Қазақстан Республикасындағы депозит нарығындағы ақ банк центр кредиттің рольі мен мәні
МАЗМҰНЫ:
КІРІСПЕ
1 КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕРМЕН ДЕПОЗИТТІК ҚЫЗМЕТТЕРДІ ҰСЫНУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ
1.1 Банктік депозиттік қызмет пен өнімнің мәні
1.2 Банктік депозиттік қызметтің жіктелуі
2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ДЕПОЗИТ НАРЫҒЫНДАҒЫ АҚ «БАНК ЦЕНТР КРЕДИТТІҢ» РОЛЬІ МЕН МӘНІ
2.1 АҚ «Банк ЦентрКредит» қызметін жалпы бағалау мен қарыз портфельін талдау
2.2 АҚ «Банк ЦентрКредит» активтерін, пассивтерін және өтімділігін талдау
3 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ БАНКТІК ДЕПОЗИТТІК ОПЕРАЦИЯЛАРДЫҢ ДАМУ КЕЛЕШЕГІ
3.1 Банктік депозиттік қызмет рыногында пайда болған мәселереді шешу жолдары
ҚОРЫТЫНДЫ
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
КІРІСПЕ
1 КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕРМЕН ДЕПОЗИТТІК ҚЫЗМЕТТЕРДІ ҰСЫНУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ
1.1 Банктік депозиттік қызмет пен өнімнің мәні
1.2 Банктік депозиттік қызметтің жіктелуі
2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ДЕПОЗИТ НАРЫҒЫНДАҒЫ АҚ «БАНК ЦЕНТР КРЕДИТТІҢ» РОЛЬІ МЕН МӘНІ
2.1 АҚ «Банк ЦентрКредит» қызметін жалпы бағалау мен қарыз портфельін талдау
2.2 АҚ «Банк ЦентрКредит» активтерін, пассивтерін және өтімділігін талдау
3 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ БАНКТІК ДЕПОЗИТТІК ОПЕРАЦИЯЛАРДЫҢ ДАМУ КЕЛЕШЕГІ
3.1 Банктік депозиттік қызмет рыногында пайда болған мәселереді шешу жолдары
ҚОРЫТЫНДЫ
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
КІРІСПЕ
Қазіргі жаһандану дәуіріндегі дүниежүзілік экономикалық қатынастардың интеграциялануы, шаруашылық механизмінің орталықсыздандырылуы, экономикалық саясаттың либерализациялануы заманында ірі қаржы нарықтарында орын алған дағдарыстардың дүниежүзінің басқа бөліктерінде орналасқан нарықтарға да таралу мүмкіндігі зор.
2007 жылдың тамыз, қыркүйек айларындағы АҚШ-тың ипотекалық несие нарығындағы қалыптасқан рецессия одан кейінгі мерзімдерде несие нарықтарындағы дағдарысқа ұласты. Дүниежүзілік экономикалық жүйенің ашықтығы жағдайында АҚШ несие нарықтарында орын алған дағдарыстық жағдай Батыс Еуропа мемлекеттеріндегі несие нарықтарына да келіп жетті. Өз кезегінде аталған дағдарыстық үдерістердің теріс ықпалы дамыған мемлекеттердің негізгі қарызгерлері болып табылатын дамушы мемлекеттерде банктік жүйелеріне соққы болып тиді. Атап айтар болсақ Шығыс Еуропа мемлекеттері, бұрынғы Кеңес Одағының құрамында болған мемлекеттер, солардың қатарындағы Қазақстан Республикасының банктеріне де біршама ауыртпалық түсірді. Отандық банктердің сыртқы нарықтарындағы жалпы қарыздардың мөлшері 92 млрд. АҚШ долларынан асып кетті. 2007 жылдың соңынан бері отандық банктердің қаражат өтімділігі күрт нашарлап, сырттан қарыз алу мүмкіндіктері айтарлықтай шектелді.
Соның нәтижесінде Standard&Poor;'s халықаралық рейтингтік агенттігі Қазақстанның суверенді рейтингін «тұрақты» бағадан «теріс» бағаға ауыстырды. Осы ұйымның несие жөніндегі сарапшысы Бен Фолкс көзқарасы бойынша «Қазақстанның суверенді рейтингісінің болжамын қайта қарау Қазақстанның банк жүйесіндегі активтер сапасының нашарлауы, сырттан қарыз тарту мүмкіндіктерінің шектелуі мемлекеттің салық – бюджет және сыртқы сауда балансы көрсеткіштерінің нашарлау қаупін тудырды. Ал бұл жағдай болашақтағы Қазақстанның қаржылық икемділігі мен экономикалық өрлеу мүмкіндіктеріне теріс ықпалын тигізеді».
Осы тұрғыдан келгенде таңдалған дипломдық жұмыс тақырыбының өзектілігі айқын.
Елімізде болашақта банктердің қаржылық өтімділігінің дағдарысына жол бермеу тұрғысынан және оның алдын алу шараларын жүйелі түрде құру мақсатында депозит нарықтарының табиғатын, алғышарттарын, себеп-салдарын жан-жақты, теориялық және тәжірибелік тұрғыдан зерттеудің мәні өте зор.
Тақырыптың зерттелу дәрежесі. Бұл тақырыпты зерттеуге осы саладағы белгілі ғалымдар Карл Маркс, Коркин В.М, Лаврушин О.Н, Жуков Е.Ф, Сейткасымов Т.С, Искаков У.М, Пещанская И.В, Мақыш С.Б, Садуакасов К, Савицкая Г.В, Чернявский В.С, Уткин Э.А және басқалар үлкен үлес қосқан. Дегенмен, таңдалған тақырып толық зерттеліп болмаған, тың тақырып болғандықтан біз зерттеу барысында дүниежүзінің қазіргі белгілі экономистері мен саясаткерлерінің көзқарастарын да зерделедік. Олардың ішінде АҚШ федералдық қор жүйесінің бұрынғы жетекшісі Алан Гринспен, БҰҰ-ның бас хатшысы Пан Ги Мун, ғаламдық қаржы жүйесінің данышпаны Джордж Сорос, ҚР-ның премьер-министрі Кәрім Мәсімов, ҚР-ның қаржы нарығы мен ұйымдарды реттеу және қадағалау агенттігі төрағасының орынбасары М. Байсынов, ұлттық риелторлар қауымдастығының өкілі О. Альферов, «БТА» АҚ басқармасының төрағасы Р. Солодченко, ҚР ҰБ-нің төрағасы Ә. Сәйденов және басқа білікті мамандардың зерттеліп отырған мәселеге көзқарастары келтірілді.
Зерттеу жұмысымыздың негізгі мақсаты етіп қазіргі қалыптасқан депозит нарықтарындағы дағдарыстың теориялық негіздерін, себеп-салдарын, қазіргі жағдайын және даму проблемаларын жан-жақты және терең зерттеу арқылы дағдарысқа жол бермеу және одан шығу шараларының жиынтығын ұсыну.
Жоғарыда қойылған мақсатқа жету үшін біз өзіміздің алдымызға келесі міндеттерді қойдық:
- дүниежүзілік депозит нарықтарының қызмет етуінің ерекшеліктерін теориялық және тәжірибелік тұрғыдан айқындау;
- депозит нарықтарындағы дағдарыстың банк активтеріне ықпалын және экономикалық–қаржылық салдарын анықтау;
- Қазақстанның экономикалық даму үрдістеріндегі банк жүйесінің қазіргі таңдағы даму жағдайын зерттеу;
- банктің қаржылық тұрақтылығын қалыптастырудың негізгі факторлары болып табылатын дағдарысқа қарсы басқарудың шаралар жүйесін құру;
- зерттеу объектісі болып табылатын «ЦентрКредитБанк» АҚ-ның рекапитализациялау және оның бизнес-үдерістерінің реинжинирингі жөніндегі шаралар ұсыну;
- банктің төлемқабілеттілігін және қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз ету мақсатымен экономикалық-математикалық модельдеу әдістерін қолдана отырып банктің болашақтағы пайдасын болжау әдісін жасау.
Зерттеу нысаны ретінде Қазақстан Республикасының банк жүйесінің жүйеқұрушы ірі банкісі болып табылатын «ЦентрКредитБанк» АҚ-ын таңдап алдық.
Дипломдық жұмыстың зерттеу пәні – депозит нарықтарындағы дағдарыс жағдайындағы банктермен олардың клиенттері, мемлекет, қарыз берушілері және басқа қатысушылары арасында қалыптасатын қатынастар жиынтығы, банктердің дағдарысқа жол бермеу және одан шығу жөніндегі шаралар кешені.
Дипломдық зерттеу жұмысының негізгі ғылыми жаңалықтарына төмендегі ұсыныстар, тұжырымдар және шаралар кіреді:
- дүниежүзілік депозит нарықтарының қызмет етуінің шетелдік тәжірибені зерттеу барысында анықталған ҚР-на тән депозит нарығының ерекшеліктері;
- депозит нарығындағы дағдарыстың банк активтеріне ықпалының дәрежесін және экономикалық-қаржылық салдарын анықтауға бағытталған зерттеу нәтижелері;
- Қазақстанның экономикалық даму үрдістеріндегі банк жүйесінің алатын орнын анықтауға бағытталған зерделеу қорытындылары;
- банктердің қаржылық тұрақтылығын қалыптастыратын негізгі факторы болып табылатын дағдарысқа қарсы басқару шараларының ұсынылған жүйесі;
- «ЦентрКредитБанк» АҚ-ның рекапитализациялау және оның бизнес-үдерістерінің реинжинирингін құру мақсатында ұсынылған шаралар жиынтығы;
- банктің болашақтағы пайда мөлшерін болжау мақсатында жасалған көпфакторлы корреляциялық-регрессиялық талдаудың экономикалық-математикалық моделі.
Зерттеу жұмысының теориялық-әдістемелік негізіне депозит нарықтарындағы дағдарыс мәселелерін зерттеуге сүбелі үлес қосқан шетелдік және отандық ғалымдардың, мамандардың еңбектері, ҚР-ның статистика жөніндегі агенттігінің мәліметтері, «ЦентрКредитБанк» АҚ-ның қаржылық-шаруашылық қызметінің негізгі нәтижелері, кезеңдік баспасөз материалдары және интернет көздері жатады.
Зерттеу нәтижелерінің теориялық мәні зерттеу барысында алынған негізгі тұжырымдар мен қорытындылардың және нәтижелердің осы бағыттағы болашақ зерттеулерге арқау болуында жатыр.
Дипломдық жұмыстың тәжірибелік мәні – зерттеу нәтижелерін, ұсыныстарын, тұжырымдарын және қорытындыларын, сонымен бірге жұмыста ұсынылған банктің төлемқабілеттілігін және қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз ету мақсатымен экономикалық-математикалық модельдеу әдістерін қолдана отырып банктің болашақтағы пайда мөлшерін болжау әдісін еліміздің банк мекемелерінің болашақтағы қызметінде тиімді пайдалану мүмкіндігі.
Дипломдық жұмыс келесі құрылымнан тұрады:
- бірінші тарауда депозит нарықтарындағы дағдарыстың теориялық негіздері: себептері, салдары анықталды;
- екінші тарауда қазіргі заманғы дүниежүзілік депозит нарықтарының жағдайы және даму проблемалары қарастырылды;
- үшінші тарауда депозит нарықтарындағы дағдарыстан шығу жолдары және жол бермеу шаралары ұсынылды.
Дипломдық жұмыс кіріспеден, 3 тараудан, қорытындыдан, қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
Қазіргі жаһандану дәуіріндегі дүниежүзілік экономикалық қатынастардың интеграциялануы, шаруашылық механизмінің орталықсыздандырылуы, экономикалық саясаттың либерализациялануы заманында ірі қаржы нарықтарында орын алған дағдарыстардың дүниежүзінің басқа бөліктерінде орналасқан нарықтарға да таралу мүмкіндігі зор.
2007 жылдың тамыз, қыркүйек айларындағы АҚШ-тың ипотекалық несие нарығындағы қалыптасқан рецессия одан кейінгі мерзімдерде несие нарықтарындағы дағдарысқа ұласты. Дүниежүзілік экономикалық жүйенің ашықтығы жағдайында АҚШ несие нарықтарында орын алған дағдарыстық жағдай Батыс Еуропа мемлекеттеріндегі несие нарықтарына да келіп жетті. Өз кезегінде аталған дағдарыстық үдерістердің теріс ықпалы дамыған мемлекеттердің негізгі қарызгерлері болып табылатын дамушы мемлекеттерде банктік жүйелеріне соққы болып тиді. Атап айтар болсақ Шығыс Еуропа мемлекеттері, бұрынғы Кеңес Одағының құрамында болған мемлекеттер, солардың қатарындағы Қазақстан Республикасының банктеріне де біршама ауыртпалық түсірді. Отандық банктердің сыртқы нарықтарындағы жалпы қарыздардың мөлшері 92 млрд. АҚШ долларынан асып кетті. 2007 жылдың соңынан бері отандық банктердің қаражат өтімділігі күрт нашарлап, сырттан қарыз алу мүмкіндіктері айтарлықтай шектелді.
Соның нәтижесінде Standard&Poor;'s халықаралық рейтингтік агенттігі Қазақстанның суверенді рейтингін «тұрақты» бағадан «теріс» бағаға ауыстырды. Осы ұйымның несие жөніндегі сарапшысы Бен Фолкс көзқарасы бойынша «Қазақстанның суверенді рейтингісінің болжамын қайта қарау Қазақстанның банк жүйесіндегі активтер сапасының нашарлауы, сырттан қарыз тарту мүмкіндіктерінің шектелуі мемлекеттің салық – бюджет және сыртқы сауда балансы көрсеткіштерінің нашарлау қаупін тудырды. Ал бұл жағдай болашақтағы Қазақстанның қаржылық икемділігі мен экономикалық өрлеу мүмкіндіктеріне теріс ықпалын тигізеді».
Осы тұрғыдан келгенде таңдалған дипломдық жұмыс тақырыбының өзектілігі айқын.
Елімізде болашақта банктердің қаржылық өтімділігінің дағдарысына жол бермеу тұрғысынан және оның алдын алу шараларын жүйелі түрде құру мақсатында депозит нарықтарының табиғатын, алғышарттарын, себеп-салдарын жан-жақты, теориялық және тәжірибелік тұрғыдан зерттеудің мәні өте зор.
Тақырыптың зерттелу дәрежесі. Бұл тақырыпты зерттеуге осы саладағы белгілі ғалымдар Карл Маркс, Коркин В.М, Лаврушин О.Н, Жуков Е.Ф, Сейткасымов Т.С, Искаков У.М, Пещанская И.В, Мақыш С.Б, Садуакасов К, Савицкая Г.В, Чернявский В.С, Уткин Э.А және басқалар үлкен үлес қосқан. Дегенмен, таңдалған тақырып толық зерттеліп болмаған, тың тақырып болғандықтан біз зерттеу барысында дүниежүзінің қазіргі белгілі экономистері мен саясаткерлерінің көзқарастарын да зерделедік. Олардың ішінде АҚШ федералдық қор жүйесінің бұрынғы жетекшісі Алан Гринспен, БҰҰ-ның бас хатшысы Пан Ги Мун, ғаламдық қаржы жүйесінің данышпаны Джордж Сорос, ҚР-ның премьер-министрі Кәрім Мәсімов, ҚР-ның қаржы нарығы мен ұйымдарды реттеу және қадағалау агенттігі төрағасының орынбасары М. Байсынов, ұлттық риелторлар қауымдастығының өкілі О. Альферов, «БТА» АҚ басқармасының төрағасы Р. Солодченко, ҚР ҰБ-нің төрағасы Ә. Сәйденов және басқа білікті мамандардың зерттеліп отырған мәселеге көзқарастары келтірілді.
Зерттеу жұмысымыздың негізгі мақсаты етіп қазіргі қалыптасқан депозит нарықтарындағы дағдарыстың теориялық негіздерін, себеп-салдарын, қазіргі жағдайын және даму проблемаларын жан-жақты және терең зерттеу арқылы дағдарысқа жол бермеу және одан шығу шараларының жиынтығын ұсыну.
Жоғарыда қойылған мақсатқа жету үшін біз өзіміздің алдымызға келесі міндеттерді қойдық:
- дүниежүзілік депозит нарықтарының қызмет етуінің ерекшеліктерін теориялық және тәжірибелік тұрғыдан айқындау;
- депозит нарықтарындағы дағдарыстың банк активтеріне ықпалын және экономикалық–қаржылық салдарын анықтау;
- Қазақстанның экономикалық даму үрдістеріндегі банк жүйесінің қазіргі таңдағы даму жағдайын зерттеу;
- банктің қаржылық тұрақтылығын қалыптастырудың негізгі факторлары болып табылатын дағдарысқа қарсы басқарудың шаралар жүйесін құру;
- зерттеу объектісі болып табылатын «ЦентрКредитБанк» АҚ-ның рекапитализациялау және оның бизнес-үдерістерінің реинжинирингі жөніндегі шаралар ұсыну;
- банктің төлемқабілеттілігін және қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз ету мақсатымен экономикалық-математикалық модельдеу әдістерін қолдана отырып банктің болашақтағы пайдасын болжау әдісін жасау.
Зерттеу нысаны ретінде Қазақстан Республикасының банк жүйесінің жүйеқұрушы ірі банкісі болып табылатын «ЦентрКредитБанк» АҚ-ын таңдап алдық.
Дипломдық жұмыстың зерттеу пәні – депозит нарықтарындағы дағдарыс жағдайындағы банктермен олардың клиенттері, мемлекет, қарыз берушілері және басқа қатысушылары арасында қалыптасатын қатынастар жиынтығы, банктердің дағдарысқа жол бермеу және одан шығу жөніндегі шаралар кешені.
Дипломдық зерттеу жұмысының негізгі ғылыми жаңалықтарына төмендегі ұсыныстар, тұжырымдар және шаралар кіреді:
- дүниежүзілік депозит нарықтарының қызмет етуінің шетелдік тәжірибені зерттеу барысында анықталған ҚР-на тән депозит нарығының ерекшеліктері;
- депозит нарығындағы дағдарыстың банк активтеріне ықпалының дәрежесін және экономикалық-қаржылық салдарын анықтауға бағытталған зерттеу нәтижелері;
- Қазақстанның экономикалық даму үрдістеріндегі банк жүйесінің алатын орнын анықтауға бағытталған зерделеу қорытындылары;
- банктердің қаржылық тұрақтылығын қалыптастыратын негізгі факторы болып табылатын дағдарысқа қарсы басқару шараларының ұсынылған жүйесі;
- «ЦентрКредитБанк» АҚ-ның рекапитализациялау және оның бизнес-үдерістерінің реинжинирингін құру мақсатында ұсынылған шаралар жиынтығы;
- банктің болашақтағы пайда мөлшерін болжау мақсатында жасалған көпфакторлы корреляциялық-регрессиялық талдаудың экономикалық-математикалық моделі.
Зерттеу жұмысының теориялық-әдістемелік негізіне депозит нарықтарындағы дағдарыс мәселелерін зерттеуге сүбелі үлес қосқан шетелдік және отандық ғалымдардың, мамандардың еңбектері, ҚР-ның статистика жөніндегі агенттігінің мәліметтері, «ЦентрКредитБанк» АҚ-ның қаржылық-шаруашылық қызметінің негізгі нәтижелері, кезеңдік баспасөз материалдары және интернет көздері жатады.
Зерттеу нәтижелерінің теориялық мәні зерттеу барысында алынған негізгі тұжырымдар мен қорытындылардың және нәтижелердің осы бағыттағы болашақ зерттеулерге арқау болуында жатыр.
Дипломдық жұмыстың тәжірибелік мәні – зерттеу нәтижелерін, ұсыныстарын, тұжырымдарын және қорытындыларын, сонымен бірге жұмыста ұсынылған банктің төлемқабілеттілігін және қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз ету мақсатымен экономикалық-математикалық модельдеу әдістерін қолдана отырып банктің болашақтағы пайда мөлшерін болжау әдісін еліміздің банк мекемелерінің болашақтағы қызметінде тиімді пайдалану мүмкіндігі.
Дипломдық жұмыс келесі құрылымнан тұрады:
- бірінші тарауда депозит нарықтарындағы дағдарыстың теориялық негіздері: себептері, салдары анықталды;
- екінші тарауда қазіргі заманғы дүниежүзілік депозит нарықтарының жағдайы және даму проблемалары қарастырылды;
- үшінші тарауда депозит нарықтарындағы дағдарыстан шығу жолдары және жол бермеу шаралары ұсынылды.
Дипломдық жұмыс кіріспеден, 3 тараудан, қорытындыдан, қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1 Искаков У.М. Финансовые рынки и посредники – Алматы – 2005. – б. 57-68
2 Пещанская И.В. Краткосрочный кредит – М. 2003. – б. 101-107
3 Мақыш С.Б. Коммерциялық банктер операциялары – Алматы – 2002. – б. 112-119
4 Умарова Д.М. Возникновение и распознавание кризисов. Вестник Каз НУ, серия экономическая. – 2005. – №1. – б. 67
5 http: / kaz. kkb. kz
6 www. mangustau – gazeti. kz
7 www. turkystan. kz
8 www. alb. kz
9 www. egemen. kz
10 www. dn. kz
11 www. rfca. kz
12 Годовые балансовые отчеты и отчеты о результатах финансово-хозяйственной деятельности АО «БТА» за 2004 г., 2005 г., 2006 г ., 2007 г.
13 Т.Аскаров Откуда дровищки?! // Республика. – 2008 г. – 2 мая.- б. 9-10
14 Баймахамбетова Г.И.Антикризисное управление: возможность, необходимость и содержание. Вестник КазНУ, серия экономическая. – 2006. – №6. – б. 98-101
15 Уткин Э.А. Антикризисное управление – М.: Тандем, 1997. – б. 378
16 Положение Правления НацБанка РК от 30 декабря 1997 г. №479 «О классификации банковских, небанковских активов, требований Национального банка РК и создании провизий по ним» // Панорама. – 1998. – 5 января.
17 Вестник Национального банка РК №12 (61) – Алматы, НацБанк РК. 2007. – б. 85
18 Жунусова Г.Р. Вопросы внедрения реинжиниринга в банковский бизнес // Банки Казахстана. – 2000. - №11. – б. 17-21
19 Садвакасов К. Коммерческий банк. – М.: ОСЬ – 89, 1998. – б. 68
20 Савицкая Г.В. Анализ хозяйственной деятельности предприятия: Учебное пособие. – МН.: ИП «Экоперспектива», 1998. – б. 498
21 Математическое моделирование и анализ производственных экономических систем. Учебное пособие / Под редакцией Чернявского В.С. – Усть – Каменогорск: ВКГТУ, 1997 – б. 117
22 Антикризисное управление/ Под ред. Короткова Э.М. – М.: Инфра – М, 2000. – б. 432
23 Антикризисный менеджмент / Под ред. Грязновой А.Г. – М.:Эксмо, 1999. – б. 368
24 Банк и банковские операции . Учебник/ Под ред. Жукова Е.Ф.. – М.: Банки и биржи. ЮНИТИ, 1997. – б. 279
25 Банковское дело/ Под ред. Лаврушина О.Н. – М.: Финансы и статистика, 2000. – б. 672
26 Банковское дело/ Под ред. Сейткасимова Т.С. – Алматы.: Каржы-Каражат, 1998. – б. 430
27 Динасылова Д.Е. Финансовая надежность банковских институтов: роль собственного капитала // Банки Казахстана. – 2001. - № 9. – б. 17-22
28 Ильясов А.А. Глимов А.К. Проблемы стабилизации банковской системы Республики Казахстан. Вестник Каз ГУ, серия экономическая. – 2001. - №4. – б. 80 – 84
29 Роуз П.С. Банковский менеджмент. – б. 100-104
30 Сейткасимов А.Г. Управление банковской ликвидностью и методы её анализа. – Алматы: Каржы – каражат, 1998. – б. 112
31 Уткин Э.А. Бизнес – реинжиниринг. – М.: ЭКМОС, 1998. – б. 224
32 Финансовый менеджмент: теория и практика / Под ред. Стоянской Е.С. – М.: Перспектива, 2000. – б. 656
33 Подборка журналов «Мир ПК»: №10 – 1996; №4 – 1997; №7 – 1997.
34 Подборка журналов «Домашний компьютер» 1996 – 1998гг.
1 Искаков У.М. Финансовые рынки и посредники – Алматы – 2005. – б. 57-68
2 Пещанская И.В. Краткосрочный кредит – М. 2003. – б. 101-107
3 Мақыш С.Б. Коммерциялық банктер операциялары – Алматы – 2002. – б. 112-119
4 Умарова Д.М. Возникновение и распознавание кризисов. Вестник Каз НУ, серия экономическая. – 2005. – №1. – б. 67
5 http: / kaz. kkb. kz
6 www. mangustau – gazeti. kz
7 www. turkystan. kz
8 www. alb. kz
9 www. egemen. kz
10 www. dn. kz
11 www. rfca. kz
12 Годовые балансовые отчеты и отчеты о результатах финансово-хозяйственной деятельности АО «БТА» за 2004 г., 2005 г., 2006 г ., 2007 г.
13 Т.Аскаров Откуда дровищки?! // Республика. – 2008 г. – 2 мая.- б. 9-10
14 Баймахамбетова Г.И.Антикризисное управление: возможность, необходимость и содержание. Вестник КазНУ, серия экономическая. – 2006. – №6. – б. 98-101
15 Уткин Э.А. Антикризисное управление – М.: Тандем, 1997. – б. 378
16 Положение Правления НацБанка РК от 30 декабря 1997 г. №479 «О классификации банковских, небанковских активов, требований Национального банка РК и создании провизий по ним» // Панорама. – 1998. – 5 января.
17 Вестник Национального банка РК №12 (61) – Алматы, НацБанк РК. 2007. – б. 85
18 Жунусова Г.Р. Вопросы внедрения реинжиниринга в банковский бизнес // Банки Казахстана. – 2000. - №11. – б. 17-21
19 Садвакасов К. Коммерческий банк. – М.: ОСЬ – 89, 1998. – б. 68
20 Савицкая Г.В. Анализ хозяйственной деятельности предприятия: Учебное пособие. – МН.: ИП «Экоперспектива», 1998. – б. 498
21 Математическое моделирование и анализ производственных экономических систем. Учебное пособие / Под редакцией Чернявского В.С. – Усть – Каменогорск: ВКГТУ, 1997 – б. 117
22 Антикризисное управление/ Под ред. Короткова Э.М. – М.: Инфра – М, 2000. – б. 432
23 Антикризисный менеджмент / Под ред. Грязновой А.Г. – М.:Эксмо, 1999. – б. 368
24 Банк и банковские операции . Учебник/ Под ред. Жукова Е.Ф.. – М.: Банки и биржи. ЮНИТИ, 1997. – б. 279
25 Банковское дело/ Под ред. Лаврушина О.Н. – М.: Финансы и статистика, 2000. – б. 672
26 Банковское дело/ Под ред. Сейткасимова Т.С. – Алматы.: Каржы-Каражат, 1998. – б. 430
27 Динасылова Д.Е. Финансовая надежность банковских институтов: роль собственного капитала // Банки Казахстана. – 2001. - № 9. – б. 17-22
28 Ильясов А.А. Глимов А.К. Проблемы стабилизации банковской системы Республики Казахстан. Вестник Каз ГУ, серия экономическая. – 2001. - №4. – б. 80 – 84
29 Роуз П.С. Банковский менеджмент. – б. 100-104
30 Сейткасимов А.Г. Управление банковской ликвидностью и методы её анализа. – Алматы: Каржы – каражат, 1998. – б. 112
31 Уткин Э.А. Бизнес – реинжиниринг. – М.: ЭКМОС, 1998. – б. 224
32 Финансовый менеджмент: теория и практика / Под ред. Стоянской Е.С. – М.: Перспектива, 2000. – б. 656
33 Подборка журналов «Мир ПК»: №10 – 1996; №4 – 1997; №7 – 1997.
34 Подборка журналов «Домашний компьютер» 1996 – 1998гг.
МАЗМҰНЫ:
КІРІСПЕ
1 КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕРМЕН ДЕПОЗИТТІК ҚЫЗМЕТТЕРДІ ҰСЫНУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ
АСПЕКТІЛЕРІ
1.1 Банктік депозиттік қызмет пен өнімнің мәні
1.2 Банктік депозиттік қызметтің жіктелуі
2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ДЕПОЗИТ НАРЫҒЫНДАҒЫ АҚ БАНК ЦЕНТР
КРЕДИТТІҢ РОЛЬІ МЕН МӘНІ
2.1 АҚ Банк ЦентрКредит қызметін жалпы бағалау мен қарыз портфельін
талдау
2.2 АҚ Банк ЦентрКредит активтерін, пассивтерін және өтімділігін талдау
3 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ БАНКТІК ДЕПОЗИТТІК ОПЕРАЦИЯЛАРДЫҢ ДАМУ
КЕЛЕШЕГІ
3.1 Банктік депозиттік қызмет рыногында пайда болған мәселереді шешу
жолдары
ҚОРЫТЫНДЫ
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
КІРІСПЕ
Қазіргі жаһандану дәуіріндегі дүниежүзілік экономикалық қатынастардың
интеграциялануы, шаруашылық механизмінің орталықсыздандырылуы, экономикалық
саясаттың либерализациялануы заманында ірі қаржы нарықтарында орын алған
дағдарыстардың дүниежүзінің басқа бөліктерінде орналасқан нарықтарға да
таралу мүмкіндігі зор.
2007 жылдың тамыз, қыркүйек айларындағы АҚШ-тың ипотекалық несие
нарығындағы қалыптасқан рецессия одан кейінгі мерзімдерде несие
нарықтарындағы дағдарысқа ұласты. Дүниежүзілік экономикалық жүйенің
ашықтығы жағдайында АҚШ несие нарықтарында орын алған дағдарыстық жағдай
Батыс Еуропа мемлекеттеріндегі несие нарықтарына да келіп жетті. Өз
кезегінде аталған дағдарыстық үдерістердің теріс ықпалы дамыған
мемлекеттердің негізгі қарызгерлері болып табылатын дамушы мемлекеттерде
банктік жүйелеріне соққы болып тиді. Атап айтар болсақ Шығыс Еуропа
мемлекеттері, бұрынғы Кеңес Одағының құрамында болған мемлекеттер, солардың
қатарындағы Қазақстан Республикасының банктеріне де біршама ауыртпалық
түсірді. Отандық банктердің сыртқы нарықтарындағы жалпы қарыздардың мөлшері
92 млрд. АҚШ долларынан асып кетті. 2007 жылдың соңынан бері отандық
банктердің қаражат өтімділігі күрт нашарлап, сырттан қарыз алу
мүмкіндіктері айтарлықтай шектелді.
Соның нәтижесінде Standard&Poor's халықаралық рейтингтік агенттігі
Қазақстанның суверенді рейтингін тұрақты бағадан теріс бағаға
ауыстырды. Осы ұйымның несие жөніндегі сарапшысы Бен Фолкс көзқарасы
бойынша Қазақстанның суверенді рейтингісінің болжамын қайта қарау
Қазақстанның банк жүйесіндегі активтер сапасының нашарлауы, сырттан қарыз
тарту мүмкіндіктерінің шектелуі мемлекеттің салық – бюджет және сыртқы
сауда балансы көрсеткіштерінің нашарлау қаупін тудырды. Ал бұл жағдай
болашақтағы Қазақстанның қаржылық икемділігі мен экономикалық өрлеу
мүмкіндіктеріне теріс ықпалын тигізеді.
Осы тұрғыдан келгенде таңдалған дипломдық жұмыс тақырыбының өзектілігі
айқын.
Елімізде болашақта банктердің қаржылық өтімділігінің дағдарысына жол
бермеу тұрғысынан және оның алдын алу шараларын жүйелі түрде құру
мақсатында депозит нарықтарының табиғатын, алғышарттарын, себеп-салдарын
жан-жақты, теориялық және тәжірибелік тұрғыдан зерттеудің мәні өте зор.
Тақырыптың зерттелу дәрежесі. Бұл тақырыпты зерттеуге осы саладағы
белгілі ғалымдар Карл Маркс, Коркин В.М, Лаврушин О.Н, Жуков Е.Ф,
Сейткасымов Т.С, Искаков У.М, Пещанская И.В, Мақыш С.Б, Садуакасов К,
Савицкая Г.В, Чернявский В.С, Уткин Э.А және басқалар үлкен үлес қосқан.
Дегенмен, таңдалған тақырып толық зерттеліп болмаған, тың тақырып
болғандықтан біз зерттеу барысында дүниежүзінің қазіргі белгілі
экономистері мен саясаткерлерінің көзқарастарын да зерделедік. Олардың
ішінде АҚШ федералдық қор жүйесінің бұрынғы жетекшісі Алан Гринспен, БҰҰ-
ның бас хатшысы Пан Ги Мун, ғаламдық қаржы жүйесінің данышпаны Джордж
Сорос, ҚР-ның премьер-министрі Кәрім Мәсімов, ҚР-ның қаржы нарығы мен
ұйымдарды реттеу және қадағалау агенттігі төрағасының орынбасары М.
Байсынов, ұлттық риелторлар қауымдастығының өкілі О. Альферов, БТА АҚ
басқармасының төрағасы Р. Солодченко, ҚР ҰБ-нің төрағасы Ә. Сәйденов және
басқа білікті мамандардың зерттеліп отырған мәселеге көзқарастары
келтірілді.
Зерттеу жұмысымыздың негізгі мақсаты етіп қазіргі қалыптасқан депозит
нарықтарындағы дағдарыстың теориялық негіздерін, себеп-салдарын, қазіргі
жағдайын және даму проблемаларын жан-жақты және терең зерттеу арқылы
дағдарысқа жол бермеу және одан шығу шараларының жиынтығын ұсыну.
Жоғарыда қойылған мақсатқа жету үшін біз өзіміздің алдымызға келесі
міндеттерді қойдық:
- дүниежүзілік депозит нарықтарының қызмет етуінің ерекшеліктерін
теориялық және тәжірибелік тұрғыдан айқындау;
- депозит нарықтарындағы дағдарыстың банк активтеріне ықпалын және
экономикалық–қаржылық салдарын анықтау;
- Қазақстанның экономикалық даму үрдістеріндегі банк жүйесінің қазіргі
таңдағы даму жағдайын зерттеу;
- банктің қаржылық тұрақтылығын қалыптастырудың негізгі факторлары
болып табылатын дағдарысқа қарсы басқарудың шаралар жүйесін құру;
- зерттеу объектісі болып табылатын ЦентрКредитБанк АҚ-ның
рекапитализациялау және оның бизнес-үдерістерінің реинжинирингі жөніндегі
шаралар ұсыну;
- банктің төлемқабілеттілігін және қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз
ету мақсатымен экономикалық-математикалық модельдеу әдістерін қолдана
отырып банктің болашақтағы пайдасын болжау әдісін жасау.
Зерттеу нысаны ретінде Қазақстан Республикасының банк жүйесінің
жүйеқұрушы ірі банкісі болып табылатын ЦентрКредитБанк АҚ-ын таңдап
алдық.
Дипломдық жұмыстың зерттеу пәні – депозит нарықтарындағы дағдарыс
жағдайындағы банктермен олардың клиенттері, мемлекет, қарыз берушілері және
басқа қатысушылары арасында қалыптасатын қатынастар жиынтығы, банктердің
дағдарысқа жол бермеу және одан шығу жөніндегі шаралар кешені.
Дипломдық зерттеу жұмысының негізгі ғылыми жаңалықтарына төмендегі
ұсыныстар, тұжырымдар және шаралар кіреді:
- дүниежүзілік депозит нарықтарының қызмет етуінің шетелдік тәжірибені
зерттеу барысында анықталған ҚР-на тән депозит нарығының ерекшеліктері;
- депозит нарығындағы дағдарыстың банк активтеріне ықпалының дәрежесін
және экономикалық-қаржылық салдарын анықтауға бағытталған зерттеу
нәтижелері;
- Қазақстанның экономикалық даму үрдістеріндегі банк жүйесінің алатын
орнын анықтауға бағытталған зерделеу қорытындылары;
- банктердің қаржылық тұрақтылығын қалыптастыратын негізгі факторы
болып табылатын дағдарысқа қарсы басқару шараларының ұсынылған жүйесі;
- ЦентрКредитБанк АҚ-ның рекапитализациялау және оның бизнес-
үдерістерінің реинжинирингін құру мақсатында ұсынылған шаралар жиынтығы;
- банктің болашақтағы пайда мөлшерін болжау мақсатында жасалған
көпфакторлы корреляциялық-регрессиялық талдаудың экономикалық-математикалық
моделі.
Зерттеу жұмысының теориялық-әдістемелік негізіне депозит
нарықтарындағы дағдарыс мәселелерін зерттеуге сүбелі үлес қосқан шетелдік
және отандық ғалымдардың, мамандардың еңбектері, ҚР-ның статистика
жөніндегі агенттігінің мәліметтері, ЦентрКредитБанк АҚ-ның қаржылық-
шаруашылық қызметінің негізгі нәтижелері, кезеңдік баспасөз материалдары
және интернет көздері жатады.
Зерттеу нәтижелерінің теориялық мәні зерттеу барысында алынған негізгі
тұжырымдар мен қорытындылардың және нәтижелердің осы бағыттағы болашақ
зерттеулерге арқау болуында жатыр.
Дипломдық жұмыстың тәжірибелік мәні – зерттеу нәтижелерін,
ұсыныстарын, тұжырымдарын және қорытындыларын, сонымен бірге жұмыста
ұсынылған банктің төлемқабілеттілігін және қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз
ету мақсатымен экономикалық-математикалық модельдеу әдістерін қолдана
отырып банктің болашақтағы пайда мөлшерін болжау әдісін еліміздің банк
мекемелерінің болашақтағы қызметінде тиімді пайдалану мүмкіндігі.
Дипломдық жұмыс келесі құрылымнан тұрады:
- бірінші тарауда депозит нарықтарындағы дағдарыстың теориялық
негіздері: себептері, салдары анықталды;
- екінші тарауда қазіргі заманғы дүниежүзілік депозит нарықтарының
жағдайы және даму проблемалары қарастырылды;
- үшінші тарауда депозит нарықтарындағы дағдарыстан шығу жолдары және
жол бермеу шаралары ұсынылды.
Дипломдық жұмыс кіріспеден, 3 тараудан, қорытындыдан, қолданылған
әдебиеттер тізімінен тұрады.
1 КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕРМЕН ДЕПОЗИТТІК ҚЫЗМЕТТЕРДІ ҰСЫНУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ
АСПЕКТІЛЕРІ
1. Банктік депозиттік қызмет пен өнімнің мәні
Қазіргі коммерциялық банктер бірден бір кәсіпорындар мен ұйымдарға,
сондай-ақ түрғындар өз клиенттеріне қызмет көрсететін күрделі қаржылық-
экономикалық құрылым және нарықтық экономиканың басты және ажырамас бөлшегі
болып табылады. Банктер банктік жүйенің негізгі звеносы болып орындайды.
Екінші деңгейлі банктің басты қызметі - несие беруші мен қарызгер
арасындағы делдалдық, бұның өзінде банктік емес кұрылымдарға қарағанда
банктер бүкіл ел экономикасының ақша айналымының басты бөлігін қамтамасыз
етеді. Банктің басты міндеті болып ақша құралдарын шоғырландыру және оларды
несиеге ұсыну табылады. Сондықтан коммерциялық банк өз кезегінде
клиенттеріне қызмет көрсетуін, яғни салымшылары мен қарызгерлеріне
ұсынылған ақша кұралдары үшін қарызгер мен салымшылардан алынатын пайыз
айырмасы есебінен пайда алатын, іскер кәсіпорындарды ұсынады. Жеке меншік
түріне қарамастан коммерциялық банктер экономиканың дербес субъектілері
болып табылады. Олардың клиенттермен қатынасы коммерциялық сипатқа ие.
Коммерциялык банктердің қызмет етуінің басты мақсаты - максималды пайда
алу.
Қазақстандағы банктік жүйенің даму кезеңдерін қарастыра, біз банктік
институттардың қысқару көрінісін байқаймыз: егер 1993 ж. елде 204 банк
есептелсе, 1997 жылға қарай олар 82 болды, ал 2000 ж. шілде басына 48 банк
қызмет етуде, 2002 ж. 44, 2005 ж. 35 банк. 2007 33 банк. Берілген жағдайдың
себептері болып сыртқы факторлар қалай ( тұтас республикадағы экономикалык
жағдай, нарықтық экономика талаптарына жауап беретін, банктік
заңдылықтардың даму дәрежесі, банктік қызмет көрсету рыногындағы
бәсекелестік және т.б. ), сол сияқты ішкі факторлар ( банкте қажетті
ресурстардың бар болуы, өткізілетін операцияларға қатысты банк саясаты және
т.б. ) қызмет етуі мүмкін. Сонымен, себептің бірі болып ұсынылтын қызмет
көрсету аймағындағы банктің бәсекелстігі табылады. Біз банктік бизнес
дегеніміз не екендігін анықтағымыз келеді, ал ол үшін банктердің өз
кезегінде немен айналысады немесе айналысуы мүмкін екендігін талқылау қажет
[1, 363 бет].
Банктердің түрлі операциялар мен қызмет көрсетуді жүзеге асыратындығы
белгілі. Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасындағы банктер мен
банктік қызмет туралы заңы банктік қызметті банктік операцияларды жүзеге
асыру, сондай-ақ осы бабпен белгіленген, банкпен басқа операцияларды өткізу
деп анықтайды.
Ресей Федерациясы банктер мен банктік қызмет туралы заңда банктік
қызмет - бұл банктік операциялар, сондай-ақ банктік операциялардан тыс
банктер мен және несиелік мекемелермен өткізу үшін осы Заңмен, басқа Ресей
Федерациясының заңды актілермен рұқсат етілетін, басқа келісімдер. Біз
көріп отырғаңымыздай, екі занда да банктік операциялар деген үғым
қатынасады, сол кезде банктік қызмет көрсету үғымы банктік қызметке
қатысты барлық айтқандарда үнемі қатынасады. Экономикалық ғылымда осы екі
үғымды талқылауға көптеген әдістер бар. В. Ф. Гарбузова редакциясының
астындағы Қаржылық-несиелік сөздікте банктік операциялардың келесі
анықтамалары беріледі: банктік операциялар - ақша құралдарын тарту және
оларды орналастыру, айналысқа шығару және одан ақшаны алу, есеп айырысуды
жүзеге асыру және т.б. бойынша банк операциялары. Банк немен айналысады
деген сүраққа - қызмет көрсету немесе операцияларды өткізумен - деп жауап
беру қиын. Бүл сұраққа алдымен банк деген үғымның өзін зерттеп алған соң,
талдап көрейік.
Банк - бүл заңды және жеке тұлғаларда шоғырланған, ақша ағымының
қозғалысымен байланысты, осы ақша құралдары есебінен банктік қызметті
ұсынатын өзіндік ерекше экономикалық институт.
Банктердің басқа қаржылық делдалдардан айырмасы қандай? Біріншіден,
банктер үшін қарыз міндеттемелерімен екі мәрте айырбастау тән: олар өз
қарыз міндеттемелерін орналастырады, ал осы негізде жұмылдырылған
құралдарды қарыз міндеттемелері мен басқалармен шығарылған бағалы
қағаздарға орналастырылады. Екіншіден, банктер заңды және жеке тұлғалар
алдында белгілі қарыз сомасымен міндеттерді өзіне қабылдауды бөліп
көрсетеді. Үшіншіден, банктер электронды ақша, пластикалық есеп айырысу
қызметін көрсетуді жүзеге асыруды, мемлекетер, кәсіпорындар, тұрғындар
арасында ақша құралдарының қозғалысын делдалдандырады. Өндіріс процессіне
қатыспайтын және берілген капиталды еңбекке, іске қосымша капиталды
шоғырландыруда банктің мәні, жаңа игіліктер мен қызметтерді жасау мақсаты
екендігінде деп айтуға болады. Яғни банктер өндіруші мен тұтынушы арасында
делдал болып табылады, бұның өзінде олар екі жақты айырбаста қатысады.
Көрнекі бұны 1-суретте сипатталған келесі сызба түрінде көрсетуге болады.
Тауарлар мен қызметтер
Бос ақша Несие
құралдары
Тұтынушы Банк Өндіруші
Тұтынушы Банк Өндіруші
Несие Несиені өтеу
Сурет 1 – Банктің капиталдары жұмылдырудағы мәні
Бұл сызба ақша құралдарын тартумен және оларды төлемділік, мерзімділік
пен қайтарымдылық шарты негізінде орналастырумен байланысты, банк
қызметінің басты түрін сипаттайды. Алайда, банк универсалды кәсіпорын болып
табылады және қаржылық қызметтердің кең спектрін көрсетеді, мұнда банк пен
клиенттердің өзара қатынасы үқсас түрдегі 2-суретте ұсынылған.
Клиент Банк Клиент
Сурет 2 - Банк пен клиент арасындағы байланыс сызбасы
Банк ұғымының мәнің анықтау мен клиент-банк-клиент сызбасын құру
банк сияқты кәсіпорындармен қызметтің соңғы нәтижелерін анықтау үшін қажет
болды. Егер материалдарды өндіріс аймағында қызмет нәтижесі болып дайын
өнім табылса, онда банктік аймақта қызмет нәтижесі - банктік қызмет.
Экономикалық ғылым қызмет астында материалды игіліктерді жасамайтын, бірақ
процесс ретінде пайдалы өзіндік ерекше пайдалы еңбек нәтижесін
түсінетіндігін ескерген жөн. Қызмет - бұл орындау барысында жаңа, бұрын
болмаған материалды-заттық өнім жасалмайды, бірақ жасалған өнімнің сапасы
өзгеретін, қызмет, жұмыс түрі. Басқа сөзбен, қызмет - бұл нәтиженің немесе
еңбек өнімділігінің ерекше түрі ретінде материалды емес игіліктер. Яғни,
банк операциялары олардың өз сапасында осындай қызметтің нәтиже түрғысынан
алғанда - бүл клиенттерге қызмет көрсету. Атап айтқанда клиенттің бар
болуы, банк операцияларын оның қызметіне ауысуын анықтайды. Осындай ауысу
өтетін банктік кызметтің бағыттарын көруге болады. Коммерциялық банктердің
барлық операцияларын үш тоіща бөлуге болады:
- Пассивті ( тартылған қүралдар );
- Активті ( орналастырылған қүралдар );
- Комиссионды-делдалдық және сенімді (трасталық) операциялар.
Осы топтың әр қайсысы оларға клиенттерді тартудың белгілі дәрежесін
топшылайды, демек, банкпен үсынылатын кызметтердің белгілі үлесін. Банктің
тартылған қүралдарының басты бөлігі талап етуге дейінгі депозиттер, сондай-
ақ жылдам, жинақтау немесе басқа салым түрінде банкке ақша сомасын салатын,
клиештің тікелей қатысуы кезінде қалыптасады. Бүл жоғарыда үсынылған
сызбаның бірінші кезеңі, демек, клиент-банк қатынасы нәтижесінде үсыну
процессі басталады. Клиент талабына байланысты банк оған осы немесе басқа
кызметті үсынады, бүнын өзінде клиент пайдасына өз операцияларын өткізеді.
Пассивті операцияларда клиенттің өзінің қатысу дәрежесі үлкен емес, алайда
банкте орналастырылған, оның ақша күралдарының рөлі банк үшін айтарлықтай
маңызды. Басты рөлді банктер активті операцияларды өткізу кезінде
клиенттерге қызмет үсынуға береді, соның ішінде несиеліктен басқа өз
саясаты шегінде қалай, сол сияқты тапсырма бойынша және клиент есебінен
банктермен өткізілетін бағалы қағаздармен операцияларды бөліп көрсетуге
болады. Тәжіриебелі, клиенттің толык қатысуын келесі банктік операциялар
тобы үсынады: клиент тапсырмасы және комиссионды-делдалдық. Барлық осы
операциялар клиент-банк-клиент ызбасына жауап береді және банктік қызмет
ұғымына тепе-тең. Банкпен клиент қүралдарын тартудың мақсаты болып тек
тікелей пайданы алу ғана емес, сондай-ақ төлемдердің қоғамдьщ қажетті
қызметтерін орындай, оларды келешекте қолдану мақсатымен берілген
қүралдарды шоғырландыру мүмкіндігі. Бұның өзінде өз клиенттеріне үсынылатын
қызмет үшін банк әдетте комиссия алады [2, 65 бет].
Осыдан қорытынды жасауға болады, яғни банк - бүл банктік қызмет
көрсететін кәсіпорын. Ал банктік қызмет астында клиент тапсырмасы бойынша
және белгілі ақы үшін клиент пайдасына өткізілетін, банк операциялары
түсіндіріледі.
1.2 Банктік депозиттік қызметтің жіктелуі
Банткік қызметтің мәні оларды басқа мүшелерден айыратын, белгілі
кызметті орындаумен көрсетіледі.
Банктік қызмет көрсету клиент мүддесіне орай банкпен белгілі
әрекеттерді орындай, ретінде сипаттауға болатын кез келген банктік өнімнің
негізінде қандай да түтынушылықты қанағаттандыру қажеттілігі жатыр.
Қазіргі уақытта негізгі дәстүрлі қызметтерге бүрынғыдай салымдарды
тарту мен ссудаларды үсыну қатысады. Осы қызметтер бойынша пайыздардағы
айырмадан банктер табыстың едәуір үлкен бөлігін алады. Алайда тек осы екі
қызмет шегінде ғана банктік өнімдердің көптеген ең әр түрлі нысандары
өндірілу мүмкін.
Банк - бүл қаржылық қызмет үсынатын, қоғамның ақша ресурстарьшен
кәсіби басқаруды жүзеге асыратын, сондай-ақ экономикада басқа көптеген
қызметтерді орындайтын фирма. Банк табыстылығы олармен үсынылатын қаржылық
қызметтер қоғамдық сүранысқа қаншалықты жауап беретіндігіне, баға
қатынасында олардьщ қаншалықты сапалы және бәсекеге қабілетті екендігіне
байланысты. Бүгін қоғам қандай банктік қызметте мұқтаждық көруде? Бүгінгі
банктермен орындалатын басты қызметтердің толық жиынтығы 1.3 суретінде
көрсетілген.
Банктер енді жиірек олардың депозиттерінде корпорацияға ұсынылатын ірі
несиелерді қаржыландыру үшін мұқтаж еді. Депозиттер мен кәсіпорындарды
несиелеу үшін қатаң бәсекелес күрес те, осы бағытта әрекет еткен және
банктерге өз клиенттерінің едәуір сенімділігін жаулап алу үшін, ерекше күш
қолдануға мәжбүрледі. 20-30 ж.ж. нью-йорктік Ситикорп пен Бэнк оф
Америка ізашарларының бірімен басқарылатын, бірнеше ірі банктерден
қүралған топ өзінде түтынушылық несие бөлімшесін қүрды. Екінші дүниежүзілік
соғыстан кейін түтынушылық несие секторы банктік несиенің едәуір тез
дамитын сегментінің бірі болды. Тек соңғы уақытта берілген сектордың өсу
қарқыны түтынушылық несие мен түрғындардың ақшаны үнемдеу және жинақтауға
ынтасының төмендеуі есебінен бәсекелестіктің қаталдануына байланысты
баяулады. Қайткенмен түтынушылардың қүралдары басты құралдар көзі және
қазіргі банктер табысының маңызды бір көзі болып қалуда.
Бүгін әмбебап банктер банктік қызмет пен қаржылық қызметтің әдетте
барлық көріністерін қамтитын, өнімдердің кең қатарын үсынады. Сол уақытта
басқа банктер бәсекелестік артықшылықтарды жаулап алу және бекем үстау
мақсатымен қатаң белгіленген қызмет түрлерін көрсетуге мамандануға
ыңталанады. Экономикалық негізі болып уақытша бос құралдардың заңды және
жеке тұлғаларда, сондай-ақ мемлекетте бар болатын және оларды экономика мен
түрғындардың қысқа мерзімді қажеттіліктерін қанағаттандыруға қолдану
табылатын, коммерциялық банктердің желісі ақша рыногының кұрылуына
мүмкіндік туғызады [3, 28-30 бет].
Трасталық қызмет Несиелік қызмет
Сақтандыру қызметі Инвестициялық
жоспарлаудың
қызметі
Қазіргі
банк
Брокерлік қызмет Төлемдер мен есеп
айырысу қызметі
Банк инвесторының Жинақтау
немесе андеррай- қызметі
тердің қызметі
Қолма-қол
ағымын
басқару
Сурет 3 - Қызметтердің толық жиынтығы бар қазіргі банкпен орындалатын,
басты қызметтер
Коммерциялық банктер өз клиенттерінің шаруашылық қызметіне қызмет
етумен байланысты, әдетте барлық несиелік, есеп айырысу және қаржылық
операциялардың түрлерімен айналысады.
Қазақстан Республикасындағы банктер мен банктік кызметі туралы
Заңына сәйкес банктер келесі қызметтерді орындауы мүмкін:
- төлем негізінде депозиттерді тарту;
- клиенттер мен банк-корреспонденттердің шотарын жүргізу, олардың
кассалық қызмет көрсету;
- қайтарымдылық, жылдамдылық пен төлемділік шартында заңды және жеке
тұлғаларға қыса және үзақ мерзімді несиелерді үсыну;
- иеленушілердің немесе инвестицияланатын қүралдарды тағайындаудың
тапсырмасы бойынша капитал салымдарын қаржыландыру;
- заңмен қарастырылатын тәртіпте өз бағалы қағаздарын
(чектер, вексельдер, аккредитивтер, депозиттік сертификаттар, акциялар
мен басқа да қарыз міндеттемелерін) шығару;
- төлем қүжаттары мен басқа бағалы қағаздарды сатып алу, сату мен
сақтау және олармен басқа операциялар;
- ақшалай түрде орындалуды қарастыратын үшінші түлға үшін тапсырманы
кепілдікті және басқа міндеттемелерді бару;
- тауарлар мен қызмет көрсетуді жеткізуді талап ету құқын иелену,
осындай талаптарды орындау тәуекелін және осы талаптарды инкассациялауды
(факторингті) кабылдау;
- банктік операциялар бойынша брокерлік қызмет көрсету, олардың
тәуекелі бойынша клиенттің агенттері ретінде орындау;
- клиент үшін құжаттар мен кұндылыұтарды сақтау бойынша қызмет
(сейфтік бизнес); коммерциялық келісімдерді каржыландыру, соның ішінде сату
қүқысыз (форфейтинг); клиент тапсырмасы бойынша сенімді операциялар
(құралдарды тарту мен орналастыру, бағалы қағаздарды басқару);
- банктік қызметпен байланысты кеңестік кызметті көрсету; лизингтік
операцияларды жүзеге асыру.
Үлттық банктің арнайы лицензиясының бар болған жағдайда банктер басқа
банктік операцияларды жүзеге асыруы мүмкін, соның ішінде шет ел валютасымен
операцияларды өткізу; тұрғындардың ақшалай сальшдарын тарту; ақшаны басқа
жерге жіберу (инкассация) бойынша қызмет көрсету.
Коммерциялық банктердің осы операциялармен топтастыра, олармен
орындалатын негізгі қызметтерді күрастыруға болады:
- - уақытша бос ақша құралдарын, жинақтаулар мен қорлануларды
шоғырландыру (депозиттік операциялар);
- - экономика мен тұрғындарды
несиелеу (активтік операциялар);
- - қолма-колсыз есеп айырысуды
үйымдастырумен өткізу;
- - инвестициялық қызмет;
- - клиенттерге
баска қаржылық кызметтер.
Банк ресурстары жеке меншік, тартылған және эмитерленген қүралдар
есебінен қүрылады. Жеке меншік қүралдарға акционерлік және резервтік
капитал қатысты, сондай-ақ бөлінбеген табыс. Жеке меншік құралдар банк
ресурстарының аз бөлігін кұрайды, ресурстардың басты бөлігі салымдар
(депозиттер), сондай-ақ корреспондентік шот түрінде тартылады.
Депозит астында жинақтаудан басқа, банк клиенттерінің барлык мерзімді
және мерзімді емес салымдары түсіндіріледі. Депозиттер екі түрлі болады:
талап етуге дейінгі салымдар және мерзімді салымдар. Талап етуге дейінгі
салымдар - бүл клиенттің ағымдағы шотындағы қүралдар, олар кез келген
уақытта талап етілуі мүмкін, олар бойынша аз пайыздар төленеді және олар
ағымдағы есеп айырысу үшін арналған.
Депозиттердің екінші түрін мерзімді салымдар қүрайды. Бүл салымдар
ағымдағыға қарағанда едәуір жоғары пайыздар төленеді, осы салымдар
негізінде берілген несиелер есебінен пайыздардан табысты өсіре, банк осы
қүралдарды иеленеді. Түрғындар жинақтуларын тарту қазір банк жүйесінде
операцияларының маңызды бір түрі болып табылады. Осы операциялар көмегімен
жүмылдырылған қүралдар, халық шаруашылығының кешендерін қаржыландыру үшін
қолданады.
Пассивті операцияларға басқа банктерден алынған несиелер қатысты -
тартылған күралдар. Бастама банктен шығатын операциялардың бүл түрі
әдеттегі несиелік келісім болып табылады.
Несиелік операцияларды қасиеттер қатыр бойынша жіктеуге болады. Несие
берілетін мерзім бойынша ол қысқа мерзімді, орта мерзімді мен үзақ мерзімді
болып бөлінеді. Қамтамасыз етілуіне байланысты несиелер блантктік және
қамтамасыз етілген болып бөлінеді. Соңғылары вексельді больіп (вексельді
сатып алу түрінде берілетін немесе оны кепілдігі астында), тауар астына,
бағалы қағаздар астына. Өтеу сипаты бойынша несиелер белгілі уақыт
аралығында өтелетін және бір уақытта өтелетін деп бөлінеді. Несие сондай-ақ
несиені үсыну кезінде немесе бір уақытта өтеу кезінде үсталатын пайыздарды
алу әдісі бойынша жіктеледі. Мөлшеріне байланысты несие шағын, орта және
үлкен болып бөлінеді.
Қаржылық кеңес беру. Банктерге қаржылық кеңестерге олардың клиенттері
дәстүрлі айналады, әсіресе несиені, жинақтауларды немесе күралдарды
инвестициялауды оңтайлы қолдау туралы сүрақ түрған кезде. Бүгінгі күнде
көптеген банктер қаржылық-кеңестік қызметті үсынады, салық декларациялары
мен бизнес-жоспарларды қүруға көмектесуден бастап, сыртқы және ішкі
рыноктағы маркетингтік келешектер бойынша кеңеспен аяқтай.
Қолма-қол ақша ағымын басқару. Үзақ уақытты тәжіриебе банктерге өздері
үшін олармен орындалатын кейбір операциялардың клиенттерге әлдеқайда бағалы
қызмет түрінде үсынылуы мүмкін екендігіне көз жеткізді. Едәуір айқын
нысаедардың бірі - банк өзіне төлемдерді инкассациялау мен фирма
операциялары бойынша төлеуді жүзеге асыру, сондай-ақ бүл қолма-қол ақша
клиентке кажет болғанша дейін, қолма-қол ақша артықшылығын қысқа мерзімді
бағалы қағаздармен несиеге инвестициялауды қабылдауға негізделген қолма-қол
ағымын басқару бойынша қызмет.
Егер банктер осы уақытқа дейін көбінде компаниялардың қолма-қол ақша
ағымын басқаруда маманданған болса, онда соңғы уақытта осы қызметтің жеке
меншік түтынушыға таралу тенденция күші жиналуда. Маңызды түрде бұл қатар
жүретін қаржылық қызметтің кең спектрмен сәйкес түтынушыларға ерекше
брокерлік шоттарды үсынатын, брокерлік фирмалар мен басқа қаржылык үйымдар
жағынан бәсекелестікпен түсіндіріледі. Әдеттегі нұсқа болып қолма-қол
ақшаны басқару шоттары, Меррилл Линч фирмасамын енгізу және клиенттерге
бағалы қағаздарды сатып алу мен сатуға мүмкіндік беретін түрлі өзара қорлар
арасында құралдарды көшіру, қарызды жылдам алу үшін чектер жазу мен несие
карточкаларын қолдану.
Жабдықтау лизингі. Көптеген банктер жабдықтауларды саты алып, өз
клиентіне жалға беретін лизингтік келісім көмегімен қажетті жабдықтауларды
кәсіпорын-клиентке сатып алу мүмкіндігін белсеңді ұсына бастады. Басында
белгіленген ережелер бойынша жабдықтауларды лизингтеу бойынша қызметпен
қолданылатын клиент соңында сатып алынған және жалға берілген
жабдықтаулардың күнын толық жабатын, кез келген жөндеу үшін жауапкершілікке
иелену мен жабдықтауларды қолданумен байланысты салыкты төлейтін,
лизингктік төлемдерді енгізуі керек. Алайда 1987 ж. АҚШ Конгрессі ¥лттық
Банкке ең дегенде жалға беру мерзімінін аяқталуы бойынша, клиентпен жалға
алынған активтердің кейбіреулерін өз жеке меншігінде қалдыруға рүқсат
беруге дауыс берді. Бүл шешім банктерге де, клиентерге де табысты, өйткені
жалға берілетін жабдықтаулардың меншік иесі ретінде банк қосымша салықтык
жеңілдіктерді алу үшін оның қүнының бір бөлігін есептен шығаруы мүмкін.
Тәуекелді капиталды үсыну. Банктер жаңа компанияларды жасау бойынша
шығындарды қаржыландыруды жиірек жүзеге асырады, әсіресе жоғары дәрежелі
технологиялары бар кешендерде. Өйткені карыздарды ұсыну бұл жағдайда
қосымша тәуекелмен сыбайлас, банктер әдетте тәуекелді капитал салымымен
айналысатын және банктік холдингтік компаниялардың еншілестері болып
табылады, фирмалар аркылы әсер етеді, сондай-ақ тәуекелді бөлу үшін
катысуға басқа инвесторларды тартады. Венчурлық капитал салымымен
айналысатын, едәуір атақты еншілес банктік фирманың ішінде - Бэнкерс траст
венчур кэпител және Ситикроп венчур.
Сақтандыру қызметін сату. Үзақ уақыт бойы банктер клиенттің мезгілсіз
мерт немесе науқастанып қалған жағдайда берілетін несиені өтеу кепілдігін
қамтамасыз ету жолымен, клиенттің емірін несиелік сақтандырумен айналысуда.
Алайда АҚШ заңдары коммерциялық банктерге барлык сақтандыру қызметін
ұсынуға тыйым салуда, қайткенмен олардың көбі болашақта өмір мен жеке
меншікті келенсіз жағдайлардан сақтандырудың стандартты полистердің
жеткізушісі болуға сенеді, мысалы көліктер мен үйлерді сақтандыруды бастау.
Бұның өзінде банк осындай операциялардан белгілі табыс үлесін алады. Кейбір
штаттарда мысалы Делавэр мен Оңтүстік Дакотедегі банктерге сақтандыру
қызметін үсынуға рүқсат берілген.
Зейнеткерлік жоспарларды сату. Банктің трастык бөлімшелері көптеген
кәсіпорындардың өз жүмысшыларына үсынатын, кәрілік бойынша азамттарды
камтамасыз ету жоспарларын басқарумен белсеңді айналысады. Бүл келіп
түсетін құралдарды банкпен жинақтау мен инвестициялаумен және осындай
жоспарлармен камтылған, азаматтар арасында төлеулерді ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ
1 КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕРМЕН ДЕПОЗИТТІК ҚЫЗМЕТТЕРДІ ҰСЫНУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ
АСПЕКТІЛЕРІ
1.1 Банктік депозиттік қызмет пен өнімнің мәні
1.2 Банктік депозиттік қызметтің жіктелуі
2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ДЕПОЗИТ НАРЫҒЫНДАҒЫ АҚ БАНК ЦЕНТР
КРЕДИТТІҢ РОЛЬІ МЕН МӘНІ
2.1 АҚ Банк ЦентрКредит қызметін жалпы бағалау мен қарыз портфельін
талдау
2.2 АҚ Банк ЦентрКредит активтерін, пассивтерін және өтімділігін талдау
3 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ БАНКТІК ДЕПОЗИТТІК ОПЕРАЦИЯЛАРДЫҢ ДАМУ
КЕЛЕШЕГІ
3.1 Банктік депозиттік қызмет рыногында пайда болған мәселереді шешу
жолдары
ҚОРЫТЫНДЫ
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
КІРІСПЕ
Қазіргі жаһандану дәуіріндегі дүниежүзілік экономикалық қатынастардың
интеграциялануы, шаруашылық механизмінің орталықсыздандырылуы, экономикалық
саясаттың либерализациялануы заманында ірі қаржы нарықтарында орын алған
дағдарыстардың дүниежүзінің басқа бөліктерінде орналасқан нарықтарға да
таралу мүмкіндігі зор.
2007 жылдың тамыз, қыркүйек айларындағы АҚШ-тың ипотекалық несие
нарығындағы қалыптасқан рецессия одан кейінгі мерзімдерде несие
нарықтарындағы дағдарысқа ұласты. Дүниежүзілік экономикалық жүйенің
ашықтығы жағдайында АҚШ несие нарықтарында орын алған дағдарыстық жағдай
Батыс Еуропа мемлекеттеріндегі несие нарықтарына да келіп жетті. Өз
кезегінде аталған дағдарыстық үдерістердің теріс ықпалы дамыған
мемлекеттердің негізгі қарызгерлері болып табылатын дамушы мемлекеттерде
банктік жүйелеріне соққы болып тиді. Атап айтар болсақ Шығыс Еуропа
мемлекеттері, бұрынғы Кеңес Одағының құрамында болған мемлекеттер, солардың
қатарындағы Қазақстан Республикасының банктеріне де біршама ауыртпалық
түсірді. Отандық банктердің сыртқы нарықтарындағы жалпы қарыздардың мөлшері
92 млрд. АҚШ долларынан асып кетті. 2007 жылдың соңынан бері отандық
банктердің қаражат өтімділігі күрт нашарлап, сырттан қарыз алу
мүмкіндіктері айтарлықтай шектелді.
Соның нәтижесінде Standard&Poor's халықаралық рейтингтік агенттігі
Қазақстанның суверенді рейтингін тұрақты бағадан теріс бағаға
ауыстырды. Осы ұйымның несие жөніндегі сарапшысы Бен Фолкс көзқарасы
бойынша Қазақстанның суверенді рейтингісінің болжамын қайта қарау
Қазақстанның банк жүйесіндегі активтер сапасының нашарлауы, сырттан қарыз
тарту мүмкіндіктерінің шектелуі мемлекеттің салық – бюджет және сыртқы
сауда балансы көрсеткіштерінің нашарлау қаупін тудырды. Ал бұл жағдай
болашақтағы Қазақстанның қаржылық икемділігі мен экономикалық өрлеу
мүмкіндіктеріне теріс ықпалын тигізеді.
Осы тұрғыдан келгенде таңдалған дипломдық жұмыс тақырыбының өзектілігі
айқын.
Елімізде болашақта банктердің қаржылық өтімділігінің дағдарысына жол
бермеу тұрғысынан және оның алдын алу шараларын жүйелі түрде құру
мақсатында депозит нарықтарының табиғатын, алғышарттарын, себеп-салдарын
жан-жақты, теориялық және тәжірибелік тұрғыдан зерттеудің мәні өте зор.
Тақырыптың зерттелу дәрежесі. Бұл тақырыпты зерттеуге осы саладағы
белгілі ғалымдар Карл Маркс, Коркин В.М, Лаврушин О.Н, Жуков Е.Ф,
Сейткасымов Т.С, Искаков У.М, Пещанская И.В, Мақыш С.Б, Садуакасов К,
Савицкая Г.В, Чернявский В.С, Уткин Э.А және басқалар үлкен үлес қосқан.
Дегенмен, таңдалған тақырып толық зерттеліп болмаған, тың тақырып
болғандықтан біз зерттеу барысында дүниежүзінің қазіргі белгілі
экономистері мен саясаткерлерінің көзқарастарын да зерделедік. Олардың
ішінде АҚШ федералдық қор жүйесінің бұрынғы жетекшісі Алан Гринспен, БҰҰ-
ның бас хатшысы Пан Ги Мун, ғаламдық қаржы жүйесінің данышпаны Джордж
Сорос, ҚР-ның премьер-министрі Кәрім Мәсімов, ҚР-ның қаржы нарығы мен
ұйымдарды реттеу және қадағалау агенттігі төрағасының орынбасары М.
Байсынов, ұлттық риелторлар қауымдастығының өкілі О. Альферов, БТА АҚ
басқармасының төрағасы Р. Солодченко, ҚР ҰБ-нің төрағасы Ә. Сәйденов және
басқа білікті мамандардың зерттеліп отырған мәселеге көзқарастары
келтірілді.
Зерттеу жұмысымыздың негізгі мақсаты етіп қазіргі қалыптасқан депозит
нарықтарындағы дағдарыстың теориялық негіздерін, себеп-салдарын, қазіргі
жағдайын және даму проблемаларын жан-жақты және терең зерттеу арқылы
дағдарысқа жол бермеу және одан шығу шараларының жиынтығын ұсыну.
Жоғарыда қойылған мақсатқа жету үшін біз өзіміздің алдымызға келесі
міндеттерді қойдық:
- дүниежүзілік депозит нарықтарының қызмет етуінің ерекшеліктерін
теориялық және тәжірибелік тұрғыдан айқындау;
- депозит нарықтарындағы дағдарыстың банк активтеріне ықпалын және
экономикалық–қаржылық салдарын анықтау;
- Қазақстанның экономикалық даму үрдістеріндегі банк жүйесінің қазіргі
таңдағы даму жағдайын зерттеу;
- банктің қаржылық тұрақтылығын қалыптастырудың негізгі факторлары
болып табылатын дағдарысқа қарсы басқарудың шаралар жүйесін құру;
- зерттеу объектісі болып табылатын ЦентрКредитБанк АҚ-ның
рекапитализациялау және оның бизнес-үдерістерінің реинжинирингі жөніндегі
шаралар ұсыну;
- банктің төлемқабілеттілігін және қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз
ету мақсатымен экономикалық-математикалық модельдеу әдістерін қолдана
отырып банктің болашақтағы пайдасын болжау әдісін жасау.
Зерттеу нысаны ретінде Қазақстан Республикасының банк жүйесінің
жүйеқұрушы ірі банкісі болып табылатын ЦентрКредитБанк АҚ-ын таңдап
алдық.
Дипломдық жұмыстың зерттеу пәні – депозит нарықтарындағы дағдарыс
жағдайындағы банктермен олардың клиенттері, мемлекет, қарыз берушілері және
басқа қатысушылары арасында қалыптасатын қатынастар жиынтығы, банктердің
дағдарысқа жол бермеу және одан шығу жөніндегі шаралар кешені.
Дипломдық зерттеу жұмысының негізгі ғылыми жаңалықтарына төмендегі
ұсыныстар, тұжырымдар және шаралар кіреді:
- дүниежүзілік депозит нарықтарының қызмет етуінің шетелдік тәжірибені
зерттеу барысында анықталған ҚР-на тән депозит нарығының ерекшеліктері;
- депозит нарығындағы дағдарыстың банк активтеріне ықпалының дәрежесін
және экономикалық-қаржылық салдарын анықтауға бағытталған зерттеу
нәтижелері;
- Қазақстанның экономикалық даму үрдістеріндегі банк жүйесінің алатын
орнын анықтауға бағытталған зерделеу қорытындылары;
- банктердің қаржылық тұрақтылығын қалыптастыратын негізгі факторы
болып табылатын дағдарысқа қарсы басқару шараларының ұсынылған жүйесі;
- ЦентрКредитБанк АҚ-ның рекапитализациялау және оның бизнес-
үдерістерінің реинжинирингін құру мақсатында ұсынылған шаралар жиынтығы;
- банктің болашақтағы пайда мөлшерін болжау мақсатында жасалған
көпфакторлы корреляциялық-регрессиялық талдаудың экономикалық-математикалық
моделі.
Зерттеу жұмысының теориялық-әдістемелік негізіне депозит
нарықтарындағы дағдарыс мәселелерін зерттеуге сүбелі үлес қосқан шетелдік
және отандық ғалымдардың, мамандардың еңбектері, ҚР-ның статистика
жөніндегі агенттігінің мәліметтері, ЦентрКредитБанк АҚ-ның қаржылық-
шаруашылық қызметінің негізгі нәтижелері, кезеңдік баспасөз материалдары
және интернет көздері жатады.
Зерттеу нәтижелерінің теориялық мәні зерттеу барысында алынған негізгі
тұжырымдар мен қорытындылардың және нәтижелердің осы бағыттағы болашақ
зерттеулерге арқау болуында жатыр.
Дипломдық жұмыстың тәжірибелік мәні – зерттеу нәтижелерін,
ұсыныстарын, тұжырымдарын және қорытындыларын, сонымен бірге жұмыста
ұсынылған банктің төлемқабілеттілігін және қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз
ету мақсатымен экономикалық-математикалық модельдеу әдістерін қолдана
отырып банктің болашақтағы пайда мөлшерін болжау әдісін еліміздің банк
мекемелерінің болашақтағы қызметінде тиімді пайдалану мүмкіндігі.
Дипломдық жұмыс келесі құрылымнан тұрады:
- бірінші тарауда депозит нарықтарындағы дағдарыстың теориялық
негіздері: себептері, салдары анықталды;
- екінші тарауда қазіргі заманғы дүниежүзілік депозит нарықтарының
жағдайы және даму проблемалары қарастырылды;
- үшінші тарауда депозит нарықтарындағы дағдарыстан шығу жолдары және
жол бермеу шаралары ұсынылды.
Дипломдық жұмыс кіріспеден, 3 тараудан, қорытындыдан, қолданылған
әдебиеттер тізімінен тұрады.
1 КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕРМЕН ДЕПОЗИТТІК ҚЫЗМЕТТЕРДІ ҰСЫНУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ
АСПЕКТІЛЕРІ
1. Банктік депозиттік қызмет пен өнімнің мәні
Қазіргі коммерциялық банктер бірден бір кәсіпорындар мен ұйымдарға,
сондай-ақ түрғындар өз клиенттеріне қызмет көрсететін күрделі қаржылық-
экономикалық құрылым және нарықтық экономиканың басты және ажырамас бөлшегі
болып табылады. Банктер банктік жүйенің негізгі звеносы болып орындайды.
Екінші деңгейлі банктің басты қызметі - несие беруші мен қарызгер
арасындағы делдалдық, бұның өзінде банктік емес кұрылымдарға қарағанда
банктер бүкіл ел экономикасының ақша айналымының басты бөлігін қамтамасыз
етеді. Банктің басты міндеті болып ақша құралдарын шоғырландыру және оларды
несиеге ұсыну табылады. Сондықтан коммерциялық банк өз кезегінде
клиенттеріне қызмет көрсетуін, яғни салымшылары мен қарызгерлеріне
ұсынылған ақша кұралдары үшін қарызгер мен салымшылардан алынатын пайыз
айырмасы есебінен пайда алатын, іскер кәсіпорындарды ұсынады. Жеке меншік
түріне қарамастан коммерциялық банктер экономиканың дербес субъектілері
болып табылады. Олардың клиенттермен қатынасы коммерциялық сипатқа ие.
Коммерциялык банктердің қызмет етуінің басты мақсаты - максималды пайда
алу.
Қазақстандағы банктік жүйенің даму кезеңдерін қарастыра, біз банктік
институттардың қысқару көрінісін байқаймыз: егер 1993 ж. елде 204 банк
есептелсе, 1997 жылға қарай олар 82 болды, ал 2000 ж. шілде басына 48 банк
қызмет етуде, 2002 ж. 44, 2005 ж. 35 банк. 2007 33 банк. Берілген жағдайдың
себептері болып сыртқы факторлар қалай ( тұтас республикадағы экономикалык
жағдай, нарықтық экономика талаптарына жауап беретін, банктік
заңдылықтардың даму дәрежесі, банктік қызмет көрсету рыногындағы
бәсекелестік және т.б. ), сол сияқты ішкі факторлар ( банкте қажетті
ресурстардың бар болуы, өткізілетін операцияларға қатысты банк саясаты және
т.б. ) қызмет етуі мүмкін. Сонымен, себептің бірі болып ұсынылтын қызмет
көрсету аймағындағы банктің бәсекелстігі табылады. Біз банктік бизнес
дегеніміз не екендігін анықтағымыз келеді, ал ол үшін банктердің өз
кезегінде немен айналысады немесе айналысуы мүмкін екендігін талқылау қажет
[1, 363 бет].
Банктердің түрлі операциялар мен қызмет көрсетуді жүзеге асыратындығы
белгілі. Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасындағы банктер мен
банктік қызмет туралы заңы банктік қызметті банктік операцияларды жүзеге
асыру, сондай-ақ осы бабпен белгіленген, банкпен басқа операцияларды өткізу
деп анықтайды.
Ресей Федерациясы банктер мен банктік қызмет туралы заңда банктік
қызмет - бұл банктік операциялар, сондай-ақ банктік операциялардан тыс
банктер мен және несиелік мекемелермен өткізу үшін осы Заңмен, басқа Ресей
Федерациясының заңды актілермен рұқсат етілетін, басқа келісімдер. Біз
көріп отырғаңымыздай, екі занда да банктік операциялар деген үғым
қатынасады, сол кезде банктік қызмет көрсету үғымы банктік қызметке
қатысты барлық айтқандарда үнемі қатынасады. Экономикалық ғылымда осы екі
үғымды талқылауға көптеген әдістер бар. В. Ф. Гарбузова редакциясының
астындағы Қаржылық-несиелік сөздікте банктік операциялардың келесі
анықтамалары беріледі: банктік операциялар - ақша құралдарын тарту және
оларды орналастыру, айналысқа шығару және одан ақшаны алу, есеп айырысуды
жүзеге асыру және т.б. бойынша банк операциялары. Банк немен айналысады
деген сүраққа - қызмет көрсету немесе операцияларды өткізумен - деп жауап
беру қиын. Бүл сұраққа алдымен банк деген үғымның өзін зерттеп алған соң,
талдап көрейік.
Банк - бүл заңды және жеке тұлғаларда шоғырланған, ақша ағымының
қозғалысымен байланысты, осы ақша құралдары есебінен банктік қызметті
ұсынатын өзіндік ерекше экономикалық институт.
Банктердің басқа қаржылық делдалдардан айырмасы қандай? Біріншіден,
банктер үшін қарыз міндеттемелерімен екі мәрте айырбастау тән: олар өз
қарыз міндеттемелерін орналастырады, ал осы негізде жұмылдырылған
құралдарды қарыз міндеттемелері мен басқалармен шығарылған бағалы
қағаздарға орналастырылады. Екіншіден, банктер заңды және жеке тұлғалар
алдында белгілі қарыз сомасымен міндеттерді өзіне қабылдауды бөліп
көрсетеді. Үшіншіден, банктер электронды ақша, пластикалық есеп айырысу
қызметін көрсетуді жүзеге асыруды, мемлекетер, кәсіпорындар, тұрғындар
арасында ақша құралдарының қозғалысын делдалдандырады. Өндіріс процессіне
қатыспайтын және берілген капиталды еңбекке, іске қосымша капиталды
шоғырландыруда банктің мәні, жаңа игіліктер мен қызметтерді жасау мақсаты
екендігінде деп айтуға болады. Яғни банктер өндіруші мен тұтынушы арасында
делдал болып табылады, бұның өзінде олар екі жақты айырбаста қатысады.
Көрнекі бұны 1-суретте сипатталған келесі сызба түрінде көрсетуге болады.
Тауарлар мен қызметтер
Бос ақша Несие
құралдары
Тұтынушы Банк Өндіруші
Тұтынушы Банк Өндіруші
Несие Несиені өтеу
Сурет 1 – Банктің капиталдары жұмылдырудағы мәні
Бұл сызба ақша құралдарын тартумен және оларды төлемділік, мерзімділік
пен қайтарымдылық шарты негізінде орналастырумен байланысты, банк
қызметінің басты түрін сипаттайды. Алайда, банк универсалды кәсіпорын болып
табылады және қаржылық қызметтердің кең спектрін көрсетеді, мұнда банк пен
клиенттердің өзара қатынасы үқсас түрдегі 2-суретте ұсынылған.
Клиент Банк Клиент
Сурет 2 - Банк пен клиент арасындағы байланыс сызбасы
Банк ұғымының мәнің анықтау мен клиент-банк-клиент сызбасын құру
банк сияқты кәсіпорындармен қызметтің соңғы нәтижелерін анықтау үшін қажет
болды. Егер материалдарды өндіріс аймағында қызмет нәтижесі болып дайын
өнім табылса, онда банктік аймақта қызмет нәтижесі - банктік қызмет.
Экономикалық ғылым қызмет астында материалды игіліктерді жасамайтын, бірақ
процесс ретінде пайдалы өзіндік ерекше пайдалы еңбек нәтижесін
түсінетіндігін ескерген жөн. Қызмет - бұл орындау барысында жаңа, бұрын
болмаған материалды-заттық өнім жасалмайды, бірақ жасалған өнімнің сапасы
өзгеретін, қызмет, жұмыс түрі. Басқа сөзбен, қызмет - бұл нәтиженің немесе
еңбек өнімділігінің ерекше түрі ретінде материалды емес игіліктер. Яғни,
банк операциялары олардың өз сапасында осындай қызметтің нәтиже түрғысынан
алғанда - бүл клиенттерге қызмет көрсету. Атап айтқанда клиенттің бар
болуы, банк операцияларын оның қызметіне ауысуын анықтайды. Осындай ауысу
өтетін банктік кызметтің бағыттарын көруге болады. Коммерциялық банктердің
барлық операцияларын үш тоіща бөлуге болады:
- Пассивті ( тартылған қүралдар );
- Активті ( орналастырылған қүралдар );
- Комиссионды-делдалдық және сенімді (трасталық) операциялар.
Осы топтың әр қайсысы оларға клиенттерді тартудың белгілі дәрежесін
топшылайды, демек, банкпен үсынылатын кызметтердің белгілі үлесін. Банктің
тартылған қүралдарының басты бөлігі талап етуге дейінгі депозиттер, сондай-
ақ жылдам, жинақтау немесе басқа салым түрінде банкке ақша сомасын салатын,
клиештің тікелей қатысуы кезінде қалыптасады. Бүл жоғарыда үсынылған
сызбаның бірінші кезеңі, демек, клиент-банк қатынасы нәтижесінде үсыну
процессі басталады. Клиент талабына байланысты банк оған осы немесе басқа
кызметті үсынады, бүнын өзінде клиент пайдасына өз операцияларын өткізеді.
Пассивті операцияларда клиенттің өзінің қатысу дәрежесі үлкен емес, алайда
банкте орналастырылған, оның ақша күралдарының рөлі банк үшін айтарлықтай
маңызды. Басты рөлді банктер активті операцияларды өткізу кезінде
клиенттерге қызмет үсынуға береді, соның ішінде несиеліктен басқа өз
саясаты шегінде қалай, сол сияқты тапсырма бойынша және клиент есебінен
банктермен өткізілетін бағалы қағаздармен операцияларды бөліп көрсетуге
болады. Тәжіриебелі, клиенттің толык қатысуын келесі банктік операциялар
тобы үсынады: клиент тапсырмасы және комиссионды-делдалдық. Барлық осы
операциялар клиент-банк-клиент ызбасына жауап береді және банктік қызмет
ұғымына тепе-тең. Банкпен клиент қүралдарын тартудың мақсаты болып тек
тікелей пайданы алу ғана емес, сондай-ақ төлемдердің қоғамдьщ қажетті
қызметтерін орындай, оларды келешекте қолдану мақсатымен берілген
қүралдарды шоғырландыру мүмкіндігі. Бұның өзінде өз клиенттеріне үсынылатын
қызмет үшін банк әдетте комиссия алады [2, 65 бет].
Осыдан қорытынды жасауға болады, яғни банк - бүл банктік қызмет
көрсететін кәсіпорын. Ал банктік қызмет астында клиент тапсырмасы бойынша
және белгілі ақы үшін клиент пайдасына өткізілетін, банк операциялары
түсіндіріледі.
1.2 Банктік депозиттік қызметтің жіктелуі
Банткік қызметтің мәні оларды басқа мүшелерден айыратын, белгілі
кызметті орындаумен көрсетіледі.
Банктік қызмет көрсету клиент мүддесіне орай банкпен белгілі
әрекеттерді орындай, ретінде сипаттауға болатын кез келген банктік өнімнің
негізінде қандай да түтынушылықты қанағаттандыру қажеттілігі жатыр.
Қазіргі уақытта негізгі дәстүрлі қызметтерге бүрынғыдай салымдарды
тарту мен ссудаларды үсыну қатысады. Осы қызметтер бойынша пайыздардағы
айырмадан банктер табыстың едәуір үлкен бөлігін алады. Алайда тек осы екі
қызмет шегінде ғана банктік өнімдердің көптеген ең әр түрлі нысандары
өндірілу мүмкін.
Банк - бүл қаржылық қызмет үсынатын, қоғамның ақша ресурстарьшен
кәсіби басқаруды жүзеге асыратын, сондай-ақ экономикада басқа көптеген
қызметтерді орындайтын фирма. Банк табыстылығы олармен үсынылатын қаржылық
қызметтер қоғамдық сүранысқа қаншалықты жауап беретіндігіне, баға
қатынасында олардьщ қаншалықты сапалы және бәсекеге қабілетті екендігіне
байланысты. Бүгін қоғам қандай банктік қызметте мұқтаждық көруде? Бүгінгі
банктермен орындалатын басты қызметтердің толық жиынтығы 1.3 суретінде
көрсетілген.
Банктер енді жиірек олардың депозиттерінде корпорацияға ұсынылатын ірі
несиелерді қаржыландыру үшін мұқтаж еді. Депозиттер мен кәсіпорындарды
несиелеу үшін қатаң бәсекелес күрес те, осы бағытта әрекет еткен және
банктерге өз клиенттерінің едәуір сенімділігін жаулап алу үшін, ерекше күш
қолдануға мәжбүрледі. 20-30 ж.ж. нью-йорктік Ситикорп пен Бэнк оф
Америка ізашарларының бірімен басқарылатын, бірнеше ірі банктерден
қүралған топ өзінде түтынушылық несие бөлімшесін қүрды. Екінші дүниежүзілік
соғыстан кейін түтынушылық несие секторы банктік несиенің едәуір тез
дамитын сегментінің бірі болды. Тек соңғы уақытта берілген сектордың өсу
қарқыны түтынушылық несие мен түрғындардың ақшаны үнемдеу және жинақтауға
ынтасының төмендеуі есебінен бәсекелестіктің қаталдануына байланысты
баяулады. Қайткенмен түтынушылардың қүралдары басты құралдар көзі және
қазіргі банктер табысының маңызды бір көзі болып қалуда.
Бүгін әмбебап банктер банктік қызмет пен қаржылық қызметтің әдетте
барлық көріністерін қамтитын, өнімдердің кең қатарын үсынады. Сол уақытта
басқа банктер бәсекелестік артықшылықтарды жаулап алу және бекем үстау
мақсатымен қатаң белгіленген қызмет түрлерін көрсетуге мамандануға
ыңталанады. Экономикалық негізі болып уақытша бос құралдардың заңды және
жеке тұлғаларда, сондай-ақ мемлекетте бар болатын және оларды экономика мен
түрғындардың қысқа мерзімді қажеттіліктерін қанағаттандыруға қолдану
табылатын, коммерциялық банктердің желісі ақша рыногының кұрылуына
мүмкіндік туғызады [3, 28-30 бет].
Трасталық қызмет Несиелік қызмет
Сақтандыру қызметі Инвестициялық
жоспарлаудың
қызметі
Қазіргі
банк
Брокерлік қызмет Төлемдер мен есеп
айырысу қызметі
Банк инвесторының Жинақтау
немесе андеррай- қызметі
тердің қызметі
Қолма-қол
ағымын
басқару
Сурет 3 - Қызметтердің толық жиынтығы бар қазіргі банкпен орындалатын,
басты қызметтер
Коммерциялық банктер өз клиенттерінің шаруашылық қызметіне қызмет
етумен байланысты, әдетте барлық несиелік, есеп айырысу және қаржылық
операциялардың түрлерімен айналысады.
Қазақстан Республикасындағы банктер мен банктік кызметі туралы
Заңына сәйкес банктер келесі қызметтерді орындауы мүмкін:
- төлем негізінде депозиттерді тарту;
- клиенттер мен банк-корреспонденттердің шотарын жүргізу, олардың
кассалық қызмет көрсету;
- қайтарымдылық, жылдамдылық пен төлемділік шартында заңды және жеке
тұлғаларға қыса және үзақ мерзімді несиелерді үсыну;
- иеленушілердің немесе инвестицияланатын қүралдарды тағайындаудың
тапсырмасы бойынша капитал салымдарын қаржыландыру;
- заңмен қарастырылатын тәртіпте өз бағалы қағаздарын
(чектер, вексельдер, аккредитивтер, депозиттік сертификаттар, акциялар
мен басқа да қарыз міндеттемелерін) шығару;
- төлем қүжаттары мен басқа бағалы қағаздарды сатып алу, сату мен
сақтау және олармен басқа операциялар;
- ақшалай түрде орындалуды қарастыратын үшінші түлға үшін тапсырманы
кепілдікті және басқа міндеттемелерді бару;
- тауарлар мен қызмет көрсетуді жеткізуді талап ету құқын иелену,
осындай талаптарды орындау тәуекелін және осы талаптарды инкассациялауды
(факторингті) кабылдау;
- банктік операциялар бойынша брокерлік қызмет көрсету, олардың
тәуекелі бойынша клиенттің агенттері ретінде орындау;
- клиент үшін құжаттар мен кұндылыұтарды сақтау бойынша қызмет
(сейфтік бизнес); коммерциялық келісімдерді каржыландыру, соның ішінде сату
қүқысыз (форфейтинг); клиент тапсырмасы бойынша сенімді операциялар
(құралдарды тарту мен орналастыру, бағалы қағаздарды басқару);
- банктік қызметпен байланысты кеңестік кызметті көрсету; лизингтік
операцияларды жүзеге асыру.
Үлттық банктің арнайы лицензиясының бар болған жағдайда банктер басқа
банктік операцияларды жүзеге асыруы мүмкін, соның ішінде шет ел валютасымен
операцияларды өткізу; тұрғындардың ақшалай сальшдарын тарту; ақшаны басқа
жерге жіберу (инкассация) бойынша қызмет көрсету.
Коммерциялық банктердің осы операциялармен топтастыра, олармен
орындалатын негізгі қызметтерді күрастыруға болады:
- - уақытша бос ақша құралдарын, жинақтаулар мен қорлануларды
шоғырландыру (депозиттік операциялар);
- - экономика мен тұрғындарды
несиелеу (активтік операциялар);
- - қолма-колсыз есеп айырысуды
үйымдастырумен өткізу;
- - инвестициялық қызмет;
- - клиенттерге
баска қаржылық кызметтер.
Банк ресурстары жеке меншік, тартылған және эмитерленген қүралдар
есебінен қүрылады. Жеке меншік қүралдарға акционерлік және резервтік
капитал қатысты, сондай-ақ бөлінбеген табыс. Жеке меншік құралдар банк
ресурстарының аз бөлігін кұрайды, ресурстардың басты бөлігі салымдар
(депозиттер), сондай-ақ корреспондентік шот түрінде тартылады.
Депозит астында жинақтаудан басқа, банк клиенттерінің барлык мерзімді
және мерзімді емес салымдары түсіндіріледі. Депозиттер екі түрлі болады:
талап етуге дейінгі салымдар және мерзімді салымдар. Талап етуге дейінгі
салымдар - бүл клиенттің ағымдағы шотындағы қүралдар, олар кез келген
уақытта талап етілуі мүмкін, олар бойынша аз пайыздар төленеді және олар
ағымдағы есеп айырысу үшін арналған.
Депозиттердің екінші түрін мерзімді салымдар қүрайды. Бүл салымдар
ағымдағыға қарағанда едәуір жоғары пайыздар төленеді, осы салымдар
негізінде берілген несиелер есебінен пайыздардан табысты өсіре, банк осы
қүралдарды иеленеді. Түрғындар жинақтуларын тарту қазір банк жүйесінде
операцияларының маңызды бір түрі болып табылады. Осы операциялар көмегімен
жүмылдырылған қүралдар, халық шаруашылығының кешендерін қаржыландыру үшін
қолданады.
Пассивті операцияларға басқа банктерден алынған несиелер қатысты -
тартылған күралдар. Бастама банктен шығатын операциялардың бүл түрі
әдеттегі несиелік келісім болып табылады.
Несиелік операцияларды қасиеттер қатыр бойынша жіктеуге болады. Несие
берілетін мерзім бойынша ол қысқа мерзімді, орта мерзімді мен үзақ мерзімді
болып бөлінеді. Қамтамасыз етілуіне байланысты несиелер блантктік және
қамтамасыз етілген болып бөлінеді. Соңғылары вексельді больіп (вексельді
сатып алу түрінде берілетін немесе оны кепілдігі астында), тауар астына,
бағалы қағаздар астына. Өтеу сипаты бойынша несиелер белгілі уақыт
аралығында өтелетін және бір уақытта өтелетін деп бөлінеді. Несие сондай-ақ
несиені үсыну кезінде немесе бір уақытта өтеу кезінде үсталатын пайыздарды
алу әдісі бойынша жіктеледі. Мөлшеріне байланысты несие шағын, орта және
үлкен болып бөлінеді.
Қаржылық кеңес беру. Банктерге қаржылық кеңестерге олардың клиенттері
дәстүрлі айналады, әсіресе несиені, жинақтауларды немесе күралдарды
инвестициялауды оңтайлы қолдау туралы сүрақ түрған кезде. Бүгінгі күнде
көптеген банктер қаржылық-кеңестік қызметті үсынады, салық декларациялары
мен бизнес-жоспарларды қүруға көмектесуден бастап, сыртқы және ішкі
рыноктағы маркетингтік келешектер бойынша кеңеспен аяқтай.
Қолма-қол ақша ағымын басқару. Үзақ уақытты тәжіриебе банктерге өздері
үшін олармен орындалатын кейбір операциялардың клиенттерге әлдеқайда бағалы
қызмет түрінде үсынылуы мүмкін екендігіне көз жеткізді. Едәуір айқын
нысаедардың бірі - банк өзіне төлемдерді инкассациялау мен фирма
операциялары бойынша төлеуді жүзеге асыру, сондай-ақ бүл қолма-қол ақша
клиентке кажет болғанша дейін, қолма-қол ақша артықшылығын қысқа мерзімді
бағалы қағаздармен несиеге инвестициялауды қабылдауға негізделген қолма-қол
ағымын басқару бойынша қызмет.
Егер банктер осы уақытқа дейін көбінде компаниялардың қолма-қол ақша
ағымын басқаруда маманданған болса, онда соңғы уақытта осы қызметтің жеке
меншік түтынушыға таралу тенденция күші жиналуда. Маңызды түрде бұл қатар
жүретін қаржылық қызметтің кең спектрмен сәйкес түтынушыларға ерекше
брокерлік шоттарды үсынатын, брокерлік фирмалар мен басқа қаржылык үйымдар
жағынан бәсекелестікпен түсіндіріледі. Әдеттегі нұсқа болып қолма-қол
ақшаны басқару шоттары, Меррилл Линч фирмасамын енгізу және клиенттерге
бағалы қағаздарды сатып алу мен сатуға мүмкіндік беретін түрлі өзара қорлар
арасында құралдарды көшіру, қарызды жылдам алу үшін чектер жазу мен несие
карточкаларын қолдану.
Жабдықтау лизингі. Көптеген банктер жабдықтауларды саты алып, өз
клиентіне жалға беретін лизингтік келісім көмегімен қажетті жабдықтауларды
кәсіпорын-клиентке сатып алу мүмкіндігін белсеңді ұсына бастады. Басында
белгіленген ережелер бойынша жабдықтауларды лизингтеу бойынша қызметпен
қолданылатын клиент соңында сатып алынған және жалға берілген
жабдықтаулардың күнын толық жабатын, кез келген жөндеу үшін жауапкершілікке
иелену мен жабдықтауларды қолданумен байланысты салыкты төлейтін,
лизингктік төлемдерді енгізуі керек. Алайда 1987 ж. АҚШ Конгрессі ¥лттық
Банкке ең дегенде жалға беру мерзімінін аяқталуы бойынша, клиентпен жалға
алынған активтердің кейбіреулерін өз жеке меншігінде қалдыруға рүқсат
беруге дауыс берді. Бүл шешім банктерге де, клиентерге де табысты, өйткені
жалға берілетін жабдықтаулардың меншік иесі ретінде банк қосымша салықтык
жеңілдіктерді алу үшін оның қүнының бір бөлігін есептен шығаруы мүмкін.
Тәуекелді капиталды үсыну. Банктер жаңа компанияларды жасау бойынша
шығындарды қаржыландыруды жиірек жүзеге асырады, әсіресе жоғары дәрежелі
технологиялары бар кешендерде. Өйткені карыздарды ұсыну бұл жағдайда
қосымша тәуекелмен сыбайлас, банктер әдетте тәуекелді капитал салымымен
айналысатын және банктік холдингтік компаниялардың еншілестері болып
табылады, фирмалар аркылы әсер етеді, сондай-ақ тәуекелді бөлу үшін
катысуға басқа инвесторларды тартады. Венчурлық капитал салымымен
айналысатын, едәуір атақты еншілес банктік фирманың ішінде - Бэнкерс траст
венчур кэпител және Ситикроп венчур.
Сақтандыру қызметін сату. Үзақ уақыт бойы банктер клиенттің мезгілсіз
мерт немесе науқастанып қалған жағдайда берілетін несиені өтеу кепілдігін
қамтамасыз ету жолымен, клиенттің емірін несиелік сақтандырумен айналысуда.
Алайда АҚШ заңдары коммерциялық банктерге барлык сақтандыру қызметін
ұсынуға тыйым салуда, қайткенмен олардың көбі болашақта өмір мен жеке
меншікті келенсіз жағдайлардан сақтандырудың стандартты полистердің
жеткізушісі болуға сенеді, мысалы көліктер мен үйлерді сақтандыруды бастау.
Бұның өзінде банк осындай операциялардан белгілі табыс үлесін алады. Кейбір
штаттарда мысалы Делавэр мен Оңтүстік Дакотедегі банктерге сақтандыру
қызметін үсынуға рүқсат берілген.
Зейнеткерлік жоспарларды сату. Банктің трастык бөлімшелері көптеген
кәсіпорындардың өз жүмысшыларына үсынатын, кәрілік бойынша азамттарды
камтамасыз ету жоспарларын басқарумен белсеңді айналысады. Бүл келіп
түсетін құралдарды банкпен жинақтау мен инвестициялаумен және осындай
жоспарлармен камтылған, азаматтар арасында төлеулерді ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz