Корпорацияның қаржылық стратегиясы мен тактикасы
КІРІСПЕ
1 КОРПОРАЦИЯНЫҢ ҚАРЖЫЛЫҚ СТРАТЕГИЯСЫ МЕН ТАКТИКАСЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІ
1.1 Корпорацияның стратегиясы мен тактикасы
1.2 Корпорацияның қаржы стратегиясы мен тактикасының мазмұны
1.3 Қаржы . несие шешімдерін қабылдаудың математикалық негіздері
2 ЖШС «МЕДСНАБ» КОРПОРАЦИЯСЫНЫҢ ТӘЖІРИБЕСІ НЕГІЗІНДЕ ҚАРЖЫ ШАРУАШЫЛЫҚ ҚЫЗМЕТІН ТАЛДАУ
2.1 ЖШС «МедСнаб» корпорациясының қаржысын басқаруды бағалау
2.2 «МедСнаб» компаниясының қаржылық жағдайын талдау
3 КОРПОРАЦИЯНЫҢ ҚАРЖЫЛЫҚ СТРАТЕГИЯСЫ МЕН ТАКТИКАСЫНЫҢ ПРОБЛЕМАЛАРЫН ШЕШУ ЖОЛДАРЫ ЖӘНЕ ОНЫ ДАМЫТУ
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1 КОРПОРАЦИЯНЫҢ ҚАРЖЫЛЫҚ СТРАТЕГИЯСЫ МЕН ТАКТИКАСЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІ
1.1 Корпорацияның стратегиясы мен тактикасы
1.2 Корпорацияның қаржы стратегиясы мен тактикасының мазмұны
1.3 Қаржы . несие шешімдерін қабылдаудың математикалық негіздері
2 ЖШС «МЕДСНАБ» КОРПОРАЦИЯСЫНЫҢ ТӘЖІРИБЕСІ НЕГІЗІНДЕ ҚАРЖЫ ШАРУАШЫЛЫҚ ҚЫЗМЕТІН ТАЛДАУ
2.1 ЖШС «МедСнаб» корпорациясының қаржысын басқаруды бағалау
2.2 «МедСнаб» компаниясының қаржылық жағдайын талдау
3 КОРПОРАЦИЯНЫҢ ҚАРЖЫЛЫҚ СТРАТЕГИЯСЫ МЕН ТАКТИКАСЫНЫҢ ПРОБЛЕМАЛАРЫН ШЕШУ ЖОЛДАРЫ ЖӘНЕ ОНЫ ДАМЫТУ
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Қаржылық стратегияны жүзеге асырудың негізгі механизмі оперативті қаржылық жоспарлар болып табылады. Оперативті жоспар кәсіпорын қызметінің ағымдағы басқарылуын қамтамасыз етуге арналған. Олар, кәсіпорында қалыптасқан қаржы саясаты,тактикалық шешімдер мен ережелерге сай, кез келген мерзімге жасалуы мүмкін.
Жалпы мағынада, стратегия- бұл мақсаттар және оларға жету құралдарын таңдау; бұл – серіктестер мен ресурстарды таңдаудың; өндіріс факторлары нарықтарындағы іс – әрекеттер ережелерін және төлем қабілетсіздігінің алдын алу жолдарын таңдау. Соңында, стратегия кәсіпорынның бәсекелестік статусы, оның қоғамдағы дәрежесі, оның имиджі, республикадағы және әлемдік нарықтағы бәсекелестік артықшылығы.
Корпоративтік стратегия - диверсификацияланған компанияның жалпы басқарушылық жоспары, яғни бизнестің бірнеше сферасында қызмет жасайтын компанияларда (мысалы концерндер мен конгломераттарда) болады. Ол компанияның әр түрлі салалардағы жағдайын нығайтуға бағытталған іс-әрекеттер мен компанияның – бизнес түрлерінің топтарын басқаруға пайдаланылатын амалдар мен тәсілдерден тұрады.
Сонымен, «стратегия» - бұл корпорацияға теңгермешілік пен өсудің жалпы бағытын қамтамасыз ететін жүйлі амалдар жиынтығы. Стратегия – кәсіпорынның бәсекелестік статусы, оның қоғамдағы дәрежесі, оның имиджі, республикадағы және әлемдік нарықтағы бәсекелестік артықшылығы.
Тақырыптың өзектілігі. Корпорацияның қаржылық өсуін қамтамасыз ету үшін ұлғаймалы ұдайы өндірісті қаржыландырудың көздерін ескеретін тиісті қаржы стратегиясы қажет.
Қаржы стратегиясы кәсіпорынды ақша қаражаттарымен қамтамасыз етуге бағытталған іс-әрекеттердің басты жоспары.
Ол қаржыларды қалыптастырудың теориялық және тәжірибелік мәселелерін, оларды жоспарлау және қамтамасыз ету мәселелерін, нарықтық жағдайда кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз ету мәселелерін шешуді қамтиды. Қаржылық стратегияның теориясы шаруашылықты жүргізудің нарықтық жағдайларының объективті заңдылықтарын зерттейді, қаржылық стратегиялық опрецияларды дайындау және жүргізу әдістері мен нысандарын жүзеге асырады.
Кәсіпорынның қаржылық стратегиясы оның қызметінің барлық жағын қамтиды, оның ішінде-негізгі және айнымалы қаражаттарды оңтайландыру, пайданы бөлу, қолма-қолсыз есеп айырысулар, және баға саясаты, құнды қағаздар сферасындағы саясат.
Корпорацияның қаржылық стратегиясы мен тактикасы өзекті тақырыптардың бірі болып табылады.
Диплом жұмысының мақсаты. Корпорацияның қаржылық стратегиясы мен тактикасын ұйымдастыру, қаржылық стратегиясы мен тактиканы ұйымдастыру ерекшеліктерін, бұл қызметтің кейбір мәселелері және оны жетілдіру жолдарын ұсыну, нарықтағы корпорацияның рөлін анықтау болып табылады.
Жалпы мағынада, стратегия- бұл мақсаттар және оларға жету құралдарын таңдау; бұл – серіктестер мен ресурстарды таңдаудың; өндіріс факторлары нарықтарындағы іс – әрекеттер ережелерін және төлем қабілетсіздігінің алдын алу жолдарын таңдау. Соңында, стратегия кәсіпорынның бәсекелестік статусы, оның қоғамдағы дәрежесі, оның имиджі, республикадағы және әлемдік нарықтағы бәсекелестік артықшылығы.
Корпоративтік стратегия - диверсификацияланған компанияның жалпы басқарушылық жоспары, яғни бизнестің бірнеше сферасында қызмет жасайтын компанияларда (мысалы концерндер мен конгломераттарда) болады. Ол компанияның әр түрлі салалардағы жағдайын нығайтуға бағытталған іс-әрекеттер мен компанияның – бизнес түрлерінің топтарын басқаруға пайдаланылатын амалдар мен тәсілдерден тұрады.
Сонымен, «стратегия» - бұл корпорацияға теңгермешілік пен өсудің жалпы бағытын қамтамасыз ететін жүйлі амалдар жиынтығы. Стратегия – кәсіпорынның бәсекелестік статусы, оның қоғамдағы дәрежесі, оның имиджі, республикадағы және әлемдік нарықтағы бәсекелестік артықшылығы.
Тақырыптың өзектілігі. Корпорацияның қаржылық өсуін қамтамасыз ету үшін ұлғаймалы ұдайы өндірісті қаржыландырудың көздерін ескеретін тиісті қаржы стратегиясы қажет.
Қаржы стратегиясы кәсіпорынды ақша қаражаттарымен қамтамасыз етуге бағытталған іс-әрекеттердің басты жоспары.
Ол қаржыларды қалыптастырудың теориялық және тәжірибелік мәселелерін, оларды жоспарлау және қамтамасыз ету мәселелерін, нарықтық жағдайда кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз ету мәселелерін шешуді қамтиды. Қаржылық стратегияның теориясы шаруашылықты жүргізудің нарықтық жағдайларының объективті заңдылықтарын зерттейді, қаржылық стратегиялық опрецияларды дайындау және жүргізу әдістері мен нысандарын жүзеге асырады.
Кәсіпорынның қаржылық стратегиясы оның қызметінің барлық жағын қамтиды, оның ішінде-негізгі және айнымалы қаражаттарды оңтайландыру, пайданы бөлу, қолма-қолсыз есеп айырысулар, және баға саясаты, құнды қағаздар сферасындағы саясат.
Корпорацияның қаржылық стратегиясы мен тактикасы өзекті тақырыптардың бірі болып табылады.
Диплом жұмысының мақсаты. Корпорацияның қаржылық стратегиясы мен тактикасын ұйымдастыру, қаржылық стратегиясы мен тактиканы ұйымдастыру ерекшеліктерін, бұл қызметтің кейбір мәселелері және оны жетілдіру жолдарын ұсыну, нарықтағы корпорацияның рөлін анықтау болып табылады.
1. Бочаров В.В. Корпоративные финансы. СПб: Питер 2004
2. Ван Хорн Дж. Основы управления финансами /Пер.с анг. – М.: Финансы и статистика, 2000
3. Жуйриков К.К и др. Учебник. Корпоративные финансы – Алматы. 2004
4. Попова Р.Г., Самонова И.Н., Добросердова И.И Финансы предприятия – СПб; Питер, 2001
5. Павлова Л.Н. Финансы предприятий. Учебник – М.: Финансы, ЮНИТИ, 2005
6. Мельников В.Д. Основы финансов. Учебник – Алматы, 2005
7. Мейірбеков А.К., Әлімбетов Қ.Ә. Кәсіпорын экономикасы. Оқу құралы – Алматы,2003
8. Моляков Д.С., Шохин Е.Н. Теория финансов предприятий. Уч.пос. – М.: Финансы и статистика, 2004
9. Росс С., Вестерфилд Р., Джордан Б. Основы корпоративных финансов / Пер. с англ. М.: Лаборатория базовых знаний, 2000
10. Финансы предприятий. Учеб./Под. Ред М.В Романовского – СПб: Бизнес – Пресса, 2000
11. Финансы организаций (предприятия). Учеб./Под.ред Н.В Колчиной- М.: 2001
12. Шуляк П.Н. Финансы предприятия. Учеб. – М.:ИТП «Дашков и К», 2003
13. Өсербайұлы С Корпоративтік қаржы. Оқу құралы. Алматы, «Қазақ Университеті» 2005
14. Кадерова Н.Т . Корпоративные финансы Учебник Алматы, 2008
15. Құлпыбаев С. Қаржы. Оқулық. Алматы, 2005
16. Савицкая Г.В., Анализ хозяйственной деятельности предприятия» Минск 2006
17. Бочарев В.В., Корпоративные финансы. Санкт-Петербург 2008
18. Үмбетәлиев А., «Кәсіпорын экономикасы және кәсіпкерлік» Алматы 2002
19. Мейірбеков А.Қ., «Кәсіпорын экономикасы» Алматы 2006
20. Өсербайұлы А., Турлыбекова А.Ж., Корпоративтік қаржы» Алматы 2009
21. Өсербайұлы А., Қалымбекова Ж., «Қаржылық менеджмент» Алматы
22. «Капиталдың тиімді құрылымын анықтау» Қаржы менеджменті, 2009, №12 (12)
23. «Капитал құрылымын оңтайландыруда қаржылық тұтқаны пайдалану» Экономика негіздері, 2008, №3,4-5
24. Көпешова Б.Қ. Корпорациялар қаржысы: оқу құралы. – Алматы: Қазақ университеті, 2010. – 258 б.
25. Дүйсенбаев К.Ш., Төлегенов Э.Т., жұмағалиева Ж.Г. Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау / Оқу құралы. – Алматы: Экономика. 2001. – 330 бет.
2. Ван Хорн Дж. Основы управления финансами /Пер.с анг. – М.: Финансы и статистика, 2000
3. Жуйриков К.К и др. Учебник. Корпоративные финансы – Алматы. 2004
4. Попова Р.Г., Самонова И.Н., Добросердова И.И Финансы предприятия – СПб; Питер, 2001
5. Павлова Л.Н. Финансы предприятий. Учебник – М.: Финансы, ЮНИТИ, 2005
6. Мельников В.Д. Основы финансов. Учебник – Алматы, 2005
7. Мейірбеков А.К., Әлімбетов Қ.Ә. Кәсіпорын экономикасы. Оқу құралы – Алматы,2003
8. Моляков Д.С., Шохин Е.Н. Теория финансов предприятий. Уч.пос. – М.: Финансы и статистика, 2004
9. Росс С., Вестерфилд Р., Джордан Б. Основы корпоративных финансов / Пер. с англ. М.: Лаборатория базовых знаний, 2000
10. Финансы предприятий. Учеб./Под. Ред М.В Романовского – СПб: Бизнес – Пресса, 2000
11. Финансы организаций (предприятия). Учеб./Под.ред Н.В Колчиной- М.: 2001
12. Шуляк П.Н. Финансы предприятия. Учеб. – М.:ИТП «Дашков и К», 2003
13. Өсербайұлы С Корпоративтік қаржы. Оқу құралы. Алматы, «Қазақ Университеті» 2005
14. Кадерова Н.Т . Корпоративные финансы Учебник Алматы, 2008
15. Құлпыбаев С. Қаржы. Оқулық. Алматы, 2005
16. Савицкая Г.В., Анализ хозяйственной деятельности предприятия» Минск 2006
17. Бочарев В.В., Корпоративные финансы. Санкт-Петербург 2008
18. Үмбетәлиев А., «Кәсіпорын экономикасы және кәсіпкерлік» Алматы 2002
19. Мейірбеков А.Қ., «Кәсіпорын экономикасы» Алматы 2006
20. Өсербайұлы А., Турлыбекова А.Ж., Корпоративтік қаржы» Алматы 2009
21. Өсербайұлы А., Қалымбекова Ж., «Қаржылық менеджмент» Алматы
22. «Капиталдың тиімді құрылымын анықтау» Қаржы менеджменті, 2009, №12 (12)
23. «Капитал құрылымын оңтайландыруда қаржылық тұтқаны пайдалану» Экономика негіздері, 2008, №3,4-5
24. Көпешова Б.Қ. Корпорациялар қаржысы: оқу құралы. – Алматы: Қазақ университеті, 2010. – 258 б.
25. Дүйсенбаев К.Ш., Төлегенов Э.Т., жұмағалиева Ж.Г. Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау / Оқу құралы. – Алматы: Экономика. 2001. – 330 бет.
қазақстан республикасының білім және ғылым министрлігі
әл-фараби атындағы қазақ ұлттық университеті
ЭКОНОМИКАЖӘНЕ БИЗНЕС ЖОҒАРЫ МЕКТЕБІ
Қаржы кафедрасы
Қорғауға жіберілді
_______________ кафедрасының
меңгерушісі, э.ғ.к., доцент
______________ Арзаева М. Ж
ДИПЛОМ ЖҰМЫСЫ
тақырыбы:
Корпорацияның қаржылық стратегиясы мен тактикасы
050509–Қаржы мамандығы
Орындаған:
________________________
Қуанова Г
(қолы, күні )
Ғылыми жетекші:
аға оқытушы ________________________Турлыбекова А.Ж
(қолы, күні )
Норма бақылаушы: ________________________Садыханова Д.А
аға оқытушы (қолы, күні )
Алматы, 2011
КІРІСПЕ
Қаржылық стратегияны жүзеге асырудың негізгі механизмі оперативті
қаржылық жоспарлар болып табылады. Оперативті жоспар кәсіпорын қызметінің
ағымдағы басқарылуын қамтамасыз етуге арналған. Олар, кәсіпорында
қалыптасқан қаржы саясаты,тактикалық шешімдер мен ережелерге сай, кез
келген мерзімге жасалуы мүмкін.
Жалпы мағынада, стратегия- бұл мақсаттар және оларға жету құралдарын
таңдау; бұл – серіктестер мен ресурстарды таңдаудың; өндіріс факторлары
нарықтарындағы іс – әрекеттер ережелерін және төлем қабілетсіздігінің алдын
алу жолдарын таңдау. Соңында, стратегия кәсіпорынның бәсекелестік статусы,
оның қоғамдағы дәрежесі, оның имиджі, республикадағы және әлемдік
нарықтағы бәсекелестік артықшылығы.
Корпоративтік стратегия - диверсификацияланған компанияның жалпы
басқарушылық жоспары, яғни бизнестің бірнеше сферасында қызмет жасайтын
компанияларда (мысалы концерндер мен конгломераттарда) болады. Ол
компанияның әр түрлі салалардағы жағдайын нығайтуға бағытталған іс-
әрекеттер мен компанияның – бизнес түрлерінің топтарын басқаруға
пайдаланылатын амалдар мен тәсілдерден тұрады.
Сонымен, стратегия - бұл корпорацияға теңгермешілік пен өсудің жалпы
бағытын қамтамасыз ететін жүйлі амалдар жиынтығы. Стратегия – кәсіпорынның
бәсекелестік статусы, оның қоғамдағы дәрежесі, оның имиджі, республикадағы
және әлемдік нарықтағы бәсекелестік артықшылығы.
Тақырыптың өзектілігі. Корпорацияның қаржылық өсуін қамтамасыз ету
үшін ұлғаймалы ұдайы өндірісті қаржыландырудың көздерін ескеретін тиісті
қаржы стратегиясы қажет.
Қаржы стратегиясы кәсіпорынды ақша қаражаттарымен қамтамасыз етуге
бағытталған іс-әрекеттердің басты жоспары.
Ол қаржыларды қалыптастырудың теориялық және тәжірибелік мәселелерін,
оларды жоспарлау және қамтамасыз ету мәселелерін, нарықтық жағдайда
кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз ету мәселелерін шешуді
қамтиды. Қаржылық стратегияның теориясы шаруашылықты жүргізудің нарықтық
жағдайларының объективті заңдылықтарын зерттейді, қаржылық стратегиялық
опрецияларды дайындау және жүргізу әдістері мен нысандарын жүзеге асырады.
Кәсіпорынның қаржылық стратегиясы оның қызметінің барлық жағын
қамтиды, оның ішінде-негізгі және айнымалы қаражаттарды оңтайландыру,
пайданы бөлу, қолма-қолсыз есеп айырысулар, және баға саясаты, құнды
қағаздар сферасындағы саясат.
Корпорацияның қаржылық стратегиясы мен тактикасы өзекті
тақырыптардың бірі болып табылады.
Диплом жұмысының мақсаты. Корпорацияның қаржылық стратегиясы мен
тактикасын ұйымдастыру, қаржылық стратегиясы мен тактиканы ұйымдастыру
ерекшеліктерін, бұл қызметтің кейбір мәселелері және оны жетілдіру жолдарын
ұсыну, нарықтағы корпорацияның рөлін анықтау болып табылады.
Жұмыстың міндеттері. Қойылған мақсатқа жету барысында мынадай
бағытта зерттеулер қарастырылады:
- Корпорацияның қаржылық стратегиясы мен тактикасын ұйымдастырудың
негізі, ұйымдастыру ерекшеліктері;
- Корпорацияның қаржы – шаруашылық қызметінің нәтижелерін талдау;
- Корпорацияның қаржылық стратегиясы мен тактикасын жургізуде
кездесетін мәселелерді анықтап, оны жетілдіру, дамыту жолдарын
ұсыну.
Корпорацияның қаржылық стратегиясы мен тактикасы зерттеу жұмыстың
объектісі, ал субъектісі ЖШС МедСнаб корпорациясының болып табылады.
Зерттеу жұмысының, теориялық және әдістемелік негізінде: Отандық
және шет ел мемлекеттерінің оқулықтары мен оқу құралдары, Қазақстан
Республикасының заңдары мен нормативтік құқықтық актілері мен ережелері,
сондай – ақ ЖШС МедСнаб корпорациясының практикалық ақпараттары мен
мәліметтері пайдаланылған.
Диплом жұмысының құрылымы. Жұмыс кіріспеден, үш бөлімнен және
қорытындыдан тұрады. Бірінші бөлімде корпорацияның қаржылық стратегиясы
мен тактикасының мәні мен түрлері, ерекшеліктері қарастырылған. Қаржы-
несие шешімдерін қабылдаудың математикалық негіздері берілген. Екінші
бөлімде ЖШС МедСнаб корпорациясының тәжірибесі негізінде қаржы –
шаруашылық қызметінің қаржылық көрсеткіштеріне және ЖШС МедСнаб
корпорациясының қаржысын басқаруды бағалауына талдау жұмыстары жасалған.
Үшінші бөлімде Корпорацияның қаржылық стратегиясы мен тактикасының
проблемаларын шешу жолдары және оны дамыту жолдары қарастырылған.
1 КОРПОРАЦИЯНЫҢ ҚАРЖЫЛЫҚ СТРАТЕГИЯСЫ МЕН ТАКТИКАСЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІ
1.1 Корпорацияның стратегиясы мен тактикасы
Корпорацияның қаржы шаруашылық қызметі және онда өтіп жатқан
процестер көптеген ғылымдардың зерттеу объектісі болып табылады:
экономикалық теорияның, макро және микроэкономиканың, басқарудың,
өндірістік-қаржылық қызметті ұйымдастыру мен жоспарлаудың, статистиканың,
бухгалтерлік есептің, экономикалық талдаудың және т.б. Экономика саласының
немесе жеке бір корпорацияның нақты жағдайындағы экономикалық процестердің
дамуына жалпы, жеке және арнайы заңдардың тигізетін әсерін зерттейді.
Статистика шаруашылық қызметте жүріп жататын жалпы экономикалық құбылыстар
мен процестердің сандық жағын зерттейді. Бухгалтерлік есептің пәні
шаруашылық қызмет процесіндегі капиталдың айналуы болып табылады. Ол барлық
шаруашылық операцияларды, процестерді және сонымен байланысты корпорация
қаражатының қозғалысын және оның жұмыс нәтижесін құжат жүзінде көрсетіп
отырады.
Корпорация (латын сөзінен алғанда) – тап немесе маманданған мүдделермен
біріккен қоғамдастықты, қоғам, одақ, тұлғалар тобын білдіреді. Ол
капиталистік жүйеде кеңінен қолданылатын акционерлік қоғам формасы, қазіргі
кезеңде монополиялық бірлестіктердің негізгі түрлеріне айналып отыр. [3]
Корпорация – бұл профессионалдық қызығушылықтарының жалпы ұқсастығы
біріктіретін тұлғалар тобы, серіктестік екенімен келісе отырып,
корпоративті деген термин толығымен корпорацияға қатысты және
оңашаланған, тар топқа арналған қызығушылық позициясы тарапынан
түсіндіріледі деп айта аламыз. Соған сәйкес, бұл жерде нарықтық
экономиканың кез келген саласында қызмет атқаратын, ерекше қызығушылыққа
ие ірі кәсіпорын жеке қаржылық нәтижелерге қызығады және тек бұл ғана емес.
Осы ірі кәсіпорындардың (серіктестіктердің) құрушылары тұрақтылыққа өте
қызығады және корпорация мүшелерінің меншігі акционерлік капиталдағы
үлесіне сай келетінімен бекітіледі. Осылайша, сірә біздің нарықтық
экономикадағы тәжірибеміз үшін және зерттеу теориясында корпоративтік
қаржылар, корпоративтік кіріс салығы (салық заңдары), корпоративті басқару
(қаржылық менеджмент) деген түсініктер қалыптасты.
Ал енді кейбір экономист ғалымдардың пікірлеріне көз салатын болсақ:
Ван Хорн корпорацияға келесідей анықтама береді: Корпорация – бұл
заңды негізде құрылған кәсіпорын, оның мүлікті иемденуге және
міндеттемелерді алуға мүмкіндігі бар.
С.Росс бұл ұғымға келесідей түсініктеме келтіреді: Корпорация –
құрылтайшылары бір немесе одан да көп жеке немесе заңды тұлғалар болатын
дербес жеке тұлға ретінде құрылған бизнес түрі.
Ал, В.Г. Золотогоровтың сөздігінде былай көрсетілген, корпорация
(латынша согрогатіо - бірігу, қауымдастық, одақ) – меншікті (капиталды)
ұжыммен бірге басқаруға арналған, меншіктіліктің акционерлік формасы. Бірақ
та, бұл түсінікке шаруашылық серіктестіктер секілді қызметтің ұйымдық-
құқықтық формалары әрқашан сай келе бермейді, себебі олар әрқашан да бірігу
негізінде (одақ, қауымдастық) құрыла бермейді, керісінше, көбіне оның
құрушысы болып жеке тұлға табылады (заңды және жеке тұлғалар). Қазіргі
уақытта, ұсақ және орташа кәсіпорындар шаруашылық серіктестіктер формасында
құрылған. В.Г. Золотогоров, нарықтық экономикалық мемлекеттердің
тәжірибесі бойынша, корпорация – ірі өндірісті басқарудың мейлінше кең
тараған түрі деп атап өтеді. Соның нәтижесінде, жалпы ұлттық өнім
өндірісінде үлкен орын алатын ірі кәсіпорындардан үлгі алған шаруашылық
субъектілерінің қызметі корпоративті формаға ие болады. Соның ішінде ,
корпорациялар жайлы айта келіп, біз өндіріспен айналысатын және
коммерциялық қызмет атқаратын, жеке меншік формасына тәуелді емес
кәсіпорындарды ойға аламыз.
Көптеген жағдайларда корпорациялар акционерлік қоғам нысанында
ұйымдастырыла отырып, өздерін шаруашылық субьектілердің өзіндік және ерекше
түрі ретінде көрсетеді. Корпорация унитарлы акционерлік компания ретінде
сирек кездеседі, негізінде, әр кәсіпорын өз қызметін атқаратын, өз ісі бар,
бір құрылымға бекітілген кәсіпорындардың күрделі жүйесі түрінде кездеседі.
Корпорациялар акционерлік қоғам ретінде келесідей ерекшеліктермен көрініс
табады:
Біріншіден, қолда бар акциялар нысанындағы капиталдары бар ірі
компаниялардың акцияларын қор нарығында сатылады және сатып алынады.
Екіншіден, акционерлік қоғамдардың ерекшеліктерінің қатарына олардың
өздерін-өзі басқаруымен қызмет атқаратын заңды тұлға ретінде көрсетуінде.
Үшіншіден, акционерлік қоғамдар өндірістік және коммерциялық қызмет
мақсатында ұйымдастырылады.
Төртіншіден, қазіргі заманның акционерлік қоғамдары өздерін бизнесті
ұйымдастырудың тиімді нысаны ретінде көрсетеді.
Олар едәуір қосымша құн жасайды, ірі капитал қорын жинақтайды, қарыздың
жоғары деңгейін болдырмауға тырысады, үлкен табысқа ие және жетекші
қаржылық технологияларды қолданады.
Ірі акционерлік қоғамдар экономиканың корпоративті секторын құрайды.
Олар нарықтық жағдайда бизнесті ұйымдастырудың әр түрлі және қазіргі
заманның талаптарына сай технологияларын қолданады. [5]
Сонымен қатар, ірі акционерлік қоғамдардың қаржыларының жиынтығы
түріндегі корпоративті қаржылар – компания мен экономиканың басқа да
қатысушылары арасындағы қаржылық нысанадағы әр түрлі ішкі және сыртқы қарым-
қатынастарын білдіреді. Олар компанияның табыстарын құру, бөлу және
пайдалану процесінде пайда болады. Корпоративті қаржылар ақша
қатынастарының ауқымдылығымен және әртүрлілігімен ерекшеленеді.
Басқа бизнес ұйымдарымен салыстырғанда корпорациялардың айрықша
белгілері – олар меншік иелеріне тәуелсіз қызмет етеді, сонымен қатар,
жауапкершілігі шектеулі серіктестікпен немесе жеке кәсіпкерлікпен
салыстырғанда маңызды артықшылықтары бар. Корпорация меншік иелеріне
жауапкершілігі шектеулі емес өз атынан ақшалай нысанда капитал тарту
құқығына ие. Сондай-ақ, корпорацияға қатысты кемшіліктерді қанағаттандыру
үшін акционерлердің жеке мүлкін тәркілеу мүмкін емес. Корпорация меншігінің
бір бөлігіне құқығы акционерлік капиталдағы үлесімен расталады, мұндағы әр
акция иеленушіге акцияның жалпы мөлшеріне сәйкес мүлік бөлігі тиесілі.
Келесі бір артықшылығы – акцияларды өзге тұлғаларға беруге болады.
Сонымен қатар, акция иелері өз акция пакетін басқа инвесторларға сатып,
корпорациядан шыққанымен корпорация өз қызметін тоқтатпайды.
Сонымен, бизнесті ұйымдастыру нысаны ретінде корпорацияның негізгі
артықшылықтары болып келесілер табылады: меншік құқығын иелену және жаңа
акция пакеттерін эмиссиялау көмегімен салыстырмалы түрде аз уақытта қосымша
ақша ресурстарын алу. Бұл екі артықшылық индустриалды дамыған елдерді
корпоративтік қаржыландыруда маңызды рөл атқаратын қаржы нарығында іске
асырылады.
Қазіргі заманауи нарықтық экономика жағдайда әрекет ететін
корпорациялардың келесідей типологиясын жасауға болады:
1. Классикалық корпоративті құрылым меншік пен басқаруға анық шек
қоюмен, компания иелерін жалданған жұмысшыларға қарсы қоюмен сипатталады.
Даму барысында оны ұйымдастырудың формалары жетілдендіріле берді. Бұл –
айтарлықтай бастапқы қоры бар, қызметкерлер құрамы үлкен, материалды өнім
өндіру саласында әрекет ететін өнеркәсіптік кәсіпорын.
2. Эстетикалық құрылым: басты меншік иесі мен ұйымдастырушы-мемлекет.
Мұндай корпорацияның мақсаты - өндірістің максималды нәтижелілікке жету
емес, алдыға қойылған тапсырмаларды жүзеге асыру. Ол тоталитарлы режим
кезінде болған немесе тапсырмаларды ұлттық экономика ауқымында шешу үшін
жасалатын болған.
3. Креативті құрылым: оның жұмысы ішкі ұмтылысты және құрушылар үлгісін
жүзеге асыруға бағытталған, экономикалық тұрғыдан қолайсыз болуы мүмкін;
бір немесе бірнеше шығармашылық тұлғалармен құрылады және жоғары сұранысқа
ие өнімдерді өндіру немесе ақпараттық технологиямен байланысты қызмет
көрсету саласында әрекет етеді.
Қаржылық жоспарлау - қаржылық стратегия мен тактиканы жүзеге асыру
құралы.
Қаржылық стратегияны жүзеге асырудың негізгі механизмі оперативті
қаржылық жоспарлар болып табылады. Оперативті жоспар кәсіпорын қызметінің
ағымдағы басқарылуын қамтамасыз етуге арналған. Олар, кәсіпорында
қалыптасқан қаржы саясаты,тактикалық шешімдер мен ережелерге сай, кез
келген мерзімге жасалуы мүмкін. [1]
Аталып өткендей, қазіргі заманда қаржылық жоспарлаудың рөлі
орталықтан басқарылатын экономика тұсындағы қаржылық жоспарлауға қарағанда
өзгерістер түсті. Кәсіпорындардың өздері бүгінгі және болашақтағы қаржылық
жағдайын нақты анықтауға мүдделі. Бұл, ең алдымен шаруашылық қызметте
жетістіктерге ие болу үшін, екіншіден, бюджет, әлуметтік қорлар, банктер
және басқа да кредиторлар алдындағы міндеттемелерін дер кезінде орындау
үшін қажет.
Батыс елдерінде қаржылық жоспарлау табыс алуға және компанияның
тауарлар мен қызметтер нарығындағы позициясын сақтап қалуға бағытталған.
Бұл жердегі табыс – салық салудан кейін кәсіпорын билігінде қалатын таза
табыс. Сондықтан қаржы жоспарларын жасауда кәсіпорын басшылығы салық
ауыртпалығын және оны төмендету мүмкіндіктерін ескеруі тиіс.
Атап өткендей, қаржы стратегиясы қаржылық жоспарлау арқылы жүзеге
асады. Сондықтан қаржы стратегиясының нәтижесі қаржылық жоспарлаумен тығыз
байланысты.
Стратегиялық басқару және жоспарлау әдістерінің дамуы және қолданылуы
біздің елімізде соңғы 5 жыл ішінде макро, микро деңгейде жүргізілді.
Алайда стратегиялық басқару және жоспарлау жүйесін енгізу жолында
бірқатар күрделі мәселелер туындап отыр, атап айтқанда:
• Заңнамалық негіздің болмауы;
• Ғылыми-методикалық негіздің болмауы;
• Жоғары квалификациялық мамандарды даярлаудың ғылыми-оқытушылық
негіздің болмауы.
Бұл мәселелердің шешілуі кәсіпорын дамуының экономикалық, оның
ішіндегі қаржылық стратегиясының қалыптасуына сапалы өзгеріс енгізеді. Ол
Қазақстан экономикасының тұрақтылығы мен дамуына жетуге мүмкіндік береді.
Қазіргі нарықтық жағдайда кәсіпорынның қызметін сәйкес стратегиясыз
елестету мүмкін емес.
Қазіргі таңда бизнес саласында стратегия бұл:
• Кәсіпорынның ұзақ мерзімді мақсаттарына жетудегі ұйымдастырушылық –
экономикалық шараларының жүйесі;
• Ұйымның мүмкіндіктерінің, мақсатарының және жұмысшылыр мүдделерін
үйлесуін қамтамасыз ететін кәсіпорын қызметінің басты бағыты;
• Басты мәселелер мен негізгі мақсатқа жетуге қажетті ресурстарды
анықтайтын іс- әрекеттер бағдарламасы (стратегиялық жоспар) ;
• Кәсіпорынның бәсекелестік артықшылығына жетудегі тиімді іскерлік
тұжырымдамасы;
• Мақсаттарға жету құралы;
• Болашақты зерттеу, кәсіпорын дамуының мүмкін жолдарын талдау;
• Мақсаттарды анықтау және оларға жету үшін тиісті саясатты
қалыптастыру;
• Кәсіпорынның жұмыс істеуіне қажетті перспективалы бағдарлардың
жиынтығы.
Жалпы мағынада, стратегия - бұл мақсаттар және оларға жету
құралдарын таңдау; бұл – серіктестер мен ресурстарды таңдаутаң; өндіріс
факторлары нарықтарындағы іс – әрекеттер ережелерін және төлем
қабілетсіздігінің алдын алу жолдарын таңдау. Соңында, стратегия
кәсіпорынның бәсекелестік статусы, оның қоғамдағы дәрежесі, оның имиджі,
республикадағы және әлемдік нарықтағы бәсекелестік артықшылығы.
Нысаны бойынша стратегия - бұл графиктер, кестелер, суреттемелер, т.б.
түрінде көрініс табатын басқару құжаттарының түрлері.
Мазмұны бойынша стратегия - бұл іс – әрекеттер моделі ұйым
мақсаттарын жетудің құралы.
Стратегия тек өндірістік, ғылыми – техникалық, экономикалық,
ұйымдастырушылық және әлеуметтік сипаттағы мәселелер мен ұзақ мерзімді
мақсаттарды енгіздеу, жасау және жүзеге асыру құралы ретінде ғана емес,
анықталған мақсаттар мен мәселелерге қол жеткізгенге дейінгі ұйымның
қызметін реттеуші фактор ғана емес, сонымен қатар кәсіпорынның сыртқы
нарықтық ортамен байланыс құралы болып табылады.
Диверсификацияланған кәсіпорындарда стратегиялар төрт ұйымдастырушылық
деңгейде жасалады. Бірінші деңгейде компания мен оған тиесілі бизнестерге
арналған жалпы стратегия жасалады (корпоративтік стратегия); екіншіден
компания диверсификацияландыратын әрбір бизнеске жеке стратегия жасалады
(бизнес стратегиясы); үшіншіден бизнес ішіндегі әрбір функционалды қызметке
арналған стратегия ( функционалды стратегия) жасалады, оларға өндірістік
стратегия диверсификацияланған, маркетинг стратегиясы, қаржылық стратегия
және т.б. жатады. Төртінші деңгейде негізгі жұмыс бөлімшелеріне: өндіріс,
сауда учаскелері мен аймақтарына, функционалды қызметтердегі бөлімшелерге
арналған шағын стратегиялар жасалады (оперативті стратегия).
Корпоративтік стратегия - диверсификацияланған компанияның жалпы
басқарушылық жоспары, яғни бизнестің бірнеше сферасында қызмет жасайтын
компанияларда (мысалы концерндер мен конгломераттарда) болады. Ол
компанияның әр түрлі салалардағы жағдайын нығайтуға бағытталған іс-
әрекеттер мен компанияның – бизнес түрлерінің топтарын басқаруға
пайдаланылатын амалдар мен тәсілдерден тұрады.
Диверсификацияланған компанияның корпоративтік стратегиясы
инициативаның төрт типін қамтиды.
• Диверсификацияның бірінші мәселесі-компанияның бизнес портфелінің
мазмұны қандай болу керек және жаңа бизнесті құрастыру арқылы басқа
салаларға ену керек пе әлде басқа компанияны сатып алған тиімді ме?
Корпоративтік стратегияның бұл бөлігі бірнеше салаларға тар
диверсификация немесе көптеген салаларға кең диверсификация жүзеге
асатынын көрсетеді және әрбір мақсатты саладағы компанияның жағдайын
анықтайды.
• Компания диверсификацияланған бизнестердің жалпы өндірістілігін
ұлғайтуға бағытталған іс әрекеттерді ынталандыру.
Таңдалған салаларда өзінің жағдайын орнатқаннан кейін корпоративтік
стратегияның қалыптасу процесі бизнес портфелінің жоғары өндірістілігіне
жету жолдарына бағытталады. Ұзақ мерзімді бәсекелестік позицияларды және
компания инвестицияланған бизнес түрлерінің табыстылығын нығайту жайында
шешімдерге қол жеткізу керек.
• Бәсекелестік қабілеттілікті арттыру үшін тектес бизнес түрлерінің
байланысына жету жолдарын іздестіру.
Егер компания өндірістік сипаттамалары, қайта бөлу каналдары, ортақ
тұтынушылары, тектес технологиялары немесе басқа да қарым - қатынастары
жағынан ұқсас бизнеске диверсификацияланатын компания үшін қол
жеткізбейтін, бәсекелестік потенциалға ие болады. Туыстас диверсификация
квалификацияны тасымалдау, тәжірибені немесе өндірістік қуаттарды бірге
пайдалану мүмкіндіктерін береді. Осының барлығы бәсекелестік артықшылықты
иеленудің маңызды көзі болып табылады.
• Инвестициялық басымдылықтарды анықтау және корпоративті ресурстарды
тартымды бизнес түрлеріне бағыттау.
Диверсификацияланған компанияның құрамына кіретін бизнестің сан
алуан түрлерінің тартымдылығы, қосымша қорларды инвестицялау тұрғысынан
алғанда, бірдей емес. Стратегияны қалыптастыру процесінің бұл бөлігі
басымдылықтар туралы шешімдерді қабылдау, яғни кейбір бизнес түрлеріне
капиталды инвестициялауды және потенциалы жоғары салаларға ресурстарды
бағыттау мен потенциалы төмен салалардан ресурстарды алуды қамтиды.
Корпоративтік стратегия әрдайым төмен көрсеткіштерге ие немесе тартымсыз
салаларда жұмыс істейтін құрылымдық бөлімшелерден бас тарту қамтиды.
Корпоративтік стратегия басқарудың жоғарғы деңгейінде қалыптасады.
Корпоративтік стратегияның жасалуына жауапкершілік және басқарудың төменгі
деңгейлерінен түсетін ұсыныстарды бағалау корпорацияның жоғарғы басшыларына
жүктелген. Маңызды стратегиялық шешімдер компанияның директорлар кеңесімен
зерттеледі және қабылданады.
Бизнес стратегиясы термині бизнестің бір түрін басқару жоспарын
білдіреді. Бизнес стартегиясы қызметтің нақты бір түрінің тиімді еді қызмет
етуін қамтамасыз етуге бағытталған, басшылықпен жасалған амалдар мен іс-
әрекеттерді сипаттайды. Бизнестің бір ғана саласында жұмыс істейтін
компания үшін корпоративтік стратегия мен бизнес стратегиясы бірдей, себебі
стратегия бизнестің бір түрінің қажеттіліктерімен қалыптасады.
Корпоративтік стратегия мен стратегиясының бөлінуі тек қана
диверсификацияланған компанияда көрінеді. [2]
Бизнес стратегиясы нарықтық күштер, экономикалық тенденциялар мен
даму, тұтынушылардың қажеттіліктері мен демогорафиялық жағдай, жаңа
заңнамалық және әкімшілік талаптар, сондай-ақ басқа сыртқы факторлар
тарпынан басшылар тиімді деп санайтын барлық жаңа іс-әрекеттер мен
амалдарды қамтиды. Жақсы стратегия сыртқы жағдайда максималды сай келуі
керек, ал егер сыртқы ортада айтарлықтай өзгерістер болып жатса,
стратегияны нақты қажеттілікті ескере отырып жүзеге асырылуы тиіс. Әрине,
кейбір сыртқы өзгерістер елеулі емес немесе өзгерістерді мүлдем қажет
етпейді. Кейде сыртқы жағдайлардың өзгеруі қиын стратегиялық кедергілерді
тудырады, мысалы темекі өндірушілер шылым шегуге қарсы компанияның кең
етек алуына байланысты қатаң жағдайға ұшырады.
Бизнес стратегиясы тек қана осы компанияға және оның ішкі жағдайына
тән айрықша стратегиялық мәселелерді шешу бойынша іс-әрекеттер жоспарын
қамтиды.
Бизнес стратегиясы үшін жауапкершілік оның басшысына тиесілі болады.
Тіпті бизнес басшысы стратегияны қалыптастыру ісіне тікелей қатыспаса да,
стратегия мен оны жүзеге асырудың нәтижелеріне толық жауапкершілікте
болады. Бизнес басшысы бұл бизнестің басты стратегия ретінде тағы екі сала
үшін жауап береді. Біріншіден, ол бизнестің әрбір негізгі функционалды
қызметінің стратегиялары жасалып, олардың бір-біріне қарсы келмеуіне жауап
береді. Екіншіден, қажет болған кезде жоғарғы басшылық тарапынан негізгі
стратегиялық іс-қимылдарды жүргізуге келісімін алуды және басты
жетістіктер, жоспардан ауытқулар және стратегияны қайта қарау жайлы
хабарлап етіп отыру керек. Диверсификацияланған компанияларда бизнестің
басшылары, бизнестің стартегияларымен мақсаттары корпорацияның
стратегиялары мен мақсаттарына сай келуін бақылау сияқты қосымша
міндеттерге де ие болуы мүмкін.
Функционалды стратегия термині нақты бөлімшінің немесе бизнестің
басты функционалды саласына арналған басқару жоспарына жатады. Мысалы,
компанияның маркетингтік стратегиясы, маркетингтік бөлім жұмысының басқару
жоспарын білдіреді. Компанияның әр бір негізгі бөлімшелері мен бизнестің
басты бөлімдері үшін жасалған функционалды стратегиялары болуы тиіс:ғылыми
зеттреулер мен жаңалықтар, өндіріс, маркетинг бөлімі, қызмет көрсету
бөлімі, қаржы, кадрлар бөлімі т.б. Функционалды стратегиялардың қызмет
өрісі бизнес стратегиясына қарағанда тар болғанымен ол бизнестің жалпы
жоспарына нақты бөлімше немесе функционалды қызметті басқаруда қолданылатын
іс әрекеттер, амалдар мен практикалық тәсілдерді анықтайтын маңызды
бөліктерді қосып отырады.
Функционалды деңгейде де стратегияны қалыптастыруда жауапкершілік
сәйкес функционалды бөлімшенің басшысына жүктелген. Стратегияны
қалыптастыруда функционалды бөлімшенің басшысы өз қызметкерлерімен, басқа
функционалды бөлімшелердің басшыларымен және бизнестің басшысымен тығыз
қарым –қатынаста болады. Егер функционалды басшылар өз стратегияларын бір-
бірінен тәуелсіз жасайтын болса, онда стратегиялардың үйлесімсіз және бір-
біріне қарама қайшы келу ықтималдылығы жоғары болады.
Үйлесімді бір-бірін нығайтатын функционалды стратегиян құру- бинестің
жалпы стратегиясын максималды қолдаудың маңызды шарты. Қысқаша айтқанда
олар тек қана өздерінің шағын функционалды мақсаттары үшін қызмет етпеуі
керек. Маркетинг, өндіріс, қаржылар және еңбек ресурстарының стратегиялары
үйлесімді болу керек.
Оперативті стратегия өндірістік бірліктерді (кәсіпорындарды, сауда
алаңдарын, бөлу орталықтары) басқаруда және стратегиялық мағынаға ие
күнделікті оперативті мәселелерді (жарнамалар, материалдарды сатып алу,
техникалық қызмет көрсету, жабдықтау) шешуде өте шағын стратегиялық
бастамалар мен амаладарға жатады. Оперативті стратегияның масштабы шағын
болғанымен функционалды стратегияларға жаңа бөлшектер қосып, оны және
бизнестің жоспарын толықтыра түседі. Оперативті стратегияны жасаудағы
жауапкершілік төменгі буынның басшысына жүктеледі.
Ұйымның стратегиясы уақыт ағымымен өзгеріп отырады. Стратегияның
барлық бөліктері мен элементтерін алдын ала жоспарлау және оны ұзақ уақыт
мерзімде өзгеріссіз жүзеге асыру өте күрделі мәселе болып табылады.
Компанияның ішінде және одан тыс болып жатқан өзгерістерге жауапты іс-
әрекеттер стратегияны жасау процесінің құрамы бөлігі болып табылады.
Бәсекелестіктің динамикалылығы және алдын ала болжай алмау сипаты,
тұтынушылардың тілектері мен қажеттіліктерінің өзгеруі, өндіріс
шығындарының жоспарланбаған өсуі немесе азаюы, жаңа заңдардың шығуы және
басқа да көптеген факторлар стратегияның кейбір элементтерінің ескеруіне
алып келеді. Сондықтан стратегияны қалыптастыру процесінің шегі жоқ. [3]
Сонымен, стратегия - бұл корпорацияға теңгермешілік пен өсудің
жалпы бағытын қамтамасыз ететін жүйлі амалдар жиынтығы. Стратегия –
кәсіпорынның бәсекелестік статусы, оның қоғамдағы дәрежесі, оның имиджі,
республикадағы және әлемдегі нарықтағы бәсекелестік артықшылығы.
2. Корпорацияның қаржы стратегиясы мен тактикасының мазмұны
Корпорацияның қаржылық өсуін қамтамасыз ету үшін ұлғаймалы ұдайы
өндірісті қаржыландырудың көздерін ескеретін тиісті қаржы стратегиясы
қажет.
Қаржы стратегиясы - бұл кәсіпорынды ақша қаражаттарымен қамтамасыз
етуге бағытталған іс-әрекеттердің басты жоспары.
Ол қаржыларды қалыптастырудың теориялық және тәжірибелік мәселелерін,
оларды жоспарлау және қамтамасыз ету мәселелерін, нарықтық жағдайда
кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз ету мәселелерін шешуді
қамтиды. Қаржылық стратегияның теориясы шаруашылықты жүргізудің нарықтық
жағдайларының объективті заңдылықтарын зерттейді, қаржылық стратегиялық
опрецияларды дайындау және жүргізу әдістері мен нысандарын жүзеге асырады.
Кәсіпорынның қаржылық стратегиясы оның қызметінің барлық жағын
қамтиды, оның ішінде-негізгі және айнымалы қаражаттарды оңтайландыру,
пайданы бөлу, қолма-қолсыз есеп айырысулар, және баға саясаты, құнды
қағаздар сферасындағы саясат.
Кәсіпорынның қаржылық мүмкіндіктерін жан-жақты ескере отырып, ішкі
және сыртқы факторлардың объективті қарастыра отырып қаржы стратегиясы
кәсіпорынның қаржылық - экономикалық мүмкіндіктерін өнім нарығында
қалыптасқан жағдайда сай келуін қамтамасыз етеді. Олай болмаған жағдайда
кәсіпорын банкротқа ұшырайды.
Қаржылық стратегия кәсіпорын стратегиясын және тиісті іс- әрекеттер
бағытын жүзеге асыру үшін қажетті қаржы ресурстарын пайдалануды және
олардың қалыптастыруын білдіреді. Ол экономикалық қызметтерге қаржы
ресурстарын қалыптастыруға, сақтауға және өзгертуге, сондай-ақ әртүрлі
жағдайларда кәсіпорынның мақсаттарына жету үшін оларды тиімді пайдалануды
анықтайды.
Қаржы стратегиясы – экономикалық және әлеуметтік стратегиямен
анықталып, перспективаға есептелген және ірі ауқымды міндеттерді шешуді
қарастырған қаржы саясатының ұзақ мерзімді курсы.
Қаржы стратегиясы кәсіпорынның экономикалық дамуының жалпы
стратегиясының бөлігі бола тұра, оған қатысты бағынышты сипатта болады және
оның мақсаттары және бағыттарымен үйлесуі керек.
Бұл функционалды стратегияның маңызы - функционалды мақсаттардың
теңгермешілігі мен кәсіпорын қызметінің барлық іс - әрекеттері экономикалық
көрсеткіштер арқылы қаржыда сипатталатындығында. Екінші жағынан, қаржылар-
басқа функционалды стратегияларды жасаудың негізгі көзі, бастамасы, себебі
қаржы ресурстары кәсіпорын қызметінің бағыттары мен масштабына әсер ететін
басты шектеулердің бірі болып табылады.
Қаржылық стратегияның ішінде басты қаржылық стратегияны, оперативті
қаржылық статегияны және жекелеген стратегиялық міндеттерді жүзеге асыру
стратегиясын бөліп көрсетуге болады.
Басты қаржылық стратегия деп-кәсіпорынның қызметін бір жылға
анықтайтын стратегияны анықтайтын (барлық деңгейлердегі бюджеттермен қарым
-қатынас, кәсіпорын табысының құралуы және падаланылуы , қаржы ресурстары
және оның құралу көздеріндегі қажеттілік) стратегиясын айтамыз.
Оперативті қаржылық стратегия-бұл ағымдағы қаржы ресурстарын бақылау,
жұмылдыру стратегиясы, ол тоқсанға, айға жоспарланады. Оперативті қаржылық
стратегия жалпы кірістермен қаражаттар түсімдерін және жалпы шығыстарды
қамтиды. Ол жоспарлы кезеңдегі ақша түсімдері мен шығыстар айналысын
қарастыруға мүмкіндік береді. Қалыпты жағдайда шығыстар мен кірістердің
теңдігі немесе кірістердің шығыстардан артуы болып саналады.
Оперативті қаржылық стратегия басты қаржылық стратегия шегінде жасалып,
белгілі бір уақыт мезетінде оны нақтылай түседі. [4]
Жекелеген мақсаттарға жету стратегиясының мағынасы басты стратегиялық
мақсатта жүзеге асыруды қамтамсыз етуге бағытталған қаржылық опрецияларды
тиімді орындауда жатыр. Қаржылардың басты стратегиялық мақсаты кәсіпорынды
қажетті және жеткілікті қаржы ресурстарымен қамтамасыз ету болып табылады.
Кәсіпорынның қаржылық стратегиясы:
• Қаржы ресурстарын қалыптастыруды және оларды орталықтан стратегиялық
түрде басқаруды:
• Шешуі бағыттарды анықтауды және оларды жүзеге асыруда күш-жігерді
шоғырландыруды:
• Кәсіпорынның қаржылық іс-әрекеттердің экономикалық жағдайы мен
материалдық мүмкіндіктеріне сай келуін:
• Жыл, тоқсан, ай ішінде кәсіпорынның нақты қаржылық – экономикалық
жағдайын объективті есепке алу бағалады:
• Стратегиялық резервтерді жасау мен дайындауды:
• Кәсіпорын мен оның бәсекелестерінің экономикалық және қаржылық
мүмкіндіктерін есептеуді:
• Бәсекелестер тарапынан тиетін басты қауіп-қатерді анықтау оны жоюда
күштерді шоғырландыру және қаржылық іс-әрекеттерді дұрыс таңдауды
қамтамасыз етеді.
Басты стратегиалық мақсатқа жету үшін нарық талаптары мен кәсіпорын
мүмкіндіктеріне сай кәсіпорынның қаржылық стратегиясы жасалады.
Қаржылық стратегияның міндеттері:
• Нарықтық шаруашылық жағдайда қаржыны қалыптастырудың заңдылықтары мен
сипаттарын зерттеу:
• Кәсіпорынның тұрақсыз немесе кризистік қаржылық жағдайында қаржы
ресурстарын қалыптастырудың және қаржылық басшылықтың іс-
әрекеттерінің мүмкін болатын нұсқаларын даярлау:
• Жабдықтаушылар және сатып алушылар мен, барлық деңгейдегі
бюджеттермен, банктермен және басқада қаржылық институттармен
қаржылық қарым қатынастарды анықтау.
• Резервтерді анықтау, өндірістік қуаттарды, негізгі қорларды және
айнымалы құралдарды тиімді пайдалану үшін кәсіпорынның ресурстарды
жұмылдыруы:
• Кәсіпорынды өндірістік-шаруашылық қызметке қажетті қаржылық
ресурстарды қамтамасыз ету:
• Максималды пайда алу үшін кәсіпорынның уақытша бос ақша қаражаттарын
тиімді салымдарға бағыттау;
• Қаржылық стратегияны тиімді жүзеге асыру және қаржылық мүмкіндіктерді
өнімнің жаңа түрлерін, кадрларды жан-жақты жұмысқа даярлауды, олардың
ұйымдастырушылық құрылымын және техникалық жабдықталуын, стратегиялық
пайдалану әдістерін анықтау;
• Ықтимал бәсекелестердің қаржылық стратегиялық көзқарастарын, олардың
экономикалық және қаржылық мүмкіндіктерін зерттеу;
• Қаржылық тұрақтылықты қамтамасыз ететін іс-шараларды жүзеге асыру;
• Кризистік жағдайлардан шығу әдістерін, тұрақсыз немесе кризистік
қаржылық жағдайда кәсіпорынның кадрларын басқару әдістерін жасау,
құру.
Қаржылық стратегияны қалыптастыруда ақшалай кірістердің толықтылығына,
ішкі ресурстарды жұмылдыруға, өнімнің өзіндік құнын максималды төмендетуге,
пайданы дұрыс бөлу мен пайдалануға, айналым қаражаттарындағы
қажеттіліктерді анықтауға, кәсіпорын капиталын оңтайлы қолдануға ерекше
көңіл бөлінеді.
Қаржылық стратегия төлемсіздік тәуекелін инфляция және басқада форс-
мажорлы (күтілмеген) жағдайларды ескере отырып жасалады. Ол өндірістік
міндеттерге сай болуы тиіс және қажет жағдайда өзгеріс енгізуге, түзетуге
бейі болуы тиіс. Қаржылық стратегиясының жүзеге асуын бақылау кірістердің
түсуін, оларды экономикалық және рационалды пайдалануды, ішкі резервтерді
анықтауды шаруашылықтың рентабельділігін арттыруды қамтамасыз етеді.
Қаржылық стратегияның маңызды бөлігі шетел компанияларының
тәжірибесінде тиімді қолданылатын, ішкі нормативтерді құру болып табылады
(олардың көмегімен, мысалы табысты бөлудің негізгі бағыттары анықталады).
Сонымен, кәсіпорынның қаржылық стратегиясының тиімділігі қаржылық
стратегияның теориясы мен тәжірибесінің өзара теңгермешілігі; қаржылық
стратегиялық мақсаттардың нақты экономикалық және қаржылық мүмкіндіктеріне
сай келген кезде ғана қамтамасыз етеді.
Қаржылық стратегияның қалыптасу процесі келесі этаптар бойынша
жүзеге асады.
1.Қаржылық стратегияның қалыптасуының жалпы кезеңін анықтау.
Бұл кезең бірқатар шарттарға байланысты болады. Оны анықтаудың басты шарты
кәсіпорын дамуының жалпы стратегиясының жасалу кезеңінің ұзақтығына
байланысты, себебі қаржылық стратегия оған қатысты бағынышты сипатта
болады, ол кезең шегінен шыға алмайды.
Кәсіпорынның қаржылық стратегиясының қалыптасуының маңызды шарты-
жалпы экономика дамуының және кәсіпорынның болашақтағы қаржылық қызметімен
байланысты қаржылық нарықтық сегменттерінің конъюктурасының болжанғыштығы.
Мемлекет экономикасының дамуының қазіргі тұрақсыз жағдайында кезең өте
ұзақ болмауы керек және орта шамамен 3 жыл шегінде жасалуы қажет. [5]
Сонымен қатар қаржылық стратегияны қалыптастыру кезеңін атықтаудың
шарттарына кәсіпорынның салалық тиістілігі, оның көлемі, өмірлік циклінің
стадиялары және т.б. жатады.
2.Сыртқы қаржылық ортаның факторларын және қаржылық нарықтың
конъюктурасын зерттеу.
Мұндай зерттеу кәсіпорынның қаржылық қызметінің экономикалық құқықтық
жағдайларын және болашақ кезеңде олардың өзгеруін талдауды білдіреді.
Сонымен қатар қаржылық стратегияны жасаудың бұл кезеңінде қаржылық
нарықтық конъюктурасы оны және анықтайтын факторлар талданады, сондай-ақ
кәсіпорынның болашақ қаржылық қызметімен байланысты нарық сегменттерінің
конъюктурасының болжамы жасалады.
3.Кәсіпорынның қаржылық қызметінің стратегиялық мақсаттарының
қалыптасуы.
Бұл қызметтің басты мақсаты-кәсіпорын меншік иелерінің ауқаттылық
деңгейінің жоғарылауы және оның нарықтық құнын максималдау. Сонымен қатар
бұл басты мақсат кәсіпорынның қаржылық дамуының ерекшеліктері мен
міндеттері есепке алына отырып нақтылана түсуі қажет.
Стратегиялық мақсаттар жүйесі меншікті қаржы ресурстарының жеткілікті
көлемін қалыптастыруды және меншікті капиталды жоғары рентабельділікпен
пайдалануды; активтер мен пайдаланылатын капитал құрылымының үйлесімділігін
және т.б. қамтамасыз етуі керек.
Қаржылық дамудың стратегиялық мақсаттар жүйесін нақты және қысқаша
тұжырымдау керек. Әрбір мақсатты нақты көрсеткіштерде-мақсатты
стратегиялық нормативтерде сипаттау қажет. Мұнда мақсатты стратегиялық
норматив ретінде:
• Ішкі көздерден қалыптасатын меншікті қаржылық ресурстардың орташа өсу
қарқыны;
• Кәсіпорын капиталының жалпы көлеміндегі меншікті капиталдың минималды
үлесі;
• Кәсіпорынның меншікті капиталының рентабельділік коэффициенті;
• Кәсіпорынның айналмалы және айналмалы емес активтерінің арақатынасы;
• Кәсіпорынның ағымдағы төлем қабілеттілігін қамтамасыз ететін ақшалай
активтерінің минималды деңгейі;
• Инвестицияларды қаржыландырудың минималды деңгейі;
• Кәсіпорынның шаруашылық қазметінің негізгі бағыттарындағы қаржылық
тәуекелдің шекті деңгейі.
4.Қаржылық стратегияның мақсатты көрсеткіштерін оны жүзеге асыру
кезеңдері бойынша нақтылау, айқындау.
Бұл процесс арқылы қаржылық қызметтің мақсатты стратегиялық
номативтер жүйесінің динамикалығы, сондай-ақ олардың уақыт жағынан ішкі
және сыртқы үйлесімділігі қамтамасыз етіледі. Сыртқы үйлесімділік қаржылық
стратегияның уақыт жағынан сәйкес келуін қарастырады. Ішкі үйлесімділік
қаржылық қызметтің барлық мақсатты стратегиялық нормативтерінің уақытша
ғана бір-бірімен үйлесуін білдіреді.
5.Қаржылық қызметтің әрбір аспектісі бойынша қаржылық саясатты
құрастыру.
Қаржылық стратегияны қалыптастырудың бұл кезеңі-өте маңызды және
жауапкершілігі мол кезең. Қаржы саясаты кәсіпорынның қаржылық идеологиясы
мен қаржылық стратегиясын жүзеге асырудың нысаны болып табылады. Қаржылық
стратегияға қарағанда қаржы саясаты кәсіпорынның қаржылық қызметінің тек
қана нақты бағыттары бойынша қалыптасады.
Кәсіпорынның қаржылық қызметінің әрбір аспектісі бойынша қаржы
саясатын қалыптастыру көптеңгейлі сипатқа ие болуы мүмкін. Мысалы,
кәсіпорын активтерін басқару саясатының шегінде айналмалы және айналмалы
емес активтерді басқару саясаты жасалуы мұмкін. Өз кезегінде айналмалы
активтерді басқару саясаты өзіне жекелеген бөліктері ретінде олардың әрбір
түрін басқару саясатын және т.б. енгізуі мұмкін.
6.Қаржылық стратегияны жүзеге асыруды қамтамасыз ететін
ұйымдастырушылық-экономикалық шаралар жүйесін жасау.
Бұл шаралардың жүйесінде кәсіпорында әртүрлі типті жауапкершілік
орталықтарын қалыптастыру; Олардың қаржылық қызметтерінің нәтижелері үшін
жауапкершілік шараларын, құқықтарын және міндеттерін анықтау; Қаржылық
қызметінің тиімділігін өсірудегі үлесі үшін жұмысшыларды ынталандыру
жүйесін қалыптастыру.
7.Қалыптасқан қаржы стратегиясының тиімділігін бағалау.
Ол кәсіпорынның қаржылық стратегиясын қалыптастырудың соңғы кезеңі
болып табылады және келесідей негізгі параметрлер бойынша жүзеге асырылады:
• Қаржылық стратегияны кәсіпорын дамуының жалпы стратегиясымен
үйлесімділігі. Мұндай бағалардың негізінде осы стратегияларды жүзеге
асырудың мақсаттары, бағыттардың және кезеңдердің үйлесімділік
дәрежесі анықталады.
• Кәсіпорынның қаржы стратегиясының сыртқы қаржылық ортадағы мүмкін
болатын өзгерістермен үйлесуі. Мұндай бағалаудың негізінде
қалыптастырылған қаржылық стратегия елдің экономикасының болжамды
дамуына қаржы нарығы коньюнктурасының өзгерістеріне қаншалықты сай
келетіні анықталады;
• Қаржы стратегиясының іштей үйлесуі. Бұл бағалаудың негізінде қаржылық
қызметтің мақсаттары мен мақсатты стратегиялық нормативтерінің өзара
үйлесімділігі; Бұл мақсаттар мен нормативтер қаржы саясатының
мазмұнымен қаншалықты үйлесетіні анықталады;
• Қаржы стратегиясының жүзеге асуы. Бұл бағалауда ең алдымен, меншікті
қаржы ресурстарын қалыптастырудағы кәсіпорынның потенциалды
мүмкіндіктері қарастырылады. Сонымен қатар қаржы менеджерлерінің
квалификация деңгейі және олардың техникалық жабдықталуы бағаланады;
• Қаржы стратегиясын жүзеге асырумен байланысты тәуекелдер деңгейі.
Мұндай бағалауда кәсіпорын қызметімен байланысты болжанған қаржылық
тәуекелдердің деңгейі оның дамуы барысында жеткілікті қаржылық
теңдікті қаншалықты қамтамасыз ететіні анықталуы тиіс. Сонымен қатар
бұл тәуекелдердің деңгейі қаржылық жоғалтып алулар мөлшері және
банкротқа ұшырау қаупі тарапынан кәсіпорынның қаржылық қызметінде
қаншалықты мөлшерде орын алуы мүмкін екенін анықталуы тиіс;
• Құрастырылған қаржы стратегиясының нәтижелілігі. Қаржы стратегиясының
нәтижелілігін бағалау, ең алдымен қарастырылып өткен негізгі
коэффициенттердің болжамды есебі негізінде жүзеге асуы мүмкін.
Қаржылық қызметтің маңызды аспектілері бойынша қаржы стратегиясын
және қаржы саясатын қалыптастыру кәсіпорынның қаржылық дамуымен байланысты
тиімді басқару шешімдерін қабылдауға мүмкіндік береді.
Қаржы стратегиясының келесідей негізгі компоненттерін бөліп көрсетуге
болады:
1. Кәсіпкерлік стратегиясы. Экономика саласының қызметкерлері
стратегиялық мақсаттар мен негізгі стратегияға сай қаржы стратегиясының
негізгі принциптерін жасайды:
- кәсіпорын активтерінің өсуі, оның ішінде кәсіпорынның қаржылық
ресурстарының артуы және олардың құрылымын анықтау;
- табысты бөлудің негізгі бағыттары.
Қаржыландыру көздерін, соның ішінде заемды мүмкіндіктерді анықтауға
аса көп көңіл бөлінеді.
2. Қорлану мен тұтыну арасындағы үйлесімді ара-қатынасты анықтау
экономистер үшін күрделі мәселе болып табылады. Қорланудың үлкен үлесі
болашақтағы сату көлемі мен табыстың тез өсуіне алып келетіні анық, алайда
тұтынуға деген жеткіліксіз үлесі кәсіпорынның экономикалық денсаулығына
зиян келтіруі мүмкін. Акционерлік қоғамдарда бұл мәселелер дивиденттердің
аз болуы өсуді ынталандырады, себебі ақшаның көп бөлігі қорлануға
жұмсалады. Міне, осы тұтыну мен қорлану арасындағы қатынас кәсіпорын
басшылығы мен акциялардың иелері арасындағы келіспеушіліктерге алып келеді.
3. Қаржы стратегиясы. Нарықтық экономикада кәсіпорын өзінің дамуын
тек қана өз қаражаттары есебінен толық қаржыландыру мүмкін емес, сондықтан
ол банктер мен басқада инвестициялық ұйымдардың несиелерін пайдалануға
мәжбүр болады. Кәсіпорынның несиелік қабілеттігі оның нарықта тұрақты
қызмет атқаруының негізгі қасиеттерінің бірі. Міне, сондықтан несиелерді
алудың және оларды жабудың амалдары мен әдістері арнайы қарыз стратегиясына
бөлінеді.
4. Функционалды стратегиялар мен ірі бағдарламаларды қаржыландыру
стратегиясы.
Бұл стратегия бір жылдан артық мерзімде жүзеге асатын функционалды
стратегиялар мен ірі бағдарламаларды қамтиды. Көбіне бұл стратегия күрделі
салымдар бойынша:
1. Әлеуметтік бағдарламаларға;
2. Активтерді жақсартуға және қайта қалыптастыруға арналған;
3. Жаңа құрылыс, т.б.қамтиды.
Қаржы стратегиясының барлық компоненттерінің жүзеге асырудың
нәтижесінде ұзақ мерзімде қаржылық жоспар жасалуы керек. Ол барлық
функционалды стратегияларды, ірі бағдарламаларды баланстайтын және
кәсіпорынның стратегиялық мақсаттарға жетуін қамтамасыз ететін құжат болып
табылады.
Қаржы стратегиясын қалыптастыруда негізгі үш қағиданы ұстану қажет:
қарапайымдылық, қорғанушылық және тұрақтылық.
Қаржы стратегиясы өзінің құрылымы бойынша, әрбір бөлімшенің қызметкеріне
түсінікті болатындай, қарапайым болу екрек. Бұл кәсіпорын қызметкелерінің
іс-әрекеттерінің жалпы мақсаттарға жетуге бағытталынатынына үміт береді.
Қаржы стратегиясының тұрақтылығы оның жүзеге асуы барысында түбегейлі
өзгерістер салдарынан басқы функционалды бөлімшелер нақты кзеңде қайта
қалыптаса алмайтындығынан келіп шығады. Бұл кәсіпорынның экономикалық
баланстың бұзылуына алып келеді
Қаржы саясатының стратегиясы мен тактикасы өзара байланысты.
Стратегия тактикалық мәселелерді шешуге қолайлы жағдай тудырады. Тактика
корпорацияның дамуындағы негізгі буында бөлімдері мен мәселелерін анықтай
отырып қаржылық процесстерді ұйымдастыру әдістерін уақытылы өзгертіп отыру
арқылы қысқа мерзімде еш залалсыз, қаржы стратегиясы белгілеген мәселелерді
шешеді.
Қаржылық тактиканы жүзеге асыру үрдісі мына сұрақтарды өзіне
қосады:
• Баға шешімдерін қабылдау(қаржы маркетингі);
• Корпорацияның айналым активтері мен қысқа мерзімді міндеттемелерін
кешенді оперативті басқару(ағымдағы қаржылық қажеттіліктерді анықтау,
айналым қаражаттар айналымын жеделдету, ағымдағы активтер мен
пассивтерді басқару);
• Айналым қаражаттарының негізгі элементтерін басқару (босалқы қорларды
құру, дебиторлық борышты басқару ақшалай активтерді басқару);
Тәжірибеде кәсіпорын қаржысын басқару қаржы саясаты, стратегиясы және
сәйкес тактикасы арқылы жүзеге асады.
Экономикалық жұмыстарды талдай келе , қазіргі уақытта қаржы саясаты
мен стратегиясы деген бір ұғым деген түсінік қалыптасқанын байқауға болады.
Экономикалық әдебиеттерде көбіне бұл екеуінің арасындағы айырмашылық
көрсетіледі.
Саясат стратегияға қатысты алғашқы, бірінші деп есептеуге болады.
Мұндай қорытынды саясат, стратегия және тактика сөздерінің тарихи
түбірлеріне негізделген. Сөйтіп, сөздіктерде саясат термині іс-әрекеттің
жалпы сипаты, бір нәрсеге жетуге бағытталған бірудің іс-қималдарының
бейнесі ретінде анықталады. Стратегия сәйкесінше саясатты жүргізу өнері
шеберлігі ретінде қарастырылады. [6]
Кәсіпорынның қаржы саясаты-бұл стратегиялық және тактикалық
мақсаттарға, міндетттерге жету үшін қажетті қаржыларды мақсатты пайдалану.
Қаржы саясаты дегеніміз - қаржыны қолданудың әдістері мен ұйымдастыру
нысандары, әдістемелік қағидаларының жиынтығы.
Қаржы саясаты жалпы экономикалық стратегияның маңызды компоненті
болып табылады және оның жүзеге асуын қамтамасыз етеді. Қаржы саясатына
қойылатын басты талап кәсіпорынның таңдаған миссиясына сай келу керек.
Кәсіпорынның қаржы саясаты мемлекеттің экономикалық саясатының ықпалымен
жасалады.
Кәсіпорынның қаржы саясатын жасаудың мақсаты-кәсіпорын қызметінің
стратегиялық және тактикалық мақсаттарына жетуді қамтамасыз етіп, қаржы
ағымдарын басқарудың тиімді жүйесін құру.
Қаржы саясатының мазмұны келесідей негізгі аспектілерді қамтиды:
• Жоғары табыстылық пен төменгі кәсіпкерлік тәуекелділіктің үйлесуін
қамтамасыз ететін, кәсіпорын қаржысын басқарудың тиімді концепциясын
құру;
• Өндірістік және коммерциялық қызметтің жоспарларын, макроэкономикалық
конъюктураның күйі мен болжамдарын ескере отырып, ағымдағы және ұзақ
мерзімді кезеңде қаржы ресурстарын пайдаланудың негізгі бағыттарын
анықтау;
• Іс-жүзінде анықталған мақсаттарға жету(қаржылық талдау мен бақылау,
кәсіпорынды қаржыландыру әдістерін таңдау, инвестициялық жобаларды
бағалау және т.б.).
Шешілетін мәселелердің сипаты мен мерзімінің ұзақтығына байланысты
қаржы саясатының құрамында қаржы стратегиясы мен тактикасын бөліп көрсетуге
болады.
Қаржы саясатының стратегиялық міндеттері келесідей:
• Пайданы максималдау;
• Кәсіпорын капиталының құрылымын онтайландыру және қаржылық
тұрақтылығын қолдау;
• Кәсіпорынның меншік иелері (мүшелері, құрылтайшылары), инвесторлары
және кредиторлары үшін қаржылық-экономикалық жағдайдың айқындығына
жету;
• Кәсіпорынның инвестициялық тартымдылығын қамтамасыз ету;
• Ақша ресурстарын тартудың нарықтық механизмдерін қолдану;
• Қаржылық жағдайды талдау, кәсіпорын қызметінің стратегиялық
мақсаттарын талдау негізінде қаржыны тиімді басқару (қаржы
менеджменті).
Қаржыны басқарудың тиімді жүйесін жасауда кәсіпорын дамуы мен жоғары
өтімділік пен төлем қабілеттілігін қолдау сияқты мақсаттардың үйлесу
мәселесі туындап отыр.
Қаржы стратегиясы - ұзақ мерзімді перспективаға арналған және
кәсіпорын дамуының ірі масштабты мәселелерін шешуді көздейтін қаржылық
бағыт. Оны қалыптастыру процесінде қаржы дамуының негізгі тенденциялары
болжанады, оларды пайдалану тұжырымдамалары құрастырылады, мемлекетпен екі
арадағы қаржылық қатынастардың қағидалары белгіленеді. Стратегия кәсіпорын
дамуының альтернативті жолдарын таңдауды білдіреді. Мақсаттарға жетуге
қажетті қаржы ресурстарын жұмылдыру үшін мамандардың тәжірибесі мен
болжамдары пайдаланылады.
Кәсіпорынның қаржылық стратегиясының басты бағыттарын:
• Қаржылық-экономикалық жағдайды талдау;
• Есеп беру және салық саясаты;
• Несие саясаты;
• Айналмалы емес активтерді басқару және амортизациялық саясат;
• Айналым қаражаттары мен несие қарызды басқару;
• Операциялық шығындарды, өнімді өткізу және табысты басқару;
• Баға саясаты.
Алайда бір стратегияны таңдау болжанған нәтижені алуды қамтамасыз
етпейді, себебі оған көптеген сыртқы факторлар әсер етеді, атап айтқанда,
қаржы нарығының жағдайы, мемлекеттің салық және ақша-несие саясаты.
Қаржылық тактика кәсіпорын дамуының нақты кезеңіндегі мәселелерді
шешудің жолдары мен әдістерін анықтайды. Ол қаржылық байланыстарды дер
кезінде өзгерту, ақша ресурстарын шығындардың әрбір түрі бойынша қайта бөлу
арқылы жүзеге асады.
Егер қаржы стратегиясы салыстырмалы түрде тұрақты болса, ал қаржылық
тактика нарық конъюктурасының(ресурстар, тауарлар мен қызметтерге сұраныс
пен ұсыныс) өзгерістеріне тез бейімделуді қамтамасыз ете отырып,
икемділігін ерекшеленуі тиіс. Қаржы саясатының стратегиялық және тактикалық
аспектілері бір-бірімен тығыз байланысты: стратегияны дұрыс таңдау
тактикалық мәселелерді шешуге қолайлы мүмкіндіктерді туғызады.
Корпоративтік құрылымдардың (холдингтік компаниялардың, қаржы-
өнеркәсіптік топтардың) қаржы саясатын жоғары дәрежелі кәсіби мамандар-
компанияның стратегиясы мен тактикасы жайлы ақпаратты иемденетін, бас қаржы
менеджерлері өзгермелі макроэкономикалық көрсеткіштерді, компания қызметін
жүзеге асыратын нарық сегментінің даму динамикасын ескере отырып анықтайды.
Басқару шешімдерін қабылдау үшін олар бухгалтерлік және статистикалық
есеп берулердің мәліметтерін қолданады. Бұл есеп беру қаржылық талдау мен
фирма ішіндегі қаржылық жоспарлауда қолданылатын көрсеткіштерді анықтаудың
басты көзі болып табылады.
Қаржы стратегиясы деп кәсіпорынның тәжірибеде қаржы саясатын жүзеге
асыруына қажетті әдістердің жиынтығын түсінеміз. Өз кезегінде қаржылық
тактика қаржы стратегиясын жүзеге асырудың нақты тәжірибелік шараларының,
амалдар мен тәсілдерінің жиынтығын қамтиды. Басқаша айтқанда, қаржылық
тактика кәсіпорынның ағымдағы кезеңдегі стратегиялық мақсаттары мен
миссиясын жүзеге асыруды қамтамасыз ету керек.
Қаржылық стратегияны түбегейлі жасау және қалыптастыру көптеген
қаржылық жағдайларды модельдеу, болашақ өзгерістерді анықтау және
нәтижелерді, қабылданған тактиканы қамтамасыз етуі мүмкін.
Сонымен, қаржы стратегиясы-бұл кәсіпорынды ақша қаражаттарымен
қамтамасыз етуге бағытталған іс-әрекеттердің басты жоспары. Ол кәсіпорынның
экономикалық дамуының жалпы стратегиясының бөлігі бола тұра, оған қатысты
бағынышты сипатта болады және оның мақсаттары және бағыттарымен үйлесуі
керек. Қаржы стратегиясы мыналардан тұрады: инвестициялық және несиелік
стратегия. Корпорацияның қаржы стратегиясы мен тактикасы компанияның
табыстығын көрсету мақсатында уақытылы қаржы көздерін тарту, бөлу және
басқаруға ықпал етеді.
Кәсіпорынның қаржылық стратегиясын дұрыс құру үшін мыналар қажет:
• Жоспарды құру барысында барлық қатысушылардың қажеттіліктері
қанағаттануы тиіс;
• Кәсіпорынның барлық қызметкерлері үшін бір тәртіп орнату;
• Кәсіпорынның материалдық және интеллектуалдық потенциалын дұрыс
қолдану үшін мотивация жасау;
• Жоспарды жеңілдету және оны оңай басқаруды ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
әл-фараби атындағы қазақ ұлттық университеті
ЭКОНОМИКАЖӘНЕ БИЗНЕС ЖОҒАРЫ МЕКТЕБІ
Қаржы кафедрасы
Қорғауға жіберілді
_______________ кафедрасының
меңгерушісі, э.ғ.к., доцент
______________ Арзаева М. Ж
ДИПЛОМ ЖҰМЫСЫ
тақырыбы:
Корпорацияның қаржылық стратегиясы мен тактикасы
050509–Қаржы мамандығы
Орындаған:
________________________
Қуанова Г
(қолы, күні )
Ғылыми жетекші:
аға оқытушы ________________________Турлыбекова А.Ж
(қолы, күні )
Норма бақылаушы: ________________________Садыханова Д.А
аға оқытушы (қолы, күні )
Алматы, 2011
КІРІСПЕ
Қаржылық стратегияны жүзеге асырудың негізгі механизмі оперативті
қаржылық жоспарлар болып табылады. Оперативті жоспар кәсіпорын қызметінің
ағымдағы басқарылуын қамтамасыз етуге арналған. Олар, кәсіпорында
қалыптасқан қаржы саясаты,тактикалық шешімдер мен ережелерге сай, кез
келген мерзімге жасалуы мүмкін.
Жалпы мағынада, стратегия- бұл мақсаттар және оларға жету құралдарын
таңдау; бұл – серіктестер мен ресурстарды таңдаудың; өндіріс факторлары
нарықтарындағы іс – әрекеттер ережелерін және төлем қабілетсіздігінің алдын
алу жолдарын таңдау. Соңында, стратегия кәсіпорынның бәсекелестік статусы,
оның қоғамдағы дәрежесі, оның имиджі, республикадағы және әлемдік
нарықтағы бәсекелестік артықшылығы.
Корпоративтік стратегия - диверсификацияланған компанияның жалпы
басқарушылық жоспары, яғни бизнестің бірнеше сферасында қызмет жасайтын
компанияларда (мысалы концерндер мен конгломераттарда) болады. Ол
компанияның әр түрлі салалардағы жағдайын нығайтуға бағытталған іс-
әрекеттер мен компанияның – бизнес түрлерінің топтарын басқаруға
пайдаланылатын амалдар мен тәсілдерден тұрады.
Сонымен, стратегия - бұл корпорацияға теңгермешілік пен өсудің жалпы
бағытын қамтамасыз ететін жүйлі амалдар жиынтығы. Стратегия – кәсіпорынның
бәсекелестік статусы, оның қоғамдағы дәрежесі, оның имиджі, республикадағы
және әлемдік нарықтағы бәсекелестік артықшылығы.
Тақырыптың өзектілігі. Корпорацияның қаржылық өсуін қамтамасыз ету
үшін ұлғаймалы ұдайы өндірісті қаржыландырудың көздерін ескеретін тиісті
қаржы стратегиясы қажет.
Қаржы стратегиясы кәсіпорынды ақша қаражаттарымен қамтамасыз етуге
бағытталған іс-әрекеттердің басты жоспары.
Ол қаржыларды қалыптастырудың теориялық және тәжірибелік мәселелерін,
оларды жоспарлау және қамтамасыз ету мәселелерін, нарықтық жағдайда
кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз ету мәселелерін шешуді
қамтиды. Қаржылық стратегияның теориясы шаруашылықты жүргізудің нарықтық
жағдайларының объективті заңдылықтарын зерттейді, қаржылық стратегиялық
опрецияларды дайындау және жүргізу әдістері мен нысандарын жүзеге асырады.
Кәсіпорынның қаржылық стратегиясы оның қызметінің барлық жағын
қамтиды, оның ішінде-негізгі және айнымалы қаражаттарды оңтайландыру,
пайданы бөлу, қолма-қолсыз есеп айырысулар, және баға саясаты, құнды
қағаздар сферасындағы саясат.
Корпорацияның қаржылық стратегиясы мен тактикасы өзекті
тақырыптардың бірі болып табылады.
Диплом жұмысының мақсаты. Корпорацияның қаржылық стратегиясы мен
тактикасын ұйымдастыру, қаржылық стратегиясы мен тактиканы ұйымдастыру
ерекшеліктерін, бұл қызметтің кейбір мәселелері және оны жетілдіру жолдарын
ұсыну, нарықтағы корпорацияның рөлін анықтау болып табылады.
Жұмыстың міндеттері. Қойылған мақсатқа жету барысында мынадай
бағытта зерттеулер қарастырылады:
- Корпорацияның қаржылық стратегиясы мен тактикасын ұйымдастырудың
негізі, ұйымдастыру ерекшеліктері;
- Корпорацияның қаржы – шаруашылық қызметінің нәтижелерін талдау;
- Корпорацияның қаржылық стратегиясы мен тактикасын жургізуде
кездесетін мәселелерді анықтап, оны жетілдіру, дамыту жолдарын
ұсыну.
Корпорацияның қаржылық стратегиясы мен тактикасы зерттеу жұмыстың
объектісі, ал субъектісі ЖШС МедСнаб корпорациясының болып табылады.
Зерттеу жұмысының, теориялық және әдістемелік негізінде: Отандық
және шет ел мемлекеттерінің оқулықтары мен оқу құралдары, Қазақстан
Республикасының заңдары мен нормативтік құқықтық актілері мен ережелері,
сондай – ақ ЖШС МедСнаб корпорациясының практикалық ақпараттары мен
мәліметтері пайдаланылған.
Диплом жұмысының құрылымы. Жұмыс кіріспеден, үш бөлімнен және
қорытындыдан тұрады. Бірінші бөлімде корпорацияның қаржылық стратегиясы
мен тактикасының мәні мен түрлері, ерекшеліктері қарастырылған. Қаржы-
несие шешімдерін қабылдаудың математикалық негіздері берілген. Екінші
бөлімде ЖШС МедСнаб корпорациясының тәжірибесі негізінде қаржы –
шаруашылық қызметінің қаржылық көрсеткіштеріне және ЖШС МедСнаб
корпорациясының қаржысын басқаруды бағалауына талдау жұмыстары жасалған.
Үшінші бөлімде Корпорацияның қаржылық стратегиясы мен тактикасының
проблемаларын шешу жолдары және оны дамыту жолдары қарастырылған.
1 КОРПОРАЦИЯНЫҢ ҚАРЖЫЛЫҚ СТРАТЕГИЯСЫ МЕН ТАКТИКАСЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІ
1.1 Корпорацияның стратегиясы мен тактикасы
Корпорацияның қаржы шаруашылық қызметі және онда өтіп жатқан
процестер көптеген ғылымдардың зерттеу объектісі болып табылады:
экономикалық теорияның, макро және микроэкономиканың, басқарудың,
өндірістік-қаржылық қызметті ұйымдастыру мен жоспарлаудың, статистиканың,
бухгалтерлік есептің, экономикалық талдаудың және т.б. Экономика саласының
немесе жеке бір корпорацияның нақты жағдайындағы экономикалық процестердің
дамуына жалпы, жеке және арнайы заңдардың тигізетін әсерін зерттейді.
Статистика шаруашылық қызметте жүріп жататын жалпы экономикалық құбылыстар
мен процестердің сандық жағын зерттейді. Бухгалтерлік есептің пәні
шаруашылық қызмет процесіндегі капиталдың айналуы болып табылады. Ол барлық
шаруашылық операцияларды, процестерді және сонымен байланысты корпорация
қаражатының қозғалысын және оның жұмыс нәтижесін құжат жүзінде көрсетіп
отырады.
Корпорация (латын сөзінен алғанда) – тап немесе маманданған мүдделермен
біріккен қоғамдастықты, қоғам, одақ, тұлғалар тобын білдіреді. Ол
капиталистік жүйеде кеңінен қолданылатын акционерлік қоғам формасы, қазіргі
кезеңде монополиялық бірлестіктердің негізгі түрлеріне айналып отыр. [3]
Корпорация – бұл профессионалдық қызығушылықтарының жалпы ұқсастығы
біріктіретін тұлғалар тобы, серіктестік екенімен келісе отырып,
корпоративті деген термин толығымен корпорацияға қатысты және
оңашаланған, тар топқа арналған қызығушылық позициясы тарапынан
түсіндіріледі деп айта аламыз. Соған сәйкес, бұл жерде нарықтық
экономиканың кез келген саласында қызмет атқаратын, ерекше қызығушылыққа
ие ірі кәсіпорын жеке қаржылық нәтижелерге қызығады және тек бұл ғана емес.
Осы ірі кәсіпорындардың (серіктестіктердің) құрушылары тұрақтылыққа өте
қызығады және корпорация мүшелерінің меншігі акционерлік капиталдағы
үлесіне сай келетінімен бекітіледі. Осылайша, сірә біздің нарықтық
экономикадағы тәжірибеміз үшін және зерттеу теориясында корпоративтік
қаржылар, корпоративтік кіріс салығы (салық заңдары), корпоративті басқару
(қаржылық менеджмент) деген түсініктер қалыптасты.
Ал енді кейбір экономист ғалымдардың пікірлеріне көз салатын болсақ:
Ван Хорн корпорацияға келесідей анықтама береді: Корпорация – бұл
заңды негізде құрылған кәсіпорын, оның мүлікті иемденуге және
міндеттемелерді алуға мүмкіндігі бар.
С.Росс бұл ұғымға келесідей түсініктеме келтіреді: Корпорация –
құрылтайшылары бір немесе одан да көп жеке немесе заңды тұлғалар болатын
дербес жеке тұлға ретінде құрылған бизнес түрі.
Ал, В.Г. Золотогоровтың сөздігінде былай көрсетілген, корпорация
(латынша согрогатіо - бірігу, қауымдастық, одақ) – меншікті (капиталды)
ұжыммен бірге басқаруға арналған, меншіктіліктің акционерлік формасы. Бірақ
та, бұл түсінікке шаруашылық серіктестіктер секілді қызметтің ұйымдық-
құқықтық формалары әрқашан сай келе бермейді, себебі олар әрқашан да бірігу
негізінде (одақ, қауымдастық) құрыла бермейді, керісінше, көбіне оның
құрушысы болып жеке тұлға табылады (заңды және жеке тұлғалар). Қазіргі
уақытта, ұсақ және орташа кәсіпорындар шаруашылық серіктестіктер формасында
құрылған. В.Г. Золотогоров, нарықтық экономикалық мемлекеттердің
тәжірибесі бойынша, корпорация – ірі өндірісті басқарудың мейлінше кең
тараған түрі деп атап өтеді. Соның нәтижесінде, жалпы ұлттық өнім
өндірісінде үлкен орын алатын ірі кәсіпорындардан үлгі алған шаруашылық
субъектілерінің қызметі корпоративті формаға ие болады. Соның ішінде ,
корпорациялар жайлы айта келіп, біз өндіріспен айналысатын және
коммерциялық қызмет атқаратын, жеке меншік формасына тәуелді емес
кәсіпорындарды ойға аламыз.
Көптеген жағдайларда корпорациялар акционерлік қоғам нысанында
ұйымдастырыла отырып, өздерін шаруашылық субьектілердің өзіндік және ерекше
түрі ретінде көрсетеді. Корпорация унитарлы акционерлік компания ретінде
сирек кездеседі, негізінде, әр кәсіпорын өз қызметін атқаратын, өз ісі бар,
бір құрылымға бекітілген кәсіпорындардың күрделі жүйесі түрінде кездеседі.
Корпорациялар акционерлік қоғам ретінде келесідей ерекшеліктермен көрініс
табады:
Біріншіден, қолда бар акциялар нысанындағы капиталдары бар ірі
компаниялардың акцияларын қор нарығында сатылады және сатып алынады.
Екіншіден, акционерлік қоғамдардың ерекшеліктерінің қатарына олардың
өздерін-өзі басқаруымен қызмет атқаратын заңды тұлға ретінде көрсетуінде.
Үшіншіден, акционерлік қоғамдар өндірістік және коммерциялық қызмет
мақсатында ұйымдастырылады.
Төртіншіден, қазіргі заманның акционерлік қоғамдары өздерін бизнесті
ұйымдастырудың тиімді нысаны ретінде көрсетеді.
Олар едәуір қосымша құн жасайды, ірі капитал қорын жинақтайды, қарыздың
жоғары деңгейін болдырмауға тырысады, үлкен табысқа ие және жетекші
қаржылық технологияларды қолданады.
Ірі акционерлік қоғамдар экономиканың корпоративті секторын құрайды.
Олар нарықтық жағдайда бизнесті ұйымдастырудың әр түрлі және қазіргі
заманның талаптарына сай технологияларын қолданады. [5]
Сонымен қатар, ірі акционерлік қоғамдардың қаржыларының жиынтығы
түріндегі корпоративті қаржылар – компания мен экономиканың басқа да
қатысушылары арасындағы қаржылық нысанадағы әр түрлі ішкі және сыртқы қарым-
қатынастарын білдіреді. Олар компанияның табыстарын құру, бөлу және
пайдалану процесінде пайда болады. Корпоративті қаржылар ақша
қатынастарының ауқымдылығымен және әртүрлілігімен ерекшеленеді.
Басқа бизнес ұйымдарымен салыстырғанда корпорациялардың айрықша
белгілері – олар меншік иелеріне тәуелсіз қызмет етеді, сонымен қатар,
жауапкершілігі шектеулі серіктестікпен немесе жеке кәсіпкерлікпен
салыстырғанда маңызды артықшылықтары бар. Корпорация меншік иелеріне
жауапкершілігі шектеулі емес өз атынан ақшалай нысанда капитал тарту
құқығына ие. Сондай-ақ, корпорацияға қатысты кемшіліктерді қанағаттандыру
үшін акционерлердің жеке мүлкін тәркілеу мүмкін емес. Корпорация меншігінің
бір бөлігіне құқығы акционерлік капиталдағы үлесімен расталады, мұндағы әр
акция иеленушіге акцияның жалпы мөлшеріне сәйкес мүлік бөлігі тиесілі.
Келесі бір артықшылығы – акцияларды өзге тұлғаларға беруге болады.
Сонымен қатар, акция иелері өз акция пакетін басқа инвесторларға сатып,
корпорациядан шыққанымен корпорация өз қызметін тоқтатпайды.
Сонымен, бизнесті ұйымдастыру нысаны ретінде корпорацияның негізгі
артықшылықтары болып келесілер табылады: меншік құқығын иелену және жаңа
акция пакеттерін эмиссиялау көмегімен салыстырмалы түрде аз уақытта қосымша
ақша ресурстарын алу. Бұл екі артықшылық индустриалды дамыған елдерді
корпоративтік қаржыландыруда маңызды рөл атқаратын қаржы нарығында іске
асырылады.
Қазіргі заманауи нарықтық экономика жағдайда әрекет ететін
корпорациялардың келесідей типологиясын жасауға болады:
1. Классикалық корпоративті құрылым меншік пен басқаруға анық шек
қоюмен, компания иелерін жалданған жұмысшыларға қарсы қоюмен сипатталады.
Даму барысында оны ұйымдастырудың формалары жетілдендіріле берді. Бұл –
айтарлықтай бастапқы қоры бар, қызметкерлер құрамы үлкен, материалды өнім
өндіру саласында әрекет ететін өнеркәсіптік кәсіпорын.
2. Эстетикалық құрылым: басты меншік иесі мен ұйымдастырушы-мемлекет.
Мұндай корпорацияның мақсаты - өндірістің максималды нәтижелілікке жету
емес, алдыға қойылған тапсырмаларды жүзеге асыру. Ол тоталитарлы режим
кезінде болған немесе тапсырмаларды ұлттық экономика ауқымында шешу үшін
жасалатын болған.
3. Креативті құрылым: оның жұмысы ішкі ұмтылысты және құрушылар үлгісін
жүзеге асыруға бағытталған, экономикалық тұрғыдан қолайсыз болуы мүмкін;
бір немесе бірнеше шығармашылық тұлғалармен құрылады және жоғары сұранысқа
ие өнімдерді өндіру немесе ақпараттық технологиямен байланысты қызмет
көрсету саласында әрекет етеді.
Қаржылық жоспарлау - қаржылық стратегия мен тактиканы жүзеге асыру
құралы.
Қаржылық стратегияны жүзеге асырудың негізгі механизмі оперативті
қаржылық жоспарлар болып табылады. Оперативті жоспар кәсіпорын қызметінің
ағымдағы басқарылуын қамтамасыз етуге арналған. Олар, кәсіпорында
қалыптасқан қаржы саясаты,тактикалық шешімдер мен ережелерге сай, кез
келген мерзімге жасалуы мүмкін. [1]
Аталып өткендей, қазіргі заманда қаржылық жоспарлаудың рөлі
орталықтан басқарылатын экономика тұсындағы қаржылық жоспарлауға қарағанда
өзгерістер түсті. Кәсіпорындардың өздері бүгінгі және болашақтағы қаржылық
жағдайын нақты анықтауға мүдделі. Бұл, ең алдымен шаруашылық қызметте
жетістіктерге ие болу үшін, екіншіден, бюджет, әлуметтік қорлар, банктер
және басқа да кредиторлар алдындағы міндеттемелерін дер кезінде орындау
үшін қажет.
Батыс елдерінде қаржылық жоспарлау табыс алуға және компанияның
тауарлар мен қызметтер нарығындағы позициясын сақтап қалуға бағытталған.
Бұл жердегі табыс – салық салудан кейін кәсіпорын билігінде қалатын таза
табыс. Сондықтан қаржы жоспарларын жасауда кәсіпорын басшылығы салық
ауыртпалығын және оны төмендету мүмкіндіктерін ескеруі тиіс.
Атап өткендей, қаржы стратегиясы қаржылық жоспарлау арқылы жүзеге
асады. Сондықтан қаржы стратегиясының нәтижесі қаржылық жоспарлаумен тығыз
байланысты.
Стратегиялық басқару және жоспарлау әдістерінің дамуы және қолданылуы
біздің елімізде соңғы 5 жыл ішінде макро, микро деңгейде жүргізілді.
Алайда стратегиялық басқару және жоспарлау жүйесін енгізу жолында
бірқатар күрделі мәселелер туындап отыр, атап айтқанда:
• Заңнамалық негіздің болмауы;
• Ғылыми-методикалық негіздің болмауы;
• Жоғары квалификациялық мамандарды даярлаудың ғылыми-оқытушылық
негіздің болмауы.
Бұл мәселелердің шешілуі кәсіпорын дамуының экономикалық, оның
ішіндегі қаржылық стратегиясының қалыптасуына сапалы өзгеріс енгізеді. Ол
Қазақстан экономикасының тұрақтылығы мен дамуына жетуге мүмкіндік береді.
Қазіргі нарықтық жағдайда кәсіпорынның қызметін сәйкес стратегиясыз
елестету мүмкін емес.
Қазіргі таңда бизнес саласында стратегия бұл:
• Кәсіпорынның ұзақ мерзімді мақсаттарына жетудегі ұйымдастырушылық –
экономикалық шараларының жүйесі;
• Ұйымның мүмкіндіктерінің, мақсатарының және жұмысшылыр мүдделерін
үйлесуін қамтамасыз ететін кәсіпорын қызметінің басты бағыты;
• Басты мәселелер мен негізгі мақсатқа жетуге қажетті ресурстарды
анықтайтын іс- әрекеттер бағдарламасы (стратегиялық жоспар) ;
• Кәсіпорынның бәсекелестік артықшылығына жетудегі тиімді іскерлік
тұжырымдамасы;
• Мақсаттарға жету құралы;
• Болашақты зерттеу, кәсіпорын дамуының мүмкін жолдарын талдау;
• Мақсаттарды анықтау және оларға жету үшін тиісті саясатты
қалыптастыру;
• Кәсіпорынның жұмыс істеуіне қажетті перспективалы бағдарлардың
жиынтығы.
Жалпы мағынада, стратегия - бұл мақсаттар және оларға жету
құралдарын таңдау; бұл – серіктестер мен ресурстарды таңдаутаң; өндіріс
факторлары нарықтарындағы іс – әрекеттер ережелерін және төлем
қабілетсіздігінің алдын алу жолдарын таңдау. Соңында, стратегия
кәсіпорынның бәсекелестік статусы, оның қоғамдағы дәрежесі, оның имиджі,
республикадағы және әлемдік нарықтағы бәсекелестік артықшылығы.
Нысаны бойынша стратегия - бұл графиктер, кестелер, суреттемелер, т.б.
түрінде көрініс табатын басқару құжаттарының түрлері.
Мазмұны бойынша стратегия - бұл іс – әрекеттер моделі ұйым
мақсаттарын жетудің құралы.
Стратегия тек өндірістік, ғылыми – техникалық, экономикалық,
ұйымдастырушылық және әлеуметтік сипаттағы мәселелер мен ұзақ мерзімді
мақсаттарды енгіздеу, жасау және жүзеге асыру құралы ретінде ғана емес,
анықталған мақсаттар мен мәселелерге қол жеткізгенге дейінгі ұйымның
қызметін реттеуші фактор ғана емес, сонымен қатар кәсіпорынның сыртқы
нарықтық ортамен байланыс құралы болып табылады.
Диверсификацияланған кәсіпорындарда стратегиялар төрт ұйымдастырушылық
деңгейде жасалады. Бірінші деңгейде компания мен оған тиесілі бизнестерге
арналған жалпы стратегия жасалады (корпоративтік стратегия); екіншіден
компания диверсификацияландыратын әрбір бизнеске жеке стратегия жасалады
(бизнес стратегиясы); үшіншіден бизнес ішіндегі әрбір функционалды қызметке
арналған стратегия ( функционалды стратегия) жасалады, оларға өндірістік
стратегия диверсификацияланған, маркетинг стратегиясы, қаржылық стратегия
және т.б. жатады. Төртінші деңгейде негізгі жұмыс бөлімшелеріне: өндіріс,
сауда учаскелері мен аймақтарына, функционалды қызметтердегі бөлімшелерге
арналған шағын стратегиялар жасалады (оперативті стратегия).
Корпоративтік стратегия - диверсификацияланған компанияның жалпы
басқарушылық жоспары, яғни бизнестің бірнеше сферасында қызмет жасайтын
компанияларда (мысалы концерндер мен конгломераттарда) болады. Ол
компанияның әр түрлі салалардағы жағдайын нығайтуға бағытталған іс-
әрекеттер мен компанияның – бизнес түрлерінің топтарын басқаруға
пайдаланылатын амалдар мен тәсілдерден тұрады.
Диверсификацияланған компанияның корпоративтік стратегиясы
инициативаның төрт типін қамтиды.
• Диверсификацияның бірінші мәселесі-компанияның бизнес портфелінің
мазмұны қандай болу керек және жаңа бизнесті құрастыру арқылы басқа
салаларға ену керек пе әлде басқа компанияны сатып алған тиімді ме?
Корпоративтік стратегияның бұл бөлігі бірнеше салаларға тар
диверсификация немесе көптеген салаларға кең диверсификация жүзеге
асатынын көрсетеді және әрбір мақсатты саладағы компанияның жағдайын
анықтайды.
• Компания диверсификацияланған бизнестердің жалпы өндірістілігін
ұлғайтуға бағытталған іс әрекеттерді ынталандыру.
Таңдалған салаларда өзінің жағдайын орнатқаннан кейін корпоративтік
стратегияның қалыптасу процесі бизнес портфелінің жоғары өндірістілігіне
жету жолдарына бағытталады. Ұзақ мерзімді бәсекелестік позицияларды және
компания инвестицияланған бизнес түрлерінің табыстылығын нығайту жайында
шешімдерге қол жеткізу керек.
• Бәсекелестік қабілеттілікті арттыру үшін тектес бизнес түрлерінің
байланысына жету жолдарын іздестіру.
Егер компания өндірістік сипаттамалары, қайта бөлу каналдары, ортақ
тұтынушылары, тектес технологиялары немесе басқа да қарым - қатынастары
жағынан ұқсас бизнеске диверсификацияланатын компания үшін қол
жеткізбейтін, бәсекелестік потенциалға ие болады. Туыстас диверсификация
квалификацияны тасымалдау, тәжірибені немесе өндірістік қуаттарды бірге
пайдалану мүмкіндіктерін береді. Осының барлығы бәсекелестік артықшылықты
иеленудің маңызды көзі болып табылады.
• Инвестициялық басымдылықтарды анықтау және корпоративті ресурстарды
тартымды бизнес түрлеріне бағыттау.
Диверсификацияланған компанияның құрамына кіретін бизнестің сан
алуан түрлерінің тартымдылығы, қосымша қорларды инвестицялау тұрғысынан
алғанда, бірдей емес. Стратегияны қалыптастыру процесінің бұл бөлігі
басымдылықтар туралы шешімдерді қабылдау, яғни кейбір бизнес түрлеріне
капиталды инвестициялауды және потенциалы жоғары салаларға ресурстарды
бағыттау мен потенциалы төмен салалардан ресурстарды алуды қамтиды.
Корпоративтік стратегия әрдайым төмен көрсеткіштерге ие немесе тартымсыз
салаларда жұмыс істейтін құрылымдық бөлімшелерден бас тарту қамтиды.
Корпоративтік стратегия басқарудың жоғарғы деңгейінде қалыптасады.
Корпоративтік стратегияның жасалуына жауапкершілік және басқарудың төменгі
деңгейлерінен түсетін ұсыныстарды бағалау корпорацияның жоғарғы басшыларына
жүктелген. Маңызды стратегиялық шешімдер компанияның директорлар кеңесімен
зерттеледі және қабылданады.
Бизнес стратегиясы термині бизнестің бір түрін басқару жоспарын
білдіреді. Бизнес стартегиясы қызметтің нақты бір түрінің тиімді еді қызмет
етуін қамтамасыз етуге бағытталған, басшылықпен жасалған амалдар мен іс-
әрекеттерді сипаттайды. Бизнестің бір ғана саласында жұмыс істейтін
компания үшін корпоративтік стратегия мен бизнес стратегиясы бірдей, себебі
стратегия бизнестің бір түрінің қажеттіліктерімен қалыптасады.
Корпоративтік стратегия мен стратегиясының бөлінуі тек қана
диверсификацияланған компанияда көрінеді. [2]
Бизнес стратегиясы нарықтық күштер, экономикалық тенденциялар мен
даму, тұтынушылардың қажеттіліктері мен демогорафиялық жағдай, жаңа
заңнамалық және әкімшілік талаптар, сондай-ақ басқа сыртқы факторлар
тарпынан басшылар тиімді деп санайтын барлық жаңа іс-әрекеттер мен
амалдарды қамтиды. Жақсы стратегия сыртқы жағдайда максималды сай келуі
керек, ал егер сыртқы ортада айтарлықтай өзгерістер болып жатса,
стратегияны нақты қажеттілікті ескере отырып жүзеге асырылуы тиіс. Әрине,
кейбір сыртқы өзгерістер елеулі емес немесе өзгерістерді мүлдем қажет
етпейді. Кейде сыртқы жағдайлардың өзгеруі қиын стратегиялық кедергілерді
тудырады, мысалы темекі өндірушілер шылым шегуге қарсы компанияның кең
етек алуына байланысты қатаң жағдайға ұшырады.
Бизнес стратегиясы тек қана осы компанияға және оның ішкі жағдайына
тән айрықша стратегиялық мәселелерді шешу бойынша іс-әрекеттер жоспарын
қамтиды.
Бизнес стратегиясы үшін жауапкершілік оның басшысына тиесілі болады.
Тіпті бизнес басшысы стратегияны қалыптастыру ісіне тікелей қатыспаса да,
стратегия мен оны жүзеге асырудың нәтижелеріне толық жауапкершілікте
болады. Бизнес басшысы бұл бизнестің басты стратегия ретінде тағы екі сала
үшін жауап береді. Біріншіден, ол бизнестің әрбір негізгі функционалды
қызметінің стратегиялары жасалып, олардың бір-біріне қарсы келмеуіне жауап
береді. Екіншіден, қажет болған кезде жоғарғы басшылық тарапынан негізгі
стратегиялық іс-қимылдарды жүргізуге келісімін алуды және басты
жетістіктер, жоспардан ауытқулар және стратегияны қайта қарау жайлы
хабарлап етіп отыру керек. Диверсификацияланған компанияларда бизнестің
басшылары, бизнестің стартегияларымен мақсаттары корпорацияның
стратегиялары мен мақсаттарына сай келуін бақылау сияқты қосымша
міндеттерге де ие болуы мүмкін.
Функционалды стратегия термині нақты бөлімшінің немесе бизнестің
басты функционалды саласына арналған басқару жоспарына жатады. Мысалы,
компанияның маркетингтік стратегиясы, маркетингтік бөлім жұмысының басқару
жоспарын білдіреді. Компанияның әр бір негізгі бөлімшелері мен бизнестің
басты бөлімдері үшін жасалған функционалды стратегиялары болуы тиіс:ғылыми
зеттреулер мен жаңалықтар, өндіріс, маркетинг бөлімі, қызмет көрсету
бөлімі, қаржы, кадрлар бөлімі т.б. Функционалды стратегиялардың қызмет
өрісі бизнес стратегиясына қарағанда тар болғанымен ол бизнестің жалпы
жоспарына нақты бөлімше немесе функционалды қызметті басқаруда қолданылатын
іс әрекеттер, амалдар мен практикалық тәсілдерді анықтайтын маңызды
бөліктерді қосып отырады.
Функционалды деңгейде де стратегияны қалыптастыруда жауапкершілік
сәйкес функционалды бөлімшенің басшысына жүктелген. Стратегияны
қалыптастыруда функционалды бөлімшенің басшысы өз қызметкерлерімен, басқа
функционалды бөлімшелердің басшыларымен және бизнестің басшысымен тығыз
қарым –қатынаста болады. Егер функционалды басшылар өз стратегияларын бір-
бірінен тәуелсіз жасайтын болса, онда стратегиялардың үйлесімсіз және бір-
біріне қарама қайшы келу ықтималдылығы жоғары болады.
Үйлесімді бір-бірін нығайтатын функционалды стратегиян құру- бинестің
жалпы стратегиясын максималды қолдаудың маңызды шарты. Қысқаша айтқанда
олар тек қана өздерінің шағын функционалды мақсаттары үшін қызмет етпеуі
керек. Маркетинг, өндіріс, қаржылар және еңбек ресурстарының стратегиялары
үйлесімді болу керек.
Оперативті стратегия өндірістік бірліктерді (кәсіпорындарды, сауда
алаңдарын, бөлу орталықтары) басқаруда және стратегиялық мағынаға ие
күнделікті оперативті мәселелерді (жарнамалар, материалдарды сатып алу,
техникалық қызмет көрсету, жабдықтау) шешуде өте шағын стратегиялық
бастамалар мен амаладарға жатады. Оперативті стратегияның масштабы шағын
болғанымен функционалды стратегияларға жаңа бөлшектер қосып, оны және
бизнестің жоспарын толықтыра түседі. Оперативті стратегияны жасаудағы
жауапкершілік төменгі буынның басшысына жүктеледі.
Ұйымның стратегиясы уақыт ағымымен өзгеріп отырады. Стратегияның
барлық бөліктері мен элементтерін алдын ала жоспарлау және оны ұзақ уақыт
мерзімде өзгеріссіз жүзеге асыру өте күрделі мәселе болып табылады.
Компанияның ішінде және одан тыс болып жатқан өзгерістерге жауапты іс-
әрекеттер стратегияны жасау процесінің құрамы бөлігі болып табылады.
Бәсекелестіктің динамикалылығы және алдын ала болжай алмау сипаты,
тұтынушылардың тілектері мен қажеттіліктерінің өзгеруі, өндіріс
шығындарының жоспарланбаған өсуі немесе азаюы, жаңа заңдардың шығуы және
басқа да көптеген факторлар стратегияның кейбір элементтерінің ескеруіне
алып келеді. Сондықтан стратегияны қалыптастыру процесінің шегі жоқ. [3]
Сонымен, стратегия - бұл корпорацияға теңгермешілік пен өсудің
жалпы бағытын қамтамасыз ететін жүйлі амалдар жиынтығы. Стратегия –
кәсіпорынның бәсекелестік статусы, оның қоғамдағы дәрежесі, оның имиджі,
республикадағы және әлемдегі нарықтағы бәсекелестік артықшылығы.
2. Корпорацияның қаржы стратегиясы мен тактикасының мазмұны
Корпорацияның қаржылық өсуін қамтамасыз ету үшін ұлғаймалы ұдайы
өндірісті қаржыландырудың көздерін ескеретін тиісті қаржы стратегиясы
қажет.
Қаржы стратегиясы - бұл кәсіпорынды ақша қаражаттарымен қамтамасыз
етуге бағытталған іс-әрекеттердің басты жоспары.
Ол қаржыларды қалыптастырудың теориялық және тәжірибелік мәселелерін,
оларды жоспарлау және қамтамасыз ету мәселелерін, нарықтық жағдайда
кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз ету мәселелерін шешуді
қамтиды. Қаржылық стратегияның теориясы шаруашылықты жүргізудің нарықтық
жағдайларының объективті заңдылықтарын зерттейді, қаржылық стратегиялық
опрецияларды дайындау және жүргізу әдістері мен нысандарын жүзеге асырады.
Кәсіпорынның қаржылық стратегиясы оның қызметінің барлық жағын
қамтиды, оның ішінде-негізгі және айнымалы қаражаттарды оңтайландыру,
пайданы бөлу, қолма-қолсыз есеп айырысулар, және баға саясаты, құнды
қағаздар сферасындағы саясат.
Кәсіпорынның қаржылық мүмкіндіктерін жан-жақты ескере отырып, ішкі
және сыртқы факторлардың объективті қарастыра отырып қаржы стратегиясы
кәсіпорынның қаржылық - экономикалық мүмкіндіктерін өнім нарығында
қалыптасқан жағдайда сай келуін қамтамасыз етеді. Олай болмаған жағдайда
кәсіпорын банкротқа ұшырайды.
Қаржылық стратегия кәсіпорын стратегиясын және тиісті іс- әрекеттер
бағытын жүзеге асыру үшін қажетті қаржы ресурстарын пайдалануды және
олардың қалыптастыруын білдіреді. Ол экономикалық қызметтерге қаржы
ресурстарын қалыптастыруға, сақтауға және өзгертуге, сондай-ақ әртүрлі
жағдайларда кәсіпорынның мақсаттарына жету үшін оларды тиімді пайдалануды
анықтайды.
Қаржы стратегиясы – экономикалық және әлеуметтік стратегиямен
анықталып, перспективаға есептелген және ірі ауқымды міндеттерді шешуді
қарастырған қаржы саясатының ұзақ мерзімді курсы.
Қаржы стратегиясы кәсіпорынның экономикалық дамуының жалпы
стратегиясының бөлігі бола тұра, оған қатысты бағынышты сипатта болады және
оның мақсаттары және бағыттарымен үйлесуі керек.
Бұл функционалды стратегияның маңызы - функционалды мақсаттардың
теңгермешілігі мен кәсіпорын қызметінің барлық іс - әрекеттері экономикалық
көрсеткіштер арқылы қаржыда сипатталатындығында. Екінші жағынан, қаржылар-
басқа функционалды стратегияларды жасаудың негізгі көзі, бастамасы, себебі
қаржы ресурстары кәсіпорын қызметінің бағыттары мен масштабына әсер ететін
басты шектеулердің бірі болып табылады.
Қаржылық стратегияның ішінде басты қаржылық стратегияны, оперативті
қаржылық статегияны және жекелеген стратегиялық міндеттерді жүзеге асыру
стратегиясын бөліп көрсетуге болады.
Басты қаржылық стратегия деп-кәсіпорынның қызметін бір жылға
анықтайтын стратегияны анықтайтын (барлық деңгейлердегі бюджеттермен қарым
-қатынас, кәсіпорын табысының құралуы және падаланылуы , қаржы ресурстары
және оның құралу көздеріндегі қажеттілік) стратегиясын айтамыз.
Оперативті қаржылық стратегия-бұл ағымдағы қаржы ресурстарын бақылау,
жұмылдыру стратегиясы, ол тоқсанға, айға жоспарланады. Оперативті қаржылық
стратегия жалпы кірістермен қаражаттар түсімдерін және жалпы шығыстарды
қамтиды. Ол жоспарлы кезеңдегі ақша түсімдері мен шығыстар айналысын
қарастыруға мүмкіндік береді. Қалыпты жағдайда шығыстар мен кірістердің
теңдігі немесе кірістердің шығыстардан артуы болып саналады.
Оперативті қаржылық стратегия басты қаржылық стратегия шегінде жасалып,
белгілі бір уақыт мезетінде оны нақтылай түседі. [4]
Жекелеген мақсаттарға жету стратегиясының мағынасы басты стратегиялық
мақсатта жүзеге асыруды қамтамсыз етуге бағытталған қаржылық опрецияларды
тиімді орындауда жатыр. Қаржылардың басты стратегиялық мақсаты кәсіпорынды
қажетті және жеткілікті қаржы ресурстарымен қамтамасыз ету болып табылады.
Кәсіпорынның қаржылық стратегиясы:
• Қаржы ресурстарын қалыптастыруды және оларды орталықтан стратегиялық
түрде басқаруды:
• Шешуі бағыттарды анықтауды және оларды жүзеге асыруда күш-жігерді
шоғырландыруды:
• Кәсіпорынның қаржылық іс-әрекеттердің экономикалық жағдайы мен
материалдық мүмкіндіктеріне сай келуін:
• Жыл, тоқсан, ай ішінде кәсіпорынның нақты қаржылық – экономикалық
жағдайын объективті есепке алу бағалады:
• Стратегиялық резервтерді жасау мен дайындауды:
• Кәсіпорын мен оның бәсекелестерінің экономикалық және қаржылық
мүмкіндіктерін есептеуді:
• Бәсекелестер тарапынан тиетін басты қауіп-қатерді анықтау оны жоюда
күштерді шоғырландыру және қаржылық іс-әрекеттерді дұрыс таңдауды
қамтамасыз етеді.
Басты стратегиалық мақсатқа жету үшін нарық талаптары мен кәсіпорын
мүмкіндіктеріне сай кәсіпорынның қаржылық стратегиясы жасалады.
Қаржылық стратегияның міндеттері:
• Нарықтық шаруашылық жағдайда қаржыны қалыптастырудың заңдылықтары мен
сипаттарын зерттеу:
• Кәсіпорынның тұрақсыз немесе кризистік қаржылық жағдайында қаржы
ресурстарын қалыптастырудың және қаржылық басшылықтың іс-
әрекеттерінің мүмкін болатын нұсқаларын даярлау:
• Жабдықтаушылар және сатып алушылар мен, барлық деңгейдегі
бюджеттермен, банктермен және басқада қаржылық институттармен
қаржылық қарым қатынастарды анықтау.
• Резервтерді анықтау, өндірістік қуаттарды, негізгі қорларды және
айнымалы құралдарды тиімді пайдалану үшін кәсіпорынның ресурстарды
жұмылдыруы:
• Кәсіпорынды өндірістік-шаруашылық қызметке қажетті қаржылық
ресурстарды қамтамасыз ету:
• Максималды пайда алу үшін кәсіпорынның уақытша бос ақша қаражаттарын
тиімді салымдарға бағыттау;
• Қаржылық стратегияны тиімді жүзеге асыру және қаржылық мүмкіндіктерді
өнімнің жаңа түрлерін, кадрларды жан-жақты жұмысқа даярлауды, олардың
ұйымдастырушылық құрылымын және техникалық жабдықталуын, стратегиялық
пайдалану әдістерін анықтау;
• Ықтимал бәсекелестердің қаржылық стратегиялық көзқарастарын, олардың
экономикалық және қаржылық мүмкіндіктерін зерттеу;
• Қаржылық тұрақтылықты қамтамасыз ететін іс-шараларды жүзеге асыру;
• Кризистік жағдайлардан шығу әдістерін, тұрақсыз немесе кризистік
қаржылық жағдайда кәсіпорынның кадрларын басқару әдістерін жасау,
құру.
Қаржылық стратегияны қалыптастыруда ақшалай кірістердің толықтылығына,
ішкі ресурстарды жұмылдыруға, өнімнің өзіндік құнын максималды төмендетуге,
пайданы дұрыс бөлу мен пайдалануға, айналым қаражаттарындағы
қажеттіліктерді анықтауға, кәсіпорын капиталын оңтайлы қолдануға ерекше
көңіл бөлінеді.
Қаржылық стратегия төлемсіздік тәуекелін инфляция және басқада форс-
мажорлы (күтілмеген) жағдайларды ескере отырып жасалады. Ол өндірістік
міндеттерге сай болуы тиіс және қажет жағдайда өзгеріс енгізуге, түзетуге
бейі болуы тиіс. Қаржылық стратегиясының жүзеге асуын бақылау кірістердің
түсуін, оларды экономикалық және рационалды пайдалануды, ішкі резервтерді
анықтауды шаруашылықтың рентабельділігін арттыруды қамтамасыз етеді.
Қаржылық стратегияның маңызды бөлігі шетел компанияларының
тәжірибесінде тиімді қолданылатын, ішкі нормативтерді құру болып табылады
(олардың көмегімен, мысалы табысты бөлудің негізгі бағыттары анықталады).
Сонымен, кәсіпорынның қаржылық стратегиясының тиімділігі қаржылық
стратегияның теориясы мен тәжірибесінің өзара теңгермешілігі; қаржылық
стратегиялық мақсаттардың нақты экономикалық және қаржылық мүмкіндіктеріне
сай келген кезде ғана қамтамасыз етеді.
Қаржылық стратегияның қалыптасу процесі келесі этаптар бойынша
жүзеге асады.
1.Қаржылық стратегияның қалыптасуының жалпы кезеңін анықтау.
Бұл кезең бірқатар шарттарға байланысты болады. Оны анықтаудың басты шарты
кәсіпорын дамуының жалпы стратегиясының жасалу кезеңінің ұзақтығына
байланысты, себебі қаржылық стратегия оған қатысты бағынышты сипатта
болады, ол кезең шегінен шыға алмайды.
Кәсіпорынның қаржылық стратегиясының қалыптасуының маңызды шарты-
жалпы экономика дамуының және кәсіпорынның болашақтағы қаржылық қызметімен
байланысты қаржылық нарықтық сегменттерінің конъюктурасының болжанғыштығы.
Мемлекет экономикасының дамуының қазіргі тұрақсыз жағдайында кезең өте
ұзақ болмауы керек және орта шамамен 3 жыл шегінде жасалуы қажет. [5]
Сонымен қатар қаржылық стратегияны қалыптастыру кезеңін атықтаудың
шарттарына кәсіпорынның салалық тиістілігі, оның көлемі, өмірлік циклінің
стадиялары және т.б. жатады.
2.Сыртқы қаржылық ортаның факторларын және қаржылық нарықтың
конъюктурасын зерттеу.
Мұндай зерттеу кәсіпорынның қаржылық қызметінің экономикалық құқықтық
жағдайларын және болашақ кезеңде олардың өзгеруін талдауды білдіреді.
Сонымен қатар қаржылық стратегияны жасаудың бұл кезеңінде қаржылық
нарықтық конъюктурасы оны және анықтайтын факторлар талданады, сондай-ақ
кәсіпорынның болашақ қаржылық қызметімен байланысты нарық сегменттерінің
конъюктурасының болжамы жасалады.
3.Кәсіпорынның қаржылық қызметінің стратегиялық мақсаттарының
қалыптасуы.
Бұл қызметтің басты мақсаты-кәсіпорын меншік иелерінің ауқаттылық
деңгейінің жоғарылауы және оның нарықтық құнын максималдау. Сонымен қатар
бұл басты мақсат кәсіпорынның қаржылық дамуының ерекшеліктері мен
міндеттері есепке алына отырып нақтылана түсуі қажет.
Стратегиялық мақсаттар жүйесі меншікті қаржы ресурстарының жеткілікті
көлемін қалыптастыруды және меншікті капиталды жоғары рентабельділікпен
пайдалануды; активтер мен пайдаланылатын капитал құрылымының үйлесімділігін
және т.б. қамтамасыз етуі керек.
Қаржылық дамудың стратегиялық мақсаттар жүйесін нақты және қысқаша
тұжырымдау керек. Әрбір мақсатты нақты көрсеткіштерде-мақсатты
стратегиялық нормативтерде сипаттау қажет. Мұнда мақсатты стратегиялық
норматив ретінде:
• Ішкі көздерден қалыптасатын меншікті қаржылық ресурстардың орташа өсу
қарқыны;
• Кәсіпорын капиталының жалпы көлеміндегі меншікті капиталдың минималды
үлесі;
• Кәсіпорынның меншікті капиталының рентабельділік коэффициенті;
• Кәсіпорынның айналмалы және айналмалы емес активтерінің арақатынасы;
• Кәсіпорынның ағымдағы төлем қабілеттілігін қамтамасыз ететін ақшалай
активтерінің минималды деңгейі;
• Инвестицияларды қаржыландырудың минималды деңгейі;
• Кәсіпорынның шаруашылық қазметінің негізгі бағыттарындағы қаржылық
тәуекелдің шекті деңгейі.
4.Қаржылық стратегияның мақсатты көрсеткіштерін оны жүзеге асыру
кезеңдері бойынша нақтылау, айқындау.
Бұл процесс арқылы қаржылық қызметтің мақсатты стратегиялық
номативтер жүйесінің динамикалығы, сондай-ақ олардың уақыт жағынан ішкі
және сыртқы үйлесімділігі қамтамасыз етіледі. Сыртқы үйлесімділік қаржылық
стратегияның уақыт жағынан сәйкес келуін қарастырады. Ішкі үйлесімділік
қаржылық қызметтің барлық мақсатты стратегиялық нормативтерінің уақытша
ғана бір-бірімен үйлесуін білдіреді.
5.Қаржылық қызметтің әрбір аспектісі бойынша қаржылық саясатты
құрастыру.
Қаржылық стратегияны қалыптастырудың бұл кезеңі-өте маңызды және
жауапкершілігі мол кезең. Қаржы саясаты кәсіпорынның қаржылық идеологиясы
мен қаржылық стратегиясын жүзеге асырудың нысаны болып табылады. Қаржылық
стратегияға қарағанда қаржы саясаты кәсіпорынның қаржылық қызметінің тек
қана нақты бағыттары бойынша қалыптасады.
Кәсіпорынның қаржылық қызметінің әрбір аспектісі бойынша қаржы
саясатын қалыптастыру көптеңгейлі сипатқа ие болуы мүмкін. Мысалы,
кәсіпорын активтерін басқару саясатының шегінде айналмалы және айналмалы
емес активтерді басқару саясаты жасалуы мұмкін. Өз кезегінде айналмалы
активтерді басқару саясаты өзіне жекелеген бөліктері ретінде олардың әрбір
түрін басқару саясатын және т.б. енгізуі мұмкін.
6.Қаржылық стратегияны жүзеге асыруды қамтамасыз ететін
ұйымдастырушылық-экономикалық шаралар жүйесін жасау.
Бұл шаралардың жүйесінде кәсіпорында әртүрлі типті жауапкершілік
орталықтарын қалыптастыру; Олардың қаржылық қызметтерінің нәтижелері үшін
жауапкершілік шараларын, құқықтарын және міндеттерін анықтау; Қаржылық
қызметінің тиімділігін өсірудегі үлесі үшін жұмысшыларды ынталандыру
жүйесін қалыптастыру.
7.Қалыптасқан қаржы стратегиясының тиімділігін бағалау.
Ол кәсіпорынның қаржылық стратегиясын қалыптастырудың соңғы кезеңі
болып табылады және келесідей негізгі параметрлер бойынша жүзеге асырылады:
• Қаржылық стратегияны кәсіпорын дамуының жалпы стратегиясымен
үйлесімділігі. Мұндай бағалардың негізінде осы стратегияларды жүзеге
асырудың мақсаттары, бағыттардың және кезеңдердің үйлесімділік
дәрежесі анықталады.
• Кәсіпорынның қаржы стратегиясының сыртқы қаржылық ортадағы мүмкін
болатын өзгерістермен үйлесуі. Мұндай бағалаудың негізінде
қалыптастырылған қаржылық стратегия елдің экономикасының болжамды
дамуына қаржы нарығы коньюнктурасының өзгерістеріне қаншалықты сай
келетіні анықталады;
• Қаржы стратегиясының іштей үйлесуі. Бұл бағалаудың негізінде қаржылық
қызметтің мақсаттары мен мақсатты стратегиялық нормативтерінің өзара
үйлесімділігі; Бұл мақсаттар мен нормативтер қаржы саясатының
мазмұнымен қаншалықты үйлесетіні анықталады;
• Қаржы стратегиясының жүзеге асуы. Бұл бағалауда ең алдымен, меншікті
қаржы ресурстарын қалыптастырудағы кәсіпорынның потенциалды
мүмкіндіктері қарастырылады. Сонымен қатар қаржы менеджерлерінің
квалификация деңгейі және олардың техникалық жабдықталуы бағаланады;
• Қаржы стратегиясын жүзеге асырумен байланысты тәуекелдер деңгейі.
Мұндай бағалауда кәсіпорын қызметімен байланысты болжанған қаржылық
тәуекелдердің деңгейі оның дамуы барысында жеткілікті қаржылық
теңдікті қаншалықты қамтамасыз ететіні анықталуы тиіс. Сонымен қатар
бұл тәуекелдердің деңгейі қаржылық жоғалтып алулар мөлшері және
банкротқа ұшырау қаупі тарапынан кәсіпорынның қаржылық қызметінде
қаншалықты мөлшерде орын алуы мүмкін екенін анықталуы тиіс;
• Құрастырылған қаржы стратегиясының нәтижелілігі. Қаржы стратегиясының
нәтижелілігін бағалау, ең алдымен қарастырылып өткен негізгі
коэффициенттердің болжамды есебі негізінде жүзеге асуы мүмкін.
Қаржылық қызметтің маңызды аспектілері бойынша қаржы стратегиясын
және қаржы саясатын қалыптастыру кәсіпорынның қаржылық дамуымен байланысты
тиімді басқару шешімдерін қабылдауға мүмкіндік береді.
Қаржы стратегиясының келесідей негізгі компоненттерін бөліп көрсетуге
болады:
1. Кәсіпкерлік стратегиясы. Экономика саласының қызметкерлері
стратегиялық мақсаттар мен негізгі стратегияға сай қаржы стратегиясының
негізгі принциптерін жасайды:
- кәсіпорын активтерінің өсуі, оның ішінде кәсіпорынның қаржылық
ресурстарының артуы және олардың құрылымын анықтау;
- табысты бөлудің негізгі бағыттары.
Қаржыландыру көздерін, соның ішінде заемды мүмкіндіктерді анықтауға
аса көп көңіл бөлінеді.
2. Қорлану мен тұтыну арасындағы үйлесімді ара-қатынасты анықтау
экономистер үшін күрделі мәселе болып табылады. Қорланудың үлкен үлесі
болашақтағы сату көлемі мен табыстың тез өсуіне алып келетіні анық, алайда
тұтынуға деген жеткіліксіз үлесі кәсіпорынның экономикалық денсаулығына
зиян келтіруі мүмкін. Акционерлік қоғамдарда бұл мәселелер дивиденттердің
аз болуы өсуді ынталандырады, себебі ақшаның көп бөлігі қорлануға
жұмсалады. Міне, осы тұтыну мен қорлану арасындағы қатынас кәсіпорын
басшылығы мен акциялардың иелері арасындағы келіспеушіліктерге алып келеді.
3. Қаржы стратегиясы. Нарықтық экономикада кәсіпорын өзінің дамуын
тек қана өз қаражаттары есебінен толық қаржыландыру мүмкін емес, сондықтан
ол банктер мен басқада инвестициялық ұйымдардың несиелерін пайдалануға
мәжбүр болады. Кәсіпорынның несиелік қабілеттігі оның нарықта тұрақты
қызмет атқаруының негізгі қасиеттерінің бірі. Міне, сондықтан несиелерді
алудың және оларды жабудың амалдары мен әдістері арнайы қарыз стратегиясына
бөлінеді.
4. Функционалды стратегиялар мен ірі бағдарламаларды қаржыландыру
стратегиясы.
Бұл стратегия бір жылдан артық мерзімде жүзеге асатын функционалды
стратегиялар мен ірі бағдарламаларды қамтиды. Көбіне бұл стратегия күрделі
салымдар бойынша:
1. Әлеуметтік бағдарламаларға;
2. Активтерді жақсартуға және қайта қалыптастыруға арналған;
3. Жаңа құрылыс, т.б.қамтиды.
Қаржы стратегиясының барлық компоненттерінің жүзеге асырудың
нәтижесінде ұзақ мерзімде қаржылық жоспар жасалуы керек. Ол барлық
функционалды стратегияларды, ірі бағдарламаларды баланстайтын және
кәсіпорынның стратегиялық мақсаттарға жетуін қамтамасыз ететін құжат болып
табылады.
Қаржы стратегиясын қалыптастыруда негізгі үш қағиданы ұстану қажет:
қарапайымдылық, қорғанушылық және тұрақтылық.
Қаржы стратегиясы өзінің құрылымы бойынша, әрбір бөлімшенің қызметкеріне
түсінікті болатындай, қарапайым болу екрек. Бұл кәсіпорын қызметкелерінің
іс-әрекеттерінің жалпы мақсаттарға жетуге бағытталынатынына үміт береді.
Қаржы стратегиясының тұрақтылығы оның жүзеге асуы барысында түбегейлі
өзгерістер салдарынан басқы функционалды бөлімшелер нақты кзеңде қайта
қалыптаса алмайтындығынан келіп шығады. Бұл кәсіпорынның экономикалық
баланстың бұзылуына алып келеді
Қаржы саясатының стратегиясы мен тактикасы өзара байланысты.
Стратегия тактикалық мәселелерді шешуге қолайлы жағдай тудырады. Тактика
корпорацияның дамуындағы негізгі буында бөлімдері мен мәселелерін анықтай
отырып қаржылық процесстерді ұйымдастыру әдістерін уақытылы өзгертіп отыру
арқылы қысқа мерзімде еш залалсыз, қаржы стратегиясы белгілеген мәселелерді
шешеді.
Қаржылық тактиканы жүзеге асыру үрдісі мына сұрақтарды өзіне
қосады:
• Баға шешімдерін қабылдау(қаржы маркетингі);
• Корпорацияның айналым активтері мен қысқа мерзімді міндеттемелерін
кешенді оперативті басқару(ағымдағы қаржылық қажеттіліктерді анықтау,
айналым қаражаттар айналымын жеделдету, ағымдағы активтер мен
пассивтерді басқару);
• Айналым қаражаттарының негізгі элементтерін басқару (босалқы қорларды
құру, дебиторлық борышты басқару ақшалай активтерді басқару);
Тәжірибеде кәсіпорын қаржысын басқару қаржы саясаты, стратегиясы және
сәйкес тактикасы арқылы жүзеге асады.
Экономикалық жұмыстарды талдай келе , қазіргі уақытта қаржы саясаты
мен стратегиясы деген бір ұғым деген түсінік қалыптасқанын байқауға болады.
Экономикалық әдебиеттерде көбіне бұл екеуінің арасындағы айырмашылық
көрсетіледі.
Саясат стратегияға қатысты алғашқы, бірінші деп есептеуге болады.
Мұндай қорытынды саясат, стратегия және тактика сөздерінің тарихи
түбірлеріне негізделген. Сөйтіп, сөздіктерде саясат термині іс-әрекеттің
жалпы сипаты, бір нәрсеге жетуге бағытталған бірудің іс-қималдарының
бейнесі ретінде анықталады. Стратегия сәйкесінше саясатты жүргізу өнері
шеберлігі ретінде қарастырылады. [6]
Кәсіпорынның қаржы саясаты-бұл стратегиялық және тактикалық
мақсаттарға, міндетттерге жету үшін қажетті қаржыларды мақсатты пайдалану.
Қаржы саясаты дегеніміз - қаржыны қолданудың әдістері мен ұйымдастыру
нысандары, әдістемелік қағидаларының жиынтығы.
Қаржы саясаты жалпы экономикалық стратегияның маңызды компоненті
болып табылады және оның жүзеге асуын қамтамасыз етеді. Қаржы саясатына
қойылатын басты талап кәсіпорынның таңдаған миссиясына сай келу керек.
Кәсіпорынның қаржы саясаты мемлекеттің экономикалық саясатының ықпалымен
жасалады.
Кәсіпорынның қаржы саясатын жасаудың мақсаты-кәсіпорын қызметінің
стратегиялық және тактикалық мақсаттарына жетуді қамтамасыз етіп, қаржы
ағымдарын басқарудың тиімді жүйесін құру.
Қаржы саясатының мазмұны келесідей негізгі аспектілерді қамтиды:
• Жоғары табыстылық пен төменгі кәсіпкерлік тәуекелділіктің үйлесуін
қамтамасыз ететін, кәсіпорын қаржысын басқарудың тиімді концепциясын
құру;
• Өндірістік және коммерциялық қызметтің жоспарларын, макроэкономикалық
конъюктураның күйі мен болжамдарын ескере отырып, ағымдағы және ұзақ
мерзімді кезеңде қаржы ресурстарын пайдаланудың негізгі бағыттарын
анықтау;
• Іс-жүзінде анықталған мақсаттарға жету(қаржылық талдау мен бақылау,
кәсіпорынды қаржыландыру әдістерін таңдау, инвестициялық жобаларды
бағалау және т.б.).
Шешілетін мәселелердің сипаты мен мерзімінің ұзақтығына байланысты
қаржы саясатының құрамында қаржы стратегиясы мен тактикасын бөліп көрсетуге
болады.
Қаржы саясатының стратегиялық міндеттері келесідей:
• Пайданы максималдау;
• Кәсіпорын капиталының құрылымын онтайландыру және қаржылық
тұрақтылығын қолдау;
• Кәсіпорынның меншік иелері (мүшелері, құрылтайшылары), инвесторлары
және кредиторлары үшін қаржылық-экономикалық жағдайдың айқындығына
жету;
• Кәсіпорынның инвестициялық тартымдылығын қамтамасыз ету;
• Ақша ресурстарын тартудың нарықтық механизмдерін қолдану;
• Қаржылық жағдайды талдау, кәсіпорын қызметінің стратегиялық
мақсаттарын талдау негізінде қаржыны тиімді басқару (қаржы
менеджменті).
Қаржыны басқарудың тиімді жүйесін жасауда кәсіпорын дамуы мен жоғары
өтімділік пен төлем қабілеттілігін қолдау сияқты мақсаттардың үйлесу
мәселесі туындап отыр.
Қаржы стратегиясы - ұзақ мерзімді перспективаға арналған және
кәсіпорын дамуының ірі масштабты мәселелерін шешуді көздейтін қаржылық
бағыт. Оны қалыптастыру процесінде қаржы дамуының негізгі тенденциялары
болжанады, оларды пайдалану тұжырымдамалары құрастырылады, мемлекетпен екі
арадағы қаржылық қатынастардың қағидалары белгіленеді. Стратегия кәсіпорын
дамуының альтернативті жолдарын таңдауды білдіреді. Мақсаттарға жетуге
қажетті қаржы ресурстарын жұмылдыру үшін мамандардың тәжірибесі мен
болжамдары пайдаланылады.
Кәсіпорынның қаржылық стратегиясының басты бағыттарын:
• Қаржылық-экономикалық жағдайды талдау;
• Есеп беру және салық саясаты;
• Несие саясаты;
• Айналмалы емес активтерді басқару және амортизациялық саясат;
• Айналым қаражаттары мен несие қарызды басқару;
• Операциялық шығындарды, өнімді өткізу және табысты басқару;
• Баға саясаты.
Алайда бір стратегияны таңдау болжанған нәтижені алуды қамтамасыз
етпейді, себебі оған көптеген сыртқы факторлар әсер етеді, атап айтқанда,
қаржы нарығының жағдайы, мемлекеттің салық және ақша-несие саясаты.
Қаржылық тактика кәсіпорын дамуының нақты кезеңіндегі мәселелерді
шешудің жолдары мен әдістерін анықтайды. Ол қаржылық байланыстарды дер
кезінде өзгерту, ақша ресурстарын шығындардың әрбір түрі бойынша қайта бөлу
арқылы жүзеге асады.
Егер қаржы стратегиясы салыстырмалы түрде тұрақты болса, ал қаржылық
тактика нарық конъюктурасының(ресурстар, тауарлар мен қызметтерге сұраныс
пен ұсыныс) өзгерістеріне тез бейімделуді қамтамасыз ете отырып,
икемділігін ерекшеленуі тиіс. Қаржы саясатының стратегиялық және тактикалық
аспектілері бір-бірімен тығыз байланысты: стратегияны дұрыс таңдау
тактикалық мәселелерді шешуге қолайлы мүмкіндіктерді туғызады.
Корпоративтік құрылымдардың (холдингтік компаниялардың, қаржы-
өнеркәсіптік топтардың) қаржы саясатын жоғары дәрежелі кәсіби мамандар-
компанияның стратегиясы мен тактикасы жайлы ақпаратты иемденетін, бас қаржы
менеджерлері өзгермелі макроэкономикалық көрсеткіштерді, компания қызметін
жүзеге асыратын нарық сегментінің даму динамикасын ескере отырып анықтайды.
Басқару шешімдерін қабылдау үшін олар бухгалтерлік және статистикалық
есеп берулердің мәліметтерін қолданады. Бұл есеп беру қаржылық талдау мен
фирма ішіндегі қаржылық жоспарлауда қолданылатын көрсеткіштерді анықтаудың
басты көзі болып табылады.
Қаржы стратегиясы деп кәсіпорынның тәжірибеде қаржы саясатын жүзеге
асыруына қажетті әдістердің жиынтығын түсінеміз. Өз кезегінде қаржылық
тактика қаржы стратегиясын жүзеге асырудың нақты тәжірибелік шараларының,
амалдар мен тәсілдерінің жиынтығын қамтиды. Басқаша айтқанда, қаржылық
тактика кәсіпорынның ағымдағы кезеңдегі стратегиялық мақсаттары мен
миссиясын жүзеге асыруды қамтамасыз ету керек.
Қаржылық стратегияны түбегейлі жасау және қалыптастыру көптеген
қаржылық жағдайларды модельдеу, болашақ өзгерістерді анықтау және
нәтижелерді, қабылданған тактиканы қамтамасыз етуі мүмкін.
Сонымен, қаржы стратегиясы-бұл кәсіпорынды ақша қаражаттарымен
қамтамасыз етуге бағытталған іс-әрекеттердің басты жоспары. Ол кәсіпорынның
экономикалық дамуының жалпы стратегиясының бөлігі бола тұра, оған қатысты
бағынышты сипатта болады және оның мақсаттары және бағыттарымен үйлесуі
керек. Қаржы стратегиясы мыналардан тұрады: инвестициялық және несиелік
стратегия. Корпорацияның қаржы стратегиясы мен тактикасы компанияның
табыстығын көрсету мақсатында уақытылы қаржы көздерін тарту, бөлу және
басқаруға ықпал етеді.
Кәсіпорынның қаржылық стратегиясын дұрыс құру үшін мыналар қажет:
• Жоспарды құру барысында барлық қатысушылардың қажеттіліктері
қанағаттануы тиіс;
• Кәсіпорынның барлық қызметкерлері үшін бір тәртіп орнату;
• Кәсіпорынның материалдық және интеллектуалдық потенциалын дұрыс
қолдану үшін мотивация жасау;
• Жоспарды жеңілдету және оны оңай басқаруды ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz