақстан Ұлттық Банкi айқындайды. Қазақстан Ұлттық Банкi
ұлттық валютамен де, шетел валютасымен де депозиттер тартуға құқылы.
1.2. Delta Bank АҚ қызметіне сипаттама. Банктің даму тарихы
Банктің таза пайдасы 2007 жылы алдағы жылдың тап сондай көрсеткішімен
салыстырған 391,9% ұлғайды және 297,8 млн теңгені құрады. Таза пайданы
ұлғайту өсімнен және операциялық табыстардың өсуінің есебінен орын алды.
Бағалы қағаздармен және шетел валютасымен операциялар бойынша табыстар
өсті.
Delta Bank АҚ активтері 2008 жылғы 1-ші қаңтарға қарай жағдайы
бойынша 19 991 млн. теңгені құрап, 2007 жылдың көрсеткіштерімен
салыстырғанда 63,05% ұлғайды, бұл орайда Банктің міндеттемелері 42,8% өсті
және14 193 млн. теңгені құрады. Банктің меншік капиталы 149,42% ұлғайды
және жыл басына қарай 5 798 млн. теңгені құрады
Бүгінгі күнге Delta Bank АҚ динамикалы даму үстіндегі қаржы институты,
оның қызметі нарықтық ұсыныстар мен клиенттердің қажеттіліктерін ескере
отырып, банк өнімдері мен қызметтерінің кең ауқымын көрсетуге бағытталған.
Батыс Қазақстанның ірі мұнай-газ компанияларының бастамасы бойынша
Ақтау қаласында 1993 жылғы 1-ші қыркүйекте негізі қаланған Банк өз
тірлігінің 14 жылдық тарихында еліміздің қаржы нарығында өзінің
позицияларын едәуір нығайтты.
Орталық кеңсе Ақтаудан Алматыға көшкеннен кейін, Банк республикалық
мәртебеге ие болды, бұл Қазақстанның алдыңғы қатарлы банктерімен
корреспонденттік қатынастарды нығайтуға және Ресей мен Балтық жағалауының
коммерциялық банктерімен ынтымақтастықты кеңейтуге көмегін тигізді.
Стратегиялық тұрғыдан Банк шағын және орта бизнесті қаржыландыруға ден
қойды.
Клиенттердің белсенділігің жыл сайын ұлғаюға беталысы таңдап алынған
стратегияның дұрыстығының және Банкке деген сенімнің өсуінің куәсі болып
табылады.
Банктің 14 жыл қызметінің уақытында жинақталған тәжірибе, өткен
жылдардың табыстары мен жетістіктері Банкке стратегиялық басымдықтарды жан-
жақтылаудың пайдасына ығыстырып, бизнес жүргізудің жаңа деңгейіне көшуге
мүмкіндік берді. Банктің ребрендингін өткізу қажеттілігі туындады.
Оның негізділігі ең алдымен бөлшек, шағын және орта бизнесті дамытуға
бағытталған жаңа стратегия қабылдауға байланысты. Сонымен қатар, Банк
клиенттер құрамында мұнай секторы компанияларының үлесі қысқарғанының
нәтижесінде салалық болудан қалды.
Кесте 1
Delta Bank ААҚ салымдарының түрлері
Аталуы Мерзімі Сыйақы Ерекшелік
мөлшерлемесі белгілері
1 2 3 4
Delta- Байлық салымы35 айдан теңгемен 11,5%,
басталады шетел валютасымен
7,5% дейін
Малыш салымы 12 ай және 12 айдан 24 айға Салымды ата- ана
одан әрі дейін теңгемен 9%,сәбидің атына ақша
шетел валютасымен жинақтау
6,5% дейін мақсатында ашады.
Мудрость салымы 3 ай және теңгемен жылына 9%Салым зейнеткерлік
одан әрі дейін, шетел жасқа жеткен
валютасымен 5,5% адамдарға
дейін арналған.
Кесте 1 жалғасы
Delta- Капиталист 1 ай және теңгемен жылына Салымды 13 айдан
салымы одан әрі 9,7% дейін, шетел астам мерзімге
валютасымен 7,8% орналастырғанда
дейін басшығы visa gold
төлем картасы
сыйға беріледі.
Delta- Бизнес салымы1 ай және теңгемен жылына Сыйақы ақшаның
одан әрі 9,1% дейін, шетел жинақ шотына келіп
валютасымен 7% түскенде бірден
дейін төленеді.
Қазынашылық салымы 1 күннен 28 теңгемен жылына
күнге дейін 12% дейін
Дерек көзі: Delta Bank ААҚ жылдық есебі 2007жыл
Банктің бүгінгі күнге негізгі мақсаттары – жаңа стратегия, жаңа
өнімдер мен қызмет көрсету стандарттарын әзірлеудің және енгізудің
арқасында жаңа деңгейге шығу.
Депозит өнімдерінің желісі кеңінен ұсынылған, оларға жеке тұлғаларға
арналған депозиттер – Малыш, Мудрость, Delta-Байлық, сондай-ақ заңды
тұлғаларға арналған - Delta - бизнес, Delta-капиталист, Delta-Байлық
салымдары кіреді.
Клиенттердің қажеттіліктері мен жалпы нарықтық жағдаятты талдау Банкке
бәсекелестікке жарамды банк өнімдерін әзірлеуге мүмкіндік берді, олардың
ішінде корпоративтік клиенттер мен шағын және орта бизнес субъектілері үшін
айналымдық қаражаттарды толықтыруға, негізгі қаражаттар, жылжымайтын мүлік
сатып алуға қарыздар, сондай-ақ жеке тұлғаларға арналған несие өнімдері -
Ипотека универсал, Неотложка несие желісі, Автокредитование бар.
Банк қызметтері нарығында қаржылық операциялар жүргізудің жалпы
көлеміне және Delta Bank АҚ-ның позицияларын нығайтуға қаржылық
көрсеткіштердің өсуі қолайлы әсер етеді, атап айтқанда, өткен жылмен
салыстырғанда, жарғылық капиталдың 2,6 есе ұлғайғанын атап өтуге болады.
Банк командасы, бұл орайда оларды қолдану қажеттілігі қаржылық қызметтер
көрсетуге мүмкіншіліктердің айтарлықтай кеңеюінен туындайтын озық тәжірибе
мен заманға сай банк технологияларын пайдалана отырып, жылдан жылға
қаржылық қызметтердің толық ауқымын ұсынатын жан-жақты Банк құру жолымен
жүріп келеді. Осы мақсатта Delta Bank АҚ банк процесстерінің тиімді жұмыс
істеуін қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін бағдарламалық өнімдердің
бірқатарын енгізу үстінде.
Бүгінгі күнге Банк ресейлік және шетелдік банктермен корреспонденттік
қатынастар орнатқан, олардың қатарында: Еуропалық Траст Банкі, Абсолют
Банк, Импексбанк, Банк Зенит, Мәскеу Халықаралық Банкі, Связь Банк,
Сибакадембанк, Экспобанк, Промсвязьбанк, Росбанк, Банк American Express,
Commerzbank бар.
"Delta Bank" АҚ аймақтық желісі 12 филиалды қамтиды. Банктің
жоспарларына қосымша филиалдар ашудың есебінен аумақтық қатысуын кеңейту
кіреді.
Delta Bank АҚ-ның активтері 19,291 млрд. теңгені құрайды, несие
қоржыны - 14,696 млрд. теңге. Жарғылық капиталдың мөлшері – 5,525 млрд.
теңге (деректер 2007 жылғы 8-ші қарашадағы жағдайы бойынша берілген).
Банктің тарихына тоқталсақ ден өтті.1993 жылғы 1-ші қыркүйек Нефтебанк
жабық акционерлік қоғамын Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде
бастапқы тіркеу. 1994 жылғы 4-ші тамыз Жаңаөзен қаласында Банктің алғашқы
филиалын ашылды. 1994 жылғы 29-шы қараша Банк Қазақстан Республикасының
Банктер қауымдастығының мүшесіне айналды. 1994 жылғы 6-шы сәуір Банк
Нефтебанк ашық акционерлік қоғамы ретінде қайта тіркелді. 1995 жылдың
12-ші қаңтар бастап филиалдары әр қалаларда ашылы бастады. 1997 жылғы 26-
шы ақпан Банк Халықаралық Банкаралық Қаржылық Телекоммуникациялық жүйемен -
SWIFT (Бельгия) бағдарламалық жасақтаманы лицензияландыруға келісімшарт
жасасты. 1998 жылғы 15-ші сәуір Банктің А санатты жай акциялары
(Қазақстан Қор биржасы АҚ сауда тізімдеріне енгізілген. 1999 жылдан бері
Нефтебанк АҚ Қазақстан Қаржыгерлер қауымдастығының мүшесіне кірді. 1998 –
2001 Norvegian Banking Resources және Rabobank бірлестікте Дамуды
қаржыландыру және Кәсіпкерлікті дамыту бағдарламаларының шеңберінде банк
саласында жұмыс тәжірибесімен алмасу бойынша Twinning жобаларын жүргізу.
2000 жылғы 16-шы ақпан Банк Қазақстан кепілдік (сақтандыру) қоры АҚ-
ның жеке тұлғалардың салымдарына (депозиттеріне) топтық кепілдік беру
(сақтандыру) жүйесінің қатысушысына айналды. 2000 жылғы 9-шы қараша Банк
Нефтебанк акционерлік қоғамы ретінде қайта тіркелді. 2001 жылғы 5-ші
маусым Банк Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкімен корреспонденттік шот
келісімшартына қол қойып, ұлттық валюта – теңгеде корреспонденттік шот
ашты. 2002 жылғы 10-шы қараша Банк VISA International Қауымдас мүшесінің
мәртебесіне ие болды.
2005 жылғы 1-ші ақпан Нефтебанк акционерлік қоғамы ретінде
мемлекеттік қайта тіркелу. 2005 жылғы 23-ші маусым Қазақстан
Республикасының Қаржы нарығы мен қаржылық ұйымдарды реттеу және қадағалау
жөніндегі агенттігі Банктің 5 000 000 жай акциясының шығарылымын
мемлекеттік тіркеуді жүргізді. 2005 жылғы 12-ші қыркүйек Қазақстан
Республикасының Қаржы нарығы мен қаржылық ұйымдарды реттеу және қадағалау
жөніндегі агенттігі "Нефтебанк" АҚ-ның 30 000 000 дана көлеміндегі купонды
бағынышты облигациялардың алғашқы шығарылымын мемлекеттік тіркеуді
жүргізді.
2006 жылғы 22-ші маусым Нефтебанк АҚ банктер ұлттық және шетел
валютасында жүзеге асыратын банк және өзге операциялар жүргізуге Лицензия
алды. 2007 жылғы 6-шы шілде Банктің жарғылық капиталы жай жарияланған
акцияларды орналастырудың есебінен 3,1 млрд. теңгеге дейін ұлғайтылды. 2007
жылғы 3-ші тамыз Банктің Директорлар кеңесі Банктің атауын Нефтебанк АҚ-
нан Delta Bank АҚ деп өзгерту және Банктің Жарғысының жаңа оқылымын
бекіту туралы шешім қабылдады.
2007 жылғы 29-шы тамыз Банк Қазақстан Республикасының Әділет
министрлігінің Тіркеу қызметінің комитетінде Мемлекеттік қайта тіркеуден
өтті.2007 жылғы 2-ші қазан Delta Bank АҚ банк және өзге операциялар
жүргізуге Лицензия алды. 2007 жылғы 24-ші қазан Delta Bank АҚ банк және
өзге операциялар жүргізуге және бағалы қағаздар нарығындағы қызметті жүзеге
асыруға Лицензия алды.
2007 жылғы 1-ші қараша Delta Bank АҚ жарғылық капиталы Delta Bank
АҚ жай жарияланған акцияларын орналастырудың есебінен 5,525 млрд. теңгеге
дейін ұлғайтылды.
• Клиенттер базасын ұлғайту;
• Клиенттерге қызмет көрсету сапасының стандарттарын енгізу;
• Нарық конъюнктурасына және клиенттердің қажеттіліктеріне сәйкес
өнімдер мен қызметтер әзірлеу және жетілдіру;
• Банктің қаржылық көрсеткіштерін ұлғайту;
• Аймақтық қатысуды кеңейту;
• Басқару және іштен бақылау жүйелерін жетілдіру;
• Халықаралық капитал нарықтарына шығу;
Банк өзінің миссиясын Клиенттердің қаржылық қажеттіліктеріне сәйкес
банк өнімдері мен қызметтерін көрсетуге бағдарлана отырып, озық
технологияларды пайдаланумен корпоративтік және жеке Клиенттерге сапалы әрі
жедел қызмет көрсету деп біледі.
1.3. Шетел тәжірибесіндегі көрсетілген банктің депозиттік қызметтері
Батыс Еуропа және Солтүстік Америка мемлекеттерінде барлық несиелік
институттар – универсалды коммерциялық банктерден (мысалы, Германияда)
арнайы жинақ институттарына (АҚШ-тағы ссуда – жинақтаушы ассоциациялар және
басқа да мемлекеттердегі жинақ банктеріне) дейін, - жекелеген немесе кез
келген клиентке барлық мүмкін болатын қызметтерді көрсетеді және банктік
өнімдердің әр түрлі түрлерін ұсынады.
Сөйтіп, шетел мемлекеттеріндегі дамыған ең негізгі жинақ операцияларын
қарастырайық.
Дамыған мемлекеттеріндегі әйгілі банктік жинақ шоттары:
1. Капитал нарығының жинақ шоттары ( capital market saving accounts )
нарық экономикасы дамыған коммерциялық банктер тәжірибесінде кең тараған
және клиенттің ақша қаражаттарын ұзақ мерзімге сақтауды қарастырады,
сонымен бірге клиентке кез- келген уақытта шоттан алуға мүмкіндігін береді.
Мемлекеттік облигациялар бойынша төленетін орташа пайызына сәйкес, бұл шот
бойынша пайыздық ставкасының деңгейі бекітілген (яғни 3 жылдан 10 жылға
дейінгі мерзімді облигациялар). Батыс коммерциялық банктердің тәжірибесі
бойынша бұл клиенттердің банктерге деген сенімділігін арттыруда және
берілген шоттарға уақытша бос ақшалай қаражаттарын белсенді орналастыруды
ынталандырады.
2. Автоматты жинақ шоттары, оларды дамыған мемлекеттердің коммерциялық
банктері тек осы банктегі ағымдағы ( есеп айырысу ) шоты бар жеке
тұлғаларға ашылады. Олар мерзімді депозиттерге ұқсас, яғни оларға клиент
тапсырмасы бойынша күнделікті (автоматты түрде) банк оның есеп айырысу
шотынан ақша сомаларын аударуды жургізеді, ал оның қалдығы бойынша,
ағымдағы шотқақарағанда жоғарырақ пайыз төленеді. Клиенттің ақшасын
қабылдау белгілі бір күндерде айына 3-4 рет жүргізіледі.
Бұл шотқа ұқсас 1978 жылы “Мерилл Линг” фирмасы ұсынған банктік
қызметтің ерекше түрін – қолма-қол ақшаны басқару шоты – СМА (cash
management account ) атауға болады. Бұл шотты ашқан кезде қызметтердің кең
пакеті ұсынылады ( чек жазуға мүмкіндігі, белгілі бір сомаға несие беру,
дебеттік карточкалар, брокерлік қызметтер және т.б.). Бірақ басқа
қызметтерге қарағанда ерекше новаторлық сипатымен бөлінген қызмет – бұл СМА
шотына дивиденд және пайыз түрінде түскен ақшалай қаражаттар автоматты
түрде пайыздық табыс әкелетін шотқа аударылады.
Сол 1978 жылы банктер ATS – шоттарын (automatic transfer service)- ақша
қаражаттарын автоматты түрде аудару шоттарын қолдана бастады. ATS – шоттары
бойынша салымшылар пайыз алған. Ал чектік шоттағы сәйкес қалдықты ұстау
немесе овердрафтты жабу қажеттілігі туындаған кезде клиенттің келісімімен
ATS – шотынан ақшалай қаражаттарын автоматты түрде талап етуге дейінгі
салымға аударады. Осыған байланысты ATS – шоттары клиентура арасында кең
сұранысқа ие болды, өйткені олар салымшыға чектік шоттағы минималды
қалдықты ұстап тұрғанда, бір кезде өзінің ATS – шоты бойынша пайыз түрінде
табыс алуына мүмкіндігін береді.
Мұндай шоттар отандық банктер тәжірибесінде де қолданылуы мүмкін,
өйткені клиенттер жоғары табыс алу үшін өзінің шотында қалдықты үнемі
жоғарлатып отыруға тырысады.
3. “Бай” клиенттер үшін жинақ шоттары (fortune saving accounts) батыс
банктерінің тәжірибесінде жылжымайтын мүлікке және бағалы қағаздарға
ақшалай қаражаттарын инвестицияланған клиенттер үшін қолданылады. Бұл
шоттың қолдану режимі келесіні көздейді: бұл шотты ашу үшін алғашқы жарнасы
жоғары болады, ал үлкен ақшалай сомаларды алу кезінде комиссиясы төмен
болады. Сондай- ақ, клиент жылжымайтын мүлікті сатып алса немесе бағалы
қағаздарға салса банк ешқандай комиссиондық ақы алмайды.
4. Асыл металдарды сатып алу үшін шоттар (precious metals accounts)
дамыған мемлекеттердегі коммерциялық банктерінде, әр түрлі асыл металдарды
(алтын, күміс, платина, палладий және т.б.), сондай- ақ олардан жасалған
бұйымдарды сату- сатып алумен айналысатын клиенттерге қатысты кең
қолданылады. Банкте мұндай шоттарды ашқан клиенттер күн сайын құймаларды,
платиналарды, монеталарды, медальондарды және т.с.с. сату және сатып алу
мүмкіндігіне ие болады.
Депозиттік қызметтер нарығындағы өскен бәсекелестік чектік
депозиттердің көптеген жаңа түрлерінің пайда болуына әсер етті, яғни бұл
шоттар бойынша салымшылар төлемдер жүргізу үшін чектер жазуы мүмкін,
сонымен қатар мұндай шоттың иесі мұндай шоттан кез- келген уақытта қолма-
қол ақша алуы мүмкін.
Чектік депозиттердің көп таралған формалары талап етуге дейінгі
депозиттер және NOW – шоттары болып табылады. NOW – шоттары (negotiable
order of withdrawal)- айналыстағы алынып тасталу туралы шығарылатын
бұйрықтарға қарсы шоттар, яғни бұл пайыз төленетін чектік депозиттер. Олар
Батыс коммерциялық банктерінде 80- шы жылдары таралған. Басында олар жинақ
салымдары ретінде жіктелінген, ал 1981 жылдан – чектік депозиттер ретінде.
Алғашқы кезде NOW – шоттары пайыз төленетін жинақ салымдарының типіне
жатқызылған. Мұндай салымдарға қарсы клиент тратталар жазуына мүмкіндігі
болған (үшінші жақтың пайдасына ақшаны төлеу туралы бұйрығы), оларды
айналыстағы алынып тастау туралы бұйрықтары деп атады. Осыған байланысты
NOW – шоттарды чектік депозиттер категориясына жатқызды.
Кейбір мемлекеттерде салымдарға халықтың жинақтарын тартудың
ерекшеліктерін қарастырайық .
Ұлыбритания. Маманданған банктермен қатар барлық несие – қаржылық
бағыттағы мекемелер халықтың жинақтарын тартумен айналысады . Оларға
коммерциялық және клирингтік банктер , сақтандыру компаниялары, зейнетақы
қорлары , трасталық компаниялар және т.б.
Соңғы жылдарда ағымдағы шоттар бойынша барлық операциялардың
ақысыздығын сақтай отырып пайыздарды есептеу бойынша банктер жағынан
біршама шаралар жүргізілген . Мұндай стратегияның оң жақтары , пайыздық
ставканың төмен деңгейіне (2 – 5%) қарамастан көп болды. Сондай-ақ , басқа
мемлекеттердің азаматтарының , яғни бейрезиденттердің шоттары фискалдық
иммунитетке ие болды – яғни салықтан босатылды, ал бұл шетел клиенттерін
тартуда оң нәтижесін берді.
Халыққа салымдардың классикалық түрлерін ұсынумен , негізінен ,
Ұлыбритания Ұлттық жинақ банкі айналысады, оның ішінде екі шот түрінде –
қарапайым және инвестициялық (1966 жылдан бастап) . Қарапайым шот ұсақ
жинақтарын аккумуляциялауға арналған және бірінші 70 фунт стерлинг сомасына
салық салынбайды. Сонымен бірге , 25 пенсті салып ашқан шоты бар, бірақ
оларға тек 250 фунт стерлингке дейін жеткенде ғана пайыз есептелінеді ,
оларды жинақ салымдары деп атайды .
Ал трасталық жинақ банктері өздерінің салымшыларына табысты олардың
салған салымының көлеміне байланысты төлейді. Банктің мұндай стратегиясы
негізінен – трасталық жинақ банктері өздерінің салымшыларының қаражаттарын
басқа банктерге және жоғары пайызбен салуына негізделеді.
Франция. Бұл мемлекетте жинақтарды тарту саясаты мемлекеттің пайыз
ставкасының жоғарғы шектерін анықтауына және регламентациялануына
негізделеді.
Мемлекеттік реттеу салымдар мен боналар бойынша шекті пайыз көлемін
бекіту арқылы көрінеді.
Бірақ шектеулерге қарамастан француздардың 50% - Француз жинақ
банкісінің салымшылары болып табылады, сонымен бірге 28 % жанұялық
салымдары бар.
Негізгі ұйымдастырушылық депозиттік формалары: есеп айырысу кітапшалары
“А” типті ; мерзімді депозиттік шоттар; жинақ сертификаттары; чектік
шоттар; тұрғын үйге алған ссудаларды өтеу үшін жинақ шоттары; бағалы
қағаздарға инвестицияланатын жинақтар және т.б. болып табылады .
Бүкіл Европа мемлекеттері арасында француз банктері банктік
технологияны, оның ішінде несиелік (төлем) карточкаларын таратуда,
қолдануда және қаржыландыруда алда келе жатыр.
Италия. 1991 жылы Италияда 83 жинақ кассалары суперхолдингтік
компанияға бірікті. Мұндай жинақ кассалар стратегиясының қажеттілігі –
Италия ссудалық капиталының нарығындағы жоғарғы бәсекелестігінен туындады.
Италия банктерінің тәжірибесіндегі жинақ шоттары негізінен банктік
құжаттарының формаларына байланысты бөлінеді, олардың түрлері: қарапайым
жинақ кітапшасы (ағымдағы шотқа ұқсас) оның пайыздық ставкасы 5 %- ға
дейін; мерзімді жинақ кітапшасы; мәлімдеушіге жинақ кітапшасы және т. б.
Бірінші бөлімді қорытындылый келе,жалпы алғанда мен депозиттік
операциялар активті және пассивті болып бөлінуі туралы және олардың
түрлеріне, мерзімдеріне, ерекшеліктеріне тоқталып өттім. Депозиттің
түрлеріне, мерзіміне тоқталып талдау жасадым.
2. Қазақстан Республикасының коммерциялық банктерінің депозиттік
операцияларына талдау жүргізу
2.1. Қазақстан Республикасының коммерциялық банктерінің депозиттік
операцияларын талдау
Қазақстан Республикасының 2007 жылғы экономикалық дамуы соңғы 7 жыл
бойы жалғасып келе жатқан жоғары өсу қарқынының сақталуымен сипатталды.
Қаржы секторындағы, ең алдымен банк сегментіндегі жағдайдың дамуы 2007 жыл
ішінде əр түрлі бағыттағы үрдістермен сипатталды.
2007 жылғы қаңтар-шілде ішінде банк қызметінің одан əрі кеңеюі
байқалды, банктердің активтері, міндеттемелері біршама қарқынмен өсті. Осы
кезеңде əлемдік қаржы нарығындағы ставкалардың біртіндеп өсуіне қарамастан,
олардың деңгейі отандық банктерге сырттан қарыз алуды тарту жөніндегі
саясатты жалғастыруға мүмкіндік жасады. Банктердің резидент еместер
алдындағы 2007 жылғы міндеттемелері 32,9% ұлғайды (2006 жылы– 19,5%).
Ауытқуы 13,4 пайыз болды ол нарықта банктерден қарыз алу сұранысының
өсуімен байланысты болған. Тартылатын ресурстардың біраз бөлігі отандық
экономиканы кредиттеуді ұлғайтуға бағытталды. 2007 жылы экономикаға
берілген кредиттің өсуі 46,6% құрады (2006 жылы– 27,7%). Болып жатқан
оқиғалар аясында қаржы секторындағы жағдайдың өзгерісін сақтық пен
сезінетін көрсеткіш ретінде халықтың депозиттері 2007 жылғы тамыз-қазан
кезеңінде 4,7% төмендеді. Соған қарамастан олардың осы айлардағы көлемі
2007 жылғы маусымның деңгейінен асты, ал 2007 қарашада халықтың депозиттері
1,9% ұлғайды. Резиденттердің банк жүйесіндегі депозиттері 23,6% өсті, ал
халықтың депозиттерінің өсімі 42,4% құрады. Сонымен қатар, банктердің
тəуекелдерді қабылдау барабарлығының дəрежесіне жасалған талдау, бұл ретте
əлуетті қауіптерді жеткіліксіз түрде бағалай отырып, қаржы институттарының
пайданы қамтамасыз ететін ағымдағы факторларға көбірек бағдар жасайтынын
көрсетті.
Қаржы нарығына қатысушылар жеткілікті түрде барабар қабылдамаған
осындай қауіптердің бірі АҚШ-ғы ипотекалық дағдарыстың салдары ретіндегі
өтімділіктің ауқымды көлемде төмендеуі жəне халықаралық инвесторлардың
тəуекелге тəбетінің азаюы болды. Банктердің кредиттері жəне депозит
базасы арасындағы айтарлықтай алшақтық жағдайында сыртқы қорландырудың
қысқаруы экономиканы кредиттеудің өсу қарқынын қысқартады жəне экономикалық
өсу динамикасына əсер етуі мүмкін.
Екінші деңгейдегі банктердің депозиттік базасы тұрақты болып қалуда
жəне құрылымдық өзгерістерге ұшыраған жоқ. Қаралып отырған кезеңде банк
жүйесінің жиынтық міндеттемелеріндегі резиденттер салымдарының үлесі
банктердің кредиттік белсенділігін қаржыландырудың басқа көздері болуы
салдарынан төмендегені байқалады. Бұл ретте, əлемдік қарыз алу
нарықтарындағы жағдайдың ықпалын есепке ала отырып, ішкі нарықта, оның
ішінде депозиттік базаны өсіру арқылы қаражат тарту жөніндегі саясатты
жандандыруды күткен жөн.
Болып жатқан оқиғалар аясында қаржы секторындағы жағдайдың өзгерісін
сақтық пен сезінетін көрсеткіш ретінде халықтың депозиттері 2007жылғы тамыз-
қазан кезеңінде 4,7% төмендеді. Соған қарамастан олардың осы айлардағы
көлемі 2007жылғы маусымның деңгейінен асты, ал 2007жылы қарашада халықтың
депозиттері 1,9% ұлғайды.
Кесте 2
Екінші деңгейдегі банктердің депозиттік базасының құрылымы
(кезең соңында, нәтижеге пайызбен)
2005 ж 2006 ж 2007 ж
Заңды тұлғалар салымдарының үлесі 64,5 66,9 85,9
Жеке тұлғалар салымдарының үлесі 35,5 33,1 14,1
Барлығы 100 100 100
Резидент еместерді қоспағанда
Дерек көзі: Қазақстан Республикасы Ұлттық банк есебі 2007ж
Екінші деңгейдегі банктердің депозиттік базасының құрылымыда Заңды
тұлғалар салымдарының үлесі 2005 жылғы мәліметтерге қарағанда 2006 жылы
64,5 пайыздан 66,9 пайызға өсіп, (ауытқуы +2,4%), ал 2006 жылмен
салыстырғанда 2007 жылы 19%-ға өскен. Ол Заңды тұлғалар бос қаражаттарын
банкке салу көрсеткіштерінің, банкке деген сенімділігінің өсуін білдіреді.
Ал жеке тұлғалар бойынша көрсеткіштер керісінше болып тұр, мұнда жылдан
жылға төмендеу ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
беттері
Кіріспе
3
1. Коммерциялық банктердің несие ресурстарын қалыптастырушы депозиттердің
мәні 6
1.1. Банктің депозиттік операциялардың экономикалық мәні
6
1.2.Delta Bank АҚ қызметіне сипаттама. Банктің даму тарихы
12
1.3. Шетел тәжірибесіндегі көрсетілетін банктің депозиттік қызметтері
16
2.Қазақстан Республикасының коммерциялық банктерінің депозиттік
операцияларына талдау жүргізу
20
2.1.Қазақстан Республикасының коммерциялық банктерінің
депозиттік операцияларын талдау
20
2.2.Delta Bank АҚ депозиттік салымдары.
Банктің депозиттік операцияларына талдау
25
2.3. Delta Bank АҚ депозиттер бойынша пайыздық
Саясатының ерекшелігін талдау
42
3. Қазақстан Республикасындағы банктердің депозиттік операцияларын
дамыту жолдары 44
3.1. Депозиттік портфельді басқару және ондағы тәуекелдерді азайту
жолдары
44
3.2. Қазақстан Республикасындағы депозиттерді сақтандыру жүйесінің
даму келешегі
51
Қорытынды
61
Қолданылған әдебиеттер
63
Қосымшалар
65
Кіріспе
Тақырыптың өзектілігі. Банктің депозиттік қызметі – қазіргі нарық
жағдайында өте үлкен мәнге ие болып отыр. Себебі, мұндай қызметтің дамуы
халық үшін , тіпті жалпы экономикалық қатынастар үшін оң әсерін тигізеді.
Сондықтан, дипломдық жұмыстың мақсаты – банктің депозиттік операцияларын
талдау, сондай-ақ, шетел тәжірибесінде көрсетілетін банктік қызмет түрлерін
қарастырып, әсіресе, депозиттік операцияларға қатысты ұсыныстарды белгілеу
болып табылады.
Бұл жұмыстың міндеттеріне келетін болсақ келесідей міндеттерді
белгілеуге болады :
1. Коммерциялық банктердің ресурстарын қалыптастырушы депозиттердің мәні
мен депозиттік қызметтері.
2. Қазақстан Республикасының коммерциялық банктерінің депозиттік
оперцияларына талдау жүргізу.
3. Delta Bank АҚ депозиттік салымдары мен депозиттер бойынша пайыздық
саясатының ерекшелігін талдау.
4. Қазақстан Республикасының депозиттік нарығына талдау жасап, коммерциялық
банктердің депозиттік портфелінің құрылымына талдау жүргізу.
5. Депозиттік портфельдегі тәуекелдерді азайту жолдарына қатысты және жеке
тұлғалардың депозиттерін сақтандыру жүйесіне қатысты ұсыныстарды белгілеу.
Зерттеу объектісіне: ҚР-ның екінші деңгейлі банкі Delta Bank АҚ
Теориялық және әдістемелік негізі. Жұмысты жазу барысында ҚР Ұлттық
банкінің заңы , С.Б. Мақыштың Коммерциялық банктер операциялары кітабына,
Банк ісі кітабына, Г.С. Сейтқасымовтың Банковское дело, кітабына
сүйендік. Сондай-ақ, талдау кезінде Ұлттық банктің статистикалық
бюллетеніндегі және Ұлттық банктің 2007-жылғы Жылдық есебіндегі
мәліметтерін пайдаландым.
Жалпы “банктік қызмет” біздің өмірімізбен үздіксіз байланыста болып
тұрады. Оның әр түрлі болуы халық үшін, оның ішінде бұл қызметтерді
таңдауда және банк үшін, ол қызметтерді ұсынуда өзара тиімді болу керек.
Себебі, банк өзінің клиенттерге ұсынылатын қызметтер ауқымын кеңейтеді, ал
біз, тұтынушылар ретінде, өздеріміздің мүмкіндігімізге және ниетімізге
сәйкес сол қызметтерді тұтынамыз. Яғни, банктер өздерінің операцияларының
ауқымын және клиенттерге көрсетілетін қызметтер ауқымын кеңейту арқылы
банктер өздерінің табыстылық базасын ұлғайтып, рентабельділігін және
бәсекелестік қабілеттілігін өсіреді.Сондай-ақ бұл жерде, банктік қызметтер
ұсынылған кезде банктер үшін ол минималды шығындарды қарастыруы қажет.
Банктік қызметтер нарығында бәсекелестік өте үлкен орынға ие. Ал ол өз
кезегінде қызмет көрсетудің сандық және сапалық сипатына әсер етеді. Яғни,
бұны маркетингтік зерттеулер нәтижесінде анықтайды.Себебі, бәрімізге
белгілі, маркетингтік зерттеу банктің бүкіл операцияларына қатысты
зерттеулерді жүргізіп, банктің артықшылықтары мен кемшіліктері анықталады.
Қазақстандық салымшылардың коммерциялық банктерге сеніп тапсырған
салымдарын қорғау проблемасы халық салымдарының жинақ банктерде құлдырауы
мен жекелеген қаржылық құрылымдардың тоқырауы және қазіргі уақыттағы кейбір
банктердің тиімділігінің болмау нәтижесінде туындап отыр. Қазіргі
коммерциялық банктердің клиенттік құрылымында жекелеген тұлғалардың
салымшылар саны өсуде, халықтың салымдарының мөлшерлері көбеюде және осыған
байланысты депозиттерді қорғауды жетілдіру қажеттілігі де туындады. Ұлттық
банк тарапынан жеке тұлғалардың салымдарын кепілдендіру және сақтандыру
қоры бойынша жүйенің тиімді жұмыс атқаруына бағытталған шаралар
жүргізілуде. Бірақ аталған жүйенің дамымаған жерлері мен аяқталмаған
тұстары бар және оны жетілдіру үшін біздің шаруашылығымызда шетелдік
тәжірибені ескеруіміз қажет. Көптеген елдерде салымдарды сақтандыру мен
кепілдендірудің көптеген жүйелері қызмет атқарады, олардың тәжірибесін біз
өз еліміздегі осы тектес жүйені жетілдіруге пайдалануымыз керек.
Екінші деңгейдегі банктердің депозиттік базасы тұрақты болып қалуда
жəне құрылымдық өзгерістерге ұшыраған жоқ. Қаралып отырған кезеңде банк
жүйесінің жиынтық міндеттемелеріндегі резиденттер салымдарының үлесі
банктердің кредиттік белсенділігін қаржыландырудың басқа көздері болуы
салдарынан төмендегені байқалады. Бұл ретте, əлемдік қарыз алу
нарықтарындағы жағдайдың ықпалын есепке ала отырып, ішкі нарықта, оның
ішінде депозиттік базаны өсіру арқылы қаражат тарту жөніндегі саясатты
жандандыруды күткен жөн.
Халыққа көрсетілетін дәстүрлі (спецификалық) қызметтерді көрсетумен
қатар – депозиттерге халықтың уақытша бос ақшалай қаражаттарын тарту,
несиелер беру және есеп-айырысу – кассалық операцияларын жүргізумен қатар,
қазіргі кездегі коммерциялық банктеріміз электронды қызметтерді,
клиенттердің өтінішіне байланысты маркетингтік зерттеулер жүргізу,
валюталық операцияларды, сондай-ақ басқа да қаржылық қызметтерді ұсынып
отыр .
Қазіргі банктік тәжірбиеде салымдардың, депозиттердің және депозиттік
емес ресурстардың шоттарының әр түрлері кездеседі. Бұл банктердің жоғарғы
бәсекелестік нарықта банк қызметтеріне деген клиенттер топтарының
сұранысын қанағаттандыруға және олардың қаражаттары мен уақытша бос
қаражаттарын банктік шоттарға тартуға ұмтылуына жағдай жасайды.
Клиенттердің қажеттіліктері мен жалпы нарықтық жағдаятты талдау Банкке
бәсекелестікке жарамды банк өнімдерін әзірлеуге мүмкіндік берді.
Диплом жұмысының мақсаты шетелдегі депозиттерін зерттеу, Қазақстандағы
депозит беру жөніндегі статистикалық деректерді талдау жэне Қазақстан
Республикасы коммерциялық банктерінің депозит тәртібі мен шарттарын
зерделеу болып табылады.
Диплом жұмысының құрылымы кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан,
пайдаланған эдебиеттер тізімінен және қосымша беттерден тұрады.
Бірінші бөлімде депозиттің экономикалық маңызы мен мэні, тарихы,
шетелдік тәжірибесі қарастырылған.
Екінші бөлімде Қазақстан Республикасының депозиттік операцияларын
талдау, салымдар операцияларын талдау туралы статистикалық мәліметтер
қарастырылған.
Үшінші бөлімде Қазақстан Республикасының банктерінің депозиттік
операцияларын дамыту жолдары мен депозиттік портфельді басқару және ондағы
тәуекелдерді азайту.
Әдістемелік негізі отандық жэне шетелдік ғалымдардың жұмыстары мен
заңнамалық актілер, ҚР Статистика жөніндегі агенттігінің ресми деректері,
мерзімдік баспасөз және т.б. материалдары дипломдық жұмыстың орындалуына
негіз болған.
1. Коммерциялық банктердің несие ресурстарын қалыптастырушы
депозиттердің мәні
1.1. Банктің депозиттік операциялардың экономикалық мәні
Коммерциялық банктің операциялары активті және пассивті болып бөлінеді.
Активті депозиттік операциялар банктің уақытша бос ақша қаражаттарын басқа
корреспондент- банктердегі шоттарда орналастыруымен байланысты операциялар.
Олар банктің өтімді активтері ретінде, яғни жалпы активтердің өте аз
бөлігін алады.
Пассивті депозиттік операциялар- бұл клиенттердің уақытша бос ақша
қаражаттарын уақытқа және пайыз төлеу шартымен тартумен байланысты
операциялар. Бұл операциялар көмегімен тартылған депозиттер пассив жағының
көп бөлігін алады және банктік ресурстар қалыптастырудың негізгі көзі.
Қазіргі банктік тәжірбиеде салымдардың, депозиттердің және депозиттік
емес ресурстардың шоттарының әр түрлері кездеседі. Бұл банктердің жоғарғы
бәсекелестік нарықта банк қызметтеріне деген клиенттер топтарының
сұранысын қанағаттандыруға және олардың қаражаттары мен уақытша бос
қаражаттарын банктік шоттарға тартуға ұмтылуына жағдай жасайды.
Экономикалық мазмұнына қарай депозиттерді мынадай топтарға бөледі:
талап етуіне дейінгі депозиттер, мерзімді депозиттер, жинақ салымдары,
бағалы қағаздар.
Сондай- ақ оларды төмендегідей белгілеріне байланысты жіктеуге болады:
мерзімдеріне қарай, салым иелерінің категорияларына қарай, қаражаттарды
салу және қайтарып алу шартына қарай, пайыз төлеу тәсіліне қарай, банктің
активтік операциялары бойынша жеңілдіктер алуына қарай, тағы басқа.
Салым иелерінің категорияларына байланысты депозиттік шоттар мынадай
түрлерге бөлінеді: жеке тұлғалардың шоттарына, кәсіпорындар және
акционерлік қоғамдардың шоттарына, жергілікті билік ұйымдарының шоттарына,
қаржылық мекемелердің шоттарына, шетелдік азаматтардың шоттарына.
Талап етуіне дейінгі депозиттер- бұл салым иелерінің бастапқы талап
етуіне байланысты әр түрлі төлем құжаттар арқылы қолма-қол ақшаларын алатын
әр түрлі шоттардағы қаражаттар.
Отандық банктің тәжірибеде талап етуіне дейінгі депозиттерге
мыналар жатады:
- мемлекеттік, акционерлік кәсіпорындарды, сондай-ақ әр түрлі шағын
коммерциялы құрылымдардың ағымдық шоттарындағы сақталатын
қаражаттары;
- әр түрлі мақсатқа тағайындалған қорлардың қаражаттары;
- есеп айырысудағы қаражаттар;
- жергілікті бюджеттер қаражаттары және олардың шоттарындағы
қаражаттар;
- басқа банктердің корреспонденттік шоттарындағы қаражат қалдықтары.
Талап етуге дейінгі депозиттік шоттардың артықшылығы олардың иелері
үшін жоғарғы өтімділігіне байланысты сипатталады. Талап етуге дейінгі
депозиттік шоттарға қаржаттар шаруашылық және басқа да операциялардың
жүзеге асырылуы барысында түседі және пайдаланылады.
Ал кемшілігі бұл шот бойынша пайыз мүлде төленбейді немесе біршама
төменгі мөлшерде төленеді. Міне осыдан келіп талап етуге дейінгі шоттардың
төмендегідей өзіндік ерекшеліктері қалыптасады:
- ақша салу және оны алу кез келген уақытта ешқандай да шектеусіз
жүзеге асырылады;
- шот иесі банктен осы шотты пайдаланғаны үшін пайыз түрінде немесе
коммиссиондық ақы алып отырады;
- банктер талап етуге дейінгі шоттарда ақашалай қаражаттарды сақтағаны
үшін өте төменгі деңгейде пайыз төлейді, кейде төлемеуі де мүмкін;
- талап етуге дейінгі депозиттер бойынша, коммерциялық банк Орталық
банкте сақталатын міндетті резервтерге жоғарғы мөлшерде аударымдар
жасайды.
Мерзімді депозит- бұл банктерде белгілі бір мерзімге және пайыз
төлеу шартында орналыстырылған клиенттердің уақытша бос ақша қаражаттары.
Бұл депозит түрі алдын ала хабарлаудан кейін немесе мерзім бойынша
алынуы мүмкін. Мерзімді депозиттер чектің көмегімен пайдаланылмайды, бірақ
қолма- қол ақша түрінде еркін аударылады немесе ағымдағы шотқа аударылады.
Егер мерзімге дейін бұл салымды алатын болса, онда шот иесі айыппұл төлеуге
міндетті.
Бұл салымның ерекшелігі- талап еткенге дейінгі депозитке қарағанда,
оларға міндетті резервтердің төменгі мөлшері белгіленеді.
Депозиттің бұл түрін алдын ала хабарлау негізінде немесе уақыты
жеткен кезде салым иесі ала алады. Мерзімді депозиттерді чектер арқылы
алуға болмайды. Мерзімді депозиттерді басқа шоттарға аударуға болады.
Мерзімді депозиттер мынадай түрлерге бөлінеді:
- меншікті- мерзімді депозиттер;
- алдын ала алуы ескертілетін мерзімді депозиттер.
Меншікті- мерзімді депозиттер сақталу мерзіміне қарай жіктеледі:
- 30 күнге дейінгі;
- 30-90 күнге дейінгі;
- 90-180 күнге дейінгі;
- 180 күннен 360 күнге дейінгі;
- 360 күннен жоғары.
Депозит иесі – келісілген мерзімнен бұрын болған жағдайда банк айыппұл
ретінде оған төленетін пайызды, төлемей қалуға толық құқылы. Депозит мына
формула арқылы есептелінеді:
формуламен есептеледі.[1]
∑- салым соммасы
Мерзімді салымдармен алдын- ала хабарлау салымдары арасында
айырмашылықтар болады. Мерзімді салымдар банктің иелігіне келісім шартқа
сай белгілі бір мерзімге берілген және мерзімі өткен соң иесімен кез-
келген уақытта алынатын қаражатты білдіреді. Мерзімді салымдар бойынша
клиентке төленетін пайыз мөлшерлемесі, оның мерзіміне, сомасына, шартты
орындауына байланысты болып келеді. Іс- жүзінде мерзімді салымдар мерзімі
1, 3, 6, 9, 12 айларға және ұзақ мерзімге салынады.
Мерзімді депозиттер бойынша, салым иесінен алдын ала хабарлау
депозиті бойынша міндетті түрде өтінішін талап етеді. Өтініш беру уақыты
алдын ала келісіледі және депозит бойынша, соған сәйкес пайыз белгіленеді.
Әдетте, алдын ала алуын хабарлау мерзімі жеті күннен жоғары болып келеді.
Мерзімді депозиттердің мынадай ерекшеліктері болады:
- есеп айырысу үшін пайдаланылмайды, әрі мұндай шоттарға ешқандай да
есеп айырысу құжаттары толтырылмайды;
- шоттағы қаражат баяу айналады;
- тұрақты пайыз төленеді;
- пайыз мөлшерінің ең жоғарғы деңгейі ұлттық банкі тарапынан реттеліп
отырады;
- ақшаны алуы туралы салым иесінің алдын ала хабардар етуі талап
етіледі;
- бұл шоттағы қаражаттар бойынша ең төменгі мөлшерде резервтер
белгіленеді.
Тағы бір кеңінен таралған депозиттерідің түрі- жинақ салымдары.
Олардың белгіленген мерзімі жоқ, қаражатты алуда ескертуін талап етпейді,
салымның жоғары шегі шектелген, ақшаны салу және алу кезінде жинақ
кітапшасын көрсетуі қажет.
Банктер үшін мұндай шоттар қосымша жұмыстарды талап етеді:
операцияны рәсімдеу қиынырақ, кітапшаны жоғалту және ұрлатып алу жағдайына
сай екі жақты тіркеу енгізу қажет және т.б. Компьютердің көмегімен жасалған
жеке бет шоты туралы көшірмесі негізінде жинақ салымдарымен басқа
саламдарды ауыстыруға мүмкіншілігі бар.
Мерзімді депозиттер және жинақ салымдары депозиттік ресурстардың
біршама тұрақты бөлігін көрсетеді.
Жинақ салымдарының тұрақты мерзімі болмайды. Бұл салымдардың түрі
бойынша, мерзімді депозиттерге қарағанда төменгі мөлшерде пайыз төленеді.
Жинақ салымдары жинақ кітапшалары негізінде толтырылады.
Жинақ салымдарының төмендегідей ерекшеліктері болады:
- ақшалай қаржаттар сақтауда тұрақты мерзімі болмайды;
- шоттағы қаражатты алдын-ала алу барысында ешқандай да ескерту талап
етілмейді;
- ақшаны шотқа саларда немесе шоттан аларда міндетті түрде ақшалай
қаражаттар қозғалысы көрсетілетін жинақ кітапшасының болуы талап
етіледі.
Отандық банктік тәжірибеде жеке тұлғаларға ашылатын жинақ салымдары
салым операцияларының мерзіміне және мазмұнына қарай төмендегідей түрлерге
бөлінеді:
- мерзімді жинақ салымдары;
- қосымша жарна қосатын мерзімді жинақ салымдары;
- ұтыс салымдары;
- ақшалай- заттай ұтыс салымдары;
- мақсатты және ағымдық салымдар;
- алдын ала алуын хабарлайтын салымдар;
- валюталы салымдар.
Мерзімді жинақ салымдарға тұрақты мерзімі белгіленетін және сол
мерзім өткенше алуға мүмкін емес салымдар жатады. Мерзімді жинақ
салымдарына басқа жинақ салымдарға қарағанда жоғары мөлшерде пайыз
төленеді.
Қосымша жарна қосатын салымдар- бұл шоттағы қаражатқа алдын ала
келісілген уәде бойынша үздіксіз ақшалай соманы белгілі бір күнде (жаңа
жылдық салым, бойжеткен кезде және т.с.с.)толық төленеді.
Ағымдық жинақ салымдар, негізінен жалақы, зейнетақы, үздіксіз
төлемдерді төлеу үшін жинақталатын және пайдаланылатын қаражаттарды
білдіреді. Мұндай салымдар бойынша өте төменгі пайыз төленеді.
Мерзімді депозиттер мен жинақ салымдарының бір түріне депозиттік
және жинақ сертификаттарын жатқызуға болады.
Депозиттік және жинақ сертификаты- бұл салым иесіне белгілі мерзім
өткен соң, тиісті қаражатты және оған есептелетін пайызды алуға құқық
беретін және оның шотындағы ақшалай қаражатының барлығын куәландыратын банк-
эмитенттің жазбаша куәлігі.
Депозиттік және сертификаттары иемденуіне қарай екі түрлі болып келеді:
- атаулы сертификатар;
- мәлімдеуші сертификаттар;
Атаулы депозиттік және жинақ сертификаттары бұл салым иелерінің атына
толтырылып беріледі. Ал, мәлімдеуші сертификаттарда салым иесінің аты- жөні
көрсетілмейді, яғни оны кім иеленсе, сол қаражаттың иесі болып саналады.
Депозиттік және жинақ сертификаттары сатылған тауарлар және
көрсетілген қызметтер үшін төлеуге болатын төлем туралы немесе есеп-
айырысу қызметін атқара алады. Депозиттік сертификаттар көбіне ірі сомада
шығарылатындықтан да, оларды заңды тұлғалар сатып алады.
Әлемдік банктік тәжірибеде депозиттік сертификаттардың мынандай екі
түрі бар:
- аударылатын;
- аударылмайтын;
Аударылмайтын депозиттік сертификаттар салым иелерінің қолдарында болып,
уақыты жеткен соң ұсынылады.
Аударылатын депозиттік сертифткаттар басқа бір тұлғалараға екінші
нарықта сатып алу, сату арқылы өтеді.
Жинақ сертификаты жеке тұлғаларға арналып шығарылады. Жинақ
сертификатының мерзімі 1 жылдан 3 жылға дейінгі мерзім аралығын құрайды.
Жинақ сертификаты тек жеке тұлғаларға ғана беріледі.
Мерзімді депозиттік және жинақ сертификаттары мерзімінен бұрын
төлеуге ұсынылуы мүмкін. Мұндай жағдайда банк сертификатты сатып алады,
бірақ төменгі мөшерде пайыз төлейді. Коммерциялық банктер үшін бұл
сертификат ресурсты жинақтау тиімділігімен, яғни ірі соманың белгілі бір
мерзімге түсуін сипаттайды.[2]
Отандық банктер тәжірибесінде халық салымдарының бірнеше түрлері
қолданылады. Айталық, Халық Жинақ банкі мынадай слымдардың түрлерін жеке
тұлғаларға ұсынады:
- “НАРОДНЫЙ” салымы- жоғары сыйақы мөлшерлемесі бар және оны
мерзімінің соңында төлейтін, мерзімді салым. Төменгі сомасы- 2000
тенге не 50 АҚШ доллары немесе 50 еуро. Мерзімі: 3, 6, 12 және 24 ай.
“СЕНІМ- ПЛЮС” салымы- ай сайын пайыз төленетін мерзімді салым.
Төменгі сомасы- 1000 тенге не 50 АҚШ доллары немесе 50 еуро. Мерзімі:
3, 6, 12 және 24 ай.
- “НАКОПИТЕЛЬНЫЙ ПЛЮС” салымы- қорлану мерзімі 1 жыл, 3 жыл
және 5 жылдық қорлану салымдары. Төменгі сомасы- 2000 тенге не 50
АҚШ доллары немесе 50 еуро. Мерзімі: 1 жыл, 3 жыл және 5 жыл.
- “ПРОЦЕНТЫ ВПЕРЕД” салымы- салымды ашқан күні пайызды
төлейтін мерзімді салым. Төменгі сомасы- 1000 тенге не 100АҚШ
доллары немесе 100 еуро. Мерзімі: 3 жыл не 6 ай.
- “ПРЕМИАЛЬНЫЙ” салымы- сыйлық ақы мөлшерлемесі бар әмбебеп
талап етуге дейін салым. Төменгі сома- 500 тенге.
- “ЗОЛОТОЙ ВОЗРАСТ ” салымы- 50 жасқа толған адамдар мен
зейнеткерлерге арналған арнайы салым. Төменгі салым- 100 тенге.
Мерзімі: 90 күн.
- “АҚ БОТА” салымы- арнайы балаларға арналған салым. Төменгі
салым- 500 тенге не 5 АҚШ доллары. Мерзімі: 5 жыл.
- “ИНТЕРНЕТ” салымы- Интернет- Банкинг жүйесінде ашылған салым.
Төменгі салым 10000 тенге не 100 АҚШ доллары. Мерзімі: 30 күн,
90 күн, 180 күн, 270 күн, 360 күн.
Депозиттік нарықтың тұрақты дамуына әр түрлі факторлар, соның
ішінде халық табыстарының өсуі, теңгені АҚШ долларына қатысты нығаюы,
халықтың салымдарының ұжымдық кепілдендіру жүйесінің қызмет етуі және жалпы
сомасы жылдардағы экономикалық асу ықпал етуде.
Осындай жағдайда, коммерциялық банктердің активтік операцияларын
қаржыландырудың басты көзі ретінде пайдаланылатын тартылған қаражаттарды
жинақтауда, коммерциялық банктерден депозиттік саясатты белсенді түрде
жүргізе отырып, депозиттік операцияларды ұйымдастыру барысында коммерциялық
банктер баланс өтімділігін сақтай отырып, мынадай талаптарды ескеруі тиіс:
- депозиттік ресурстардың қаржыландыратын активтік операциялардың
мерзімдері мен сомасына сәйкес келуі;
- депозиттік операциялар банк пайдасын ұлғайтуға немесе болашақта
пайда алу үшін жұмыс жасауға тиіс;
- депозиттік операцияларды ұйымдастыру процесінде мерзімді
депозиттер мен мерзімді салымдардың көбіре таратылуына көңіл бөлу;
- салым иелерінің санын өсіру мақсатында, депозиттік операциялар
түрлерін ұлғайтып, қосымша қызмет көрсетіп, жеңілдіктер жасауға тиіс.
1999жылдың қарашасында екінші деңгейдегі банктерде жеке
тұлғалардың мерзімді салымдарын міндетті түрде ұжымдық сақтандыру Ережесі
енгізілді, 1999 жылы 15 қарашада Қазақстанның жеке тұлғалардың салымдарына
кепілдік беру қоры ЖАҚ құрылды. Қордың құрылтайшысы Қазақстан
Республикасының ұлттық Банкі болып табылады, ол оның жарғылық капиталына 1
миллиард теңге берді. 2000жылғы 29 наурызда Қазақстан Республикасының
Банктер және банк қызметі туралы 1995жылғы 31 тамыздағы № 2444заңына
Депозиттерге міндетті ұжымдық кепілдік беру (оларды сақтандыру) жүйесі
аталатын 52-ші бап енгізілді.
Қордың негізгі міндеттері- қаржы жүйесінің тұрақтылығын қамтамасыз
етуге қатысу және қатысушы банк мәжбүрлеп таратылған жағдайда салымшылардың
құқықтарымен заңды мүдделерін қорғау. Осы міндеттерді орындау үшін Қор
мынандай функцияларды орындайды:
- кепілдік берілген өтемді төлейді;
- депозиттерге міндетті кепілдік беру жүйесіне қатысушы банктердің
тізілімін жүргізеді;
- өз активтерін инвестициялайды;
- кепілдік берілген өтемді төлеуге арналған арнайы резерв қалаптастырады;
- конкурстық негізде агент банкті таңдайды;
- қатысушы банкті консервациялау кезеңінде немесе барлық банк
операцияларын жүргізу лицензиясын қайтарып алу кезеңінде тағайындалатын
уақытша әкімшіліктің құрамына, сонымен бірге мәжбүрлеп таратылатын
қатысушы банктің тарату комиссиясының және кредиторлар комитетінің
құрамына қатысады.
Осыған сәйкес жеке тұлғалардың құқықтарын қорғауға бағытталған және
Қазақстан Республикасының екінші деңгейдегі банктерінде орналастырылған
депозиттерге міндетті кепілдік беру жүйесі жұмыс істеуінің құқықтық
негіздерін, депозиттерге міндетті кепілдік беруді жүзеге асыратын ұйымның
құрылу және оның қызмет ету, екінші деңгейдегі банктердің депозиттерге
міндетті кепілдік беру жүйесіне қатысу тәртібін, сондай-ақ жүйеге
қатысушылардың өзара қарым-қатынастарының өзге де мәселелерін айқындайтын
Қазақстан Республикасының екінші деңгейдегі банктерінде орналастырылған
депозиттерге міндетті кепілдік беру туралы заңы қабылданды. Бұл заң
2007жылдың 1 қаңтарынан бастап күшіне енді. Заң Қазақстан банктері
салымшыларының құқықтарын қоғауға бағытталған, депозиттерге міндетті түрде
кепілдік беру жүйесінің жұмыс істеуінің құқықтық негіздерін, сондай- ақ
Қазақстанның депозиттерге кепілдік беру қоры жүйесіне қатысуының тәртібін
айқындайды.
Осы заңның 2-бабына сәйкес Қазақстан Республикасының
депозиттерге міндеттi кепілдік беру туралы заңнамасы Қазақстан
Республикасының Конституциясына негізделеді және осы Заң мен Қазақстан
Республикасының өзге де нормативтік құқықтық актілерінен тұрады. Егер
Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шартта осы Заңдағыдан
өзгеше ережелер белгіленген болса, халықаралық шарттың ережелері
қолданылады.
Бұл заңды қажеттігі Қазақстанның депозиттерге міндетті түрде кепілдік
беру жүйесін таңдаулы халықаралық практикаға жақындата түсуге, жүйенің ашық
жұмыс істеуін қамтамасыз етуге, сондай- ақ оған тән болатын тәуекелдерді
азайтуға ұмтылыстан туып отыр. Заң әлемдік тәжірибені және халықаралық
ұйымдардың депозиттері сақтандыру саласындағы ұсыныстарын, олардың отандық
шарттарға бейімделуін зерттеу және талдау негізінде жасалады.[3]
Заңға сәйкес кепілдік берілетін өтем мөлшері 400 мың теңгеден 700 мың
теңгеге дейін көбейтілді. Сонымен бірге кепілдік берілетін депозиттердің
тізбесі кеңейтіледі: жаңа заңға сәйкес жеке тұлғалардың барлық
депозиттеріне теңгемен және шетел валютасымен сомасына шек қойылмай
кепілдік берілуге тиіс. Бұл дегеніңіз 2007жылдан бастап коммерциялық банк
мәжбүрлеп таратылған жағдайда жеке салымшылардың бәрі Қазақстанның
депозиттерге кепілдік беру қорынан кепілдік берілген өтемді салым
мөлшерінде, бірақ 700 мың теңгеден аспайтын мөлшерде алынатынын білдіреді.
Қазақстан Республикасының 1995 жылғы 30 наурыздағы N 215 Заңына
(2007.03.28. берілген өзгерістер мен толықтырулар) 36-1-бабында сәйкес,
Депозиттердi тарту мен өтеу тәртiбiн, талаптарын, мерзiмдерiн және тарту
лимиттерiн Қазақстан Ұлттық Банкi айқындайды. Қазақстан Ұлттық Банкi
ұлттық валютамен де, шетел валютасымен де депозиттер тартуға құқылы.
1.2. Delta Bank АҚ қызметіне сипаттама. Банктің даму тарихы
Банктің таза пайдасы 2007 жылы алдағы жылдың тап сондай көрсеткішімен
салыстырған 391,9% ұлғайды және 297,8 млн теңгені құрады. Таза пайданы
ұлғайту өсімнен және операциялық табыстардың өсуінің есебінен орын алды.
Бағалы қағаздармен және шетел валютасымен операциялар бойынша табыстар
өсті.
Delta Bank АҚ активтері 2008 жылғы 1-ші қаңтарға қарай жағдайы
бойынша 19 991 млн. теңгені құрап, 2007 жылдың көрсеткіштерімен
салыстырғанда 63,05% ұлғайды, бұл орайда Банктің міндеттемелері 42,8% өсті
және14 193 млн. теңгені құрады. Банктің меншік капиталы 149,42% ұлғайды
және жыл басына қарай 5 798 млн. теңгені құрады
Бүгінгі күнге Delta Bank АҚ динамикалы даму үстіндегі қаржы институты,
оның қызметі нарықтық ұсыныстар мен клиенттердің қажеттіліктерін ескере
отырып, банк өнімдері мен қызметтерінің кең ауқымын көрсетуге бағытталған.
Батыс Қазақстанның ірі мұнай-газ компанияларының бастамасы бойынша
Ақтау қаласында 1993 жылғы 1-ші қыркүйекте негізі қаланған Банк өз
тірлігінің 14 жылдық тарихында еліміздің қаржы нарығында өзінің
позицияларын едәуір нығайтты.
Орталық кеңсе Ақтаудан Алматыға көшкеннен кейін, Банк республикалық
мәртебеге ие болды, бұл Қазақстанның алдыңғы қатарлы банктерімен
корреспонденттік қатынастарды нығайтуға және Ресей мен Балтық жағалауының
коммерциялық банктерімен ынтымақтастықты кеңейтуге көмегін тигізді.
Стратегиялық тұрғыдан Банк шағын және орта бизнесті қаржыландыруға ден
қойды.
Клиенттердің белсенділігің жыл сайын ұлғаюға беталысы таңдап алынған
стратегияның дұрыстығының және Банкке деген сенімнің өсуінің куәсі болып
табылады.
Банктің 14 жыл қызметінің уақытында жинақталған тәжірибе, өткен
жылдардың табыстары мен жетістіктері Банкке стратегиялық басымдықтарды жан-
жақтылаудың пайдасына ығыстырып, бизнес жүргізудің жаңа деңгейіне көшуге
мүмкіндік берді. Банктің ребрендингін өткізу қажеттілігі туындады.
Оның негізділігі ең алдымен бөлшек, шағын және орта бизнесті дамытуға
бағытталған жаңа стратегия қабылдауға байланысты. Сонымен қатар, Банк
клиенттер құрамында мұнай секторы компанияларының үлесі қысқарғанының
нәтижесінде салалық болудан қалды.
Кесте 1
Delta Bank ААҚ салымдарының түрлері
Аталуы Мерзімі Сыйақы Ерекшелік
мөлшерлемесі белгілері
1 2 3 4
Delta- Байлық салымы35 айдан теңгемен 11,5%,
басталады шетел валютасымен
7,5% дейін
Малыш салымы 12 ай және 12 айдан 24 айға Салымды ата- ана
одан әрі дейін теңгемен 9%,сәбидің атына ақша
шетел валютасымен жинақтау
6,5% дейін мақсатында ашады.
Мудрость салымы 3 ай және теңгемен жылына 9%Салым зейнеткерлік
одан әрі дейін, шетел жасқа жеткен
валютасымен 5,5% адамдарға
дейін арналған.
Кесте 1 жалғасы
Delta- Капиталист 1 ай және теңгемен жылына Салымды 13 айдан
салымы одан әрі 9,7% дейін, шетел астам мерзімге
валютасымен 7,8% орналастырғанда
дейін басшығы visa gold
төлем картасы
сыйға беріледі.
Delta- Бизнес салымы1 ай және теңгемен жылына Сыйақы ақшаның
одан әрі 9,1% дейін, шетел жинақ шотына келіп
валютасымен 7% түскенде бірден
дейін төленеді.
Қазынашылық салымы 1 күннен 28 теңгемен жылына
күнге дейін 12% дейін
Дерек көзі: Delta Bank ААҚ жылдық есебі 2007жыл
Банктің бүгінгі күнге негізгі мақсаттары – жаңа стратегия, жаңа
өнімдер мен қызмет көрсету стандарттарын әзірлеудің және енгізудің
арқасында жаңа деңгейге шығу.
Депозит өнімдерінің желісі кеңінен ұсынылған, оларға жеке тұлғаларға
арналған депозиттер – Малыш, Мудрость, Delta-Байлық, сондай-ақ заңды
тұлғаларға арналған - Delta - бизнес, Delta-капиталист, Delta-Байлық
салымдары кіреді.
Клиенттердің қажеттіліктері мен жалпы нарықтық жағдаятты талдау Банкке
бәсекелестікке жарамды банк өнімдерін әзірлеуге мүмкіндік берді, олардың
ішінде корпоративтік клиенттер мен шағын және орта бизнес субъектілері үшін
айналымдық қаражаттарды толықтыруға, негізгі қаражаттар, жылжымайтын мүлік
сатып алуға қарыздар, сондай-ақ жеке тұлғаларға арналған несие өнімдері -
Ипотека универсал, Неотложка несие желісі, Автокредитование бар.
Банк қызметтері нарығында қаржылық операциялар жүргізудің жалпы
көлеміне және Delta Bank АҚ-ның позицияларын нығайтуға қаржылық
көрсеткіштердің өсуі қолайлы әсер етеді, атап айтқанда, өткен жылмен
салыстырғанда, жарғылық капиталдың 2,6 есе ұлғайғанын атап өтуге болады.
Банк командасы, бұл орайда оларды қолдану қажеттілігі қаржылық қызметтер
көрсетуге мүмкіншіліктердің айтарлықтай кеңеюінен туындайтын озық тәжірибе
мен заманға сай банк технологияларын пайдалана отырып, жылдан жылға
қаржылық қызметтердің толық ауқымын ұсынатын жан-жақты Банк құру жолымен
жүріп келеді. Осы мақсатта Delta Bank АҚ банк процесстерінің тиімді жұмыс
істеуін қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін бағдарламалық өнімдердің
бірқатарын енгізу үстінде.
Бүгінгі күнге Банк ресейлік және шетелдік банктермен корреспонденттік
қатынастар орнатқан, олардың қатарында: Еуропалық Траст Банкі, Абсолют
Банк, Импексбанк, Банк Зенит, Мәскеу Халықаралық Банкі, Связь Банк,
Сибакадембанк, Экспобанк, Промсвязьбанк, Росбанк, Банк American Express,
Commerzbank бар.
"Delta Bank" АҚ аймақтық желісі 12 филиалды қамтиды. Банктің
жоспарларына қосымша филиалдар ашудың есебінен аумақтық қатысуын кеңейту
кіреді.
Delta Bank АҚ-ның активтері 19,291 млрд. теңгені құрайды, несие
қоржыны - 14,696 млрд. теңге. Жарғылық капиталдың мөлшері – 5,525 млрд.
теңге (деректер 2007 жылғы 8-ші қарашадағы жағдайы бойынша берілген).
Банктің тарихына тоқталсақ ден өтті.1993 жылғы 1-ші қыркүйек Нефтебанк
жабық акционерлік қоғамын Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде
бастапқы тіркеу. 1994 жылғы 4-ші тамыз Жаңаөзен қаласында Банктің алғашқы
филиалын ашылды. 1994 жылғы 29-шы қараша Банк Қазақстан Республикасының
Банктер қауымдастығының мүшесіне айналды. 1994 жылғы 6-шы сәуір Банк
Нефтебанк ашық акционерлік қоғамы ретінде қайта тіркелді. 1995 жылдың
12-ші қаңтар бастап филиалдары әр қалаларда ашылы бастады. 1997 жылғы 26-
шы ақпан Банк Халықаралық Банкаралық Қаржылық Телекоммуникациялық жүйемен -
SWIFT (Бельгия) бағдарламалық жасақтаманы лицензияландыруға келісімшарт
жасасты. 1998 жылғы 15-ші сәуір Банктің А санатты жай акциялары
(Қазақстан Қор биржасы АҚ сауда тізімдеріне енгізілген. 1999 жылдан бері
Нефтебанк АҚ Қазақстан Қаржыгерлер қауымдастығының мүшесіне кірді. 1998 –
2001 Norvegian Banking Resources және Rabobank бірлестікте Дамуды
қаржыландыру және Кәсіпкерлікті дамыту бағдарламаларының шеңберінде банк
саласында жұмыс тәжірибесімен алмасу бойынша Twinning жобаларын жүргізу.
2000 жылғы 16-шы ақпан Банк Қазақстан кепілдік (сақтандыру) қоры АҚ-
ның жеке тұлғалардың салымдарына (депозиттеріне) топтық кепілдік беру
(сақтандыру) жүйесінің қатысушысына айналды. 2000 жылғы 9-шы қараша Банк
Нефтебанк акционерлік қоғамы ретінде қайта тіркелді. 2001 жылғы 5-ші
маусым Банк Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкімен корреспонденттік шот
келісімшартына қол қойып, ұлттық валюта – теңгеде корреспонденттік шот
ашты. 2002 жылғы 10-шы қараша Банк VISA International Қауымдас мүшесінің
мәртебесіне ие болды.
2005 жылғы 1-ші ақпан Нефтебанк акционерлік қоғамы ретінде
мемлекеттік қайта тіркелу. 2005 жылғы 23-ші маусым Қазақстан
Республикасының Қаржы нарығы мен қаржылық ұйымдарды реттеу және қадағалау
жөніндегі агенттігі Банктің 5 000 000 жай акциясының шығарылымын
мемлекеттік тіркеуді жүргізді. 2005 жылғы 12-ші қыркүйек Қазақстан
Республикасының Қаржы нарығы мен қаржылық ұйымдарды реттеу және қадағалау
жөніндегі агенттігі "Нефтебанк" АҚ-ның 30 000 000 дана көлеміндегі купонды
бағынышты облигациялардың алғашқы шығарылымын мемлекеттік тіркеуді
жүргізді.
2006 жылғы 22-ші маусым Нефтебанк АҚ банктер ұлттық және шетел
валютасында жүзеге асыратын банк және өзге операциялар жүргізуге Лицензия
алды. 2007 жылғы 6-шы шілде Банктің жарғылық капиталы жай жарияланған
акцияларды орналастырудың есебінен 3,1 млрд. теңгеге дейін ұлғайтылды. 2007
жылғы 3-ші тамыз Банктің Директорлар кеңесі Банктің атауын Нефтебанк АҚ-
нан Delta Bank АҚ деп өзгерту және Банктің Жарғысының жаңа оқылымын
бекіту туралы шешім қабылдады.
2007 жылғы 29-шы тамыз Банк Қазақстан Республикасының Әділет
министрлігінің Тіркеу қызметінің комитетінде Мемлекеттік қайта тіркеуден
өтті.2007 жылғы 2-ші қазан Delta Bank АҚ банк және өзге операциялар
жүргізуге Лицензия алды. 2007 жылғы 24-ші қазан Delta Bank АҚ банк және
өзге операциялар жүргізуге және бағалы қағаздар нарығындағы қызметті жүзеге
асыруға Лицензия алды.
2007 жылғы 1-ші қараша Delta Bank АҚ жарғылық капиталы Delta Bank
АҚ жай жарияланған акцияларын орналастырудың есебінен 5,525 млрд. теңгеге
дейін ұлғайтылды.
• Клиенттер базасын ұлғайту;
• Клиенттерге қызмет көрсету сапасының стандарттарын енгізу;
• Нарық конъюнктурасына және клиенттердің қажеттіліктеріне сәйкес
өнімдер мен қызметтер әзірлеу және жетілдіру;
• Банктің қаржылық көрсеткіштерін ұлғайту;
• Аймақтық қатысуды кеңейту;
• Басқару және іштен бақылау жүйелерін жетілдіру;
• Халықаралық капитал нарықтарына шығу;
Банк өзінің миссиясын Клиенттердің қаржылық қажеттіліктеріне сәйкес
банк өнімдері мен қызметтерін көрсетуге бағдарлана отырып, озық
технологияларды пайдаланумен корпоративтік және жеке Клиенттерге сапалы әрі
жедел қызмет көрсету деп біледі.
1.3. Шетел тәжірибесіндегі көрсетілген банктің депозиттік қызметтері
Батыс Еуропа және Солтүстік Америка мемлекеттерінде барлық несиелік
институттар – универсалды коммерциялық банктерден (мысалы, Германияда)
арнайы жинақ институттарына (АҚШ-тағы ссуда – жинақтаушы ассоциациялар және
басқа да мемлекеттердегі жинақ банктеріне) дейін, - жекелеген немесе кез
келген клиентке барлық мүмкін болатын қызметтерді көрсетеді және банктік
өнімдердің әр түрлі түрлерін ұсынады.
Сөйтіп, шетел мемлекеттеріндегі дамыған ең негізгі жинақ операцияларын
қарастырайық.
Дамыған мемлекеттеріндегі әйгілі банктік жинақ шоттары:
1. Капитал нарығының жинақ шоттары ( capital market saving accounts )
нарық экономикасы дамыған коммерциялық банктер тәжірибесінде кең тараған
және клиенттің ақша қаражаттарын ұзақ мерзімге сақтауды қарастырады,
сонымен бірге клиентке кез- келген уақытта шоттан алуға мүмкіндігін береді.
Мемлекеттік облигациялар бойынша төленетін орташа пайызына сәйкес, бұл шот
бойынша пайыздық ставкасының деңгейі бекітілген (яғни 3 жылдан 10 жылға
дейінгі мерзімді облигациялар). Батыс коммерциялық банктердің тәжірибесі
бойынша бұл клиенттердің банктерге деген сенімділігін арттыруда және
берілген шоттарға уақытша бос ақшалай қаражаттарын белсенді орналастыруды
ынталандырады.
2. Автоматты жинақ шоттары, оларды дамыған мемлекеттердің коммерциялық
банктері тек осы банктегі ағымдағы ( есеп айырысу ) шоты бар жеке
тұлғаларға ашылады. Олар мерзімді депозиттерге ұқсас, яғни оларға клиент
тапсырмасы бойынша күнделікті (автоматты түрде) банк оның есеп айырысу
шотынан ақша сомаларын аударуды жургізеді, ал оның қалдығы бойынша,
ағымдағы шотқақарағанда жоғарырақ пайыз төленеді. Клиенттің ақшасын
қабылдау белгілі бір күндерде айына 3-4 рет жүргізіледі.
Бұл шотқа ұқсас 1978 жылы “Мерилл Линг” фирмасы ұсынған банктік
қызметтің ерекше түрін – қолма-қол ақшаны басқару шоты – СМА (cash
management account ) атауға болады. Бұл шотты ашқан кезде қызметтердің кең
пакеті ұсынылады ( чек жазуға мүмкіндігі, белгілі бір сомаға несие беру,
дебеттік карточкалар, брокерлік қызметтер және т.б.). Бірақ басқа
қызметтерге қарағанда ерекше новаторлық сипатымен бөлінген қызмет – бұл СМА
шотына дивиденд және пайыз түрінде түскен ақшалай қаражаттар автоматты
түрде пайыздық табыс әкелетін шотқа аударылады.
Сол 1978 жылы банктер ATS – шоттарын (automatic transfer service)- ақша
қаражаттарын автоматты түрде аудару шоттарын қолдана бастады. ATS – шоттары
бойынша салымшылар пайыз алған. Ал чектік шоттағы сәйкес қалдықты ұстау
немесе овердрафтты жабу қажеттілігі туындаған кезде клиенттің келісімімен
ATS – шотынан ақшалай қаражаттарын автоматты түрде талап етуге дейінгі
салымға аударады. Осыған байланысты ATS – шоттары клиентура арасында кең
сұранысқа ие болды, өйткені олар салымшыға чектік шоттағы минималды
қалдықты ұстап тұрғанда, бір кезде өзінің ATS – шоты бойынша пайыз түрінде
табыс алуына мүмкіндігін береді.
Мұндай шоттар отандық банктер тәжірибесінде де қолданылуы мүмкін,
өйткені клиенттер жоғары табыс алу үшін өзінің шотында қалдықты үнемі
жоғарлатып отыруға тырысады.
3. “Бай” клиенттер үшін жинақ шоттары (fortune saving accounts) батыс
банктерінің тәжірибесінде жылжымайтын мүлікке және бағалы қағаздарға
ақшалай қаражаттарын инвестицияланған клиенттер үшін қолданылады. Бұл
шоттың қолдану режимі келесіні көздейді: бұл шотты ашу үшін алғашқы жарнасы
жоғары болады, ал үлкен ақшалай сомаларды алу кезінде комиссиясы төмен
болады. Сондай- ақ, клиент жылжымайтын мүлікті сатып алса немесе бағалы
қағаздарға салса банк ешқандай комиссиондық ақы алмайды.
4. Асыл металдарды сатып алу үшін шоттар (precious metals accounts)
дамыған мемлекеттердегі коммерциялық банктерінде, әр түрлі асыл металдарды
(алтын, күміс, платина, палладий және т.б.), сондай- ақ олардан жасалған
бұйымдарды сату- сатып алумен айналысатын клиенттерге қатысты кең
қолданылады. Банкте мұндай шоттарды ашқан клиенттер күн сайын құймаларды,
платиналарды, монеталарды, медальондарды және т.с.с. сату және сатып алу
мүмкіндігіне ие болады.
Депозиттік қызметтер нарығындағы өскен бәсекелестік чектік
депозиттердің көптеген жаңа түрлерінің пайда болуына әсер етті, яғни бұл
шоттар бойынша салымшылар төлемдер жүргізу үшін чектер жазуы мүмкін,
сонымен қатар мұндай шоттың иесі мұндай шоттан кез- келген уақытта қолма-
қол ақша алуы мүмкін.
Чектік депозиттердің көп таралған формалары талап етуге дейінгі
депозиттер және NOW – шоттары болып табылады. NOW – шоттары (negotiable
order of withdrawal)- айналыстағы алынып тасталу туралы шығарылатын
бұйрықтарға қарсы шоттар, яғни бұл пайыз төленетін чектік депозиттер. Олар
Батыс коммерциялық банктерінде 80- шы жылдары таралған. Басында олар жинақ
салымдары ретінде жіктелінген, ал 1981 жылдан – чектік депозиттер ретінде.
Алғашқы кезде NOW – шоттары пайыз төленетін жинақ салымдарының типіне
жатқызылған. Мұндай салымдарға қарсы клиент тратталар жазуына мүмкіндігі
болған (үшінші жақтың пайдасына ақшаны төлеу туралы бұйрығы), оларды
айналыстағы алынып тастау туралы бұйрықтары деп атады. Осыған байланысты
NOW – шоттарды чектік депозиттер категориясына жатқызды.
Кейбір мемлекеттерде салымдарға халықтың жинақтарын тартудың
ерекшеліктерін қарастырайық .
Ұлыбритания. Маманданған банктермен қатар барлық несие – қаржылық
бағыттағы мекемелер халықтың жинақтарын тартумен айналысады . Оларға
коммерциялық және клирингтік банктер , сақтандыру компаниялары, зейнетақы
қорлары , трасталық компаниялар және т.б.
Соңғы жылдарда ағымдағы шоттар бойынша барлық операциялардың
ақысыздығын сақтай отырып пайыздарды есептеу бойынша банктер жағынан
біршама шаралар жүргізілген . Мұндай стратегияның оң жақтары , пайыздық
ставканың төмен деңгейіне (2 – 5%) қарамастан көп болды. Сондай-ақ , басқа
мемлекеттердің азаматтарының , яғни бейрезиденттердің шоттары фискалдық
иммунитетке ие болды – яғни салықтан босатылды, ал бұл шетел клиенттерін
тартуда оң нәтижесін берді.
Халыққа салымдардың классикалық түрлерін ұсынумен , негізінен ,
Ұлыбритания Ұлттық жинақ банкі айналысады, оның ішінде екі шот түрінде –
қарапайым және инвестициялық (1966 жылдан бастап) . Қарапайым шот ұсақ
жинақтарын аккумуляциялауға арналған және бірінші 70 фунт стерлинг сомасына
салық салынбайды. Сонымен бірге , 25 пенсті салып ашқан шоты бар, бірақ
оларға тек 250 фунт стерлингке дейін жеткенде ғана пайыз есептелінеді ,
оларды жинақ салымдары деп атайды .
Ал трасталық жинақ банктері өздерінің салымшыларына табысты олардың
салған салымының көлеміне байланысты төлейді. Банктің мұндай стратегиясы
негізінен – трасталық жинақ банктері өздерінің салымшыларының қаражаттарын
басқа банктерге және жоғары пайызбен салуына негізделеді.
Франция. Бұл мемлекетте жинақтарды тарту саясаты мемлекеттің пайыз
ставкасының жоғарғы шектерін анықтауына және регламентациялануына
негізделеді.
Мемлекеттік реттеу салымдар мен боналар бойынша шекті пайыз көлемін
бекіту арқылы көрінеді.
Бірақ шектеулерге қарамастан француздардың 50% - Француз жинақ
банкісінің салымшылары болып табылады, сонымен бірге 28 % жанұялық
салымдары бар.
Негізгі ұйымдастырушылық депозиттік формалары: есеп айырысу кітапшалары
“А” типті ; мерзімді депозиттік шоттар; жинақ сертификаттары; чектік
шоттар; тұрғын үйге алған ссудаларды өтеу үшін жинақ шоттары; бағалы
қағаздарға инвестицияланатын жинақтар және т.б. болып табылады .
Бүкіл Европа мемлекеттері арасында француз банктері банктік
технологияны, оның ішінде несиелік (төлем) карточкаларын таратуда,
қолдануда және қаржыландыруда алда келе жатыр.
Италия. 1991 жылы Италияда 83 жинақ кассалары суперхолдингтік
компанияға бірікті. Мұндай жинақ кассалар стратегиясының қажеттілігі –
Италия ссудалық капиталының нарығындағы жоғарғы бәсекелестігінен туындады.
Италия банктерінің тәжірибесіндегі жинақ шоттары негізінен банктік
құжаттарының формаларына байланысты бөлінеді, олардың түрлері: қарапайым
жинақ кітапшасы (ағымдағы шотқа ұқсас) оның пайыздық ставкасы 5 %- ға
дейін; мерзімді жинақ кітапшасы; мәлімдеушіге жинақ кітапшасы және т. б.
Бірінші бөлімді қорытындылый келе,жалпы алғанда мен депозиттік
операциялар активті және пассивті болып бөлінуі туралы және олардың
түрлеріне, мерзімдеріне, ерекшеліктеріне тоқталып өттім. Депозиттің
түрлеріне, мерзіміне тоқталып талдау жасадым.
2. Қазақстан Республикасының коммерциялық банктерінің депозиттік
операцияларына талдау жүргізу
2.1. Қазақстан Республикасының коммерциялық банктерінің депозиттік
операцияларын талдау
Қазақстан Республикасының 2007 жылғы экономикалық дамуы соңғы 7 жыл
бойы жалғасып келе жатқан жоғары өсу қарқынының сақталуымен сипатталды.
Қаржы секторындағы, ең алдымен банк сегментіндегі жағдайдың дамуы 2007 жыл
ішінде əр түрлі бағыттағы үрдістермен сипатталды.
2007 жылғы қаңтар-шілде ішінде банк қызметінің одан əрі кеңеюі
байқалды, банктердің активтері, міндеттемелері біршама қарқынмен өсті. Осы
кезеңде əлемдік қаржы нарығындағы ставкалардың біртіндеп өсуіне қарамастан,
олардың деңгейі отандық банктерге сырттан қарыз алуды тарту жөніндегі
саясатты жалғастыруға мүмкіндік жасады. Банктердің резидент еместер
алдындағы 2007 жылғы міндеттемелері 32,9% ұлғайды (2006 жылы– 19,5%).
Ауытқуы 13,4 пайыз болды ол нарықта банктерден қарыз алу сұранысының
өсуімен байланысты болған. Тартылатын ресурстардың біраз бөлігі отандық
экономиканы кредиттеуді ұлғайтуға бағытталды. 2007 жылы экономикаға
берілген кредиттің өсуі 46,6% құрады (2006 жылы– 27,7%). Болып жатқан
оқиғалар аясында қаржы секторындағы жағдайдың өзгерісін сақтық пен
сезінетін көрсеткіш ретінде халықтың депозиттері 2007 жылғы тамыз-қазан
кезеңінде 4,7% төмендеді. Соған қарамастан олардың осы айлардағы көлемі
2007 жылғы маусымның деңгейінен асты, ал 2007 қарашада халықтың депозиттері
1,9% ұлғайды. Резиденттердің банк жүйесіндегі депозиттері 23,6% өсті, ал
халықтың депозиттерінің өсімі 42,4% құрады. Сонымен қатар, банктердің
тəуекелдерді қабылдау барабарлығының дəрежесіне жасалған талдау, бұл ретте
əлуетті қауіптерді жеткіліксіз түрде бағалай отырып, қаржы институттарының
пайданы қамтамасыз ететін ағымдағы факторларға көбірек бағдар жасайтынын
көрсетті.
Қаржы нарығына қатысушылар жеткілікті түрде барабар қабылдамаған
осындай қауіптердің бірі АҚШ-ғы ипотекалық дағдарыстың салдары ретіндегі
өтімділіктің ауқымды көлемде төмендеуі жəне халықаралық инвесторлардың
тəуекелге тəбетінің азаюы болды. Банктердің кредиттері жəне депозит
базасы арасындағы айтарлықтай алшақтық жағдайында сыртқы қорландырудың
қысқаруы экономиканы кредиттеудің өсу қарқынын қысқартады жəне экономикалық
өсу динамикасына əсер етуі мүмкін.
Екінші деңгейдегі банктердің депозиттік базасы тұрақты болып қалуда
жəне құрылымдық өзгерістерге ұшыраған жоқ. Қаралып отырған кезеңде банк
жүйесінің жиынтық міндеттемелеріндегі резиденттер салымдарының үлесі
банктердің кредиттік белсенділігін қаржыландырудың басқа көздері болуы
салдарынан төмендегені байқалады. Бұл ретте, əлемдік қарыз алу
нарықтарындағы жағдайдың ықпалын есепке ала отырып, ішкі нарықта, оның
ішінде депозиттік базаны өсіру арқылы қаражат тарту жөніндегі саясатты
жандандыруды күткен жөн.
Болып жатқан оқиғалар аясында қаржы секторындағы жағдайдың өзгерісін
сақтық пен сезінетін көрсеткіш ретінде халықтың депозиттері 2007жылғы тамыз-
қазан кезеңінде 4,7% төмендеді. Соған қарамастан олардың осы айлардағы
көлемі 2007жылғы маусымның деңгейінен асты, ал 2007жылы қарашада халықтың
депозиттері 1,9% ұлғайды.
Кесте 2
Екінші деңгейдегі банктердің депозиттік базасының құрылымы
(кезең соңында, нәтижеге пайызбен)
2005 ж 2006 ж 2007 ж
Заңды тұлғалар салымдарының үлесі 64,5 66,9 85,9
Жеке тұлғалар салымдарының үлесі 35,5 33,1 14,1
Барлығы 100 100 100
Резидент еместерді қоспағанда
Дерек көзі: Қазақстан Республикасы Ұлттық банк есебі 2007ж
Екінші деңгейдегі банктердің депозиттік базасының құрылымыда Заңды
тұлғалар салымдарының үлесі 2005 жылғы мәліметтерге қарағанда 2006 жылы
64,5 пайыздан 66,9 пайызға өсіп, (ауытқуы +2,4%), ал 2006 жылмен
салыстырғанда 2007 жылы 19%-ға өскен. Ол Заңды тұлғалар бос қаражаттарын
банкке салу көрсеткіштерінің, банкке деген сенімділігінің өсуін білдіреді.
Ал жеке тұлғалар бойынша көрсеткіштер керісінше болып тұр, мұнда жылдан
жылға төмендеу ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz