Коммерциялық банктердің депозиттік операциялары мен олардың дамуы
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
1. Бөлім. Коммерциялық банктердің несие ресурстарын қалыптастырушы депозиттердің мәні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
1.1. Банктің депозиттік операциялардың экономикалық мәні ... ... ... ... ... ... ..5
1.2.«Delta Bank» АҚ қызметіне сипаттама. Банктің даму тарихы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.Бөлім. Қазақстан Республикасының коммерциялық банктерінің депозиттік операциялары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .19
2.1.Қазақстан Республикасының коммерциялық банктерінің депозиттік операцияларына талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...19
2.2. «Delta Bank» АҚ депозиттік салымдары. Банктің депозиттік операцияларына талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.3. «Delta Bank» АҚ несие және депозиттер бойынша пайыздық саясаты мен тәуекелді басқару ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3. Бөлім. Қазақстан Республикасындағы банктердің депозиттік операцияларын дамыту жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 34
3.1. Депозиттік портфельді басқару және ондағы тәуекелдерді азайту жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 34
3.2. Қазақстан Республикасындағы депозиттерді сақтандыру жүйесінің даму келешегі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .45
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...59
Қолданылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .61
1. Бөлім. Коммерциялық банктердің несие ресурстарын қалыптастырушы депозиттердің мәні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
1.1. Банктің депозиттік операциялардың экономикалық мәні ... ... ... ... ... ... ..5
1.2.«Delta Bank» АҚ қызметіне сипаттама. Банктің даму тарихы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.Бөлім. Қазақстан Республикасының коммерциялық банктерінің депозиттік операциялары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .19
2.1.Қазақстан Республикасының коммерциялық банктерінің депозиттік операцияларына талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...19
2.2. «Delta Bank» АҚ депозиттік салымдары. Банктің депозиттік операцияларына талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.3. «Delta Bank» АҚ несие және депозиттер бойынша пайыздық саясаты мен тәуекелді басқару ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3. Бөлім. Қазақстан Республикасындағы банктердің депозиттік операцияларын дамыту жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 34
3.1. Депозиттік портфельді басқару және ондағы тәуекелдерді азайту жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 34
3.2. Қазақстан Республикасындағы депозиттерді сақтандыру жүйесінің даму келешегі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .45
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...59
Қолданылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .61
Тақырыптың өзектілігі. Банктің депозиттік қызметі – қазіргі нарық жағдайында өте үлкен мәнге ие болып отыр. Себебі, мұндай қызметтің дамуы халық үшін , тіпті жалпы экономикалық қатынастар үшін оң әсерін тигізеді. Сондықтан, бітіру жұмыстың мақсаты – банктің депозиттік операцияларын талдау, сондай-ақ, шетел тәжірибесінде көрсетілетін банктік қызмет түрлерін қарастырып, әсіресе, депозиттік операцияларға қатысты ұсыныстарды белгілеу болып табылады.
Бұл жұмыстың міндеттеріне келетін болсақ келесідей міндеттерді белгілеуге болады :
1.Қазақстан Республикасының депозиттік нарығына талдау жасап, коммерциялық банктердің депозиттік портфелінің құрылымына талдау жүргізу.
2.Депозиттік портфельдегі тәуекелдерді азайту жолдарына қатысты және жеке тұлғалардың депозиттерін сақтандыру жүйесіне қатысты ұсыныстарды белгілеу.
Зерттеу объектісіне: ҚР-ның екінші деңгейлі банкі «Delta Bank» АҚ
Теориялық және әдістемелік негізі. Жұмысты жазу барысында ҚР Ұлттық банкінің заңы , С.Б. Мақыштың «Коммерциялық банктер операциялары» кітабына, Г.С. Сейтқасымовтың «Банковское дело» кітабына сүйендік. Сондай-ақ, талдау кезінде Ұлттық банктің статистикалық бюллетеніндегі және Ұлттық банктің 2007-жылғы Жылдық есебіндегі мәліметтерін пайдаландым.
Жалпы “банктік қызмет” біздің өмірімізбен үздіксіз байланыста болып тұрады. Оның әртүрлі болуы халық үшін, оның ішінде бұл қызметтерді таңдауда және банк үшін, ол қызметтерді ұсынуда өзара тиімді болу керек. Себебі, банк өзінің клиенттерге ұсынылатын қызметтер ауқымын кеңейтеді, ал біз, тұтынушылар ретінде, өздеріміздің мүмкіндігімізге және ниетімізге сәйкес сол қызметтерді тұтынамыз. Яғни, банктер өздерінің операцияларының ауқымын және клиенттерге көрсетілетін қызметтер ауқымын кеңейту арқылы банктер өздерінің табыстылық базасын ұлғайтып, рентабельділігін және бәсекелестік қабілеттілігін өсіреді.Сондай-ақ бұл жерде, банктік қызметтер ұсынылған кезде банктер үшін ол минималды шығындарды қарастыруы қажет.
Банктік қызметтер нарығында бәсекелестік өте үлкен орынға ие. Ал ол өз кезегінде қызмет көрсетудің сандық және сапалық сипатына әсер етеді. Яғни, бұны маркетингтік зерттеулер нәтижесінде анықтайды.Себебі, бәрімізге белгілі, маркетингтік зерттеу банктің бүкіл операцияларына қатысты зерттеулерді жүргізіп, банктің артықшылықтары мен кемшіліктері анықталады.
Халыққа көрсетілетін дәстүрлі (спецификалық) қызметтерді көрсетумен қатар – депозиттерге халықтың уақытша бос ақшалай қаражаттарын тарту, несиелер беру және есеп-айырысу – кассалық операцияларын жүргізумен қатар, қазіргі кездегі коммерциялық банктеріміз электронды қызметтерді, клиенттердің өтінішіне байланысты маркетингтік зерттеулер жүргізу, валюталық операцияларды, сондай-ақ басқа да қаржылық қызметтерді ұсынып отыр .
Бұл жұмыстың міндеттеріне келетін болсақ келесідей міндеттерді белгілеуге болады :
1.Қазақстан Республикасының депозиттік нарығына талдау жасап, коммерциялық банктердің депозиттік портфелінің құрылымына талдау жүргізу.
2.Депозиттік портфельдегі тәуекелдерді азайту жолдарына қатысты және жеке тұлғалардың депозиттерін сақтандыру жүйесіне қатысты ұсыныстарды белгілеу.
Зерттеу объектісіне: ҚР-ның екінші деңгейлі банкі «Delta Bank» АҚ
Теориялық және әдістемелік негізі. Жұмысты жазу барысында ҚР Ұлттық банкінің заңы , С.Б. Мақыштың «Коммерциялық банктер операциялары» кітабына, Г.С. Сейтқасымовтың «Банковское дело» кітабына сүйендік. Сондай-ақ, талдау кезінде Ұлттық банктің статистикалық бюллетеніндегі және Ұлттық банктің 2007-жылғы Жылдық есебіндегі мәліметтерін пайдаландым.
Жалпы “банктік қызмет” біздің өмірімізбен үздіксіз байланыста болып тұрады. Оның әртүрлі болуы халық үшін, оның ішінде бұл қызметтерді таңдауда және банк үшін, ол қызметтерді ұсынуда өзара тиімді болу керек. Себебі, банк өзінің клиенттерге ұсынылатын қызметтер ауқымын кеңейтеді, ал біз, тұтынушылар ретінде, өздеріміздің мүмкіндігімізге және ниетімізге сәйкес сол қызметтерді тұтынамыз. Яғни, банктер өздерінің операцияларының ауқымын және клиенттерге көрсетілетін қызметтер ауқымын кеңейту арқылы банктер өздерінің табыстылық базасын ұлғайтып, рентабельділігін және бәсекелестік қабілеттілігін өсіреді.Сондай-ақ бұл жерде, банктік қызметтер ұсынылған кезде банктер үшін ол минималды шығындарды қарастыруы қажет.
Банктік қызметтер нарығында бәсекелестік өте үлкен орынға ие. Ал ол өз кезегінде қызмет көрсетудің сандық және сапалық сипатына әсер етеді. Яғни, бұны маркетингтік зерттеулер нәтижесінде анықтайды.Себебі, бәрімізге белгілі, маркетингтік зерттеу банктің бүкіл операцияларына қатысты зерттеулерді жүргізіп, банктің артықшылықтары мен кемшіліктері анықталады.
Халыққа көрсетілетін дәстүрлі (спецификалық) қызметтерді көрсетумен қатар – депозиттерге халықтың уақытша бос ақшалай қаражаттарын тарту, несиелер беру және есеп-айырысу – кассалық операцияларын жүргізумен қатар, қазіргі кездегі коммерциялық банктеріміз электронды қызметтерді, клиенттердің өтінішіне байланысты маркетингтік зерттеулер жүргізу, валюталық операцияларды, сондай-ақ басқа да қаржылық қызметтерді ұсынып отыр .
1. “Қазақстан Республикасындағы банктер және банктік қызмет туралы” ҚР заңы.31.08.1995 ж.(28.03.2007ж өзгерістер мен толықтырулар)
2. “Жеке тұлғалардың салымдарын (депозиттерін) кепілдендіру (сақтандыру)” Қорының Ережелері.
3. ҚР Президентінің 2008ж ақпан айындағы жолдауы.
4. Ақша айналысы және несие / Мақыш С.Б. –Алматы: “Қазақ Университеті” 2000ж 98-103беттер
5. Ақша, несие, банктер, валюта қатынастары /Көшенова Б.А.: Алматы: Экономика , 2000 жыл.
6. Банковское Дело /Под ред. Сейткасымова Г.С.- Алматы : Қаржы-қаражат , 1998 год.
7. Банковское Дело /Под ред. Лаврушина О.И.- Москва: Финансы и статистика, 2007 года
8. Банктік тәуекелдер /Шаяхметова К.О.- Алматы : “Қазақ Университеті”, 2004жыл.
9. Банковский маркетинг /Тулембаева А.Н.- Алматы, “Қазақ Университеті”,2005 год.
10. Банки и банковские операции /Под ред. Жукова Е.Ф.- Москва: 1997 год.
11. “Банковский маркетинг”/Спицын И.О. ,Спицын Я.О. –Москва: 1995 год.
12. Коммерциялық банктер операциялары / Мақыш С.Б. –Алматы : Издат-Маркет, 2004 жыл.
13. Мишкин Ф. Экономическая теория денег, банковского дела и финансовых рынков. М., Аспент-пресс, 1999.
14. Операции коммерческих банков./ Ширинская Е.Б. Москва: Финансы и статистика. 2002год.
15. Основы современного банковского дела/Мадиярова Д.М., Марчевский В.С.: Алматы: Экономика ,1997 год.
16. Статистикалық бюллетень 2007жыл
2. “Жеке тұлғалардың салымдарын (депозиттерін) кепілдендіру (сақтандыру)” Қорының Ережелері.
3. ҚР Президентінің 2008ж ақпан айындағы жолдауы.
4. Ақша айналысы және несие / Мақыш С.Б. –Алматы: “Қазақ Университеті” 2000ж 98-103беттер
5. Ақша, несие, банктер, валюта қатынастары /Көшенова Б.А.: Алматы: Экономика , 2000 жыл.
6. Банковское Дело /Под ред. Сейткасымова Г.С.- Алматы : Қаржы-қаражат , 1998 год.
7. Банковское Дело /Под ред. Лаврушина О.И.- Москва: Финансы и статистика, 2007 года
8. Банктік тәуекелдер /Шаяхметова К.О.- Алматы : “Қазақ Университеті”, 2004жыл.
9. Банковский маркетинг /Тулембаева А.Н.- Алматы, “Қазақ Университеті”,2005 год.
10. Банки и банковские операции /Под ред. Жукова Е.Ф.- Москва: 1997 год.
11. “Банковский маркетинг”/Спицын И.О. ,Спицын Я.О. –Москва: 1995 год.
12. Коммерциялық банктер операциялары / Мақыш С.Б. –Алматы : Издат-Маркет, 2004 жыл.
13. Мишкин Ф. Экономическая теория денег, банковского дела и финансовых рынков. М., Аспент-пресс, 1999.
14. Операции коммерческих банков./ Ширинская Е.Б. Москва: Финансы и статистика. 2002год.
15. Основы современного банковского дела/Мадиярова Д.М., Марчевский В.С.: Алматы: Экономика ,1997 год.
16. Статистикалық бюллетень 2007жыл
Жұмыстың тақырыбы: Коммерциялық банктердің депозиттік операциялары мен
олардың дамуы
МАЗМҰНЫ
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
1. Бөлім. Коммерциялық банктердің несие ресурстарын қалыптастырушы
депозиттердің
мәні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... .5
1.1. Банктің депозиттік операциялардың экономикалық мәні ... ... ... ... ... ... ..5
1.2.Delta Bank АҚ қызметіне сипаттама. Банктің даму
тарихы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.Бөлім. Қазақстан Республикасының коммерциялық банктерінің депозиттік
операциялары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..19
2.1.Қазақстан Республикасының коммерциялық банктерінің депозиттік
операцияларына
талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... .19
2.2. Delta Bank АҚ депозиттік салымдары. Банктің депозиттік
операцияларына
талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ...
2.3. Delta Bank АҚ несие және депозиттер бойынша пайыздық саясаты мен
тәуекелді
басқару ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ..
3. Бөлім. Қазақстан Республикасындағы банктердің депозиттік
операцияларын дамыту
жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ...34
3.1. Депозиттік портфельді басқару және ондағы тәуекелдерді азайту
жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 34
3.2. Қазақстан Республикасындағы депозиттерді сақтандыру жүйесінің даму
келешегі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..45
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .59
Қолданылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ...61
Кіріспе
Тақырыптың өзектілігі. Банктің депозиттік қызметі – қазіргі нарық
жағдайында өте үлкен мәнге ие болып отыр. Себебі, мұндай қызметтің дамуы
халық үшін , тіпті жалпы экономикалық қатынастар үшін оң әсерін тигізеді.
Сондықтан, бітіру жұмыстың мақсаты – банктің депозиттік операцияларын
талдау, сондай-ақ, шетел тәжірибесінде көрсетілетін банктік қызмет түрлерін
қарастырып, әсіресе, депозиттік операцияларға қатысты ұсыныстарды белгілеу
болып табылады.
Бұл жұмыстың міндеттеріне келетін болсақ келесідей міндеттерді
белгілеуге болады :
1.Қазақстан Республикасының депозиттік нарығына талдау жасап, коммерциялық
банктердің депозиттік портфелінің құрылымына талдау жүргізу.
2.Депозиттік портфельдегі тәуекелдерді азайту жолдарына қатысты және жеке
тұлғалардың депозиттерін сақтандыру жүйесіне қатысты ұсыныстарды белгілеу.
Зерттеу объектісіне: ҚР-ның екінші деңгейлі банкі Delta Bank АҚ
Теориялық және әдістемелік негізі. Жұмысты жазу барысында ҚР Ұлттық
банкінің заңы , С.Б. Мақыштың Коммерциялық банктер операциялары кітабына,
Г.С. Сейтқасымовтың Банковское дело кітабына сүйендік. Сондай-ақ, талдау
кезінде Ұлттық банктің статистикалық бюллетеніндегі және Ұлттық банктің
2007-жылғы Жылдық есебіндегі мәліметтерін пайдаландым.
Жалпы “банктік қызмет” біздің өмірімізбен үздіксіз байланыста болып
тұрады. Оның әртүрлі болуы халық үшін, оның ішінде бұл қызметтерді таңдауда
және банк үшін, ол қызметтерді ұсынуда өзара тиімді болу керек. Себебі,
банк өзінің клиенттерге ұсынылатын қызметтер ауқымын кеңейтеді, ал біз,
тұтынушылар ретінде, өздеріміздің мүмкіндігімізге және ниетімізге сәйкес
сол қызметтерді тұтынамыз. Яғни, банктер өздерінің операцияларының ауқымын
және клиенттерге көрсетілетін қызметтер ауқымын кеңейту арқылы банктер
өздерінің табыстылық базасын ұлғайтып, рентабельділігін және бәсекелестік
қабілеттілігін өсіреді.Сондай-ақ бұл жерде, банктік қызметтер ұсынылған
кезде банктер үшін ол минималды шығындарды қарастыруы қажет.
Банктік қызметтер нарығында бәсекелестік өте үлкен орынға ие. Ал ол өз
кезегінде қызмет көрсетудің сандық және сапалық сипатына әсер етеді. Яғни,
бұны маркетингтік зерттеулер нәтижесінде анықтайды.Себебі, бәрімізге
белгілі, маркетингтік зерттеу банктің бүкіл операцияларына қатысты
зерттеулерді жүргізіп, банктің артықшылықтары мен кемшіліктері анықталады.
Халыққа көрсетілетін дәстүрлі (спецификалық) қызметтерді көрсетумен
қатар – депозиттерге халықтың уақытша бос ақшалай қаражаттарын тарту,
несиелер беру және есеп-айырысу – кассалық операцияларын жүргізумен қатар,
қазіргі кездегі коммерциялық банктеріміз электронды қызметтерді,
клиенттердің өтінішіне байланысты маркетингтік зерттеулер жүргізу,
валюталық операцияларды, сондай-ақ басқа да қаржылық қызметтерді ұсынып
отыр .
Бұл диплом жұмысы 3 негізгі тарау, кіріспе және қорытындыдан тұрады.
1. Коммерциялық банктердің несие ресурстарын қалыптастырушы депозиттердің
экономикалық мәні
1.1. Банктің депозиттік операциялардың экономикалық мәні
Депозиттік операциялар активті және пассивті болып бөлінеді. Активті
депозиттік операциялар банктің уақытша бос ақша қаражаттарын басқа
корреспондент- банктердегі шоттарда орналастыруымен байланысты операциялар.
Олар банктің өтімді активтері ретінде, яғни жалпы активтердің өте аз
бөлігін алады.
Пассивті депозиттік операциялар- бұл клиенттердің уақытша бос ақша
қаражаттарын уақытқа және пайыз төлеу шартымен тартумен байланысты
операциялар. Бұл операциялар көмегімен тартылған депозиттер пассив жағының
көп бөлігін алады және банктік ресурстар қалыптастырудың негізгі көзі.
Қазіргі банктік тәжірбиеде салымдардың, депозиттердің және депозиттік
емес ресурстардың шоттарының әр түрлері кездеседі. Бұл банктердің жоғарғы
бәсекелестік нарықта банк қызметтеріне деген клиенттер топтарының
сұранысын қанағаттандыруға және олардың қаражаттары мен уақытша бос
қаражаттарын банктік шоттарға тартуға ұмтылуына жағдай жасайды.
Экономикалық мазмұнына қарай депозиттерді мынадай топтарға бөледі:
- талап етуіне дейінгі депозитте;
- мерзімді депозиттер;
- жинақ салымдары;
- бағалы қағаздар;
Сондай- ақ оларды төмендегідей белгілеріне байланысты жіктеуге болады:
- мерзімдеріне қарай;
- салым иелерінің категорияларына қарай;
- қаражаттарды салу және қайтарып алу шартына қарай;
- пайыз төлеу тәсіліне қарай;
- банктің активтік операциялары бойынша жеңілдіктер алуына қарай;
- басқа;
Салым иелерінің категорияларына байланысты депозиттік шоттар мынадай
түрлерге бөлінеді:
-жеке тұлғалардың шоттарына;
-кәсіпорындар және акционерлік қоғамдардың шоттарына;
- жергілікті билік ұйымдарының шоттарына;
-қаржылық мекемелердің шоттарына;
- шетелдік азаматтардың шоттарына;
Талап етуіне дейінгі депозиттер- бұл салым иелерінің бастапқы талап
етуіне байланысты әр түрлі төлем құжаттар арқылы қолма-қол ақшаларын алатын
әр түрлі шоттардағы қаражаттар.
Отандық банктің тәжірибеде талап етуіне дейінгі депозиттерге
мыналар жатады:
- мемлекеттік, акционерлік кәсіпорындарды, сондай-ақ әр түрлі шағын
коммерциялы құрылымдардың ағымдық шоттарындағы сақталатын
қаражаттары;
- әр түрлі масатқа тағайындалған қорлардың қаражаттары;
- есеп айырысудағы қаражаттар;
- жергілікті бюджеттер қаражаттары және олардың оттарындағы
қаражаттар;
- басқа банктердің корреспонденттік шоттарындағы қаражат қалдықтары.
Талап етуге дейінгі депозиттік шоттардың артықшылығы олардың иелері
үшін жоғарғы өтімділігіне байланысты сипатталады. Талап етуге дейінгі
депозиттік шоттарға қаржаттар шаруашылық және басқа да операциялардың
жүзеге асырылуы барысында түседі және пайдаланылады.
Ал кемшілігі- бұл шот бойынша пайыз мүлде төленбейді немесе біршама
төменгі мөлшерде төленеді. Міне осыдан келіп талап етуге дейінгі шоттардың
төмендегідей өзіндік ерекшеліктері қалыптасады:
- ақша салу және оны алу кез келген уақытта ешқандай да шектеусіз
жүзеге асырылады;
- шот иесі банктен осы шотты пайдаланғаны үшін пайыз түрінде немесе
коммиссиондық ақы алып отырады;
- банктер талап етуге дейінгі шоттарда ақашалай қаражаттарды сақтағаны
үшін өте төменгі деңгейде пайыз төлейді, кейде төлемеуі де мүмкін;
- талап етуге дейінгі депозиттер бойынша, коммерциялық банк Орталық
банкте сақталатын міндетті резервтерге жоғарғы мөлшерде аударымдар
жасайды.
Мерзімді депозит- бұл банктерде белгілі бір мерзімге және пайыз
төлеу шартында орналыстырылған клиенттердің уақытша бос ақша қаражаттары.
Бұл депозит түрі алдын ала хабарлаудан кейін немесе мерзім бойынша
алынуы мүмкін. Мерзімді депозиттер чектің көмегімен пайдаланылмайды, бірақ
қолма- қол ақша түрінде еркін аударылады немесе ағымдағы шотқа аударылады.
Егер мерзімге дейін бұл салымды алатын болса, онда шот иесі айып-пұл
төлеуге міндетті.
Бұл саламның ерекшелігі- талап еткенге дейінгі депозитке қарағанда,
оларға міндетті резервтердің төменгі мөлшері белгіленеді.
Депозиттің бұл түрін алдын ала хабарлау негізінде немесе уақыты
жеткен кезде салым иесі ала алады. Мерзімді депозиттерді чектер арқылы
алуға болмайды. Мерзімді депозиттерді басқа шоттарға аударуға болады.
Мерзімді депозиттер мынадай түрлерге бөлінеді:
- меншікті- мерзімді депозиттер;
- алдын ала алуы ескертілетін мерзімді депозиттер.
Меншікті- мерзімді депозиттер сақталу мерзіміне қарай жіктеледі:
- 30 күнге дейінгі;
- 30-90 күнге дейінгі;
- 90-180 күнге дейінгі;
- 180 күннен 360 күнге дейінгі;
- 360 күннен жоғары.
Депозит иесі – келісілген мерзімнен бұрын болған жағдайда банк айыппұл
ретінде оған төленетін пайызды, төлемей қалуға толық құқылы.
формуламен есептеледі.
Мерзімді салымдармен алдын- ала хабарлау салымдары арасында
айырмашылықтар болады. Мерзімді салымдар банктің иелігіне келісім шартқа
сай белгілі бір мерзімге берілген және мерзімі өткен соң иесімен кез-
келген уақытта алынатын қаражатты білдіреді. Мерзімді салымдар бойынша
клиентке төленетін пайыз мөлшерлемесі, оның мерзіміне, сомасына, шартты
орындауына байланысты болып келеді. Іс- жүзінде мерзімді салымдар мерзімі
1,3,6,9,12 айларға және ұзақ мерзімге салынады
Мерзімді депозиттер бойынша, салым иесінен алдын ала хабарлау
депозиті бойынша міндетті түрде өтінішін талап етеді. Өтініш беру уақыты
алдын ала келісіледі және депозит бойынша, соған сәйкес пайыз белгіленеді.
Әдетте, алдын ала алуын хабарлау мерзімі жеті күннен жоғары болып келеді.
Мерзімді депозиттердің мынадай ерекшеліктері болады:
- есеп айырысу үшін пайдаланылмайды, әрі мұндай шоттарға ешқандай да
есеп айырысу құжаттары толтырылмайды;
- шоттағы қаражат баяу айналады;
- тұрақты пайыз төленеді;
- пайыз мөлшерінің ең жоғарғы деңгейі ұлттық банкі тарапынан реттеліп
отырады;
- ақшаны алуы туралы салым иесінің алдын ала хабардар етуі талап
етіледі;
- бұл шоттағы қаражаттар бойынша ең төменгі мөлшерде резервтер
белгіленеді.
Тағы бір кеңінен таралған депозиттерідің түрі- жинақ салымдары.
Олардың белгіленген мерзімі жоқ, қаражатты алуда ескертуін талап етпейді,
салымның жоғары шегі шектелген, ақшаны салу және алу кезінде жинақ
кітапшасын көрсетуі қажет.
Банктер үшін мұндай шоттар қосымша жұмыстарды талап етеді:
операцияны ресімдеу қиынырақ, кіиапшаны жоғалту және ұрлатып алу жағдайына
сай екі жақты тіркеу енгізу қажет және т.б. Компьютердің көмегімен жасалған
жеке бет шоты туралы көшірмесі негізінде жинақ салымдарымен басқа
саламдарды ауыстыруға мүмкіншілігі бар.
Мерзімді депозиттер және жинақ салымдары депозиттік ресурстардың
біршама тұрақты бөлігін көрсетеді.
Жинақ салымдарының тұрақты мерзімі болмайды. Бұл салымдардың түрі
бойынша, мерзімді депозиттерге қарағанда төменгі мөлшерде пайыз төленеді.
Жинақ салымдары жинақ кітапшалары негізінде толтырылады.
Жинақ салымдарының төмендегідей ерекшеліктері болады:
- ақшалай қаржаттар сақтауда тұрақты мерзімі болиайды;
- шоттағы қаражатты алдын ала алу барысында ешқандай да ескерту талап
етілмейді;
- ақшаны шотқа саларда немесе шоттан аларда міндетті түрде ақшалай
қаражаттар қозғалысы көрсетілетін жинақ кітапшасының болуы талап
етіледі.
Отандық банктік тәжірибеде жеке тұлғаларға ашылатын жинақ салымдары
салым операцияларының мерзіміне және мазмұнына қарай төмендегідей түрлерге
бөлінеді:
- мерзімді жинақ салымдары;
- қосымша жарна қосатын мерзімді жинақ салымдары;
- ұтыс салымдары;
- ақшалай- заттай ұтыс салымдары;
- мақсатты және ағымдық салымдар;
- алдын ала алуын хабарлайтын салымдар;
- валюталы салымдар.
Мерзімді жинақ салымдарға тұрақты мерзімі белгіленетін және сол
мерзім өткенше алуға мүмкін емес салымдар жатады. Мерзімді жинақ
салымдарына басқа жинақ салымдарға қарағанда жоғары мөлшерде пайыз
төленеді.
Қосымша жарна қосатын салымдар- бұл шоттағы қаражатқа алдын ала
келісілген уәде бойынша үздіксіз ақшалай соманы белгілі бір күнде (жаңа
жылдық салым, бойжеткен кезде және т.с.с.)толық төленеді.
Ағымдық жинақ салымдар, негізінен, жалақы, зейнетақы, үздіксіз
төлемдерді төлеу үшін жинақталатын және пайдаланылатын қаржаттарды
білдіреді. Мұндай салымдар бойынша өте төменгі пайыз төленеді.
Мерзімді депозиттер мен жинақ салымдарының біпр түріне депозиттік
және жинақ сертификаттарын жатқызуға болады.
Депозиттік және жинақ сертификаты- бұл салым иесіне белгілі мерзім
өткен соң, тиісті қаражатты және оған есептелетін пайызды алуға құқық
беретін және оның шотындағы ақшалай қаражатының балығын куәландыратын банк-
эмитенттің жазбаша куәлігі.
Депозиттік және сертификаттары иемденуіне қарай екі түрлі болып келеді:
- атаулы сертификатар;
- мәлімдеуші сертификаттар;
Атаулы депозиттік және жинақ сертификаттары бұл салым иелерінің атына
толтырылып беріледі. Ал, мәлімдеуші сертификаттарда салым иесінің аты- жөні
көрсетілмейді, яғни оны кім иеленсе, сол қаражаттың иесі болып саналады.
Депозиттік және жинақ сертификаттары сатылған тауарлар және
көрсетілген қызметтер үшін төлеуге болатын төлем туралы немесе есеп-
айырысу қызметін атқара алады. Депозиттік сертификаттар көбіне ірі сомада
шығарылатындықтан да, оларды заңды тұлғалар сатып алады.
Әлемдік банктік тәжірибеде депозиттік сертификаттардың мынандай екі
түрі бар:
- аударылатын;
- аударылмайтын;
Аударылмайтын депозиттік сертификаттар салым иелерінің қолдарында болып,
уақыты жеткен соң ұсынылады.
Аударылатын депозиттік сертифткаттар басқа бір тұлғалараға екінші
нарықта сатып алу, сату арқылы өтеді.
Жинақ сертификаты жеке тұлғаларға арналып шығарылады. Жинақ
сертификатының мерзімі 1 жылдан 3 жылға дейінгі мерзім аралығын құрайды.
Жинақ сертификаты тек жеке тұлғаларға ғана беріледі.
Мерзімді депозиттік және жинақ сертификаттары мерзімінен бұрын
төлеуге ұсынылуы мүмкін. Мұндай жағдайда банк сертификатты сатып алады,
бірақ төменгі мөшерде пайыз төлейді. Коммерциялық банктер үшін бұл
сертификат ресурсты жинақтау тиімдіоігімен, яғни ірі соманың белгілі бір
мерзімге түсуін сипаттайды.1
Отандық банктер тәжірибесінде халық салымдарының бірнеше түрлері
қолданылады. Айталық, Халық Жинақ банкі мынадай слымдардың түрлерін жеке
тұлғаларға ұсынады:
- “НАРОДНЫЙ” салымы- жоғары сыйақы мөлшерлемесі бар және оны
мерзімінің соңында төлейтін, мерзімді салым. Төменгі сомасы- 2000
тенге не 50 АҚШ доллары немесе 50 еуро. Мерзімі: 3,6,12 және 24 ай.
“СЕНІМ- ПЛЮС” салымы- ай сайын пайыз төленетін мерзімді салым.
Төменгі сомасы- 1000 тенге не 50 АҚШ доллары немесе 50 еуро. Мерзімі:
3,6,12 және 24 ай.
- “НАКОПИТЕЛЬНЫЙ ПЛЮС” салымы- қорлану мерзімі 1 жыл, 3 жыл
және 5 жылдық қорлану салымдары. Төменгі сомасы- 2000 тенге не 50
АҚШ доллары немесе 50 еуро. Мерзімі: 1 жыл, 3 жыл және 5 жыл.
- “ПРОЦЕНТЫ ВПЕРЕД” салымы- салымды ашқан күні пайызды
төлейтін мерзімді салым. Төменгі сомасы- 1000 тенге не 100АҚШ
доллары немесе 100 еуро. Мерзімі: 3 жыл не 6 ай.
- “ПРЕМИАЛЬНЫЙ” салымы- сыйлық ақы мөлшерлемесі бар әмбебеп
талап етуге дейін салым. Төменгі сома- 500 тенге.
- “ЗОЛОТОЙ ВОЗРАСТ ” салымы- 50 жасқа толған адамдар мен
зейнеткерлерге арналған арнайы салым. Төменгі салым- 100 тенге.
Мерзімі: 90 күн.
- “АҚ БОТА” салымы- арнайы балаларға арналған салым. Төменгі
салым- 500 тенге не 5 АҚШ доллары. Мерзімі: 5 жыл.
- “ИНТЕРНЕТ” салымы- Интернет- Банкинг жүйесінде ашылған салым.
Төменгі салым 10000 тенге не 100 АҚШ доллары. Мерзімі: 30 күн,
90 күн, 180 күн, 270 күн, 360 күн.
Депозиттік нарықтың тұрақты дамуына әр түрлі факторлар, соның
ішінде халық табыстарының өсуі, теңгені АҚШ долларына қатысты нығаюы,
халықтың салымдарының ұжымдық кепілдендіру жүйесінің қызмет етуі және жалпы
сомасы жылдардағы экономикалық асу ықпал етуде.
Осындай жағдайда , коммерциялық банктердің актвтік операцияларын
қаржыландырудың басты кезі ретінде пайдаланылатын тартылған қаражаттарды
жинақтауда , коммерциялық банктерден депозиттік саясатты белсенді түрде
жүргізе отырып, депозиттік операцияларды ұйымдастыру барысында комерциялық
банктер баланс өтімділігін сақтай отырып, мынадай талаптарды ескеруі тиіс:
- депозиттік ресурстардың қаржыландыратын активтік операциялардың
мерзімдері мен сомасына сәйкес келуі;
- депозиттік операциялар банк пайдасын ұлғайтуға немесе болашақта
пайда алу үшін жұмыс жасауға тиіс;
- депозиттік операцияларды ұйымдастыру процесінде мерзімді
депозиттер мен мерзімді салымдардың көбіре таратылуына көңіл бөлу;
- салым иелерініңсанын өсіру мақсатында, депозиттік операциялар
түрлерін ұлғайтып, қосымша қызмет көрсетіп, жеңілдіктер жасауға тиіс.
1999жылдың қарашасында екінші деңгейдегі банктерде жеке
тұлғалардың мерзімді салымдарын міндетті түрде ұжымдық сақтандыру Ережесі
енгізілді, 1999 жылы 15 қарашада Қазақстанның жеке тұлғалардың салымдарына
кепілдік беру қоры ЖАҚ құрылды. Қордың құрылтайшысы Қазақстан
Республикасының ұлттық Банкі болып табылады, ол оның жарғылық капиталына 1
миллиард теңге берді. 2000жылғы 29 наурызда Қазақстан Республикасының
Банктер және банк қызметі туралы 1995жылғы 31 тамыздағы № 2444заңына
Депозиттерге міндетті ұжымдық кепілдік беру (оларды сақтандыру) жүйесі
аталатын 52-ші бап енгізілді.
Қордың негізгі міндеттері- қаржы жүйесінің тұрақтылығын қамтамасыз
етуге қатысу және қатысушы банк мәжбүрлеп таратылған жағдайда салымшылардың
құқықтарымен заңды мүдделерін қорғау. Осы міндеттерді орындау үшін Қор
мынандай функцияларды орындайды:
- кепілдік берілген өтемді төлейді;
- депозиттерге міндетті кепілдік беру жүйесіне қатысушы банктердің
тізілімін жүргізеді;
- өз активтерін инвестициялайды;
- кепілдік берілген өтемді төлеуге арналған арнайы резерв қалаптастырады;
- конкурстық негізде агент банкті таңдайды;
- қатысушы банкті консервациялау кезеңінде немесе барлық банк
операцияларын жүргізу лицензиясын қайтарып алу кезеңінде тағайындалатын
уақытша әкімшіліктің құрамына, сонымен бірге мәжбүрлеп таратылатын
қатысушы банктің тарату комиссиясының және кредиторлар комитетінің
құрамына қатысады.
Осыған сәйкес жеке тұлғалардың құқықтарын қорғауға бағытталған және
Қазақстан Республикасының екінші деңгейдегі банктерінде орналастырылған
депозиттерге міндетті кепілдік беру жүйесі жұмыс істеуінің құқықтық
негіздерін, депозиттерге міндетті кепілдік беруді жүзеге асыратын ұйымның
құрылу және оның қызмет ету, екінші деңгейдегі банктердің депозиттерге
міндетті кепілдік беру жүйесіне қатысу тәртібін, сондай-ақ жүйеге
қатысушылардың өзара қарым-қатынастарының өзге де мәселелерін айқындайтын
Қазақстан Республикасының екінші деңгейдегі банктерінде орналастырылған
депозиттерге міндетті кепілдік беру туралы заңы қабылданды. Бұл заң
2007жылдың 1 қаңтарынан бастап күшіне енді. Заң Қазақстан банктері
салымшыларының құқықтарын қоғауға бағытталған, депозиттерге міндетті түрде
кепілдік беру жүйесінің жұмыс істеуінің құқықтық негіздерін, сондай- ақ
Қазақстанның депозиттерге кепілдік беру қоры жүйесіне қатысуының тәртібін
айқындайды.
Осы заңның 2-бабына сәйкес Қазақстан Республикасының
депозиттерге міндеттi кепілдік беру туралы заңнамасы Қазақстан
Республикасының Конституциясына негізделеді және осы Заң мен Қазақстан
Республикасының өзге де нормативтік құқықтық актілерінен тұрады. Егер
Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шартта осы Заңдағыдан
өзгеше ережелер белгіленген болса, халықаралық шарттың ережелері
қолданылады.
Бұл заңды қажеттігі Қазақстанның депозиттерге міндетті түрде кепілдік
беру жүйесін таңдаулы халықаралық практикаға жақындата түсуге, жүйенің ашық
жұмыс істеуін қамтамасыз етуге, сондай- ақ оған тән болатын тәуекелдерді
азайтуға ұмтылыстан туып отыр. Заң әлемдік тәжірибені және халықаралық
ұйымдардың депозиттері сақтандыру саласындағы ұсыныстарын, олардың отандық
шарттарға бейімделуін зерттеу және талдау негізінде жасалады.2
Заңға сәйкес кепілдік берілетін өтем мөлшері 400 мың теңгеден 700 мың
теңгеге дейін көбейтілді. Сонымен бірге кепілдік берілетін депозиттердің
тізбесі кеңейтіледі: жаңа заңға сәйкес жеке тұлғалардың барлық
депозиттеріне теңгемен және шетел валютасымен сомасына шек қойылмай
кепілдік берілуге тиіс. Бұл дегеніңіз 2007жылдан бастап коммерциялық банк
мәжбүрлеп таратылған жағдайда жеке салымшылардың бәрі Қазақстанның
депозиттерге кепілдік беру қорынан кепілдік берілген өтемді салым
мөлшерінде, бірақ 700 мың теңгеден аспайтын мөлшерде алынатынын білдіреді.
Қазақстан Республикасының 1995 жылғы 30 наурыздағы N 2155 Заңына
(2007.03.28. берілген өзгерістер мен толықтырулар) 36-1-бабында сәйкес,
Депозиттердi тарту мен өтеу тәртiбiн, талаптарын, мерзiмдерiн және тарту
лимиттерiн Қазақстан Ұлттық Банкi айқындайды. Қазақстан Ұлттық Банкi
ұлттық валютамен де, шетел валютасымен де депозиттер тартуға құқылы.
Бірінші бөлімді қорытындылый келе, мен депозиттік операциялар активті
және пассивті болып бөлінуі туралы және олардың түрлеріне, мерзімдеріне,
ерекшеліктеріне тоқталып өттім.
1.2. Delta Bank АҚ қызметіне сипаттама. Банктің даму тарихы
Банктің таза пайдасы 2007 жылы алдағы жылдың тап сондай көрсеткішімен
салыстырған 391,9% ұлғайды және 297,8 млн теңгені құрады. Таза пайданы
ұлғайту өсімнен және операциялық табыстардың өсуінің есебінен орын алды.
Бағалы қағаздармен және шетел валютасымен операциялар бойынша табыстар
өсті.
Delta Bank АҚ активтері 2008 жылғы 1-ші қаңтарға қарай жағдайы
бойынша 19 991 млн. теңгені құрап, 2007 жылдың көрсеткіштерімен
салыстырғанда 63,05% ұлғайды, бұл орайда Банктің міндеттемелері 42,8% өсті
және14 193 млн. теңгені құрады. Банктің меншік капиталы 149,42% ұлғайды
және жыл басына қарай 5 798 млн. теңгені құрады
Бүгінгі күнге Delta Bank АҚ динамикалы даму үстіндегі қаржы институты,
оның қызметі нарықтық ұсыныстар мен клиенттердің қажеттіліктерін ескере
отырып, банк өнімдері мен қызметтерінің кең ауқымын көрсетуге бағытталған.
Батыс Қазақстанның ірі мұнай-газ компанияларының бастамасы бойынша
Ақтау қаласында 1993 жылғы 1-ші қыркүйекте негізі қаланған Банк өз
тірлігінің 14 жылдық тарихында еліміздің қаржы нарығында өзінің
позицияларын едәуір нығайтты.
Орталық кеңсе Ақтаудан Алматыға көшкеннен кейін, Банк республикалық
мәртебеге ие болды, бұл Қазақстанның алдыңғы қатарлы банктерімен
корреспонденттік қатынастарды нығайтуға және Ресей мен Балтық жағалауының
коммерциялық банктерімен ынтымақтастықты кеңейтуге көмегін тигізді.
Стратегиялық тұрғыдан Банк шағын және орта бизнесті қаржыландыруға ден
қойды.
Клиенттердің белсенділігің жыл сайын ұлғаюға беталысы таңдап алынған
стратегияның дұрыстығының және Банкке деген сенімнің өсуінің куәсі болып
табылады.
Банктің 14 жыл қызметінің уақытында жинақталған тәжірибе, өткен
жылдардың табыстары мен жетістіктері Банкке стратегиялық басымдықтарды жан-
жақтылаудың пайдасына ығыстырып, бизнес жүргізудің жаңа деңгейіне көшуге
мүмкіндік берді. Банктің ребрендингін өткізу қажеттілігі туындады. Оның
негізділігі ең алдымен бөлшек, шағын және орта бизнесті дамытуға
бағытталған жаңа стратегия қабылдауға байланысты. Сонымен қатар, Банк
клиенттер құрамында мұнай секторы компанияларының үлесі қысқарғанының
нәтижесінде салалық болудан қалды.
Банктің бүгінгі күнге негізгі мақсаттары – жаңа стратегия, жаңа
өнімдер мен қызмет көрсету стандарттарын әзірлеудің және енгізудің
арқасында жаңа деңгейге шығу.
Клиенттердің қажеттіліктері мен жалпы нарықтық жағдаятты талдау Банкке
бәсекелестікке жарамды банк өнімдерін әзірлеуге мүмкіндік берді, олардың
ішінде корпоративтік клиенттер мен шағын және орта бизнес субъектілері үшін
айналымдық қаражаттарды толықтыруға, негізгі қаражаттар, жылжымайтын мүлік
сатып алуға қарыздар, сондай-ақ жеке тұлғаларға арналған несие өнімдері -
Ипотека универсал, Неотложка несие желісі, Автокредитование бар.
Депозит өнімдерінің желісі кеңінен ұсынылған, оларға жеке тұлғаларға
арналған депозиттер – Малыш, Мудрость, Delta-Байлық, сондай-ақ заңды
тұлғаларға арналған - Delta - бизнес, Delta-капиталист, Delta-Байлық
салымдары кіреді.
Delta Bank ААҚ салымдарының түрлері
Аталуы Мерзімі Сыйақы мөлшерлемесі Ерекшелік
белгілері
1 2 3 4
Delta Байлық 35 айдан Теңгемен 35 айдан
салымы басталады басталады теңгемен
11,5%, шетел валютасымен
7,5% дейін
Малыш салымы 12 ай және 12 айдан 24 айға дейін Салымды ата-ана
одан әрі; теңгемен 9%шетел сәбидің атына
валютасымен 6,5% дейін ақша жинақтау
мақсатында ашады
Мудрость салымы3 ай және Теңгемен жылына 9%-ға Салым
одан әрі. дейін, шетел зейнеткерлік
валютасымен 5,5% дейін жасқа жеткен
адамдарға
арналған. Салым
бойынша ай сайын
сыйақы
зейнетақыға
қосымша үстеме
бола алады
Delta-Байлық 1 ай және Теңгемен жылына 9,2%-ға Қосымша салымдар
салымы одан әрі дейін , шетел салу мүмкіндігі
валютасымен 6,8 %-ға шектелмеген.
дейін
Delta-Капиталист1 ай және Теңгемен жылына 9,7 %-ға
салымы одан әрі. дейін, шетел Салымды 13 айдан
валютасымен 7,8 %-ға астам мерзімге
дейін орналастырғанда
басшыға VISA
Gold төлем
картасы немесе
кәсіпорынға Visa
Business сыйға
беріледі.
Delta-Бизнес 1 ай және Теңгемен жылына 9,1 %-ғаСыйақы ақшаның
салымы одан әрі. дейін, шетел жинақ шотына
валютасымен 7,0 %-ға келіп түскенде
дейін бірден төленеді
.
1 күннен 28
Казначейство күнге дейін
салымы
12,5,24,36,
48,60,айға
Теңгемен жылына
12 %-ға дейін,
шетел валютасымен
8 %-ға дейін
Төменделмейтін
салым шегінде
қаражат алу
мүмкіндігі.
* Delta Bank ААҚ мәліметтері бойынша құрастырылған.
Банк қызметтері нарығында қаржылық операциялар жүргізудің жалпы
көлеміне және Delta Bank АҚ-ның позицияларын нығайтуға қаржылық
көрсеткіштердің өсуі қолайлы әсер етеді, атап айтқанда, өткен жылмен
салыстырғанда, жарғылық капиталдың 2,6 есе ұлғайғанын атап өтуге болады.
Банк командасы, бұл орайда оларды қолдану қажеттілігі қаржылық қызметтер
көрсетуге мүмкіншіліктердің айтарлықтай кеңеюінен туындайтын озық тәжірибе
мен заманға сай банк технологияларын пайдалана отырып, жылдан жылға
қаржылық қызметтердің толық ауқымын ұсынатын жан-жақты Банк құру жолымен
жүріп келеді. Осы мақсатта Delta Bank АҚ банк процесстерінің тиімді жұмыс
істеуін қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін бағдарламалық өнімдердің
бірқатарын енгізу үстінде.
Бүгінгі күнге Банк ресейлік және шетелдік банктермен корреспонденттік
қатынастар орнатқан, олардың қатарында: Еуропалық Траст Банкі, Абсолют
Банк, Импексбанк, Банк Зенит, Мәскеу Халықаралық Банкі, Связь Банк,
Сибакадембанк, Экспобанк, Промсвязьбанк, Росбанк, Банк American Express,
Commerzbank бар.
"Delta Bank" АҚ аймақтық желісі 12 филиалды қамтиды. Банктің
жоспарларына қосымша филиалдар ашудың есебінен аумақтық қатысуын кеңейту
кіреді.
Delta Bank АҚ-ның активтері 19,291 млрд. теңгені құрайды, несие
қоржыны - 14,696 млрд. теңге. Жарғылық капиталдың мөлшері – 5,525 млрд.
теңге (деректер 2007 жылғы 8-ші қарашадағы жағдайы бойынша берілген).
Банктің тарихы
1993 жылғы 1-ші қыркүйек Нефтебанк жабық акционерлік қоғамын
Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде бастапқы тіркеу.
1994 жылғы 4-ші тамыз Жаңаөзен қаласында Банктің алғашқы филиалын
ашылды.
1994 жылғы 29-шы қараша Банк Қазақстан Республикасының Банктер
қауымдастығының мүшесіне айналды.
1994 жылғы 6-шы сәуір Банк Нефтебанк ашық акционерлік қоғамы ретінде
қайта тіркелді.
1995 жылғы 12-ші қаңтар Банктің Атырау қаласындағы филиалы ашылды.
1995 жылғы 23-ші мамыр Банктің Орал қаласындағы филиалы ашылды.
1995 жылғы 6-шы қыркүйек Банктің Ақтөбе қаласындағы филиалы ашылды.
1997 жылғы 24-ші ақпан Банктің Алматы қаласындағы филиалы ашылды.
1997 жылғы 26-шы ақпан Банк Халықаралық Банкаралық Қаржылық
Телекоммуникациялық жүйемен - SWIFT (Бельгия) бағдарламалық жасақтаманы
лицензияландыруға келісімшарт жасасты.
1998 жылғы 15-ші сәуір Банктің А санатты жай акциялары (ұлттық
сәйкестендіру нөмірі KZ1C36500011) Қазақстан Қор биржасы АҚ сауда
тізімдеріне енгізілген.
1999 жылдан бері Нефтебанк АҚ Қазақстан Қаржыгерлер қауымдастығының
мүшесі.
1998 – 2001 Norvegian Banking Resources және Rabobank бірлестікте
Дамуды қаржыландыру және Кәсіпкерлікті дамыту бағдарламаларының шеңберінде
банк саласында жұмыс тәжірибесімен алмасу бойынша Twinning жобаларын
жүргізу.
2000 жылғы 16-шы ақпан Банк Қазақстан кепілдік (сақтандыру) қоры АҚ-
ның жеке тұлғалардың салымдарына (депозиттеріне) топтық кепілдік беру
(сақтандыру) жүйесінің қатысушысына айналды № 0013 куәлік.
2000 жылғы 9-шы қараша Банк Нефтебанк акционерлік қоғамы ретінде
қайта тіркелді.
2000 жылғы 1-ші желтоқсан Банк Қазақстан Банкаралық есеп айырысу
орталығы Республикалық мемлекеттік кәсіпорынымен келісімшартқа қол қойды
және Банкаралық ақша аудару жүйесінің (БААЖ) қатысушысына айналды.
2001 жылғы 16-шы мамыр Халықаралық қаржы корпорациясынан (IFC) Банктің
акцияларын сатып алуға опционмен бірге, 2,5 миллион АҚШ доллары мөлшерінде
5 жылдық жеңілдік кезеңімен 7 жыл мерзімге біріктірілген қарыз алу.
2001 жылғы 5-ші маусым Банк Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкімен
корреспонденттік шот келісімшартына қол қойып, ұлттық валюта – теңгеде
корреспонденттік шот ашты.
2001 жылы Дүниежүзілік банктің желісі бойынша банктерге техникалық
көмек көрсету бағдарламасының шеңберінде Twinning халықаралық
стандарттарына көшу бойынша жұмыс аяқталды.
2002 жылғы 11-ші наурыз Банк Банк ЦентрКредит АҚ-мен Western Union
халықаралық ақша аударымдары жүйесі бойынша қызметтер көрсетуге Келісімге
қол қойды.
2002 жылғы 10-шы қараша Банк VISA International Қауымдас мүшесінің
мәртебесіне ие болды.
2003 жыл Банктің қаржылық есеп-қисабы Халықаралық қаржылық есеп-қисап
стандарттарына сәйкес аудиторлық есептемемен расталды.
2004 жылғы 27-ші сәуір Банк Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің
Қазақстанның Банкаралық есеп айырысу орталығы Республикалық мемлекеттік
кәсіпорынымен SWIFTNet" қатынау қызметтерін көрсету туралы келісімшартқа
қол қойды.
2005 жылғы 1-ші ақпан Нефтебанк акционерлік қоғамы ретінде
мемлекеттік қайта тіркелу.
2005 жылғы 5-ші сәуір Ипмексбанк ААҚ-мен Жылдам Пошта жүйесі
бойынша ақша қаражаттарының аударымдарын жүзеге асыруға корреспонденттік
шот келісімшартына Қосымша келісімге қол қойылды.
2005 жылғы 23-ші маусым Қазақстан Республикасының Қаржы нарығы мен
қаржылық ұйымдарды реттеу және қадағалау жөніндегі агенттігі Банктің 5 000
000 жай акциясының шығарылымын мемлекеттік тіркеуді жүргізді (ұлттық
сәйкестендіру нөмірі KZ1C36500011).
2005 жылғы 12-ші қыркүйек Қазақстан Республикасының Қаржы нарығы мен
қаржылық ұйымдарды реттеу және қадағалау жөніндегі агенттігі "Нефтебанк" АҚ-
ның 30 000 000 дана көлеміндегі купонды бағынышты облигациялардың алғашқы
шығарылымын мемлекеттік тіркеуді жүргізді (ұлттық сәйкестендіру нөмірі
KZ2CKY07B717).
2006 жылғы 18-ші ақпан Нефтебанк АҚ Корпоративтік басқару кодексі
бекітілді.
2006 жылғы 2-ші наурыз Банк Первое кредитное Бюро ЖШС қатысушысына
айналды.
2006 жылғы 17-ші мамыр Банктің Қостанай қаласындағы филиалы ашылды.
2006 жылғы 15-ші мамыр Банктің Өскемен қаласындағы филиалы ашылды.
2006 жылғы 24-ші сәуір Банктің Талдықорған қаласындағы филиалы ашылды.
2006 жылғы 15-ші шілде Нефтебанк АҚ орталық кеңсесі Ақтау қаласынан
Алматы қаласына көшті.
2006 жылғы 22-ші маусым Нефтебанк АҚ банктер ұлттық және шетел
валютасында жүзеге асыратын банк және өзге операциялар жүргізуге Лицензия
алды.
2006 жылғы 12-ші желтоқсан Банктің Астана қаласындағы филиалы ашылды.
2006 жылғы 21-ші желтоқсан Банктің Шымкент қаласындағы филиалы ашылды.
2007 жылғы 6-шы шілде Банктің жарғылық капиталы жай жарияланған
акцияларды орналастырудың есебінен 3,1 млрд. теңгеге дейін ұлғайтылды.
2007 жылғы 31-ші шілде Қарағанды қаласында филиал ашылды.
2007 жылғы 3-ші тамыз Банктің Директорлар кеңесі Банктің атауын
Нефтебанк АҚ-нан Delta Bank АҚ деп өзгерту және Банктің Жарғысының жаңа
оқылымын бекіту туралы шешім қабылдады.
2007 жылғы 29-шы тамыз Банк Қазақстан Республикасының Әділет
министрлігінің Тіркеу қызметінің комитетінде Мемлекеттік қайта тіркеуден
өтті.
2007 жылғы 7-ші қыркүйек Банктің Орталық кеңсесі Алматы қаласы, Төле
би көшесі, 73 а мекен-жайы бойынша жаңа ғимаратқа көшті.
2007 жылғы 19-шы қыркүйек Delta Bank АҚ Орталық кеңсесін ашудың
ресим салтанаты.
2007 жылғы 2-ші қазан Delta Bank АҚ банк және өзге операциялар
жүргізуге Лицензия алды.
2007 жылғы 24-ші қазан Delta Bank АҚ банк және өзге операциялар
жүргізуге және бағалы қағаздар нарығындағы қызметті жүзеге асыруға Лицензия
алды.
2007 жылғы 1-ші қараша Delta Bank АҚ жарғылық капиталы Delta
Bank АҚ жай жарияланған акцияларын орналастырудың есебінен 5,525 млрд.
теңгеге дейін ұлғайтылды.
Банк өзінің миссиясын Клиенттердің қаржылық қажеттіліктеріне сәйкес
банк өнімдері мен қызметтерін көрсетуге бағдарлана отырып, озық
технологияларды пайдаланумен корпоративтік және жеке Клиенттерге сапалы әрі
жедел қызмет көрсету деп біледі.
Банктің мақсаттары:
• Клиенттер базасын ұлғайту;
• Клиенттерге қызмет көрсету сапасының стандарттарын енгізу;
• Нарық конъюнктурасына және клиенттердің қажеттіліктеріне сәйкес
өнімдер мен қызметтер әзірлеу және жетілдіру;
• Банктің қаржылық көрсеткіштерін ұлғайту;
• Аймақтық қатысуды кеңейту;
• Басқару және іштен бақылау жүйелерін жетілдіру;
Халықаралық капитал нарықтарына шығу;
2 Бөлім. Қазақстан Республикасның коммерциялық банктерінің депозиттік
операциялары
2.1. Қазақстан Республикасы коммерциялық банктерінің депозиттік
операцияларына талдау
Қазақстан Республикасының 2007 жылғы экономикалық дамуы соңғы 7 жыл
бойы жалғасып келе жатқан жоғары өсу қарқынының сақталуымен сипатталды.
2007 жылғы 9 айдың қорытындысы бойынша ЖІӨ нақты өсуі 2006 жылдың
көрсеткішіне (10,7%) қарағанда шамалы бəсеңдеп, 9,7% құрады. Негізгі өсу
өңдеуші өнеркəсіп, жылжымайтын мүлікпен операциялар, құрылыс, сауда сияқты
салалардың жоғары даму қарқынымен байланысты болды. Негізгі капиталға
инвестициялар 2007 жылғы қаңтар-қарашада 10,5% ұлғайды (2006 жылы – 11,1%).
Экономикадағы жұмыспен қамтудың өсуі жалғасуда. 2007 жылғы 11 айдың
қорытындысы бойынша экономикадағы жұмыспен қамтудың өсуі 2,4% құрады (2006
жылы – 2,0%). Нəтижесінде жұмыссыздық деңгейі 2006 жылғы желтоқсандағы 7,8%-
дан 2007 жылғы қарашадағы 7,4%-ға дейін қысқарды.
Сонымен қатар, 2007 жылғы үшінші тоқсанда экономиканың тау-кен өндіру
өнеркəсібі, құрылыс жəне қаржы қызметі сияқты салаларындағы өсу қарқынының
бəсеңдеуі байқалды. Бұл ретте өндіріс көлемінің қысқаруы іс жүзінде тау-кен
өндіру өнеркəсібінің барлық салалаларында дерлік байқалып отыр.
Қаржы секторындағы, ең алдымен банк сегментіндегі жағдайдың дамуы 2007
жыл ішінде əр түрлі бағыттағы үрдістермен сипатталды. 2007 жылғы қаңтар-
шілде ішінде банк қызметінің одан əрі кеңеюі байқалды, банктердің
активтері, міндеттемелері біршама қарқынмен өсті. Осы кезеңде əлемдік қаржы
нарығындағы ставкалардың біртіндеп өсуіне қарамастан, олардың деңгейі
отандық банктерге сырттан қарыз алуды тарту жөніндегі саясатты жалғастыруға
мүмкіндік жасады. Банктердің резидент еместер алдындағы 2007 жылғы қаңтар-
шілде аралығындағы міндеттемелері 32,9% ұлғайды (2006 жылдың тиісті
кезеңінде – 19,5%).
Тартылатын ресурстардың біраз бөлігі отандық экономиканы кредиттеуді
ұлғайтуға бағытталды. 2007 жылғы 7 ай ішінде экономикаға берілген кредиттің
өсуі 46,6% құрады (2006 жылдың тиісті кезеңінде – 27,7%).
Болып жатқан оқиғалар аясында қаржы секторындағы жағдайдың өзгерісін
сақтық пен сезінетін көрсеткіш ретінде халықтың депозиттері 2007 жылғы
тамыз-қазан кезеңінде 4,7% төмендеді. Соған қарамастан олардың осы
айлардағы көлемі 2007 жылғы маусымның деңгейінен асты, ал 2007 қарашада
халықтың депозиттері 1,9% ұлғайды.
Резиденттердің банк жүйесіндегі депозиттері 23,6% өсті, ал халықтың
депозиттерінің өсімі 42,4% құрады. Сырттан қарыз алуға жасалған
шектеулерге, əлемдік қаржы нарықтарындағы ставкалардың өсуіне, сондай-ақ
депозиттердің біршама əкетілуіне қарамастан отандық банктер экономиканы
кредиттеуді тоқтатпады. 2007 жылғы тамыз-қарашада экономикаға кредиттер
5,1% өсті
Қазақстан Республикасының қаржы тұрақтылығын талдау шеңберінде Ұлттық Банк
пен Қаржылық қадағалау агенттігі əлуетті тəуекелдерге назар аударды, оның
ішінде:
- кəсіпорындардың банк кредиттерін пайдалану тиімділігінің төмендігі,
сондай-ақ кредиттерді саудаға, құрылысқа жəне жылжымайтын мүлікпен
операцияларға шоғырландыру деңгейінің жоғары болуы;
- экономиканың корпоративтік секторы мен халықтың активтері жəне
міндеттемелері валюталарының сəйкес келмеуіне байланысты жанама тəуекелдер
деңгейінің жоғары болуы;
- халықтың қолда бар кірістерінің өсуінен асып түсетін, жинақ ақшаның
айтарлықтай төмен деңгейі аясындағы жеке тұлғалардың борыштық
ауыртпалығының ұлғаюы;
- банктердің негізгі заемшыларының төлем қабілетінің, атап айтқанда,
құрылыста тұтынушылық сұранысты қамтамасыз ететін жəне нақты жəне қаржы
активтерінің бағасын айтарлықтай түзетуге кедергі келтіретін факторлардың
сақталуынан тəуелділігінің жоғары болуы;
- кепілмен қамтамасыз етуге жəне, ең алдымен, кредиттеу кезінде
жылжымайтын мүлікке шектен тыс аса назар аударылуы;
- қаржы институттарының өздерінің сыртқы міндеттемелерін қайта
қаржыландыруға қажеттілігін айқындайтын банктердің сыртқы берешегінің
жоғары деңгейі атап өтілді.
Сонымен қатар, банктердің тəуекелдерді қабылдау барабарлығының
дəрежесіне жасалған талдау, бұл ретте əлуетті қауіптерді жеткіліксіз түрде
бағалай отырып, қаржы институттарының пайданы қамтамасыз ететін ағымдағы
факторларға көбірек бағдар жасайтынын көрсетті. Қаржы нарығына қатысушылар
жеткілікті түрде барабар қабылдамаған осындай қауіптердің бірі АҚШ-ғы
ипотекалық дағдарыстың салдары ретіндегі өтімділіктің ауқымды көлемде
төмендеуі жəне халықаралық инвесторлардың тəуекелге тəбетінің азаюы
болды.
Инвесторлар осы жағдайларда Қазақстан осалдығының негізгі факторларын
қайта бағалады, олардың қатарына мыналарды жатқызуға болады:
a) елдің мөлшері бойынша ЖІӨ-мен салыстырылатын сыртқы борышының деңгейін;
b) банктердің сыртқы борыш құрылымындағы жоғары үлесін, сондай-ақ
банктердің жиынтық міндеттемелеріндегі резидент еместер алдындағы
міндеттемелер үлесін;
c) ағымдағы операциялар шотының балансы дефицитінің ұлғаюын;
d) капитал ағынның қысқаруы жағдайында ішкі валюта нарығында шетел
валютасына деген сұраныс пен ұсыныс арасындағы теңгерімсіздік туындаған
жағдайда Ұлттық Банктің алтынвалюта резервтеріне түсетін əлуетті жүктеменің
жоғары болуын.
Нəтижесінде 2007 жылғы тамыз – қазан ішінде: − банктердің кредит
саясатын қайта қарауы, əсіресе кредиттеудің неғұрлым тəуекелді түрлеріне
(ипотекалық, тұтыну кредиті, құрылыс секторы) қатысты; − банкаралық ақша
нарығы ставкаларының өсуі; − жеке тұлғалар депозиттерінің кейбір əкетілуі;
− нарыққа қатысушылардың қаржы активтерін шетел валютасына аударуы; − 2007
жылғы тамызда шетел валютасына халық тарапынан болған дүрбелең сұраныс; −
шетел валютасының сұранысы мен ұсынысы арасындағы теңгерімсіздіктің өсуі; −
Ұлттық Банк резервтерінің төмендеуі; − өтімділіктің айқындалмауы жағдайында
Ұлттық Банктің қайта қаржыландыру құралдарын банктердің белсенді пайдалануы
қаржы тұрақтылығы үшін айқындаушы факторлар болды.
Тұтастай алғанда ішкі жəне сыртқы факторлардың үйлесуі 2007 жылы
Қазақстандағы қаржы тұрақтылығы үшін жекелеген тəуекел топтарының өсуіне
алып келді.
4 сурет. Қаржы тұрақтылығы үшін тəуекелдерді бағалау картасы
Ескерту: Ортасына жақын орналасқан индикаторлар тобының мəні тəуекелдің аз
деңгейін не осалдық факторларының əлсіреуін білдіреді жəне керісінше. Теріс
аймақта орналасқан мəндер тəуекелдің шамалы немесе аса маңызды емес
деңгейін көрсетеді.
Өнімділіктің өсу қарқынның төмендеуі, орташа келісім-шарт бағаларының
өсуі жəне жиынтық ішкі сұраныстың ұлғаюы жағдайында импорттың өсуі;
резидент еместерге кірістер төлеудің өсуі; өтімділіктің халықаралық
дағдарысының дамуы жағдайында капитал ағынының төмендеуімен қатар төлем
балансына, капиталдың трансшекаралық ағындарының тұрақтылығына жəне Ұлттық
Банктің халықаралық резервтеріне қысымды күшейтеді. Мемлекеттік шығыстардың
ұлғаюы жəне капитал ағыны ақша ұсынысының өсуіне ықпал етті. Азық-түлік
тауарларының халықаралық нарықтарындағы баға күйзелісінің, қаржы
нарықтарындағы тұрақсыздықтың жəне жиынтық ішкі сұраныстың жоғары болуының
сəйкес келуі 2007 жылғы екінші жартыжылдықта инфляцияның ұлғаюына алып
келді. Қаржыландыру көздерінің сыртқы ресурстар есебінен ұлғаюы Қазақстан
экономикасындағы кредит дүрбелеңінің туындауына ықпал етті. Банктердің
өтімділіктің ауқымды азаюы жағдайында кредит саясатын қайта қарауы
болашақта кредит портфелінің сапасына қосымша жүктеме жүктейді жəне
банктердің кірістілік деңгейіне жоғары талаптар қояды.
Банктердің кредиттері жəне депозит базасы арасындағы айтарлықтай
алшақтық жағдайында сыртқы қорландырудың қысқаруы экономиканы кредиттеудің
өсу қарқынын қысқартады жəне экономикалық өсу динамикасына əсер етуі
мүмкін.
Кредиттеудің өсуі жоғарғы қарқынмен қаржы делдалдығы деңгейінің басқа
көрсеткіштерімен салыстырғанда кредиттердің ЖІӨ неғұрлым жоғары қатынасына
себепші болды. Қаржы делдалдығы деңгейі көрсеткіштерінің динамикасы ТМД
жəне Шығыс Еуропа елдерінің осындай көрсеткіштерінен салыстырмалы түрде
асуымен сипатталады. Экономиканың субъектілерінің кредиттік ресурстарға
деген сақталып отырған сұранысы кредиттеу көлемінің ЖІӨ-ге қатынасының
өсуіне себепші болды. Екінші деңгейдегі банктердің кредиттеуінің жоғарғы
өсу қарқыны салдарынан осы көрсеткіш 2004 жылғы 30%-ға дейін қарағанда 2007
жылғы 9 ай қорытындылары бойынша 60% дейін өсті. Өз кезегінде, екінші
деңгейдегі банктерді отандық экономиканы одан əрі кредиттеумен сыртқы
кредиттеу көздерінің есебінен қорландыру деңгейінің ұлғаюы салдарынан
кредиттердің ЖІӨ қатынасы мен халықтың жинақ ақшасының деңгейі, сондай-ақ
барынша кең индикатор - экономиканы монеталандыру деңгейі (5 сурет)
арасындағы айырмашылық ұлғайды. 6
5 сурет. Қаржылық қатынастардың даму тереңдігі 1995-2007жж.
Дерек көзі: ҚРҰБ
Төлем қабілеттілігіне сұранысты жəне тиісінше экономиканың өсуін
ынталандыру құралы ретінде кредиттеу ықпалының күшеюі кредиттеу деңгейі мен
ішкі қорландыру (резиденттердің депозиттік базасы есебінен) арасындағы
айырмашылықтың ұлғаюы салдарынан кредиттік ресурстар көздері тұрақтылығының
ықтимал төмендеуіне байланысты экономикалық өсу көрсеткіштеріне теріс ықпал
ету тəуекелдеріне ұшырауға себепші болады. Тұтастай алғанда, Қазақстандағы
қаржылық қатынастар деңгейі көрсеткіштерінің өсу қарқыны ТМД жəне Шығыс
Еуропадағы кейбір елдермен салыстырғанда қаржы делдалдығының тереңдеуінің
артуына себепші болды. Бұл ретте барынша арту кредиттеу деңгейі бойынша
байқалды (6 сурет). 7
6 сурет. Қаржылық қатынастардың даму деңгейінің өзгеруіне салыстырмалы
талдау 2005- 2006ж.ж. (пайызбен)
Дерек көзі: ҚРҰБ, ХВҚ, Ұлттық дерек көздері
Банк секторындағы 5 ірі қаржы институттары активтерінің үлесі
ағымдағы жылдан басынан бастап оның республиканың жинақтаушы зейнетақы
жүйесінде жəне сақтандыру секторында ұлғаю үрдісі шамалы төмендеді. Банк
секторы жəне зейнетақы қызметі нарығы төмен шоғырланған сақтандыру
секторының жағдайында қалыпты шоғырланған күйінде қалып отыр. Шетелдік
қаржы институттарының соңғы кездегі ірі сатып алуларына қарамастан шетелдік
қатысумен банктердің активтерінің банк секторының жиынтық активтеріндегі
үлесі олардың жарғылық капиталының банк жүйесіндегі жарғылық капиталдағы
үлесімен қатар елеусіз күйінде қалуда. Капиталдың жоғары шоғырлануының
сақталуы жəне басқа ойыншылар тарапынан бəсекелестіктің жетіспеуі кезінде
қаржы секторында жүйелік тəуекелдерге ұшырау күшейеді. Банктік қызмет
көрсетудің отандық нарығында ірі банктердің басым болуы тарихи жайт болып
табылады. Республикадағы 5 ірі банктің активтерінің банк секторының жиынтық
активтеріндегі үлесі 01.10.2007 жылы 77,9% (01.01.2003 жылы – 71,3%) болды.
Бұл ретте ағымдағы жылдың басынан бастап оның аздап төмендегені байқалады,
бұл бір жағынан, бəсекелестіктің күшеюіне, екінші жағынан, американдық
ипотекалық дағдарыстан болған ғаламдық нарықтардағы ауытқулардан болған
банктердің белсенді қызметінің аздап баяулауына байланысты болды (1 кесте).
Жинақтаушы зейнетақы жүйесінде жəне сақтандыру секторында 5 ірі қаржы
институты үлесінің аздап ұлғаюы байқалады. Нарықтық шоғырланудың жиынтық
көрсеткіші ретінде Херфиндаль-Хиршман индексі пайдаланылады. Банктік қызмет
көрсету нарығы бойынша жүргізілген есеп айырысуларға сəйкес осы индекс 1
486, зейнетақы қызметі нарығы бойынша 1 625,3, сақтандыру секторы бойынша
745,5 (7 сурет) болды. Шетелдік қатысумен банктер активтерінің банк
секторының жиынтық активтеріндегі үлесі жəне олардың жарғылық капиталының
банк жүйесіндегі жарғылық капиталындағы үлесі төмендеді жəне елеусіз болып
табылады (8 сурет).
7 сурет. Қазақстанның қаржы секторының шоғырлануы* 01.10.2007ж. (пайызбен
* əрбір 5 ірі қаржы инситутының активтерінің сегменттің жалпы
активтеріндегі үлесі
Дерек көзі: ҚҚА
Екінші деңгейдегі банктердің депозиттік базасы тұрақты болып
қалуда жəне құрылымдық өзгерістерге ұшыраған жоқ. Қаралып отырған кезеңде
банк жүйесінің жиынтық міндеттемелеріндегі резиденттер салымдарының үлесі
банктердің кредиттік ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
олардың дамуы
МАЗМҰНЫ
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
1. Бөлім. Коммерциялық банктердің несие ресурстарын қалыптастырушы
депозиттердің
мәні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... .5
1.1. Банктің депозиттік операциялардың экономикалық мәні ... ... ... ... ... ... ..5
1.2.Delta Bank АҚ қызметіне сипаттама. Банктің даму
тарихы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.Бөлім. Қазақстан Республикасының коммерциялық банктерінің депозиттік
операциялары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..19
2.1.Қазақстан Республикасының коммерциялық банктерінің депозиттік
операцияларына
талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... .19
2.2. Delta Bank АҚ депозиттік салымдары. Банктің депозиттік
операцияларына
талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ...
2.3. Delta Bank АҚ несие және депозиттер бойынша пайыздық саясаты мен
тәуекелді
басқару ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ..
3. Бөлім. Қазақстан Республикасындағы банктердің депозиттік
операцияларын дамыту
жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ...34
3.1. Депозиттік портфельді басқару және ондағы тәуекелдерді азайту
жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 34
3.2. Қазақстан Республикасындағы депозиттерді сақтандыру жүйесінің даму
келешегі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..45
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .59
Қолданылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ...61
Кіріспе
Тақырыптың өзектілігі. Банктің депозиттік қызметі – қазіргі нарық
жағдайында өте үлкен мәнге ие болып отыр. Себебі, мұндай қызметтің дамуы
халық үшін , тіпті жалпы экономикалық қатынастар үшін оң әсерін тигізеді.
Сондықтан, бітіру жұмыстың мақсаты – банктің депозиттік операцияларын
талдау, сондай-ақ, шетел тәжірибесінде көрсетілетін банктік қызмет түрлерін
қарастырып, әсіресе, депозиттік операцияларға қатысты ұсыныстарды белгілеу
болып табылады.
Бұл жұмыстың міндеттеріне келетін болсақ келесідей міндеттерді
белгілеуге болады :
1.Қазақстан Республикасының депозиттік нарығына талдау жасап, коммерциялық
банктердің депозиттік портфелінің құрылымына талдау жүргізу.
2.Депозиттік портфельдегі тәуекелдерді азайту жолдарына қатысты және жеке
тұлғалардың депозиттерін сақтандыру жүйесіне қатысты ұсыныстарды белгілеу.
Зерттеу объектісіне: ҚР-ның екінші деңгейлі банкі Delta Bank АҚ
Теориялық және әдістемелік негізі. Жұмысты жазу барысында ҚР Ұлттық
банкінің заңы , С.Б. Мақыштың Коммерциялық банктер операциялары кітабына,
Г.С. Сейтқасымовтың Банковское дело кітабына сүйендік. Сондай-ақ, талдау
кезінде Ұлттық банктің статистикалық бюллетеніндегі және Ұлттық банктің
2007-жылғы Жылдық есебіндегі мәліметтерін пайдаландым.
Жалпы “банктік қызмет” біздің өмірімізбен үздіксіз байланыста болып
тұрады. Оның әртүрлі болуы халық үшін, оның ішінде бұл қызметтерді таңдауда
және банк үшін, ол қызметтерді ұсынуда өзара тиімді болу керек. Себебі,
банк өзінің клиенттерге ұсынылатын қызметтер ауқымын кеңейтеді, ал біз,
тұтынушылар ретінде, өздеріміздің мүмкіндігімізге және ниетімізге сәйкес
сол қызметтерді тұтынамыз. Яғни, банктер өздерінің операцияларының ауқымын
және клиенттерге көрсетілетін қызметтер ауқымын кеңейту арқылы банктер
өздерінің табыстылық базасын ұлғайтып, рентабельділігін және бәсекелестік
қабілеттілігін өсіреді.Сондай-ақ бұл жерде, банктік қызметтер ұсынылған
кезде банктер үшін ол минималды шығындарды қарастыруы қажет.
Банктік қызметтер нарығында бәсекелестік өте үлкен орынға ие. Ал ол өз
кезегінде қызмет көрсетудің сандық және сапалық сипатына әсер етеді. Яғни,
бұны маркетингтік зерттеулер нәтижесінде анықтайды.Себебі, бәрімізге
белгілі, маркетингтік зерттеу банктің бүкіл операцияларына қатысты
зерттеулерді жүргізіп, банктің артықшылықтары мен кемшіліктері анықталады.
Халыққа көрсетілетін дәстүрлі (спецификалық) қызметтерді көрсетумен
қатар – депозиттерге халықтың уақытша бос ақшалай қаражаттарын тарту,
несиелер беру және есеп-айырысу – кассалық операцияларын жүргізумен қатар,
қазіргі кездегі коммерциялық банктеріміз электронды қызметтерді,
клиенттердің өтінішіне байланысты маркетингтік зерттеулер жүргізу,
валюталық операцияларды, сондай-ақ басқа да қаржылық қызметтерді ұсынып
отыр .
Бұл диплом жұмысы 3 негізгі тарау, кіріспе және қорытындыдан тұрады.
1. Коммерциялық банктердің несие ресурстарын қалыптастырушы депозиттердің
экономикалық мәні
1.1. Банктің депозиттік операциялардың экономикалық мәні
Депозиттік операциялар активті және пассивті болып бөлінеді. Активті
депозиттік операциялар банктің уақытша бос ақша қаражаттарын басқа
корреспондент- банктердегі шоттарда орналастыруымен байланысты операциялар.
Олар банктің өтімді активтері ретінде, яғни жалпы активтердің өте аз
бөлігін алады.
Пассивті депозиттік операциялар- бұл клиенттердің уақытша бос ақша
қаражаттарын уақытқа және пайыз төлеу шартымен тартумен байланысты
операциялар. Бұл операциялар көмегімен тартылған депозиттер пассив жағының
көп бөлігін алады және банктік ресурстар қалыптастырудың негізгі көзі.
Қазіргі банктік тәжірбиеде салымдардың, депозиттердің және депозиттік
емес ресурстардың шоттарының әр түрлері кездеседі. Бұл банктердің жоғарғы
бәсекелестік нарықта банк қызметтеріне деген клиенттер топтарының
сұранысын қанағаттандыруға және олардың қаражаттары мен уақытша бос
қаражаттарын банктік шоттарға тартуға ұмтылуына жағдай жасайды.
Экономикалық мазмұнына қарай депозиттерді мынадай топтарға бөледі:
- талап етуіне дейінгі депозитте;
- мерзімді депозиттер;
- жинақ салымдары;
- бағалы қағаздар;
Сондай- ақ оларды төмендегідей белгілеріне байланысты жіктеуге болады:
- мерзімдеріне қарай;
- салым иелерінің категорияларына қарай;
- қаражаттарды салу және қайтарып алу шартына қарай;
- пайыз төлеу тәсіліне қарай;
- банктің активтік операциялары бойынша жеңілдіктер алуына қарай;
- басқа;
Салым иелерінің категорияларына байланысты депозиттік шоттар мынадай
түрлерге бөлінеді:
-жеке тұлғалардың шоттарына;
-кәсіпорындар және акционерлік қоғамдардың шоттарына;
- жергілікті билік ұйымдарының шоттарына;
-қаржылық мекемелердің шоттарына;
- шетелдік азаматтардың шоттарына;
Талап етуіне дейінгі депозиттер- бұл салым иелерінің бастапқы талап
етуіне байланысты әр түрлі төлем құжаттар арқылы қолма-қол ақшаларын алатын
әр түрлі шоттардағы қаражаттар.
Отандық банктің тәжірибеде талап етуіне дейінгі депозиттерге
мыналар жатады:
- мемлекеттік, акционерлік кәсіпорындарды, сондай-ақ әр түрлі шағын
коммерциялы құрылымдардың ағымдық шоттарындағы сақталатын
қаражаттары;
- әр түрлі масатқа тағайындалған қорлардың қаражаттары;
- есеп айырысудағы қаражаттар;
- жергілікті бюджеттер қаражаттары және олардың оттарындағы
қаражаттар;
- басқа банктердің корреспонденттік шоттарындағы қаражат қалдықтары.
Талап етуге дейінгі депозиттік шоттардың артықшылығы олардың иелері
үшін жоғарғы өтімділігіне байланысты сипатталады. Талап етуге дейінгі
депозиттік шоттарға қаржаттар шаруашылық және басқа да операциялардың
жүзеге асырылуы барысында түседі және пайдаланылады.
Ал кемшілігі- бұл шот бойынша пайыз мүлде төленбейді немесе біршама
төменгі мөлшерде төленеді. Міне осыдан келіп талап етуге дейінгі шоттардың
төмендегідей өзіндік ерекшеліктері қалыптасады:
- ақша салу және оны алу кез келген уақытта ешқандай да шектеусіз
жүзеге асырылады;
- шот иесі банктен осы шотты пайдаланғаны үшін пайыз түрінде немесе
коммиссиондық ақы алып отырады;
- банктер талап етуге дейінгі шоттарда ақашалай қаражаттарды сақтағаны
үшін өте төменгі деңгейде пайыз төлейді, кейде төлемеуі де мүмкін;
- талап етуге дейінгі депозиттер бойынша, коммерциялық банк Орталық
банкте сақталатын міндетті резервтерге жоғарғы мөлшерде аударымдар
жасайды.
Мерзімді депозит- бұл банктерде белгілі бір мерзімге және пайыз
төлеу шартында орналыстырылған клиенттердің уақытша бос ақша қаражаттары.
Бұл депозит түрі алдын ала хабарлаудан кейін немесе мерзім бойынша
алынуы мүмкін. Мерзімді депозиттер чектің көмегімен пайдаланылмайды, бірақ
қолма- қол ақша түрінде еркін аударылады немесе ағымдағы шотқа аударылады.
Егер мерзімге дейін бұл салымды алатын болса, онда шот иесі айып-пұл
төлеуге міндетті.
Бұл саламның ерекшелігі- талап еткенге дейінгі депозитке қарағанда,
оларға міндетті резервтердің төменгі мөлшері белгіленеді.
Депозиттің бұл түрін алдын ала хабарлау негізінде немесе уақыты
жеткен кезде салым иесі ала алады. Мерзімді депозиттерді чектер арқылы
алуға болмайды. Мерзімді депозиттерді басқа шоттарға аударуға болады.
Мерзімді депозиттер мынадай түрлерге бөлінеді:
- меншікті- мерзімді депозиттер;
- алдын ала алуы ескертілетін мерзімді депозиттер.
Меншікті- мерзімді депозиттер сақталу мерзіміне қарай жіктеледі:
- 30 күнге дейінгі;
- 30-90 күнге дейінгі;
- 90-180 күнге дейінгі;
- 180 күннен 360 күнге дейінгі;
- 360 күннен жоғары.
Депозит иесі – келісілген мерзімнен бұрын болған жағдайда банк айыппұл
ретінде оған төленетін пайызды, төлемей қалуға толық құқылы.
формуламен есептеледі.
Мерзімді салымдармен алдын- ала хабарлау салымдары арасында
айырмашылықтар болады. Мерзімді салымдар банктің иелігіне келісім шартқа
сай белгілі бір мерзімге берілген және мерзімі өткен соң иесімен кез-
келген уақытта алынатын қаражатты білдіреді. Мерзімді салымдар бойынша
клиентке төленетін пайыз мөлшерлемесі, оның мерзіміне, сомасына, шартты
орындауына байланысты болып келеді. Іс- жүзінде мерзімді салымдар мерзімі
1,3,6,9,12 айларға және ұзақ мерзімге салынады
Мерзімді депозиттер бойынша, салым иесінен алдын ала хабарлау
депозиті бойынша міндетті түрде өтінішін талап етеді. Өтініш беру уақыты
алдын ала келісіледі және депозит бойынша, соған сәйкес пайыз белгіленеді.
Әдетте, алдын ала алуын хабарлау мерзімі жеті күннен жоғары болып келеді.
Мерзімді депозиттердің мынадай ерекшеліктері болады:
- есеп айырысу үшін пайдаланылмайды, әрі мұндай шоттарға ешқандай да
есеп айырысу құжаттары толтырылмайды;
- шоттағы қаражат баяу айналады;
- тұрақты пайыз төленеді;
- пайыз мөлшерінің ең жоғарғы деңгейі ұлттық банкі тарапынан реттеліп
отырады;
- ақшаны алуы туралы салым иесінің алдын ала хабардар етуі талап
етіледі;
- бұл шоттағы қаражаттар бойынша ең төменгі мөлшерде резервтер
белгіленеді.
Тағы бір кеңінен таралған депозиттерідің түрі- жинақ салымдары.
Олардың белгіленген мерзімі жоқ, қаражатты алуда ескертуін талап етпейді,
салымның жоғары шегі шектелген, ақшаны салу және алу кезінде жинақ
кітапшасын көрсетуі қажет.
Банктер үшін мұндай шоттар қосымша жұмыстарды талап етеді:
операцияны ресімдеу қиынырақ, кіиапшаны жоғалту және ұрлатып алу жағдайына
сай екі жақты тіркеу енгізу қажет және т.б. Компьютердің көмегімен жасалған
жеке бет шоты туралы көшірмесі негізінде жинақ салымдарымен басқа
саламдарды ауыстыруға мүмкіншілігі бар.
Мерзімді депозиттер және жинақ салымдары депозиттік ресурстардың
біршама тұрақты бөлігін көрсетеді.
Жинақ салымдарының тұрақты мерзімі болмайды. Бұл салымдардың түрі
бойынша, мерзімді депозиттерге қарағанда төменгі мөлшерде пайыз төленеді.
Жинақ салымдары жинақ кітапшалары негізінде толтырылады.
Жинақ салымдарының төмендегідей ерекшеліктері болады:
- ақшалай қаржаттар сақтауда тұрақты мерзімі болиайды;
- шоттағы қаражатты алдын ала алу барысында ешқандай да ескерту талап
етілмейді;
- ақшаны шотқа саларда немесе шоттан аларда міндетті түрде ақшалай
қаражаттар қозғалысы көрсетілетін жинақ кітапшасының болуы талап
етіледі.
Отандық банктік тәжірибеде жеке тұлғаларға ашылатын жинақ салымдары
салым операцияларының мерзіміне және мазмұнына қарай төмендегідей түрлерге
бөлінеді:
- мерзімді жинақ салымдары;
- қосымша жарна қосатын мерзімді жинақ салымдары;
- ұтыс салымдары;
- ақшалай- заттай ұтыс салымдары;
- мақсатты және ағымдық салымдар;
- алдын ала алуын хабарлайтын салымдар;
- валюталы салымдар.
Мерзімді жинақ салымдарға тұрақты мерзімі белгіленетін және сол
мерзім өткенше алуға мүмкін емес салымдар жатады. Мерзімді жинақ
салымдарына басқа жинақ салымдарға қарағанда жоғары мөлшерде пайыз
төленеді.
Қосымша жарна қосатын салымдар- бұл шоттағы қаражатқа алдын ала
келісілген уәде бойынша үздіксіз ақшалай соманы белгілі бір күнде (жаңа
жылдық салым, бойжеткен кезде және т.с.с.)толық төленеді.
Ағымдық жинақ салымдар, негізінен, жалақы, зейнетақы, үздіксіз
төлемдерді төлеу үшін жинақталатын және пайдаланылатын қаржаттарды
білдіреді. Мұндай салымдар бойынша өте төменгі пайыз төленеді.
Мерзімді депозиттер мен жинақ салымдарының біпр түріне депозиттік
және жинақ сертификаттарын жатқызуға болады.
Депозиттік және жинақ сертификаты- бұл салым иесіне белгілі мерзім
өткен соң, тиісті қаражатты және оған есептелетін пайызды алуға құқық
беретін және оның шотындағы ақшалай қаражатының балығын куәландыратын банк-
эмитенттің жазбаша куәлігі.
Депозиттік және сертификаттары иемденуіне қарай екі түрлі болып келеді:
- атаулы сертификатар;
- мәлімдеуші сертификаттар;
Атаулы депозиттік және жинақ сертификаттары бұл салым иелерінің атына
толтырылып беріледі. Ал, мәлімдеуші сертификаттарда салым иесінің аты- жөні
көрсетілмейді, яғни оны кім иеленсе, сол қаражаттың иесі болып саналады.
Депозиттік және жинақ сертификаттары сатылған тауарлар және
көрсетілген қызметтер үшін төлеуге болатын төлем туралы немесе есеп-
айырысу қызметін атқара алады. Депозиттік сертификаттар көбіне ірі сомада
шығарылатындықтан да, оларды заңды тұлғалар сатып алады.
Әлемдік банктік тәжірибеде депозиттік сертификаттардың мынандай екі
түрі бар:
- аударылатын;
- аударылмайтын;
Аударылмайтын депозиттік сертификаттар салым иелерінің қолдарында болып,
уақыты жеткен соң ұсынылады.
Аударылатын депозиттік сертифткаттар басқа бір тұлғалараға екінші
нарықта сатып алу, сату арқылы өтеді.
Жинақ сертификаты жеке тұлғаларға арналып шығарылады. Жинақ
сертификатының мерзімі 1 жылдан 3 жылға дейінгі мерзім аралығын құрайды.
Жинақ сертификаты тек жеке тұлғаларға ғана беріледі.
Мерзімді депозиттік және жинақ сертификаттары мерзімінен бұрын
төлеуге ұсынылуы мүмкін. Мұндай жағдайда банк сертификатты сатып алады,
бірақ төменгі мөшерде пайыз төлейді. Коммерциялық банктер үшін бұл
сертификат ресурсты жинақтау тиімдіоігімен, яғни ірі соманың белгілі бір
мерзімге түсуін сипаттайды.1
Отандық банктер тәжірибесінде халық салымдарының бірнеше түрлері
қолданылады. Айталық, Халық Жинақ банкі мынадай слымдардың түрлерін жеке
тұлғаларға ұсынады:
- “НАРОДНЫЙ” салымы- жоғары сыйақы мөлшерлемесі бар және оны
мерзімінің соңында төлейтін, мерзімді салым. Төменгі сомасы- 2000
тенге не 50 АҚШ доллары немесе 50 еуро. Мерзімі: 3,6,12 және 24 ай.
“СЕНІМ- ПЛЮС” салымы- ай сайын пайыз төленетін мерзімді салым.
Төменгі сомасы- 1000 тенге не 50 АҚШ доллары немесе 50 еуро. Мерзімі:
3,6,12 және 24 ай.
- “НАКОПИТЕЛЬНЫЙ ПЛЮС” салымы- қорлану мерзімі 1 жыл, 3 жыл
және 5 жылдық қорлану салымдары. Төменгі сомасы- 2000 тенге не 50
АҚШ доллары немесе 50 еуро. Мерзімі: 1 жыл, 3 жыл және 5 жыл.
- “ПРОЦЕНТЫ ВПЕРЕД” салымы- салымды ашқан күні пайызды
төлейтін мерзімді салым. Төменгі сомасы- 1000 тенге не 100АҚШ
доллары немесе 100 еуро. Мерзімі: 3 жыл не 6 ай.
- “ПРЕМИАЛЬНЫЙ” салымы- сыйлық ақы мөлшерлемесі бар әмбебеп
талап етуге дейін салым. Төменгі сома- 500 тенге.
- “ЗОЛОТОЙ ВОЗРАСТ ” салымы- 50 жасқа толған адамдар мен
зейнеткерлерге арналған арнайы салым. Төменгі салым- 100 тенге.
Мерзімі: 90 күн.
- “АҚ БОТА” салымы- арнайы балаларға арналған салым. Төменгі
салым- 500 тенге не 5 АҚШ доллары. Мерзімі: 5 жыл.
- “ИНТЕРНЕТ” салымы- Интернет- Банкинг жүйесінде ашылған салым.
Төменгі салым 10000 тенге не 100 АҚШ доллары. Мерзімі: 30 күн,
90 күн, 180 күн, 270 күн, 360 күн.
Депозиттік нарықтың тұрақты дамуына әр түрлі факторлар, соның
ішінде халық табыстарының өсуі, теңгені АҚШ долларына қатысты нығаюы,
халықтың салымдарының ұжымдық кепілдендіру жүйесінің қызмет етуі және жалпы
сомасы жылдардағы экономикалық асу ықпал етуде.
Осындай жағдайда , коммерциялық банктердің актвтік операцияларын
қаржыландырудың басты кезі ретінде пайдаланылатын тартылған қаражаттарды
жинақтауда , коммерциялық банктерден депозиттік саясатты белсенді түрде
жүргізе отырып, депозиттік операцияларды ұйымдастыру барысында комерциялық
банктер баланс өтімділігін сақтай отырып, мынадай талаптарды ескеруі тиіс:
- депозиттік ресурстардың қаржыландыратын активтік операциялардың
мерзімдері мен сомасына сәйкес келуі;
- депозиттік операциялар банк пайдасын ұлғайтуға немесе болашақта
пайда алу үшін жұмыс жасауға тиіс;
- депозиттік операцияларды ұйымдастыру процесінде мерзімді
депозиттер мен мерзімді салымдардың көбіре таратылуына көңіл бөлу;
- салым иелерініңсанын өсіру мақсатында, депозиттік операциялар
түрлерін ұлғайтып, қосымша қызмет көрсетіп, жеңілдіктер жасауға тиіс.
1999жылдың қарашасында екінші деңгейдегі банктерде жеке
тұлғалардың мерзімді салымдарын міндетті түрде ұжымдық сақтандыру Ережесі
енгізілді, 1999 жылы 15 қарашада Қазақстанның жеке тұлғалардың салымдарына
кепілдік беру қоры ЖАҚ құрылды. Қордың құрылтайшысы Қазақстан
Республикасының ұлттық Банкі болып табылады, ол оның жарғылық капиталына 1
миллиард теңге берді. 2000жылғы 29 наурызда Қазақстан Республикасының
Банктер және банк қызметі туралы 1995жылғы 31 тамыздағы № 2444заңына
Депозиттерге міндетті ұжымдық кепілдік беру (оларды сақтандыру) жүйесі
аталатын 52-ші бап енгізілді.
Қордың негізгі міндеттері- қаржы жүйесінің тұрақтылығын қамтамасыз
етуге қатысу және қатысушы банк мәжбүрлеп таратылған жағдайда салымшылардың
құқықтарымен заңды мүдделерін қорғау. Осы міндеттерді орындау үшін Қор
мынандай функцияларды орындайды:
- кепілдік берілген өтемді төлейді;
- депозиттерге міндетті кепілдік беру жүйесіне қатысушы банктердің
тізілімін жүргізеді;
- өз активтерін инвестициялайды;
- кепілдік берілген өтемді төлеуге арналған арнайы резерв қалаптастырады;
- конкурстық негізде агент банкті таңдайды;
- қатысушы банкті консервациялау кезеңінде немесе барлық банк
операцияларын жүргізу лицензиясын қайтарып алу кезеңінде тағайындалатын
уақытша әкімшіліктің құрамына, сонымен бірге мәжбүрлеп таратылатын
қатысушы банктің тарату комиссиясының және кредиторлар комитетінің
құрамына қатысады.
Осыған сәйкес жеке тұлғалардың құқықтарын қорғауға бағытталған және
Қазақстан Республикасының екінші деңгейдегі банктерінде орналастырылған
депозиттерге міндетті кепілдік беру жүйесі жұмыс істеуінің құқықтық
негіздерін, депозиттерге міндетті кепілдік беруді жүзеге асыратын ұйымның
құрылу және оның қызмет ету, екінші деңгейдегі банктердің депозиттерге
міндетті кепілдік беру жүйесіне қатысу тәртібін, сондай-ақ жүйеге
қатысушылардың өзара қарым-қатынастарының өзге де мәселелерін айқындайтын
Қазақстан Республикасының екінші деңгейдегі банктерінде орналастырылған
депозиттерге міндетті кепілдік беру туралы заңы қабылданды. Бұл заң
2007жылдың 1 қаңтарынан бастап күшіне енді. Заң Қазақстан банктері
салымшыларының құқықтарын қоғауға бағытталған, депозиттерге міндетті түрде
кепілдік беру жүйесінің жұмыс істеуінің құқықтық негіздерін, сондай- ақ
Қазақстанның депозиттерге кепілдік беру қоры жүйесіне қатысуының тәртібін
айқындайды.
Осы заңның 2-бабына сәйкес Қазақстан Республикасының
депозиттерге міндеттi кепілдік беру туралы заңнамасы Қазақстан
Республикасының Конституциясына негізделеді және осы Заң мен Қазақстан
Республикасының өзге де нормативтік құқықтық актілерінен тұрады. Егер
Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шартта осы Заңдағыдан
өзгеше ережелер белгіленген болса, халықаралық шарттың ережелері
қолданылады.
Бұл заңды қажеттігі Қазақстанның депозиттерге міндетті түрде кепілдік
беру жүйесін таңдаулы халықаралық практикаға жақындата түсуге, жүйенің ашық
жұмыс істеуін қамтамасыз етуге, сондай- ақ оған тән болатын тәуекелдерді
азайтуға ұмтылыстан туып отыр. Заң әлемдік тәжірибені және халықаралық
ұйымдардың депозиттері сақтандыру саласындағы ұсыныстарын, олардың отандық
шарттарға бейімделуін зерттеу және талдау негізінде жасалады.2
Заңға сәйкес кепілдік берілетін өтем мөлшері 400 мың теңгеден 700 мың
теңгеге дейін көбейтілді. Сонымен бірге кепілдік берілетін депозиттердің
тізбесі кеңейтіледі: жаңа заңға сәйкес жеке тұлғалардың барлық
депозиттеріне теңгемен және шетел валютасымен сомасына шек қойылмай
кепілдік берілуге тиіс. Бұл дегеніңіз 2007жылдан бастап коммерциялық банк
мәжбүрлеп таратылған жағдайда жеке салымшылардың бәрі Қазақстанның
депозиттерге кепілдік беру қорынан кепілдік берілген өтемді салым
мөлшерінде, бірақ 700 мың теңгеден аспайтын мөлшерде алынатынын білдіреді.
Қазақстан Республикасының 1995 жылғы 30 наурыздағы N 2155 Заңына
(2007.03.28. берілген өзгерістер мен толықтырулар) 36-1-бабында сәйкес,
Депозиттердi тарту мен өтеу тәртiбiн, талаптарын, мерзiмдерiн және тарту
лимиттерiн Қазақстан Ұлттық Банкi айқындайды. Қазақстан Ұлттық Банкi
ұлттық валютамен де, шетел валютасымен де депозиттер тартуға құқылы.
Бірінші бөлімді қорытындылый келе, мен депозиттік операциялар активті
және пассивті болып бөлінуі туралы және олардың түрлеріне, мерзімдеріне,
ерекшеліктеріне тоқталып өттім.
1.2. Delta Bank АҚ қызметіне сипаттама. Банктің даму тарихы
Банктің таза пайдасы 2007 жылы алдағы жылдың тап сондай көрсеткішімен
салыстырған 391,9% ұлғайды және 297,8 млн теңгені құрады. Таза пайданы
ұлғайту өсімнен және операциялық табыстардың өсуінің есебінен орын алды.
Бағалы қағаздармен және шетел валютасымен операциялар бойынша табыстар
өсті.
Delta Bank АҚ активтері 2008 жылғы 1-ші қаңтарға қарай жағдайы
бойынша 19 991 млн. теңгені құрап, 2007 жылдың көрсеткіштерімен
салыстырғанда 63,05% ұлғайды, бұл орайда Банктің міндеттемелері 42,8% өсті
және14 193 млн. теңгені құрады. Банктің меншік капиталы 149,42% ұлғайды
және жыл басына қарай 5 798 млн. теңгені құрады
Бүгінгі күнге Delta Bank АҚ динамикалы даму үстіндегі қаржы институты,
оның қызметі нарықтық ұсыныстар мен клиенттердің қажеттіліктерін ескере
отырып, банк өнімдері мен қызметтерінің кең ауқымын көрсетуге бағытталған.
Батыс Қазақстанның ірі мұнай-газ компанияларының бастамасы бойынша
Ақтау қаласында 1993 жылғы 1-ші қыркүйекте негізі қаланған Банк өз
тірлігінің 14 жылдық тарихында еліміздің қаржы нарығында өзінің
позицияларын едәуір нығайтты.
Орталық кеңсе Ақтаудан Алматыға көшкеннен кейін, Банк республикалық
мәртебеге ие болды, бұл Қазақстанның алдыңғы қатарлы банктерімен
корреспонденттік қатынастарды нығайтуға және Ресей мен Балтық жағалауының
коммерциялық банктерімен ынтымақтастықты кеңейтуге көмегін тигізді.
Стратегиялық тұрғыдан Банк шағын және орта бизнесті қаржыландыруға ден
қойды.
Клиенттердің белсенділігің жыл сайын ұлғаюға беталысы таңдап алынған
стратегияның дұрыстығының және Банкке деген сенімнің өсуінің куәсі болып
табылады.
Банктің 14 жыл қызметінің уақытында жинақталған тәжірибе, өткен
жылдардың табыстары мен жетістіктері Банкке стратегиялық басымдықтарды жан-
жақтылаудың пайдасына ығыстырып, бизнес жүргізудің жаңа деңгейіне көшуге
мүмкіндік берді. Банктің ребрендингін өткізу қажеттілігі туындады. Оның
негізділігі ең алдымен бөлшек, шағын және орта бизнесті дамытуға
бағытталған жаңа стратегия қабылдауға байланысты. Сонымен қатар, Банк
клиенттер құрамында мұнай секторы компанияларының үлесі қысқарғанының
нәтижесінде салалық болудан қалды.
Банктің бүгінгі күнге негізгі мақсаттары – жаңа стратегия, жаңа
өнімдер мен қызмет көрсету стандарттарын әзірлеудің және енгізудің
арқасында жаңа деңгейге шығу.
Клиенттердің қажеттіліктері мен жалпы нарықтық жағдаятты талдау Банкке
бәсекелестікке жарамды банк өнімдерін әзірлеуге мүмкіндік берді, олардың
ішінде корпоративтік клиенттер мен шағын және орта бизнес субъектілері үшін
айналымдық қаражаттарды толықтыруға, негізгі қаражаттар, жылжымайтын мүлік
сатып алуға қарыздар, сондай-ақ жеке тұлғаларға арналған несие өнімдері -
Ипотека универсал, Неотложка несие желісі, Автокредитование бар.
Депозит өнімдерінің желісі кеңінен ұсынылған, оларға жеке тұлғаларға
арналған депозиттер – Малыш, Мудрость, Delta-Байлық, сондай-ақ заңды
тұлғаларға арналған - Delta - бизнес, Delta-капиталист, Delta-Байлық
салымдары кіреді.
Delta Bank ААҚ салымдарының түрлері
Аталуы Мерзімі Сыйақы мөлшерлемесі Ерекшелік
белгілері
1 2 3 4
Delta Байлық 35 айдан Теңгемен 35 айдан
салымы басталады басталады теңгемен
11,5%, шетел валютасымен
7,5% дейін
Малыш салымы 12 ай және 12 айдан 24 айға дейін Салымды ата-ана
одан әрі; теңгемен 9%шетел сәбидің атына
валютасымен 6,5% дейін ақша жинақтау
мақсатында ашады
Мудрость салымы3 ай және Теңгемен жылына 9%-ға Салым
одан әрі. дейін, шетел зейнеткерлік
валютасымен 5,5% дейін жасқа жеткен
адамдарға
арналған. Салым
бойынша ай сайын
сыйақы
зейнетақыға
қосымша үстеме
бола алады
Delta-Байлық 1 ай және Теңгемен жылына 9,2%-ға Қосымша салымдар
салымы одан әрі дейін , шетел салу мүмкіндігі
валютасымен 6,8 %-ға шектелмеген.
дейін
Delta-Капиталист1 ай және Теңгемен жылына 9,7 %-ға
салымы одан әрі. дейін, шетел Салымды 13 айдан
валютасымен 7,8 %-ға астам мерзімге
дейін орналастырғанда
басшыға VISA
Gold төлем
картасы немесе
кәсіпорынға Visa
Business сыйға
беріледі.
Delta-Бизнес 1 ай және Теңгемен жылына 9,1 %-ғаСыйақы ақшаның
салымы одан әрі. дейін, шетел жинақ шотына
валютасымен 7,0 %-ға келіп түскенде
дейін бірден төленеді
.
1 күннен 28
Казначейство күнге дейін
салымы
12,5,24,36,
48,60,айға
Теңгемен жылына
12 %-ға дейін,
шетел валютасымен
8 %-ға дейін
Төменделмейтін
салым шегінде
қаражат алу
мүмкіндігі.
* Delta Bank ААҚ мәліметтері бойынша құрастырылған.
Банк қызметтері нарығында қаржылық операциялар жүргізудің жалпы
көлеміне және Delta Bank АҚ-ның позицияларын нығайтуға қаржылық
көрсеткіштердің өсуі қолайлы әсер етеді, атап айтқанда, өткен жылмен
салыстырғанда, жарғылық капиталдың 2,6 есе ұлғайғанын атап өтуге болады.
Банк командасы, бұл орайда оларды қолдану қажеттілігі қаржылық қызметтер
көрсетуге мүмкіншіліктердің айтарлықтай кеңеюінен туындайтын озық тәжірибе
мен заманға сай банк технологияларын пайдалана отырып, жылдан жылға
қаржылық қызметтердің толық ауқымын ұсынатын жан-жақты Банк құру жолымен
жүріп келеді. Осы мақсатта Delta Bank АҚ банк процесстерінің тиімді жұмыс
істеуін қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін бағдарламалық өнімдердің
бірқатарын енгізу үстінде.
Бүгінгі күнге Банк ресейлік және шетелдік банктермен корреспонденттік
қатынастар орнатқан, олардың қатарында: Еуропалық Траст Банкі, Абсолют
Банк, Импексбанк, Банк Зенит, Мәскеу Халықаралық Банкі, Связь Банк,
Сибакадембанк, Экспобанк, Промсвязьбанк, Росбанк, Банк American Express,
Commerzbank бар.
"Delta Bank" АҚ аймақтық желісі 12 филиалды қамтиды. Банктің
жоспарларына қосымша филиалдар ашудың есебінен аумақтық қатысуын кеңейту
кіреді.
Delta Bank АҚ-ның активтері 19,291 млрд. теңгені құрайды, несие
қоржыны - 14,696 млрд. теңге. Жарғылық капиталдың мөлшері – 5,525 млрд.
теңге (деректер 2007 жылғы 8-ші қарашадағы жағдайы бойынша берілген).
Банктің тарихы
1993 жылғы 1-ші қыркүйек Нефтебанк жабық акционерлік қоғамын
Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде бастапқы тіркеу.
1994 жылғы 4-ші тамыз Жаңаөзен қаласында Банктің алғашқы филиалын
ашылды.
1994 жылғы 29-шы қараша Банк Қазақстан Республикасының Банктер
қауымдастығының мүшесіне айналды.
1994 жылғы 6-шы сәуір Банк Нефтебанк ашық акционерлік қоғамы ретінде
қайта тіркелді.
1995 жылғы 12-ші қаңтар Банктің Атырау қаласындағы филиалы ашылды.
1995 жылғы 23-ші мамыр Банктің Орал қаласындағы филиалы ашылды.
1995 жылғы 6-шы қыркүйек Банктің Ақтөбе қаласындағы филиалы ашылды.
1997 жылғы 24-ші ақпан Банктің Алматы қаласындағы филиалы ашылды.
1997 жылғы 26-шы ақпан Банк Халықаралық Банкаралық Қаржылық
Телекоммуникациялық жүйемен - SWIFT (Бельгия) бағдарламалық жасақтаманы
лицензияландыруға келісімшарт жасасты.
1998 жылғы 15-ші сәуір Банктің А санатты жай акциялары (ұлттық
сәйкестендіру нөмірі KZ1C36500011) Қазақстан Қор биржасы АҚ сауда
тізімдеріне енгізілген.
1999 жылдан бері Нефтебанк АҚ Қазақстан Қаржыгерлер қауымдастығының
мүшесі.
1998 – 2001 Norvegian Banking Resources және Rabobank бірлестікте
Дамуды қаржыландыру және Кәсіпкерлікті дамыту бағдарламаларының шеңберінде
банк саласында жұмыс тәжірибесімен алмасу бойынша Twinning жобаларын
жүргізу.
2000 жылғы 16-шы ақпан Банк Қазақстан кепілдік (сақтандыру) қоры АҚ-
ның жеке тұлғалардың салымдарына (депозиттеріне) топтық кепілдік беру
(сақтандыру) жүйесінің қатысушысына айналды № 0013 куәлік.
2000 жылғы 9-шы қараша Банк Нефтебанк акционерлік қоғамы ретінде
қайта тіркелді.
2000 жылғы 1-ші желтоқсан Банк Қазақстан Банкаралық есеп айырысу
орталығы Республикалық мемлекеттік кәсіпорынымен келісімшартқа қол қойды
және Банкаралық ақша аудару жүйесінің (БААЖ) қатысушысына айналды.
2001 жылғы 16-шы мамыр Халықаралық қаржы корпорациясынан (IFC) Банктің
акцияларын сатып алуға опционмен бірге, 2,5 миллион АҚШ доллары мөлшерінде
5 жылдық жеңілдік кезеңімен 7 жыл мерзімге біріктірілген қарыз алу.
2001 жылғы 5-ші маусым Банк Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкімен
корреспонденттік шот келісімшартына қол қойып, ұлттық валюта – теңгеде
корреспонденттік шот ашты.
2001 жылы Дүниежүзілік банктің желісі бойынша банктерге техникалық
көмек көрсету бағдарламасының шеңберінде Twinning халықаралық
стандарттарына көшу бойынша жұмыс аяқталды.
2002 жылғы 11-ші наурыз Банк Банк ЦентрКредит АҚ-мен Western Union
халықаралық ақша аударымдары жүйесі бойынша қызметтер көрсетуге Келісімге
қол қойды.
2002 жылғы 10-шы қараша Банк VISA International Қауымдас мүшесінің
мәртебесіне ие болды.
2003 жыл Банктің қаржылық есеп-қисабы Халықаралық қаржылық есеп-қисап
стандарттарына сәйкес аудиторлық есептемемен расталды.
2004 жылғы 27-ші сәуір Банк Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің
Қазақстанның Банкаралық есеп айырысу орталығы Республикалық мемлекеттік
кәсіпорынымен SWIFTNet" қатынау қызметтерін көрсету туралы келісімшартқа
қол қойды.
2005 жылғы 1-ші ақпан Нефтебанк акционерлік қоғамы ретінде
мемлекеттік қайта тіркелу.
2005 жылғы 5-ші сәуір Ипмексбанк ААҚ-мен Жылдам Пошта жүйесі
бойынша ақша қаражаттарының аударымдарын жүзеге асыруға корреспонденттік
шот келісімшартына Қосымша келісімге қол қойылды.
2005 жылғы 23-ші маусым Қазақстан Республикасының Қаржы нарығы мен
қаржылық ұйымдарды реттеу және қадағалау жөніндегі агенттігі Банктің 5 000
000 жай акциясының шығарылымын мемлекеттік тіркеуді жүргізді (ұлттық
сәйкестендіру нөмірі KZ1C36500011).
2005 жылғы 12-ші қыркүйек Қазақстан Республикасының Қаржы нарығы мен
қаржылық ұйымдарды реттеу және қадағалау жөніндегі агенттігі "Нефтебанк" АҚ-
ның 30 000 000 дана көлеміндегі купонды бағынышты облигациялардың алғашқы
шығарылымын мемлекеттік тіркеуді жүргізді (ұлттық сәйкестендіру нөмірі
KZ2CKY07B717).
2006 жылғы 18-ші ақпан Нефтебанк АҚ Корпоративтік басқару кодексі
бекітілді.
2006 жылғы 2-ші наурыз Банк Первое кредитное Бюро ЖШС қатысушысына
айналды.
2006 жылғы 17-ші мамыр Банктің Қостанай қаласындағы филиалы ашылды.
2006 жылғы 15-ші мамыр Банктің Өскемен қаласындағы филиалы ашылды.
2006 жылғы 24-ші сәуір Банктің Талдықорған қаласындағы филиалы ашылды.
2006 жылғы 15-ші шілде Нефтебанк АҚ орталық кеңсесі Ақтау қаласынан
Алматы қаласына көшті.
2006 жылғы 22-ші маусым Нефтебанк АҚ банктер ұлттық және шетел
валютасында жүзеге асыратын банк және өзге операциялар жүргізуге Лицензия
алды.
2006 жылғы 12-ші желтоқсан Банктің Астана қаласындағы филиалы ашылды.
2006 жылғы 21-ші желтоқсан Банктің Шымкент қаласындағы филиалы ашылды.
2007 жылғы 6-шы шілде Банктің жарғылық капиталы жай жарияланған
акцияларды орналастырудың есебінен 3,1 млрд. теңгеге дейін ұлғайтылды.
2007 жылғы 31-ші шілде Қарағанды қаласында филиал ашылды.
2007 жылғы 3-ші тамыз Банктің Директорлар кеңесі Банктің атауын
Нефтебанк АҚ-нан Delta Bank АҚ деп өзгерту және Банктің Жарғысының жаңа
оқылымын бекіту туралы шешім қабылдады.
2007 жылғы 29-шы тамыз Банк Қазақстан Республикасының Әділет
министрлігінің Тіркеу қызметінің комитетінде Мемлекеттік қайта тіркеуден
өтті.
2007 жылғы 7-ші қыркүйек Банктің Орталық кеңсесі Алматы қаласы, Төле
би көшесі, 73 а мекен-жайы бойынша жаңа ғимаратқа көшті.
2007 жылғы 19-шы қыркүйек Delta Bank АҚ Орталық кеңсесін ашудың
ресим салтанаты.
2007 жылғы 2-ші қазан Delta Bank АҚ банк және өзге операциялар
жүргізуге Лицензия алды.
2007 жылғы 24-ші қазан Delta Bank АҚ банк және өзге операциялар
жүргізуге және бағалы қағаздар нарығындағы қызметті жүзеге асыруға Лицензия
алды.
2007 жылғы 1-ші қараша Delta Bank АҚ жарғылық капиталы Delta
Bank АҚ жай жарияланған акцияларын орналастырудың есебінен 5,525 млрд.
теңгеге дейін ұлғайтылды.
Банк өзінің миссиясын Клиенттердің қаржылық қажеттіліктеріне сәйкес
банк өнімдері мен қызметтерін көрсетуге бағдарлана отырып, озық
технологияларды пайдаланумен корпоративтік және жеке Клиенттерге сапалы әрі
жедел қызмет көрсету деп біледі.
Банктің мақсаттары:
• Клиенттер базасын ұлғайту;
• Клиенттерге қызмет көрсету сапасының стандарттарын енгізу;
• Нарық конъюнктурасына және клиенттердің қажеттіліктеріне сәйкес
өнімдер мен қызметтер әзірлеу және жетілдіру;
• Банктің қаржылық көрсеткіштерін ұлғайту;
• Аймақтық қатысуды кеңейту;
• Басқару және іштен бақылау жүйелерін жетілдіру;
Халықаралық капитал нарықтарына шығу;
2 Бөлім. Қазақстан Республикасның коммерциялық банктерінің депозиттік
операциялары
2.1. Қазақстан Республикасы коммерциялық банктерінің депозиттік
операцияларына талдау
Қазақстан Республикасының 2007 жылғы экономикалық дамуы соңғы 7 жыл
бойы жалғасып келе жатқан жоғары өсу қарқынының сақталуымен сипатталды.
2007 жылғы 9 айдың қорытындысы бойынша ЖІӨ нақты өсуі 2006 жылдың
көрсеткішіне (10,7%) қарағанда шамалы бəсеңдеп, 9,7% құрады. Негізгі өсу
өңдеуші өнеркəсіп, жылжымайтын мүлікпен операциялар, құрылыс, сауда сияқты
салалардың жоғары даму қарқынымен байланысты болды. Негізгі капиталға
инвестициялар 2007 жылғы қаңтар-қарашада 10,5% ұлғайды (2006 жылы – 11,1%).
Экономикадағы жұмыспен қамтудың өсуі жалғасуда. 2007 жылғы 11 айдың
қорытындысы бойынша экономикадағы жұмыспен қамтудың өсуі 2,4% құрады (2006
жылы – 2,0%). Нəтижесінде жұмыссыздық деңгейі 2006 жылғы желтоқсандағы 7,8%-
дан 2007 жылғы қарашадағы 7,4%-ға дейін қысқарды.
Сонымен қатар, 2007 жылғы үшінші тоқсанда экономиканың тау-кен өндіру
өнеркəсібі, құрылыс жəне қаржы қызметі сияқты салаларындағы өсу қарқынының
бəсеңдеуі байқалды. Бұл ретте өндіріс көлемінің қысқаруы іс жүзінде тау-кен
өндіру өнеркəсібінің барлық салалаларында дерлік байқалып отыр.
Қаржы секторындағы, ең алдымен банк сегментіндегі жағдайдың дамуы 2007
жыл ішінде əр түрлі бағыттағы үрдістермен сипатталды. 2007 жылғы қаңтар-
шілде ішінде банк қызметінің одан əрі кеңеюі байқалды, банктердің
активтері, міндеттемелері біршама қарқынмен өсті. Осы кезеңде əлемдік қаржы
нарығындағы ставкалардың біртіндеп өсуіне қарамастан, олардың деңгейі
отандық банктерге сырттан қарыз алуды тарту жөніндегі саясатты жалғастыруға
мүмкіндік жасады. Банктердің резидент еместер алдындағы 2007 жылғы қаңтар-
шілде аралығындағы міндеттемелері 32,9% ұлғайды (2006 жылдың тиісті
кезеңінде – 19,5%).
Тартылатын ресурстардың біраз бөлігі отандық экономиканы кредиттеуді
ұлғайтуға бағытталды. 2007 жылғы 7 ай ішінде экономикаға берілген кредиттің
өсуі 46,6% құрады (2006 жылдың тиісті кезеңінде – 27,7%).
Болып жатқан оқиғалар аясында қаржы секторындағы жағдайдың өзгерісін
сақтық пен сезінетін көрсеткіш ретінде халықтың депозиттері 2007 жылғы
тамыз-қазан кезеңінде 4,7% төмендеді. Соған қарамастан олардың осы
айлардағы көлемі 2007 жылғы маусымның деңгейінен асты, ал 2007 қарашада
халықтың депозиттері 1,9% ұлғайды.
Резиденттердің банк жүйесіндегі депозиттері 23,6% өсті, ал халықтың
депозиттерінің өсімі 42,4% құрады. Сырттан қарыз алуға жасалған
шектеулерге, əлемдік қаржы нарықтарындағы ставкалардың өсуіне, сондай-ақ
депозиттердің біршама əкетілуіне қарамастан отандық банктер экономиканы
кредиттеуді тоқтатпады. 2007 жылғы тамыз-қарашада экономикаға кредиттер
5,1% өсті
Қазақстан Республикасының қаржы тұрақтылығын талдау шеңберінде Ұлттық Банк
пен Қаржылық қадағалау агенттігі əлуетті тəуекелдерге назар аударды, оның
ішінде:
- кəсіпорындардың банк кредиттерін пайдалану тиімділігінің төмендігі,
сондай-ақ кредиттерді саудаға, құрылысқа жəне жылжымайтын мүлікпен
операцияларға шоғырландыру деңгейінің жоғары болуы;
- экономиканың корпоративтік секторы мен халықтың активтері жəне
міндеттемелері валюталарының сəйкес келмеуіне байланысты жанама тəуекелдер
деңгейінің жоғары болуы;
- халықтың қолда бар кірістерінің өсуінен асып түсетін, жинақ ақшаның
айтарлықтай төмен деңгейі аясындағы жеке тұлғалардың борыштық
ауыртпалығының ұлғаюы;
- банктердің негізгі заемшыларының төлем қабілетінің, атап айтқанда,
құрылыста тұтынушылық сұранысты қамтамасыз ететін жəне нақты жəне қаржы
активтерінің бағасын айтарлықтай түзетуге кедергі келтіретін факторлардың
сақталуынан тəуелділігінің жоғары болуы;
- кепілмен қамтамасыз етуге жəне, ең алдымен, кредиттеу кезінде
жылжымайтын мүлікке шектен тыс аса назар аударылуы;
- қаржы институттарының өздерінің сыртқы міндеттемелерін қайта
қаржыландыруға қажеттілігін айқындайтын банктердің сыртқы берешегінің
жоғары деңгейі атап өтілді.
Сонымен қатар, банктердің тəуекелдерді қабылдау барабарлығының
дəрежесіне жасалған талдау, бұл ретте əлуетті қауіптерді жеткіліксіз түрде
бағалай отырып, қаржы институттарының пайданы қамтамасыз ететін ағымдағы
факторларға көбірек бағдар жасайтынын көрсетті. Қаржы нарығына қатысушылар
жеткілікті түрде барабар қабылдамаған осындай қауіптердің бірі АҚШ-ғы
ипотекалық дағдарыстың салдары ретіндегі өтімділіктің ауқымды көлемде
төмендеуі жəне халықаралық инвесторлардың тəуекелге тəбетінің азаюы
болды.
Инвесторлар осы жағдайларда Қазақстан осалдығының негізгі факторларын
қайта бағалады, олардың қатарына мыналарды жатқызуға болады:
a) елдің мөлшері бойынша ЖІӨ-мен салыстырылатын сыртқы борышының деңгейін;
b) банктердің сыртқы борыш құрылымындағы жоғары үлесін, сондай-ақ
банктердің жиынтық міндеттемелеріндегі резидент еместер алдындағы
міндеттемелер үлесін;
c) ағымдағы операциялар шотының балансы дефицитінің ұлғаюын;
d) капитал ағынның қысқаруы жағдайында ішкі валюта нарығында шетел
валютасына деген сұраныс пен ұсыныс арасындағы теңгерімсіздік туындаған
жағдайда Ұлттық Банктің алтынвалюта резервтеріне түсетін əлуетті жүктеменің
жоғары болуын.
Нəтижесінде 2007 жылғы тамыз – қазан ішінде: − банктердің кредит
саясатын қайта қарауы, əсіресе кредиттеудің неғұрлым тəуекелді түрлеріне
(ипотекалық, тұтыну кредиті, құрылыс секторы) қатысты; − банкаралық ақша
нарығы ставкаларының өсуі; − жеке тұлғалар депозиттерінің кейбір əкетілуі;
− нарыққа қатысушылардың қаржы активтерін шетел валютасына аударуы; − 2007
жылғы тамызда шетел валютасына халық тарапынан болған дүрбелең сұраныс; −
шетел валютасының сұранысы мен ұсынысы арасындағы теңгерімсіздіктің өсуі; −
Ұлттық Банк резервтерінің төмендеуі; − өтімділіктің айқындалмауы жағдайында
Ұлттық Банктің қайта қаржыландыру құралдарын банктердің белсенді пайдалануы
қаржы тұрақтылығы үшін айқындаушы факторлар болды.
Тұтастай алғанда ішкі жəне сыртқы факторлардың үйлесуі 2007 жылы
Қазақстандағы қаржы тұрақтылығы үшін жекелеген тəуекел топтарының өсуіне
алып келді.
4 сурет. Қаржы тұрақтылығы үшін тəуекелдерді бағалау картасы
Ескерту: Ортасына жақын орналасқан индикаторлар тобының мəні тəуекелдің аз
деңгейін не осалдық факторларының əлсіреуін білдіреді жəне керісінше. Теріс
аймақта орналасқан мəндер тəуекелдің шамалы немесе аса маңызды емес
деңгейін көрсетеді.
Өнімділіктің өсу қарқынның төмендеуі, орташа келісім-шарт бағаларының
өсуі жəне жиынтық ішкі сұраныстың ұлғаюы жағдайында импорттың өсуі;
резидент еместерге кірістер төлеудің өсуі; өтімділіктің халықаралық
дағдарысының дамуы жағдайында капитал ағынының төмендеуімен қатар төлем
балансына, капиталдың трансшекаралық ағындарының тұрақтылығына жəне Ұлттық
Банктің халықаралық резервтеріне қысымды күшейтеді. Мемлекеттік шығыстардың
ұлғаюы жəне капитал ағыны ақша ұсынысының өсуіне ықпал етті. Азық-түлік
тауарларының халықаралық нарықтарындағы баға күйзелісінің, қаржы
нарықтарындағы тұрақсыздықтың жəне жиынтық ішкі сұраныстың жоғары болуының
сəйкес келуі 2007 жылғы екінші жартыжылдықта инфляцияның ұлғаюына алып
келді. Қаржыландыру көздерінің сыртқы ресурстар есебінен ұлғаюы Қазақстан
экономикасындағы кредит дүрбелеңінің туындауына ықпал етті. Банктердің
өтімділіктің ауқымды азаюы жағдайында кредит саясатын қайта қарауы
болашақта кредит портфелінің сапасына қосымша жүктеме жүктейді жəне
банктердің кірістілік деңгейіне жоғары талаптар қояды.
Банктердің кредиттері жəне депозит базасы арасындағы айтарлықтай
алшақтық жағдайында сыртқы қорландырудың қысқаруы экономиканы кредиттеудің
өсу қарқынын қысқартады жəне экономикалық өсу динамикасына əсер етуі
мүмкін.
Кредиттеудің өсуі жоғарғы қарқынмен қаржы делдалдығы деңгейінің басқа
көрсеткіштерімен салыстырғанда кредиттердің ЖІӨ неғұрлым жоғары қатынасына
себепші болды. Қаржы делдалдығы деңгейі көрсеткіштерінің динамикасы ТМД
жəне Шығыс Еуропа елдерінің осындай көрсеткіштерінен салыстырмалы түрде
асуымен сипатталады. Экономиканың субъектілерінің кредиттік ресурстарға
деген сақталып отырған сұранысы кредиттеу көлемінің ЖІӨ-ге қатынасының
өсуіне себепші болды. Екінші деңгейдегі банктердің кредиттеуінің жоғарғы
өсу қарқыны салдарынан осы көрсеткіш 2004 жылғы 30%-ға дейін қарағанда 2007
жылғы 9 ай қорытындылары бойынша 60% дейін өсті. Өз кезегінде, екінші
деңгейдегі банктерді отандық экономиканы одан əрі кредиттеумен сыртқы
кредиттеу көздерінің есебінен қорландыру деңгейінің ұлғаюы салдарынан
кредиттердің ЖІӨ қатынасы мен халықтың жинақ ақшасының деңгейі, сондай-ақ
барынша кең индикатор - экономиканы монеталандыру деңгейі (5 сурет)
арасындағы айырмашылық ұлғайды. 6
5 сурет. Қаржылық қатынастардың даму тереңдігі 1995-2007жж.
Дерек көзі: ҚРҰБ
Төлем қабілеттілігіне сұранысты жəне тиісінше экономиканың өсуін
ынталандыру құралы ретінде кредиттеу ықпалының күшеюі кредиттеу деңгейі мен
ішкі қорландыру (резиденттердің депозиттік базасы есебінен) арасындағы
айырмашылықтың ұлғаюы салдарынан кредиттік ресурстар көздері тұрақтылығының
ықтимал төмендеуіне байланысты экономикалық өсу көрсеткіштеріне теріс ықпал
ету тəуекелдеріне ұшырауға себепші болады. Тұтастай алғанда, Қазақстандағы
қаржылық қатынастар деңгейі көрсеткіштерінің өсу қарқыны ТМД жəне Шығыс
Еуропадағы кейбір елдермен салыстырғанда қаржы делдалдығының тереңдеуінің
артуына себепші болды. Бұл ретте барынша арту кредиттеу деңгейі бойынша
байқалды (6 сурет). 7
6 сурет. Қаржылық қатынастардың даму деңгейінің өзгеруіне салыстырмалы
талдау 2005- 2006ж.ж. (пайызбен)
Дерек көзі: ҚРҰБ, ХВҚ, Ұлттық дерек көздері
Банк секторындағы 5 ірі қаржы институттары активтерінің үлесі
ағымдағы жылдан басынан бастап оның республиканың жинақтаушы зейнетақы
жүйесінде жəне сақтандыру секторында ұлғаю үрдісі шамалы төмендеді. Банк
секторы жəне зейнетақы қызметі нарығы төмен шоғырланған сақтандыру
секторының жағдайында қалыпты шоғырланған күйінде қалып отыр. Шетелдік
қаржы институттарының соңғы кездегі ірі сатып алуларына қарамастан шетелдік
қатысумен банктердің активтерінің банк секторының жиынтық активтеріндегі
үлесі олардың жарғылық капиталының банк жүйесіндегі жарғылық капиталдағы
үлесімен қатар елеусіз күйінде қалуда. Капиталдың жоғары шоғырлануының
сақталуы жəне басқа ойыншылар тарапынан бəсекелестіктің жетіспеуі кезінде
қаржы секторында жүйелік тəуекелдерге ұшырау күшейеді. Банктік қызмет
көрсетудің отандық нарығында ірі банктердің басым болуы тарихи жайт болып
табылады. Республикадағы 5 ірі банктің активтерінің банк секторының жиынтық
активтеріндегі үлесі 01.10.2007 жылы 77,9% (01.01.2003 жылы – 71,3%) болды.
Бұл ретте ағымдағы жылдың басынан бастап оның аздап төмендегені байқалады,
бұл бір жағынан, бəсекелестіктің күшеюіне, екінші жағынан, американдық
ипотекалық дағдарыстан болған ғаламдық нарықтардағы ауытқулардан болған
банктердің белсенді қызметінің аздап баяулауына байланысты болды (1 кесте).
Жинақтаушы зейнетақы жүйесінде жəне сақтандыру секторында 5 ірі қаржы
институты үлесінің аздап ұлғаюы байқалады. Нарықтық шоғырланудың жиынтық
көрсеткіші ретінде Херфиндаль-Хиршман индексі пайдаланылады. Банктік қызмет
көрсету нарығы бойынша жүргізілген есеп айырысуларға сəйкес осы индекс 1
486, зейнетақы қызметі нарығы бойынша 1 625,3, сақтандыру секторы бойынша
745,5 (7 сурет) болды. Шетелдік қатысумен банктер активтерінің банк
секторының жиынтық активтеріндегі үлесі жəне олардың жарғылық капиталының
банк жүйесіндегі жарғылық капиталындағы үлесі төмендеді жəне елеусіз болып
табылады (8 сурет).
7 сурет. Қазақстанның қаржы секторының шоғырлануы* 01.10.2007ж. (пайызбен
* əрбір 5 ірі қаржы инситутының активтерінің сегменттің жалпы
активтеріндегі үлесі
Дерек көзі: ҚҚА
Екінші деңгейдегі банктердің депозиттік базасы тұрақты болып
қалуда жəне құрылымдық өзгерістерге ұшыраған жоқ. Қаралып отырған кезеңде
банк жүйесінің жиынтық міндеттемелеріндегі резиденттер салымдарының үлесі
банктердің кредиттік ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz