Қазақстан Республикасының демографиялық жағдайы



Кіріспе
1.1 Қазақстан Республикасындағы демографиялық жағдай
1.2 Қоғамның еңбек әлеуетін қалыптастырудың жағдайы
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Демографиялық жағдай мен еңбек әлеуеті тығыз байланысты, өйткені халық саны көбейген сайын жұмыс орны де көбею керек, жаңа зауыт, мекемелер жұмыс орнымен қамту қажет. Қазақстанда демографиялық жағдай 2009 жылы жақсы нәтижелер көрсетті, бірақ жұмыс орындары көбейген жоқ деп есептеймін. Еңбек адам өміріне қажетті материалдық және рухани игіліктерді жасаудағы адамның белгілі бір мақсаттағы іс әрекетін білдіреді. Табиғат адамдардың осы игіліктерді қажетсінуін қамтамасыз ететін негізгі материалды берсе, ал оның өзі еңбек процесі арқылы, еңбек құралдарын пайдалану нәтижесінде материалдық игіліктерге айналады. Нақты еңбек іс әрекетінде адамның табиғатпен қарым-қатынасы, адам күшінің табиғат күшінен үстемдігі көрінеді. Хайуанаттар табиғатқа тек қажеттілікпен ғана әрекет етіп, оған түйсік ықпалымен өзгерістер енгізеді. Ал еңбек процесінде тек сыртқы табиғат өзгеріп қоймайды, сонымен бірге білім, тәжірибе жинақталады, адамдардың біліктілігі артады, адамның өзі өзгереді. Еңбек мақсатқа сәйкестікпен, іс- әрекеттің ұғынылуымен сипатталады, ол қашанда белгілі бір нәтижеге жетуге бағытталып, бұл нәтиженің бейнесі адамның басындағы ойға алған мақсаты ретінде алдын- ала қалыптасады.
Еңбек дегеніміз шығармашылық процесс, яғни еңбек өзінің даму жолында адамдардың қабілетін дамытады. Сонда ғана еңбектің мәні, оның адамдық негізі ашылады.
Еңбекті түсіну үшін оның обьективті және субьективті жақтарын білуіміз керек. Обьективті жағынан,еңбек шынвнда да материалды және рухани игіліктерді тудыратын, тудырып отырған және тудыра беретін процесс. Бұл жағынан алғанда ол адамдардың өмір сүруі үшін жаратылған, олардың мәңгі серігі. Ал екінші субьективті жағынан, еңбек қоғамдық қатынастар арқылы қалыптасқан шын мәніндегі адамдардың «мәнді күштерінің» көрінуі. Яғни еңбек арқылы адамдардың қабілеттігі, дарыны, біліктілігі, бір сөзбен айтқанда- шығармашылығына жол ашылады. Және де нарықты экономиканың және нарық қатынастарының ең маңызды жағы адамдардың еңбек қызметтерін толассыз жандандыруында. Нарықты экономика кезеңінде адамның кез келген еңбек қызметі, атап айтқанда, ой- қуаты, энергиясы, уақыт шығындары нысанына, жұмыстың тәсіліне қарамай еңбек болып есептеледі. Еңбек қатынастарында еңбек уәжін де атап айту қажет.
1. Еңбек рыногы экономикасы: оқу құралы – Алматы, 2008 ж. 171 бет. С. Жұманбаев.
2. Еңбек экономикасы: 2009 ж. 173 бет. Редакторлары: Ихданов Ж.О., Нұрышев Ғ.Ж.
3. Экономикалық теория негіздері: оқулық. – Алматы, «Санат», 2008 ж. Я. Әубәкіров.
4. «Еңбек нарығы және жұмыспен қамту». Ақиқат. 2009 ж. № 17. 30-45 бет.
5. М. Тәтімов, Ж. Әлиев. «Дербестігіміз демографияда»
6. Қазақстанның демографиялық жылнамалығы. Алматы, 2008

Пән: Социология, Демография
Жұмыс түрі:  Реферат
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:   
Жоспар
Кіріспе
1.1 Қазақстан Республикасындағы демографиялық жағдай
1.2 Қоғамның еңбек әлеуетін қалыптастырудың жағдайы
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі

Кіріспе
Демографиялық жағдай мен еңбек әлеуеті тығыз байланысты, өйткені халық
саны көбейген сайын жұмыс орны де көбею керек, жаңа зауыт, мекемелер жұмыс
орнымен қамту қажет. Қазақстанда демографиялық жағдай 2009 жылы жақсы
нәтижелер көрсетті, бірақ жұмыс орындары көбейген жоқ деп есептеймін. Еңбек
адам өміріне қажетті материалдық және рухани игіліктерді жасаудағы адамның
белгілі бір мақсаттағы іс әрекетін білдіреді. Табиғат адамдардың осы
игіліктерді қажетсінуін қамтамасыз ететін негізгі материалды берсе, ал оның
өзі еңбек процесі арқылы, еңбек құралдарын пайдалану нәтижесінде
материалдық игіліктерге айналады. Нақты еңбек іс әрекетінде адамның
табиғатпен қарым-қатынасы, адам күшінің табиғат күшінен үстемдігі көрінеді.
Хайуанаттар табиғатқа тек қажеттілікпен ғана әрекет етіп, оған түйсік
ықпалымен өзгерістер енгізеді. Ал еңбек процесінде тек сыртқы табиғат
өзгеріп қоймайды, сонымен бірге білім, тәжірибе жинақталады, адамдардың
біліктілігі артады, адамның өзі өзгереді. Еңбек мақсатқа сәйкестікпен, іс-
әрекеттің ұғынылуымен сипатталады, ол қашанда белгілі бір нәтижеге жетуге
бағытталып, бұл нәтиженің бейнесі адамның басындағы ойға алған мақсаты
ретінде алдын- ала қалыптасады.
Еңбек дегеніміз шығармашылық процесс, яғни еңбек өзінің даму жолында
адамдардың қабілетін дамытады. Сонда ғана еңбектің мәні, оның адамдық
негізі ашылады.
Еңбекті түсіну үшін оның обьективті және субьективті жақтарын білуіміз
керек. Обьективті жағынан,еңбек шынвнда да материалды және рухани
игіліктерді тудыратын, тудырып отырған және тудыра беретін процесс. Бұл
жағынан алғанда ол адамдардың өмір сүруі үшін жаратылған, олардың мәңгі
серігі. Ал екінші субьективті жағынан, еңбек қоғамдық қатынастар арқылы
қалыптасқан шын мәніндегі адамдардың мәнді күштерінің көрінуі. Яғни еңбек
арқылы адамдардың қабілеттігі, дарыны, біліктілігі, бір сөзбен айтқанда-
шығармашылығына жол ашылады. Және де нарықты экономиканың және нарық
қатынастарының ең маңызды жағы адамдардың еңбек қызметтерін толассыз
жандандыруында. Нарықты экономика кезеңінде адамның кез келген еңбек
қызметі, атап айтқанда, ой- қуаты, энергиясы, уақыт шығындары нысанына,
жұмыстың тәсіліне қарамай еңбек болып есептеледі. Еңбек қатынастарында
еңбек уәжін де атап айту қажет.

Қазақстан Республикасындағы демографиялық жағдай

Қазіргі кезде біздің Республикамызда 15 миллион халық тұрады. Оның 55
%-дан астамы қазақтар,35 %-ы орыстар. Ал 1920 жылы республикамызда не бары
4 миллион 400 мың халық болды. Оның 7 %-ы қалада, 93 %-ы ауылда тұрған
екен.
Республикада 70 жылда астам уақыт ішінде демографиялық қозғалыстар
қандай болды? (1940 жылға дейінгі нақты статистикалық есептің жоқтығына
байланысты бұл туралы кейінгі жылдарда жарияланған материялдарға
сүйенеміз).
Туу, өлім және халықтың табиғи өсімі – демографиялық процесс
көрсеткішінің бірі. 1940 жылы 1 мың адамға шаққанда туу мөлшері – 40, ал
1990 жылы 23 баладан келген. Осы жылдар ішінде халықтың саны үш есеге жуық
өскен, соған қарамастан, туу екі есе кеміген. Бұл арада ескеретін бір
жағдай – екінші дүниежүзілік соғыс кезінде қазақ халқының соғыстан болған
шығыны 350 мың адам (әскер қатарында 4 – 5 – 6 жыл болғандарды
есептегенде). Соған байланысты ер адамдарның шығынын туу процесіне кері
әсерін тигізгені белгілі.
1940 жылмен салыстырғанда туылған бала саны үш есе азайып, 21,4 %-дан
7,6 %- ға кеміді. 1970 жылы 306 мың бала өмірге келген. Соның ішінде үш,
одан да көбірек бала тапқан аналар 148 мың болды (яғни 48,5 %-ы). Олай
болса, аналардың жартысы үш және оданда көп бала туған. Ал осындай
аналардың есебінен өмірге келген балалар саны 1988 жылы 33,6 % болды,яғни
үш және одан көп бала туған әйелдер саны 15,5%-ға кеміген.
1988 жылғы есеп бойынша әрбір үш баланың бірін 20 – 29 жас арасындағы
әйелдер, ал 35-тен жоғары жастағы әйелдаер өмірге келген балалардың 3 – 4 %-
ын ғана туған.
Ерлер мен әйендер санының арақатынасында да біршама айырмашылықтар
бар. 1989 жылғы санақ бойынша 16,5миллион халықтың 57%-ы қалада, 43-і
ауылда тұрған. Ал қалада тұратын ерлер 48,5%, ауылда тұратын әйелдер саны
51,5% болған. Олай болса, қалада тұратын ер адамдар саны аз да, ауылда
әйелдер саны көп екен.

Адам өмірінің ұзақтығы әр кезде әр түрлі болды: 1978 – 1988 жылдар
арасында жалпы халықтың орта жасы 67,4 – 69,8 жыл болды. Оның ішінде
ерлердің орта жасы – 61,9 – 64,8, әйелдердің орта жасы 72,4 – 74,1 жыл
болды. Жалпы алғанда, әйелдер ерлерден 10 жас артық өмір сүрді. Оның
негізігі себептері: әйелдер ерлермен салыстырғанда әр түрлі ауруларға аз
ұшырайды, зейнетке шыққаннан кейінгі өмір салты өзгермейді, үй шаруасы бала
тәрбиелеу, немесе қарау сияқты жұмыс түрлері еөбейе түседі. Ал ер адамдар
ішімдік ішеді, темекі тартады, зейнетке шыққаннан кейінгі өмір салты күрт
өзгереді. Біздің елімізде халықтың орта жасы Жапония, Финляндия, Голландия,
т.б. елдерден әлдеқайда төмен. 1991 – 1997 жылдардағы әлеуметтік-
экономикалық қыйындық адам өміріне кері әсерін тигізетіні сөзсіз. 1993 –
1994 жылдардағы есеп бойынша Республикамызда туудан өлімнің көрсеткіші
артып отыр.
1991 жылғы есеп бойынша халық шаруашылығындағы жұмысшылар мен
қызметкерлер саны 6,5 миллион болды, оның 72,3%-ы материялдық өндірістің
саласында, ал материялдық емес салаларда 27,7%-ы жұмыс істеді. Қазір
өндірістің көптеген саласының дағдарысқа ұшырауына байланысты жағдай
өзгерді. бұрын зауыттар, фабрикалар, ғылыми мекемелер, жоғары оқу орындары,
театрлар, т.б.мәдени ғимараттар қалалы жерлерге салынды. Өндіріс
орындарының көптеп салынуына байланысты көне қаланар жаңарды, жаңа қалалар
пайда болды.
Қазір 1,5 миллион халқы бар Алматыда 1939 жылы 220 мың халық тұрған
еді. Ақтөбе, Өскемен, Тараз, Қарағанды, Қостанай, Павлодар, Петропавл,
Семей, Теміртау, Астана, Шымкент сияқты қалалардың халқы соңғы 20 – 25
жылдарда 2 – 3 есе өсті.
Сөйтіп, дүние жүзіндегі дамыған елдерге тән урбандау(лат.urbanus –
қалалық) біздің республикамызда да өріс алап келеді. 1970 жылдардан бастап
әсіресе батыс және оңтүстік өлкелерден ауылдағы қазақ жастары қалаға келіп,
орыс жұмысшыларын алмастыра бастады.
Қоғамның еңбек әлеуетін қалыптастырудың жағдайы
Қазіргі кезде Қазақстан тұрғындарының еңбекпен қамтылуы экономиканың
барлық салаларында, әсіресе кәсіпорындарда, құрылыста және ауыл
шаруашылығында төмендеді. 1991- 1995 жылдар бойы экономиканың
салаларындағы жалпы еңбекпен қамтамасыз етілгендердің жылдық орташа
шамасының төмендеуі 3,7%. Еңбек нарығындағы өзгерістер елдің еңбектің
потенциалын жалпы сандық және сапалық қолайсыз ұақытында өтті.
Республиканың агрорлық секторвндағы өндіріс көлемінің түсуі осы
саладағы тұрғындардың еңбекпен қамтамасыз етілуіне қатты ықпал жасады.
Нарыққа өту өндіріс көлемінің түсуіне орай кәсіпорынның еңбектік
потенциалын сақтау үшін қолданылған жасырын жұмыссыздық, сонымен бірге,
есепке алуға және реттеуге көнбейтін қалыптан тысқарғы еңбектің және
көлеңкелі нарықтың кеңеюі сияқты арнайы құбылыстардың пайда болуымен қатар
жүрді.
Аталмыш ахуал еңбекпен қамтамасыз ету саясатын жүзеге асыруға керекті
басты бағыттарды анықтап берді:
-Еңбекпен қамтамасыз етуде альтернативті, экономикалық сектордың
мемлекеттен тысқарғыларын дамытудың жағдайын жасау мен кеңейту;
-Еңбектен босанған қызметшілерді санациялық шаралары мен
босатылғандарды әлеуметтік қорғау үшін кәсіпорындарды реабилитациялау
жолдарын ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Қазіргі таңдағы Қазақстанның демографиялық жағдайы турасында
«Қазақстанның демографиялық жағдайының математикалық моделі»
Демография және әлеуметтану
Қазақстан Республикасының демографиялық және миграциялық жағдайы
Мемлекет функциялары теориясының өзекті мәселелері
Қазақстан Республикасының тәуелсіздігін алғаннан кейінгі әлеуметтік жағдайы
Маңғыстау облысының экономикалық-географиялық жағдайы
Жаһандану кезеңіндегі мемлекеттің функциялары
Миграцияның Қазақстан Республикасының әлеуметтік-демографиялық және этномәдени қауіпсіздігіне ықпалы
Қазақстан Республикасындағы ұлтаралық келісімді нығайтудың маңыздылығы, жолдары туралы
Пәндер