Адам капиталы – ел байлығы, ұлт байлығы

Кіріспе
Қолданылған әдебиеттер

Қазақстан экономикасының қарышты дамуына сүбелі үлес қосып келе жатқан шетелдік инвесторлар отырысында алғаш¬қы сөзді Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев алды. Президент кіріспе сөзінде бұл кездесудің Қазақстан тәуелсіздігінің 15 жылдығы қарсаңында өтіп отырғанын, еліміз шетелдік инвесторлармен бірлесе отырып жаңа да қуатты Қазақстанды құра алғанын және олардың осы уақытқа дейін экономикамызға тартқан инвестициялары мен жаңа технологияларының, басқару тәжірибелерінің бағасы өлшеусіз екенін атап көрсетті.
Біз қол жеткізген табыстарымызға иек арта отырып, алдымызға әлемнің бәсекеге барынша қабілетті 50 елінің қатарына кіру жөніндегі стратегиялық мақсат қойдық. Бұл мақсатқа қол жеткізуде адам факторы үлкен рөл атқармақ, дей келе Президент адам капиталы – ұлттың байлығы екенін және ол адам өмір бойы жинап-теретін біліммен, білікпен және интеллектуалдық қабілетпен өлшенетінін айтты.
Білім адам капиталын дамытудың маңыз¬ды құралы болмақ. Сондықтан да білімнің тиімді жүйесін құру экономика¬ның қажеттіліктерге сайма-сай келуі ке¬рек. Біздің бүгінгі отырысымыз нақ осы маңызды мәселелерге арналмақ, деді Елбасы.
Бұдан кейін Мемлекет басшысы елімізде техникалық кадрлар даярлаудың өзекті мәселелері жөнінде ойларын ортаға салды.
Қазіргі уақытта білім саласындағы мемлекеттік саясатттың негізгі бағыттары мен басымдықтары Қазақстан Республи¬касының 2005-2010 жылдарға арналған білімді дамытудың мемлекеттік бағдар-ламасында айқындалған.
Әлбетте, білім саласы бойынша межеленген басымдықтар қазіргі уақытта кезең-кезеңімен жүзеге асырылып келеді. Алайда, білім беру үдерісін одан әрі дамыту қажеттілігін ескере отырып, менің тапсырмам бойынша білім жүйесін жаңарту жөнінде тыңғылықты жұмыстар жүргізілуде. Бұл орайда біздің түпкі мақ¬са¬тымыз еліміздегі білім беру қызметтерін әлемдік стандарттар деңгейіне көтере алатын білімді басқару жүйесін құру болып табылады.

№314-315 (24888) 05 ҚАЗАН ЖҰМА 2007 ЖЫЛ
Авторы: Сейфолла ШАЙЫНҒАЗЫ, Қуат БОРАШ, Суреттерді түсіргендер С.БОНДАРЕНКО, Б.ОТАРБАЕВ. 2006-12-09:

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Адам капиталЫ – ел байлыҒы, Ұлт байлыҒы

Кеше Астанада өткен Шетелдік инвесторлар кеңесінің 16-шы жалпы
отырысына Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев қатысып, сөз
сөйледі. Алқалы жиында экономиканың іргелі салаларына отандық
кадрлар даярлау мәселелері кеңінен сөз болды.

Қазақстан экономикасының қарышты дамуына сүбелі үлес қосып келе
жатқан шетелдік инвесторлар отырысында алғашқы сөзді Елбасы
Нұрсұлтан Назарбаев алды. Президент кіріспе сөзінде бұл кездесудің
Қазақстан тәуелсіздігінің 15 жылдығы қарсаңында өтіп отырғанын,
еліміз шетелдік инвесторлармен бірлесе отырып жаңа да қуатты
Қазақстанды құра алғанын және олардың осы уақытқа дейін
экономикамызға тартқан инвестициялары мен жаңа технологияларының,
басқару тәжірибелерінің бағасы өлшеусіз екенін атап көрсетті.
Біз қол жеткізген табыстарымызға иек арта отырып, алдымызға әлемнің
бәсекеге барынша қабілетті 50 елінің қатарына кіру жөніндегі
стратегиялық мақсат қойдық. Бұл мақсатқа қол жеткізуде адам факторы
үлкен рөл атқармақ, дей келе Президент адам капиталы – ұлттың
байлығы екенін және ол адам өмір бойы жинап-теретін біліммен,
білікпен және интеллектуалдық қабілетпен өлшенетінін айтты.
Білім адам капиталын дамытудың маңызды құралы болмақ. Сондықтан да
білімнің тиімді жүйесін құру экономиканың қажеттіліктерге сайма-сай
келуі керек. Біздің бүгінгі отырысымыз нақ осы маңызды мәселелерге
арналмақ, деді Елбасы.
Бұдан кейін Мемлекет басшысы елімізде техникалық кадрлар даярлаудың
өзекті мәселелері жөнінде ойларын ортаға салды.
Қазіргі уақытта білім саласындағы мемлекеттік саясатттың негізгі
бағыттары мен басымдықтары Қазақстан Республикасының 2005-2010
жылдарға арналған білімді дамытудың мемлекеттік бағдарламасында
айқындалған.
Әлбетте, білім саласы бойынша межеленген басымдықтар қазіргі
уақытта кезең-кезеңімен жүзеге асырылып келеді. Алайда, білім беру
үдерісін одан әрі дамыту қажеттілігін ескере отырып, менің
тапсырмам бойынша білім жүйесін жаңарту жөнінде тыңғылықты жұмыстар
жүргізілуде. Бұл орайда біздің түпкі мақсатымыз еліміздегі білім
беру қызметтерін әлемдік стандарттар деңгейіне көтере алатын
білімді басқару жүйесін құру болып табылады.
Президент Қазақстанда техникалық және кәсіптік білім саласында
жоғары білікті техникалық кадрларды даярлаудың маңыздылығын ескере
отырып, мемлекет бұл бағытта тиісті қадамдар жасауда екенін
көлденең тартты. Мәселен, кадрларды даярлау және қайта даярлаудың
өңіраралық төрт орталығы құрылуда. Әр орталыққа тиісінше 700 орын
белгіленген. Атап айтсақ, Атырауда мұнай-газ саласына қажетті
кадрлар даярлау орталығы құрылса, Шымкентте тігін және өңдеу
өнеркәсібі үшін, Өскеменде мәшине жасау және Павлодарда
отын-энергетика салалары үшін мамандар даярланбақ. Нұрсұлтан
Назарбаев бұған қосымша Шымкентте мұнай және мұнай-химия
өнеркәсібіне қажетті мамандар даярлайтын тағы бір орталық құруды
тапсырды.
Өңірлік орталықтардың базасында инженерлік кадрлар даярлайтын
жоғары техникалық мектептер құру жоспарланып отыр. Алайда бұл
Қазақстанның бүкіл экономикалық ауқымы үшін жеткіліксіз.
Өндірістік және экономикалық әлеуетті жандандыру, Қазақстанды
инновациялық жағынан дамыту тек қана технологиялық негізде ғана
мүмкін болмақ. Жоғары технологиялық салалар маманданған еңбек
ресурстарын және дамыған ғылыми-техникалық базаны қажет етеді. Нақ
тереңдетілген мамандық қана бәсекелестік артықшылыққа ие болады,
деп атап өтті Президент.
Бұдан кейін Елбасы қазіргі уақытта республикамызда техникалық және
қызмет көрсету саласына қажетті кадрларды даярлаумен 475 колледж,
312 кәсіптік мектеп айналысуда екеніне, тұтастай алғанда аталған
оқу орындарында жарты миллионға жуық жас білім алып жатқанына
тоқталды. Алайда, солардың ішінде тікелей техникалық мамандықтар
бойынша кадрлар даярлаумен тек 107 кәсіптік мектеп пен 122 колледж
ғана айналысуда екен. Бұл аталған оқу орындарында білім алып жатқан
жастардың тек төрттен бірі ғана қазіргі заманда тапшылық туғызып
отырған техникалық және ауыл шаруашылығы мамандары болып шығатынын
көрсетеді. Мемлекет басшысы бұл экономикамыздың келешекті былай
қойғанда тіпті қазіргі қажеттіліктерін қамтамасыз ету үшін де
жеткіліксіз екенін атап айтты.
Мемлекет басшысы өз сөзінде кәсіптік-техникалық білім беру
саласының негізгі проблемаларын атап көрсетіп, оларды шешу
жолдарын ұсынды.
Біріншіден, бұл – техникалық және кәсіптік білім беру
инфрақұрылымының әлсіз дамуы. Инженерлік-педагогикалық кадрлар
тапшылығы айқын сезіліп отыр, кәсіптік мектептер мен колледждердің
материалдық-техникалық базалары өте нашар.
Нұрсұлтан Назарбаев біздің экономикамыз жеке меншіктің иелігінде
екенін айта келе, неге біздің инвесторларымыз бен компанияларымыз
өздеріне қажетті мамандар даярламайды, неге байсалды оқу орындарын
ашпайды, деді. Үкімет пен компаниялар мемлекеттің қолдауы арқылы
мамандар даярлаудың бағдарламасын әзірлеуі керек. Аталған
проблемамен барлығының айналысуын міндеттейтін заң әзірлеу қажет.
Бүгінде бизнес пен жеке сектор техникалық және қызмет көрсету
салалары үшін кадрлар даярлау үдерісіне салғырт қарап отыр.
Екіншіден, индустрия салаларының техникалық және қызмет көрсету
мамандарына деген қажеттілігінің объективті болжамы жоқ.
Біз даярлап жатқан мамандар қазіргі еңбек рыногының талаптарына,
соның ішінде біз құрғалы отырған инновациялық экономиканың
талаптарына сай келмейді. Сондықтан да Қазақстанда жұмыс істейтін
шетелдік компаниялар өңірлерде қажетті мамандардың болмауын желеу
етіп, шетелдік жұмыс күштерін барынша көп тартып келеді. Және
олардан ешкім кадрлар даярлауды талап еткен жоқ. Соңғы 6-7 жыл
ішінде Қазақстанға жұмысқа тартылған шетелдік мамандардың саны өсе
түсуде. Егер 2000 жылы бұл көрсеткіш 10 мыңнан сәл ғана астам адам
болса, үстіміздегі жылдың соңғы 9 айы ішіндегі дерек бойынша 30
мыңнан асып кеткен.
Мемлекет басшысы шетелдік жұмыс күштерінің басым бөлігін техникалық
және қызмет көрсету мамандары құрайтынын, соның салдарынан
қазақстандықтарға тек ауыр әрі жоғары біліктілікті қажет етпейтін,
еңбекақысы төмен жұмыстар ғана қалатынын атап көрсетті. Отандық
жұмысшылардың жалақы төлеу мен еңбек жағдайына байланысты
құқықтары шектелетінін және бұған жол беруге болмайтынын айтқан
Елбасы Атырау облысында таяуда болған оқиға осының айғағы екенін
көлденең тартты. Бұл үрдіс экономиканың түрлі секторларында жұмыс
істейтін компаниялардың өздері үшін де қауіпті. Біз Қазақстанның
байлығын өзімдікі деп санайтын әрі оған қақысы бар жергілікті
тұрғындарға құрметпен қарай отырып, бұл мәселені байсалды түрде
ойластыруымыз керек, деді Президент.
Шетелдік компаниялар алдына нақ қазақстандық мамандарды даярлау
және біліктілігін арттыру жөнінде неге міндет қоймасқа? Сонда
шетелдік жұмыс күшін тартуға рұқсат берудің шарттары сақталып,
сырттан маман әкелмей-ақ қоюға болады.
Біздің мамандарымыздың шетелдік және қазақстандық компанияларға
қажет болулары үшін салалардың кадрларға деген қажеттіліктерінің
объективтік болжамын жасау қажет.
Үкіметке кәсіптік білім берудің қолданыстағы оқу бағдарламасын
жаңарту керек. Әлемдік практикада пайдаланылатын жаңа
бағдарламаларды енгізу үшін ірі шетелдік жұмыс берушілерді тарту
қажет.
Президент осылай дей келе, жұмыс берушілер кәсіптік білім саласына
белсенді түрде қатыспайынша, кәсіпорындар қазіргі өндірістік
талаптарға сай келетін жоғары білікті мамандардың мұқтаждығын
тартатынын, бұл мақсатта жұмыс берушілермен, олардың
бірлестіктерімен және ассоциацияларымен арадағы байланысты кеңейту
қажет екенін атап өтті.
Мен мамандар даярлау барысында жұмысқа бөлуді міндеттейтін
келісім-шарттық формаларды қарастыратын тетікті енгізуді ұсынамын.
Мұның схемасы қарапайым. Жұмыс беруші мемлекеттік грант бойынша
студенттер оқитын оқу орындарына қаржылық көмек көрсетеді. Өз
кезегінде оқу орындары компанияға аталған студенттерді нақ осы
кәсіпорындарға бөлуге кепілдік береді. Бұл схема үш жақты
келісім-шарт бойынша бекітіледі. Біз осы тетікті енгізу арқылы оқу
орындарын материалдық-техникалық жағынан қамтамасыз ету және
мамандарды жұмыспен қамту сияқты екі проблеманы бірдей шеше аламыз.
Дамыған елдерде кадрларды кәсіби даярлау тәжірибесін зерделеп
көргенде бұл схема өзінің өміршең екендігін нақтылайды. Өндірістік
кәсіпорындар мен білім беру ұйымдары өзара тиімді ынтымақтастықта
болады. Елбасы осы тұста шет мемлекеттер тәжірибелерін мысалға
келтірді. Айталық, Жаңа Зеландиядағы жастар үшін технологиялық
институттар немесе политехникалық колледждер мәртебелі саналады
екен. Мұндай институттардың басты ерекшелігі олардың практикалық
бағытқа негізделгендігінде. Оқу орнын бітіргеннен кейін кез келген
жас үшін бірден жұмысты бастап кету мүмкіндіктері қарастырылған.
Оқыту үдерісінде лекциялық сабақтар мен өндірістік жұмыстар қатар
жүргізіліп отырады. Жұмыс істеп жүрген кадрларды қайта даярлау
кезінде маманның өзі қалаған уақытында білім алатын модульдік оқу
мүмкіндіктері ұсынылатын икемді жүйе қолданысқа енгізілген.
Аталған елдердегі институттардың көптеген коммерциялық, өнеркәсіп
компанияларымен арада тығыз әріптестік байланыстардың орнауына
сәйкес барлық сабақтар практикалық тәжірибеге негізделген және олар
еңбек рыногының талаптарына сай келеді.
Елбасы әлеуметтік әріптестіктерді дамыту мақсатында біздің
компаниялар неге осы тәжірибелерді өмірге енгізбеске, деген сауал
тастады.
Бұл тәжірибені барлық ірі шетелдік және қазақстандық компаниялар
іске асыру қажет деп санайтынын айтқан Президент техникалық білім
беруді мемлекет пен бизнестің әлеуметтік әріптестікті нығайтуы
арқылы дамытуды ұсынды.
Жұмыс берушілердің корпоративтік әлеуметтік жауапкершілігі
қағидаттарын барынша белсенді түрде енгізу қажет. Бұл тұжырымдама
тұтынушыларға жоғары сапалы тауарлар мен қызметтер ұсыну, еңбек
қауіпсіздігін қамтамасыз ету, заңнамаға сәйкес еңбекақы төлеу,
әлеуметтік, адам әлеуетін дамытуға инвестиция салу сияқты
негіздемелік қағидаттардан тұрады. Корпоративтік әлеуметтік
жауапкершілік жөніндегі міндеттемелерді қабылдау бүкіл дүние
жүзінде ерікті түрде жүргізіледі. Компаниялардың мұндай қадамдары
іскер серіктестері тарапынан үлкен сенім қалыптастырады. Көптеген
дамыған елдерде корпоративтік әлеуметтік жауапкершілік қағидаттарын
енгізу кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігінің ең маңызды факторына
айналған.
Мемлекет пен жеке сектор арасындағы ынтымақтастықтың келесі
бағыттарының бірі техникалық және кәсіби білім беру саласындағы
жобаларды бірлесе қаржыландыру болып табылады. Ірі кәсіпорындар
жанынан оқу орындарын құру өте маңызды.
Аталған проблемаларды шешу үшін мемлекет пен жеке сектордың
күш-жігерін жұмылдыру қажет. Бұл үшін биліктің орталық және
жергілікті органдарының, сондай-ақ жұмыс берушілердің жауапкершілік
аяларын анықтап алған жөн, деп атап көрсетті Мемлекет басшысы.
Инвесторлар кеңесінің 16-шы отырысының күн тәртібіне енгізілген
қазақстандық мамандарды даярлау мәселесінен туындаған ойларды
Еуропа Қайта құру және даму банкінің президенті Жан Лемьер өз
сөзінде одан әрі жалғады.
Табыстарды басқара білу әрқашанда өте күрделі мәселе болып
табылады, деді ол. Ол міндетті тек адам капиталына инвестициялар
салу арқылы ғана шешуге болады. Шетелдік мейман Қазақстандағы білім
беру ісінің әр кезде де жақсы болғанын айта келіп, экономиканың
қарыштап алға басуына, жаңа технологиялардың өмірге жедел енуіне
байланысты жоғары біліктіліктің аса қажет болып отырғанына назар
аударды. Оның өзі ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.