Жергілікті өзін-өзі басқару

Пән: Саясаттану
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 44 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ

: 1.

КІРІСПЕ: ЖЕРГІЛІКТІ ӨЗІН-ӨЗІ БАСҚАРУ МӘСЕЛЕЛЕРІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ . . .

: 1. 1

КІРІСПЕ: Мемлекеттік басқаруды орталықсыздандыру жергілікті өзін-өзі басқаруды дамыту негізі ретінде . . .

: 1. 2

КІРІСПЕ: Қазақстан Республикасындағы жергілікті өзін-өзі басқару жүйесінің қалыптасуының теориялық аспектілері . . .

: 1. 3

КІРІСПЕ: Жергілікті өзін-өзі басқаруды дамытудың шетелдік тәжірибесі. .

КІРІСПЕ:

: 2

КІРІСПЕ: ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ЖЕРГІЛІКТІ БАСҚАРУ ОРГАНДАРЫНЫҢ ЖҰМЫСТЫҚ ЖОСПАРЫ

: 2. 1

КІРІСПЕ: Маслихаттардың рөлін көтеру жергілікті өзін-өзі басқару функцияларын тиімді орындау және маслихаттардың жұмыстық жоспары . . .

: 2. 2

КІРІСПЕ: Мемлекеттік билік органдарының жергілікті өзін-өзі басқару органдарымен өзара байланысын жетілдіру жолдары және жұмыстық жоспары . . .

: 2. 3

КІРІСПЕ: Жергілікті өзін-өзі басқару жүйесінің қаржылық-экономикалық үлгісін жасау

КІРІСПЕ: ҚОРЫТЫНДЫ

КІРІСПЕ: ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

КІРІСПЕ

Зерттеу тақырыбының өзектілігі . Қазақстан Республикасындағы әкімшілік реформалардың басымдылықты бағыттары мемлекеттік басқаруды орталықсыздандыру және жергілікті өзін-өзі басқару жүйесін қалыптастыру болып табылады. Мемлекеттік басқаруды орталықсыздандыру мен жергілікті өзін-өзі басқаруды дамытумен барлық экономикалық жүйенің толық қызмет етуі, елдің тұрақты әлеуметтік - экономикалық жағдайы байланысты.

Кез-келген қазіргі заманғы демократиялық мемлекет тым болмаса жергілікті өзін-өзі басқару әдісіне кепілдік бермесе немесе оның бар екенін мойындамаса, экономикалық және әлеуметтік үдерістердің тиімді басқарылуын қамтамасыз ете алмайды. Себебі, басқару саласы аса күрделі және көпқырлы, сондықтан қоғамдық дамудың барлық мәселелерін тек орталықтан шешу қиындық туғызады. Сондықтан, басқару қызметінің тиімділігін арттыру үшін өкілеттіліктің бір бөлігін тұрғындардың ортақ мүддесі тұрғысынан алып қарағанда оңтайлы нәтижеге қол жеткізеді деуге болатын басқару деңгейіне берген ұтымды және бұл нағыз демократияға жеткізер жолдың бірі.

Қазіргі уақытта белсенді түрде бірінші мәселе ретінде мемлекеттік басқаруды орталықсыздандыру және жергілікті өзін-өзі басқаруды дамыту мәселелері алға қойылып отыр. Жалпы, жергілікті өзін-өзі басқару жүйесін құру 1995 жылғы Қазақстан Республикасының Конституциясында қарастырылған. Онда жергілікті өзін-өзі басқару органдарының қызмет ету қажеттілігі негізделіп, бекітілген өкілеттілік шеңберінде олардың дербестігіне кепілдік берілген. Содан бері қарай жергілікті өзін-өзі басқару элементтерін енгізу мен оның заңнамалық негізін жасауға көптеген талпыныстар жасалынды.

Үкіметтің шешімімен 1996 жылы пәтер иелерінің кооперативі (КСК) құрылған болатын. Ауылдық аумақтарда өз бетінше тұтыну кооперативтері құрылды. Жергілікті мәселелерді шешудің келесі қадамы 2001 жылы экспериментті түрде ауыл әкімдерін және 2006 жылы аудан және облыстық мәндегі қала әкімдерін сайлау болып табылды.

Бүгінгі таңда бұл жағдай Елбасының елдің негізгі Заңына жаңартулар енгізуімен түбірінен қайта өзгерді. Қазақстан кең көлемді территорияны иеленеді, осыған байланысты еліміздің аймақтары табиғи байлықтарының қалыптасуына, климаттық жағдайларына және т. б. негізделген әртүрлі экономикалық әлеуетке ие. Сонымен қатар аймақтар демографиялық, этникалық және тарихи ерекшеліктері бойынша бөлінеді. Әсер ету механизмдерінің орталықтандырылған стандартты жинағымен басқара, жоғарыда аталған факторларды ескере, мемлекет еліміздің барлық аймақтарының қажеттіліктерін бірдей деңгейде оптималды қанағаттандыра алмайды. Осыған байланысты мемлекеттік басқару деңгейлері арасында өкілеттіліктерді бөлу қажеттігі туындайды.

1 ЖЕРГІЛІКТІ ӨЗІН-ӨЗІ БАСҚАРУ МӘСЕЛЕЛЕРІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1. 1 Мемлекеттік басқаруды орталықсыздандыру жергілікті өзін-өзі басқаруды дамыту негізі ретінде

Қазақстан Республикасында тәуелсіздік алған 18 жыл ішінде бірінші рет экономиканы дамыту және қоғамды демократиялауды нарықтық жолға қою бойынша реформалар жүргізілді. Тәуелсіз мемлекет ретінде Қазақстанның алғашқы жылдарында басымдылықты көңіл мемлекеттілікті бекіту, күшейтуге, халықаралық аренада орын алуға, әлеуметтік-экономикалық сферда реформалар жүргізуге аударылды. Дамудың қазіргі кезеңінде, яғни тәуелсіздіктің жалпы ұлттық негізі құрастырылған кезде басымдылықты тапсырмалардың бірі жергілікті мемлекеттік басқару және жергілікті өзін-өзі басқару жүйесін реформалау, яғни мемлекетік басқаруды орталықсыздандыру болып табылады.

Соңғы оңдаған жылдар бойында ұдайы зерттеулер жүргізіліп, мемлекеттік басқарудың нәтижелі модельдері мен құрылымдары іздестірілуде. Көптеген елдерде жүргізілген эксперименттердің нәтижесінде халықты басқарудың төмендегі деңгейлері бөліп көрсетіле бастады:

мемлекеттік басқару (федералдық немесе республикалық деңгейде) ;
жергілікті мемлекеттік басқару (әкімшілік-аумақтық құрылымның жоғары буындары деңгейінде) ;
аумақтық өзін-өзі басқару (төменгі әкімшілік-аумақтық бөлініс деңгейінде) [2] .

Мемлекеттік басқаруды бұлай жіктеу ғаламдану жағдайында азаматтар мен қоғам істерін жария басқару жүйесінің әлеуметтік нәтижелілігін арттыру, бұл жүйеде демократияны тереңдету қажеттілігінен туындаған. Мемлекеттік басқарудың жаңа тұжырымдамаларының авторлары мұндай құрылымды жаңа жағдайда - ғаламдану жағдайында мемлекеттік басқарудың орталық органдары негізінен елдің сыртқы байланыстарын реттеумен шұғылданып, сол арқылы мемлекеттік басқарудың ішкі міндеттерін ойдағыдай орындау үшін қолайлы сыртқы жағдай жасауға тиіс екендігімен ақтайды. Бұл деңгей сондай-ақ мемлекеттік басқару жөніндегі заңдарды қалыптастырып, жетілдіру ісіне жәрдемдесуге, салалық және басқа мемлекеттік бағдарламалар қабылдауға, ұлттық компанияларды және негізгі мемлекеттік ресурстарды басқаруға және басқа перспективалық мәселелерді шешуге тиіс.

Жергілікті мемлекеттік басқару жүйесі - орталық пен әкімшілік аумақтар арасында құзырлар ара жігін ажырату нәтижесі. Әдетте жергілікті мемлекеттік басқару органдары мемлекеттік басқарудың орталық салалық органдарының агенті ретінде қимылдап, қоғамдық стандартқа сәйкес халыққа іс жүзінде барлық кызметті көрсетеді.

Жергілікті мемлекеттік басқару деңгейінде статистикалық есеп, азаматтардың жекелеген категорияларына нақты көмек көрсету, ұйымдық-реттеушілік, ұйымдық-рұқсат етушілік, ұйымдық-бақылаушылық процедуралар, сондай-ақ әртүрлі субъектілердің әкімшілік және шаруашылық дауларын құқық негізінде шешу жүзеге асырылады.

Азаматтардың жергілікті өзін-өзі басқару 18 ғасырда пайда болды. Қазіргі кезде жергілікті өзін-өзі басқару, біріншіден, төте және өкілдікті демократияның пошымы жеке бір әкімшілік ауқымында саяси құқықтармен бостандықтарды іске асыру пошымы деп қарастырылады. Жергілікті өзін-өзі басқару мемлекеттік басқарудың барлық буындарына азаматтардың қатысуын жоққа шығармайтынын атап өту дұрыс. Екіншіден, жергілікті өзін-өзі басқару мемлекеттік басқаруды толықтыру құралы ретінде қажет, ол аумақ істерін көпшілік болып басқару жүйесінде азаматтардың пікірі мен мүддесінің барынша ескерілуін қамтамасыз етуге тиіс. ТМД Парламентаралық Ассамблеяның 1994 жылғы 29 қазанда қабылданған арнайы Декларациясында «жергілікті өзін-өзі басқару Достастық мемлекеттерінің мемлекеттік және қоғамдық өмірін демократиялық жолмен ұйымдастырудың қажетті элементі болып табылады» деп көрсетілген.

Қазақстан егемендігін алғаннан бері көптеген институционалдық сипаты бар мәселелермен кездесті. Қазақстан жағдайы халықаралық қатынастар субъектісі ретінде республикадан халықаралық кеңістікте өз орнын табуға көмектесетін саяси және экономикалық теңестіруді талап етуде. Осыған байланысты мемлекет құрылысының өзі аса маңызды. Осы тұсынан келсек те, демократиялық дамудың ең маңызды мәселелерінің бірін қарастыру қажет болды, дәлірек айтсақ - транзитті қоғам жағдайында билік органдарын орталықсыздандыру мәселесі. Осыған байланысты орталықсыздандыру мәселесіне теориялық қорытынды беру, әлеуметтік субъектілер мен институттар арасындағы қарым-қатынасты Қазақстанның саяси жүйесіне қолайлы болатындай етіп жасау маңызды. Қазіргі кезде еліміздің әлеуметтік-экономикалық, саяси, мәдени өміріндегі алғышарттар пайда болды және олар билік органдарын орталықсыздандырудың негізі бола алады [10] . Орталықсыздандыру түсінігіне көптеген анықтамалар бар. Соның ең басты екеуін келтіруге болады.

Орталықсыздандыру - басқару функцияларын орталықтан жергілікті билік органдарына беру, жоғары тұрған органдарындың есебінен төменгі билік органдарының өкілеттіліктерін кеңейту [12] .
Орталықсыздандыру - орталықтандыруға қарама-қарсы басқару жүйесі, яғни жергілікті әкімшілік органдар мен қоғамдық өзін-өзі басқару мекемелерінің билік өкілдіктерін кеңейту [12] .

Орталықсыздандыру түсінігінің әртүрлі анықтамасымен бірге оның әртүрлі нысандары бар. Мемлекеттік басқаруды орталықсыздандыру екі жақты сипатқа ие. Осыған байланысты Қазақтан Республикасының стратегиялық жоспарлау бойынша агенттігі мемлекеттік қызметті орталықсыздандыру концепциясының жобасында мемлекеттік басқаруды орталықсыздандырудың екі нысанының - деконцентарция және деволюцияның бар екенін атап өтті. Деконцентрация деп иерархиялық басқару жүйесінің күшін сақтай отырып, мемлекеттік биліктің басқару функцияларын осы жүйесі бойынша төменгі билік органдарына берумен байланысты процесті айтады. Оны «әкімшілік орталықсыздандыру» деп те атайды. Деконцентрация басқарудың әкімшілік астарына да қатысты және оның орталық және орталық емес басқару органдары арасында функцияларды иерархиялық бөлуді қайта қалыптастыру сияқты мақсаттары бар. Орталықсыздандыру саяси жағынан (саяси орталықсыздандыру) келсе, ол шешім қабылдау құқығын жергілікті басқару органдарына беруді білдіреді. Бұл құқықтық жүзеге асуы жергілікті басқарудың актісін білдіреді. Деволюция (міндеттерді табыстау) жергілікті өзін-өзі басқару органдарына шешім қабылдауға және дербес қаржылық, басқарушылық іс-әрекет жүргізуге құқық беруді білдіреді. [13] Осылайша, орталықсыздандыру үрдісінің үш сатысын былай да сипаттауға болады.

Автономия

Агенттік

Әкімшілік

1 сурет. Орталықсыздандыру процесінің үш сатысы

Сонымен, жергілікті үкімет іс-әрекетінің дербестігін қамтамасыз ететін шарттар қатарын былай кескіндеуге болады:

Саяси автономия, яғни мемлекеттің құрылымына тәуелсіз, жергілікті қауымдастықтың өкілетті органдарын тікелей жалпылама таңдау арқылы сайлау. Атқарушы органды өздерінің сайлауы арқылы қалыптастырады, ол өзінің функциясын орындауда орталықтың тәуелсіз құқығына ие болуы мүмкін.
Құқықтық автономия - заңмен бекітілген және биліктің басқа деңгейлерімен табысталған өз өкілдіктерін дербес жүзеге асыру құқығы.
Әкімшілік автономия, билік деңгейлері тарапынан иерархиялық бағыныштылықтан еркін (демократиялық орталықтандыру қағидасынан бас тарту - төменгінің жоғары тұрған органға бағыныштылығы) .
Қаржылық автономия - жергілікті мәселелер шешуге қажетті қаржы ресурстарының қолма-қолдығын және оларды пайдалану мүмкіндіктері мен олардың қозғалысын басқаруды (орналастыруды, бөлуді) білдіреді.

Қазіргі ғылымы мен техникасы, ақпараты мен пікір алмасу үрдісі қарқынды дамып келе жатқан қоғамда мемлекеттік басқаруды орталықсыздандырудың маңызы арта түсуде. 2007 жылдың 28 ақпанындағы Парламент палаталарының бірлескен отырысында жария етілген Президенттің Қазақстан халқына дәстүрлі Жолдауында демократия, жергілікті басқаруды жетілдіру мәселелері жан-жақты көрініс тапты. Онда еліміздегі демократияландыру және тиімді басқару мәселелері қозғалды. Соның ішінде жергілікті өкілетті органдарды дамыту, мәслихаттарды күшейтіп, өкілеттігін кеңейту және уақыт өте келе мәслихаттардың жергілікті өзін-өзі басқаруды қалыптастырудың негізіне айналуы атап өтілді. Жергілікті өкілетті органдары - мәслихат. "Жергілікті мемлекеттік басқару туралы" Заң бойынша мәслихаттардың өкілеттіктеріне төмендегілер жатқызылады:

аумақтың жоспарын, экономикалық және әлеуметтік даму бағдарламаларын, жергілікті бюджетті, оның атқарылуы туралы есепті бекіту;
қоршаған ортаны қорғау бойынша бағдарламаларды бекіту;
әкім ұсынған әкімшілік-аумақтық бірлікті басқару сызбасын бекіту;
әкімнің ұсынысы бойынша әкиматтың жеке құрамын маслихат сиссиясының шешімімен келісу;
атқарушы органдар жетекшілерінің есептерін қарау, маслихат шешімін орындамаған ұйымдардың, мемлекеттік басқару органдарының лауазымды тұлғаларын жауапкершілікке тарту бойынша сәйкес органдарға ұсыныс беру;
ҚР заңдарына сәйкес азаматтардың құқықтары мен заңды мүдделерін қамтамасыз ету өкілеттіктерін іске асыру;
ҚР әкімшілік құқық бұзушылық Кодексіне сәйкес тәртіпті бекіту;
жергілікті бюджеттің, жоспарларының, экономикалық және әлеуметтік даму бағдарламаларының орындалуына бақылау;
маслихаттың тұрақты комиссиясын және басқа да органдарын құру, олардың қызметтерінің есептерін тыңдау және т. б. ;
халықты еңбекпен қамту және кедейшілікпен күресу бағдарламасын бекіту;
ведомствоаралық сипаттағы мәселелер бойынша акимат жанынан консультативтік-кеңестің жеке құрамын әкімнің ұсынысымен бекіту;
ҚР Жер заңдары бойынша жер қатынастарын реттеуді жүзеге асыру;
ҚР Конституциялық нормаларын, заңдарын, Президенттің актілерін, ҚР Үкіметінің нормативтік құқықтық актілерін орындауға қатысу. [16]

Мәслихат өзінің өкілетін сессияда (сессия жылына 4 рет өткізіледі), өзінің тұрақты комиссиясы, маслихат сессиясының төрағасы, депутаттар, маслихат хатшысы арқылы жүзеге асырады.

Жергілікті басқару органдарының қызметіне бақылау жүйесі. Президенттік бақылауды тікелей президент өзі немесе оның әкімшілігі жүзеге асырады. Президент облыс, Астана мен Алматы қалаларының әкімдерін сәйкес мәслихаттың ұсынысы бойынша тағайындайды. [19]

Логика бойынша әкім толықтай Үкіметке жауапты болуы керек, себебі ол жергілікті атқарушы органның жетекшісі, дегенмен әкім Президенттің тапсырмасын орындауға міндетті. Иерархиялық емес, бәсекелестік бағыныштылық пайда болады, бірақ Президенттің алдындағы жауапкершілік басымырақ.

Президент барлық деңгейдегі әкімдердің жұмыстарына бақылау жасай алмайды, бақылаусыз оларды жұмыстан босатуға болмайды. Облыстарға бекітілген мемлекеттік инспекторлар бар, бірақ барлық деңгейдегі әкімдерге бақылау жасау мүмкін емес. Сондықтан Президенттің де, Үкіметтің де алдынан жауапкершілік төмендеуі мүмкін, сол себепті әкім Үкіметтің алдында жауап береді, ал Үкімет әкімдер үшін Президенттің алдында жауапты.

Жергілікті басқару органдарының қызметтеріне парламенттің бақылауы заң бойынша қарастырылмаған. Бас прокурордың ұсынысы бойынша Сенат мерзіміне дейін маслихаттардың өкілеттеріне тоқтатуға құқығы бар.

Үкімет конституциялық өкілеті шеңберінде заңдардың орындалуына бақылау жасауды жүзеге асырады. Әділет министрлігі мен оның аумақтардағы органдары жергілікті органдардың актілерін тіркейді. Атқарушы орган тігінен бағынышты.

Маслихаттардың тігінен бағынышты болмағандығы, олардың бір-бірінен қызметтері алшақтатылғандықты білдірмейді. Жоғары тұрған маслихат шешімі төменгі тұрғандардың орындауына міндетті болғанымен, оның төменгі органның өкілетіне араласуға құқығы жоқ. Төменгі тұрған маслихат заңсыз шешім қабылдаса да, оны жоғары тұрғаны маслихат жоя алмайды, оны тек сот тәртібі арқылы жүзеге асыруға болады.

Маслихаттардың тұрақты комиссияларының ешқандай бақылау жасау функциялары жоқ. Белгілі бір әкімшілік-аумақтық бірлікке жалпы бақылауды жергілікті маслихат пен акимат жүзеге асырады.

Қазақстанда жергілікті билікті ұйымдастырудың Конституциялық үлгісі өкілетті орталықтандырылған бақылауды сақтауды қарастырады.

Қоғамдық қызмет жүйесі: жағдайы мен болашағы. Орталық және жергілікті мемлекеттік басқару органдары арасында функцияларды бөлу.

Соңғы жылдары қоғамдық қызметтерді көрсетуде бірқатар өзгерістер енгізілуде.

Бүгінгі таңда биліктің жергілікті органдардың функциялдық құрылымы аймақтарда әртүрлі және әкімшілік-территориялық басшылық ауысқан сайын өзгереді. Кейбір аймақтарда обылыстық орталық денгейіндегі жеке қалалық звенолар қалалықпен біріктірілген, аудандық органдар обылыстық атқарушы органға бағынышты. Осыған байланысты қызмет көрсетуге жауапкершілік аудандық (қалалық) звено құзіретіне қалса, ал қаржыландыру сәйкесінше атқаруды бақылау мен басшылық обылыс орталығында жүзеге асырады, екеулік бағынушылық жүйесі туындайды.

Жоспарлаудағы және шығындық өкілеттіліктерді жүзеге асырудағы, сәйкесінше шешім қабылдаудағы биліктің аудандық (қалалық) денгейінің жеткіліксіз дербестігі барлық мемлекеттік қызыметті жүзеге асырудың сапасы мен тиімділігінде көрінуде.

Жергілікті басқару денгейлері бойынша коммуналды меншікті шектеу мәселесі шешілген. Коммуналды меншікті иелену мәселелері мемлекетті басқарудың жергілікті органдары үшін маңызды болып табылады. Қазіргі кезеңде обылыстық аудандық және ауылдықтарда коммуналды меншікті әділетті бөлу жоқ. Ал меншік бюджетпен қоса мемлекеттік басқарудың барлық денгейлерінің қызметі болып табылады. Жергілікті жерлерде мемлекетік қызметті жүзеге асыру тиімділігі әлеуметтік инфрақұрылым объектілері бойынша меншік сиптына байланысты.

Биліктің аудандық, қалалық (аудандық мәндегі) денгейі де мемлекеттік басқарудың дұрыс иниституттары мен механизмдері жоқ. Қазақстан мемлекетінің ауылды жерлерінде 6, 5 млн. көп адам тұрады, бірақ бұл денгейінде басқару белгілі бір вакумінде ғана көрінеді - жергілікті басқару органдары құрастырылмаған әкімшілік-территариялық әкімдер шаруашылық және экономикалық салаларда шешім қабылдауда дербестікке ие емес.

Бүгінгі таңда республикада көптеген аудандар бюджеттің табысты бөлігіне түсімдердің жеткілікті денгейін қамтамасыз ете алмайды.

Мемлекетік басқару негізінде орталықсыздандыруға басқарудң осы денгейінде мемлекеттік басқарудың жетілген иниституттарын кезеңдеп қалыптастыру қажет.

Жоғарыдағы аталған мәселелерді ескере, алдағы орта мерзімді кезеңде мемлекетімізде мемлекеттік басқару жүйесін ары қарай жетілдіру бойынша шаралар мемлекеттік қызметтер құрамын оптималдауға және мемлекеттік басқарудың барлық денгейлері арасында оларды тиімді бөлуге сонымен бірге жергілікті өзін-өзі басқару жүйесін қалыптастыруға бағытталған.

Осыған байланысты мемекетік құрылыс пен мемлекетік басқарудың тиімділігін көтеруде осы кезеңде мемекетік қызметерді орталықсыздандыру және мемлекеттік басқаруды демократизациялау мәселелері туып отыр.

Кеңінен таралған теориялық бағыттардың авторларына сәйкес аймақтық басқарудың үш үлгісін көрсетуге болады олар:

«Орталықсыздандырылған аймақтық менеждемент» үлгісі территориялық дербестігін күшейтуге бағытталған аймақтың өзін-өзі басқару нысанындағы орталықсыздандырумен байланысты. Осыған қарай берілген бағыттың аймақтық басқару процесстерін өсіру болып табылады.
Аймақты кеңістікті басқарудың екінші үлгісі «орталықтандырылған аймақтақ менеджмент» - олардың өндірістік процесстері орталықтандырылған реттеу басымдылығына бағытталған бағытқа сәйкес келеді. Сондықтан территорияның әлеуметік-экономикалық мәселелерін шешеу орталықтан жүргізіледі.
«баланысты кеңістікті менеджмент» үлгісі орталықсыздандыру мен орталықтың рационалды сәйкестігіне негізделеді және кеңістікті ұйымның тұрақты қызмен етуіне әкелетін әлеуметтік және экономиклық мүделерін тепе-теңдіңдікту дамытуды ұсындады. [9, 25-26бет]

Мемлекеттік басқаруда орталықсыздандыру екі жақты сипатқа ие. Осыған байланысты Қазақстан Республикасының стратегиялық жоспарлау бойынша агенттік мемлекеттік қызметті орталықсыздандыру концепциясының жобасында мемлекеттік басқаруды орталықсыздандырудың екі құрамасының; деконцентарция және деволюцияның бар екенін ескеріп өтті.

1. 2 Қазақстандағы жергілікті өзін-өзі басқару жүйесінің теориялық аспектілері

Жергілікті өзін-өзі басқару жүйесі демократиялық мемлекеттің қызмет етіуінің қажетті шарты болып табылады. Жергілікті өзін-өзі басқару концепциясының негізінде адамды мемлекетті басқаруға, оның өміріндеі маңызды мәселелерді шешуге қатысу құқығымен қамтамасыз ету жатыр. Адамның өзінен басқа ешкім оның мүдесін нақты көрсете алмайды. Сондықтан оның мүдделері нақты шешімге айналатын билік денгейіне жақын болған сайын, оның қызметі тиімді болады. Тәжірибеде бұл жергілікті өзін-өзі басқарудың кеңінен таралғанын, адамдардың күнделікті өмірлеріне тікелей қатысты мәселелердің көбісін оның билігіне беруді білдіреді. 1949 ж 10 желтоқсанда адам құқығының жалпы демократиясы әрбір адам өз мемлекетін басқаруға тікелей немесе еркін сайланған өкілдер арқылы құқығы бар деп бекітті. Мұнда жергілікті өзін-өзі басқарудың қандай орын алатынын Европалық кеңестің мүшелерінен 1985 жылы 15 қыркйекте «Жергілікті өзін-өзі басқару» хартиясын қабылдауы болып табылады.

Хартияның негізгі қағидасы тікелей қоғамдық істерге қатысуға азамтаттардың тікелей постулаты тек жергілікті денгейде жүзеге асырылуы мүмкін, ал жергілікті территориялық құрылымдар кез-келген мемлекеттің демократиялық нысанының негізінің бірі. Жергілікті өзін-өзі басқару концепциясы заң актілерінде көрсетілген жергілікті органдардың құқықары мен міндеттерін - өз жауапкершілігімен жергілікті халықтың мүдесіне қоғамдық істердің маңызды үлесін басқару мен реттеуді жүзеге асыруды білдіреді. Мұндай құқық жасырын дауыс беру жолымен сайланған мүшелерден тұратын кеңес немесе жиналыстармен жүзеге асырылады. Олардың алдында жауапты атқарушы органдарға ие [11, 71бет] .

Жергілікті өзін-өзі басқару - жергілікті өзін-өзі басқару органдарының мемлекеттік істердің маңызды бөлігін реттеуге және оны өз жауапкершілігі мен жергілікті халық мүддесінде заң шегінде басқаруға құқығы мен мүмкіндігі [2] .

Жергілікті өзін-өзі басқару - бұл қандай да бір ұйымның өмір сүруіне, тарихи сипаты бойынша құқықтар мен әлеуметтік жаңалықтар беруге, оларға қатысты істерде осы индивидтерді бірігіп пайдалануға, ұйымдарды басқарудың субъектісі мен объектісі арасындағы байланыстың жоқтығына қатысты осы ұйымның нормалар мен шешімдерін қамтамасыз ететін қоғамдық ұйымның салыстырмалы автономды қызмет етуі [12, 5 бет] .

Жоғарыдағы аталғандарды ескере отырып, «жергілікті өзін-өзі басқару» ұғымына анықтама берейік. Жергілікті өзін-өзі басқару - бұл жергілікті мәндегі мәселелерді шешу үшін азаматтардың территориялық өзін-өзі ұйымдастыруы. Ол жергілікті өзін-өзі басқару органдарының дербес қызмет етуі мен тәуелсіздігі, қоғамдық пікірлдердің жариялылығы мен есебі, жергілікті және мемлекеттік мүдделердің заң негізінде жүзеге асырылуы.

Кез-келген мемлекетте жергілікті өзін-өзі басқару негізгі үш мақсатты жүзеге асыру құралы ретінде қызмет етеді: мемлекеттік басқаруда орталықсыздындыруды қамтамасыз ету; жергілікті мәндегі мәселелерді шешуде демократиялық бастауларды дамыту және жергілікті істерді жүргізуде тиімділікті көрсету [13, 65б] .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.