Денсаулыққа қатерлі негізгі факторлар
Кіріспе
Негізгі бөлім:
Денсаулыққа қатерлі негізі факторлар
1. Есіркі заттар және денсаулық
2. Зиянды дағды тудыратын заттардың ғылыми терминдері
3. Алкоголь және денсаулық
4. Денсаулық және темекі шегу
5. Адамдардың денсаулыгына әсер ететін позитивті факторлар
6. Адам ағзасына негативті әсер етуші факторлар
Қорытынды.
Пайдаланылған әдебиеттер
Негізгі бөлім:
Денсаулыққа қатерлі негізі факторлар
1. Есіркі заттар және денсаулық
2. Зиянды дағды тудыратын заттардың ғылыми терминдері
3. Алкоголь және денсаулық
4. Денсаулық және темекі шегу
5. Адамдардың денсаулыгына әсер ететін позитивті факторлар
6. Адам ағзасына негативті әсер етуші факторлар
Қорытынды.
Пайдаланылған әдебиеттер
Валеология жөніндегі сөздердің назарыңызға ұсынылып отырған зерттемелік сабақтарға арналған жинақ медецинаның осы бір жаңа әрі қарқынды дамып келе жатқан саласындағы тұңғыш оқу-әдістемелік құрал. Валеология - дені сау адамның саулығын одан әрі сақтау мәселелеріне арналған ғылым. Бұрын ауырған адамның сол қалпын сақтап, саулығын жетілдіру, нығайту жолдарын қарастырады, яғни, аурулардың алдын алатын алғашқы амалдары хақындағы мағлұматтар қатарын зерделейді. Тұрғындарды сауықтыру маңыздылығы мемлекеттік деңгейде мойындалды және республика халқына арналған президент Н.Ә.Назарбаевтың қолдауына да ерекше атап көрсетілген болатын.
Біздің қоғамымызға әлі күнге дейін <<дені саудың-жаны сау>> деген қағиданың қалыптаспағанын, өкінішке орай, атап өту керек те шығар. Жұрттың басым көпшілігін ауру тымбайға батып, дәрігерге жүгінгенде ғана өз денсаулығы туралы ойлай бастайды. Мұның дәрігерлерге де көп жағдайда қатысы бар, себебі дәрігер өз міндетін ауру адамды қарап, тексеру деп түсінеді. Тұрғындар денсаулығын қорғауға жан-жақты мүделі болу үшін отбасы дәрігерлерін дайындауды қолға алу, соны дамытуға көңіл беру керек деп есептейміз.
Бұл әдістемелік нұсқау тек студенттерге ғана емес, сонымен қатар денсаулығын жетілдірем деген жұрттың бәріне пайдалы болар деп үміттенеміз.
Авторлар жинақтың мазмұнына безендірілуіне байланысты барлық өзгертулер мен ескертулерді ризашылықпен қабылдайды. Ұсыныстарыңызда профессор Х.К.Сәтбаева басшылық ететін валеологияның жоғары оқу орындары аралығындағы орталығына арналды.
Біздің қоғамымызға әлі күнге дейін <<дені саудың-жаны сау>> деген қағиданың қалыптаспағанын, өкінішке орай, атап өту керек те шығар. Жұрттың басым көпшілігін ауру тымбайға батып, дәрігерге жүгінгенде ғана өз денсаулығы туралы ойлай бастайды. Мұның дәрігерлерге де көп жағдайда қатысы бар, себебі дәрігер өз міндетін ауру адамды қарап, тексеру деп түсінеді. Тұрғындар денсаулығын қорғауға жан-жақты мүделі болу үшін отбасы дәрігерлерін дайындауды қолға алу, соны дамытуға көңіл беру керек деп есептейміз.
Бұл әдістемелік нұсқау тек студенттерге ғана емес, сонымен қатар денсаулығын жетілдірем деген жұрттың бәріне пайдалы болар деп үміттенеміз.
Авторлар жинақтың мазмұнына безендірілуіне байланысты барлық өзгертулер мен ескертулерді ризашылықпен қабылдайды. Ұсыныстарыңызда профессор Х.К.Сәтбаева басшылық ететін валеологияның жоғары оқу орындары аралығындағы орталығына арналды.
1. Жатқанбаев Ж.Ж Валеология.
2. Сағымбаев Ә.Ү, Ақмырзаев М.М. Валеология (Машықтану жұмыстарының жинағы) 2001.
3. Имангалиев А.С. Валеология (учебник).-Алматы: Рик 1999, 207с.
2. Сағымбаев Ә.Ү, Ақмырзаев М.М. Валеология (Машықтану жұмыстарының жинағы) 2001.
3. Имангалиев А.С. Валеология (учебник).-Алматы: Рик 1999, 207с.
ДЕНСАУЛЫҚҚА ҚАТЕРЛІ НЕГІЗГІ ФАКТОРЛАР
ЖОСПАР
Кіріспе
Негізгі бөлім:
Денсаулыққа қатерлі негізі факторлар
1. Есіркі заттар және денсаулық
2. Зиянды дағды тудыратын заттардың ғылыми терминдері
3. Алкоголь және денсаулық
4. Денсаулық және темекі шегу
5. Адамдардың денсаулыгына әсер ететін позитивті факторлар
6. Адам ағзасына негативті әсер етуші факторлар
Қорытынды.
Пайдаланылған әдебиеттер
КІРІСПЕ
Валеология жөніндегі сөздердің назарыңызға ұсынылып отырған
зерттемелік сабақтарға арналған жинақ медецинаның осы бір жаңа әрі қарқынды
дамып келе жатқан саласындағы тұңғыш оқу-әдістемелік құрал. Валеология -
дені сау адамның саулығын одан әрі сақтау мәселелеріне арналған ғылым.
Бұрын ауырған адамның сол қалпын сақтап, саулығын жетілдіру, нығайту
жолдарын қарастырады, яғни, аурулардың алдын алатын алғашқы амалдары
хақындағы мағлұматтар қатарын зерделейді. Тұрғындарды сауықтыру маңыздылығы
мемлекеттік деңгейде мойындалды және республика халқына арналған президент
Н.Ә.Назарбаевтың қолдауына да ерекше атап көрсетілген болатын.
Біздің қоғамымызға әлі күнге дейін дені саудың-жаны сау деген
қағиданың қалыптаспағанын, өкінішке орай, атап өту керек те шығар. Жұрттың
басым көпшілігін ауру тымбайға батып, дәрігерге жүгінгенде ғана өз
денсаулығы туралы ойлай бастайды. Мұның дәрігерлерге де көп жағдайда қатысы
бар, себебі дәрігер өз міндетін ауру адамды қарап, тексеру деп түсінеді.
Тұрғындар денсаулығын қорғауға жан-жақты мүделі болу үшін отбасы
дәрігерлерін дайындауды қолға алу, соны дамытуға көңіл беру керек деп
есептейміз.
Бұл әдістемелік нұсқау тек студенттерге ғана емес, сонымен қатар
денсаулығын жетілдірем деген жұрттың бәріне пайдалы болар деп үміттенеміз.
Авторлар жинақтың мазмұнына безендірілуіне байланысты барлық
өзгертулер мен ескертулерді ризашылықпен қабылдайды. Ұсыныстарыңызда
профессор Х.К.Сәтбаева басшылық ететін валеологияның жоғары оқу орындары
аралығындағы орталығына арналды.
ДЕНСАУЛЫҚҚА ҚАТЕРЛІ НЕГІЗГІ ФАКТОРЛАР
1. ЕСІРТКІ ЗАТТАР ЖӘНЕ ДЕНСАУЛЫҚ
1. Денсаулық және алкаголь;
2. Денсаулық және темекі шегу;
3. Денсаулық және наркотикалық заттар;
4. Залалды заттардың әлеуметтік әсері;
5. Наркотикалық зат (көне заманнан бері қарай дамып келе жатқан залалды
дағды);
6. Токсикомания – кейінгі кезде пайда болған жастар арасына кең тараған
құбылыс;
Зиянды дағдылар: темекі тарту, арақ-шарап ішу, есірткі және улы
заттарды пайдалану.
Денсаулық және наркотикалық заттар: Наркотикалық заттар – гашишті
Қытаида біздің заманымызға дейінгі 3500 жыл бұрын аурулардан сауығу үшін
пайдаланған. Ассириялықтар сораны шылым ретінде шеккен. Шығыс елдерінде
сорадан әр түрлі химиялық заттар алып, әр түрлі мақсаттарға қолданған.
Олар: анаша, бонг (бонг, гонжа, хорос және т.б. қосылыстар).
Бұл тараудың негізгі мақсаты оқушыларға және студенттерге адам
ағзасына ішімдіктің, темекінің, есірткінің, әсерлеріне ғылыми тұрғыдан
түсінік беру. Зиянды дағдылардың алдыналуға әсерін тигізетін кейбір
қалыптасқан ережелерден тартымды етіп түсінік беру. Оқушылардың,
студенттердің және халық арасына кең тараған темекі шегу, арақ-шарап ішу,
есірткелік заттармен әурелену, улы қосылыстарды иіскеп, денесіне жағу мен
әуестенудің алдын алу тақырыптарына әңгіме, лекциялар оқып, лабараториялық
практикалық сабақтар өткізу. Зиянды дағдылардың түрлерінен есірткі
қосылыстарының қазіргі кездегі классификациясына түсінік беру. Есірткі
қосылыстарға деген тәуелділік факторын атап түсіндіру. Адам ағзасына әсері
жас жеткіншектер ағзасына жеткіншектер ағзасына есірткінің (наркотикалық
заттардың) тигізетін әсерін түсіндіру. Арақ-шарап ішу мен шұғылданудың
кезеңдері, тепелі есірткі темекі түтінінің адам ағзасына әсері. Зиянды
дағдыларды болдырмауға қолдан келгеннің бәрін жасау керек екенін жан-жақты
түрде айтып беру. Жасыратыны жоқ жер шарының көптеген мемлекеттерінде
залалды дағдылар қисапсыз көбейіп кеткен туралы газет журналдар күн демей,
түн демей жазып жатыр. Қолға түскен есірткі заттарды аяусыз түрде отқа
жағып, ұсталған адамдарды ешқандай аяусыз соттап жатыр. Осындай қатаң
шараларға қарамастан, есірткі сатушылар азаймай-ақ тұр. Олар жылдан-жылға
көбейе түсуде. Мұның етек алып, кең таралуын бір қатар ғалымдар және
педагогтар, психологтар, медиктер алдыңғы қатарлы саналы және сауатты
адамдар басқа келген опат деп түсіндіреді. Бұл адамдардаң басына келген
нағыз бақытсыздық мүны ғылымдар өркениет ауруы дейді. Есіркі заттармен
айналысу дәрігерлердің алдында тұрған үлкен шешуі табылмай келе жатқан
мәселе.
Адам денсаулығына зиян келтіретін дағдылар : темекі шегу, арақ-
шарап ішумен шұғылдану, есірткі және улы қосылыстармен (токсикомания мен)
айналысу. Айта кететін бір жай барлық наркотикалық заттар тек қана жасыл
өсімдіктерден (атиынан, қалақайдың, коноплядан) өндіріледі. Оларды көне
заманнан бері қолдан өсіріп келеді. Ал жабайы түрі де жеткілікті. Бір ғана
Жамбыл облысының териториясында 500 мың гектар жерде конопля өседі.
Ш.Айтматов өзінің кітаптарында жазды ғой. Конопля гүлдеген кезде оның
тозаңдарын жинап алып, сақтап, кептіріп сатуға даярлайды. Бұл үлкен
қылмыс. Одан анаша өндіріледі. Наркотикалық заттарды үш жолмен пайдаланады.
Біріншісі- тарту, екіншісі-ішу, үшіншісі-арнаулы инелер (шприц) арқылы
денеге инекция ретінде дарыту. Бұл үшеуінің ішіндегі ең ауыры ол
наркотикалық заттарды инекциялап денеге тарату. Бұл мәсіл емдеуге келмейді.
Өйткені есірткі заттар қанға бірақ барып әсер етеді. Мұндаймен шұғылданған
адамдар ұзақ ғұмыр сүрмейді. 25-26 жасында өмірмен қоштаса береді. Ал
бірінші және екінші тәсілмен айналысқан адамдарды емдеп жазуға болады. Ол
үшін күшті ерік болуы тиіс. Онсыз ойдағыдай ем-дом ешқандай нәтиже
бермейді.
Дағды-бір немесе бірнеше қимылды бірнеше рет атқару қажетшілігінен
туындайтын, сонымен бірге табиғатына танылып қалатын мінез-құлықтағы
“автоматтандырылған элемент”. Адамның нерв жүйелерінде, әсіресе ми
қыртыстарында шартты рефлекстер тізбегі пайда болып, ол дами түседі. Бұл
шартты рефлекстен құтылуға әбден болады. Егер, шам ерітінділері гимнастика
жасаса, ұйықтар алдында серуен құрып жүрсе тамақтану тәртібін қатаң
сақтаса, зиянды дағдылардан адам емін-еркін құтылып кетеді. Ағза тазарады
қан құрамы өзгереді.
2. ЗИЯНДЫ ДАҒДЫ ТУДЫРАТЫН ЗАТТАРДЫҢ ҒЫЛЫМИ ТЕРМИНДЕРІ.
Тәуелдік тудыратын заттардың өздерінде травиальды және ғылыми
терминдері болады. Оларды оқушылардың білгені дұрыс.
1) алкагольді- барбитурат түріндегі итил спирті, барбитураттар,
седативті мепробиромат, хлорангиэрат және т.б.
2) Амфетомен түріндегі химиялық қосылыстар (амфетомин, фенметразин
және т.б.).
3) Кокаин түрінде улы заттар (кокаин, тіс жұлғанда қолданады,
тістің ауырғанын сезбей қаласыз). Кокаин өсімдіктері жапырақтарынан
өндіреді, өндіру тәсілі әбден жетілдірілген.
4) Конопля түріндегі улы қосылыстар (марихуана, гашиш бұларда
өсімдіктерден алынады. Ол өсімдіктерді біздер жақсы білеміз).
5) Галлюциноген түрінде улы заттар (лизергит-ЛСД деген атпен
ғылымға белгілі), мескалин;
6) Ката түріндегі улы қосылыстар (catna ectulіs forskі);
7) Апайын түріндегі улы заттар (морфин-рак дерті мен ауырған
адамдарға қолданады, ұйықтады, героин-апиынан өндіріледі өте улы зат,
кофейн-шәйлердің жапырақтарында түзіледі; шәй ішумен шұғылданатын
адамдардың шәй ішпесе басы ауыратыны осыдан. Өйткені кофейн қан копияларын
кеңейтеді, шәй ішкенен кейін адамдар жадырап, көңіл-күйі көтеріле түсетіні
осыдан, яғни шәйді наркотиканың бір түрі); методон және т.б.
8) Эфирлі ерітінділер (толуол, дихлофос, дихлорофос (аэрозоль),
ацетон тетрохлормен) және тағы басқа улы қосылыстар олардың саны қисапсыз
көп (20000 жетеді) осыларды орынсыз пайдалана бергендіктен дағды қалыптаса
бастайды. Есірткі заттар қатарына темекі де енеді. Онда никотин бар. Ол
биологиялық у. Темекіні кейінгі кезде қазақ қыздары да тартатын болды.
Темекінің түтінінде не бар екенін олар қайдан білсін. Оқырман адамдар ғой.
Оның түтінінде зәр қышқылы, аммиак, сондай-ақ полоний-218,219 радиоактивті
элемент бар. Олар ертеме, кешпе, әйтеуір өкпе рагын тудыратыны сөзсіз.
Өзіңіз біліңіз, қазақ елінде бір нақыл сөз бар; “өзің білме, ал білмегеннің
тілін алма” темекінің зиянды әсерін кейін көресің !.
Осы кезде есірткі мен улы қосылыстар (таксирмания) жекелеген
мидицина деңгейінен асып кетіп, мемлекеттік бағдарламаға айналады.
Апиынның және оның туындыларын дәрігерлер көбінесе аналгезиялық әрекеті
болғандықтан ауруларды емдеуге қолданып келген, ауырған жеріңді
білдірмейтін эйфорлық қасиеті болған. Бұған кейінгі кезде жастар әуестене
бастаған. Ағзаға наркотикалық заттарды енгізген кезде, адамның беті
қызарып, бүкіл дене қызып рахатқа бөлене бастайды. Есірткі ағзаға өте тез
қалыптасатын зат. Кейіннен адам өз еркінен мүлдем айрылып қалған. Бірте-
бірте қоғамдық өмірге, жұмысқа, міндеттерін орындауға деген ынта- жігері
баяулап, кейіннен мүлде жоғалып кетеді. Наркомандар, көбіне дөрекі,
өзімшіл, отбасындағы міндеттеріне немқұрайды қарай бастайды. Олар өздерінің
қатерлі жағдайларға тап болғанын байқамайды. Наркомандардың денесінде
(гипотрофия, дистрафия) құбылыстары пайда болып, олар дами түседі. Ағзасы
неше түрлі өзгерістерге ұшырайды, адамның терісі құрғап ыдырайды. Адамның
массасы азаяды түседі. Сүйек жұқарып кетеді және тіс түсіп қалады бетке
әжім көп түсіп қалады, бетке әжім көп түседі. Көз көру өзгереді. Өйткені
көздің қарашығы кішірейеді. Ағзада Брадикория құбылысы байқалады (ешбір
мақсатсыз қозғалыстар) пайда болады. Ауру ұлғая түседі. Адамгершілік
қасиеттен адам мүлдем айырылып қалады. Сол кезде ауыр қылмыстар жасауы
мүмкін. Кез-келген адамдарды өлтіріп тастауы сөзсіз. Оларды соттау мүмкін
емес. Ауру адамдар. Міне, наркотикалық заттардың адамзат баласына қайғы-
қасырет әкелетіні осыдан. Наркотикалық улы қосылыстар адамзат баласының
досы емес, нағыз қос жауы.
3. АЛКОГОЛЬ ЖӘНЕ ДЕНСАУЛЫҚ
Ішімдіктің организмге әсері 1. Анестезон; 2. Алкоголизм; 3. Бауыр
беріштенуі (цирроз); 4. Алкогольдар; 5. Сивуштық майлар.
А-ашыту арқылы спирттер алу кезінде түзілетін жағымсыз иісті спирттер
мен кетондардың қоспасы.
Ә-көмір сутектерді тотықтыру, қанықпаған көмір сутектерді сумен
әрекеттестіру, тағамдық өнімдерді ашыту әдістерімен алынатын, құрамында
гидроксил (-ОН) тобы бар органикалық қосылыстар.
Б-рухани және әлеуметтік кері кетуге әкелетін; ішкі органдардың,
орталық және шеткі жүйке жүйелерінің, жалпы зат алмасудың сырқатты күйіне
жеткізетін, белгілі бір затқа рухани және тәндік тәуелділік түрінде
көрінетін созылмалы ауру.
В-сезімтал нерв талшықтарын бүлдіру арқылы жалпы сезінуді әлсіретіп,
ауырсынуға қабылеттілікті жоятын қосылыстар.
Г-алкоголь, т.с.с. улардың әсерінен дәнекер ұлпаларының уларды сіңіре
отырып зарарсыздану нәтижесінде құрылымдық элементтері бүлінетін, сөйтіп
орган өзінің қызметін атқара алмайтын созылмалы тез асқынатын ауру.
Тарихи деректерге қарағанда жүзім шырынынан алкаголь алу сонау V-
VІ ғасырда болғаны байқалады. Бұл үрдісті жүзеге асыруға көне заманның
химимктері арабтар еді. Алкоголь-ес ауыстыратын зат деген мағына береді.
Кейде алкаголь ағзаға қуат беретіні сөзссіз. Нерв жүйелерін қоздыратын
жасанды зат. Алкоголь миға бірнеше әсер етеді. Мида арнаулы түрде тұйық
шеңбер құрылады. Қолайсыз сезімдер пайда болады. Адам неше түрлі ойға
батып, әртүрлі ауыр қылмыстар жасайды.
Әртүрлі ішімдіктердегі ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
ЖОСПАР
Кіріспе
Негізгі бөлім:
Денсаулыққа қатерлі негізі факторлар
1. Есіркі заттар және денсаулық
2. Зиянды дағды тудыратын заттардың ғылыми терминдері
3. Алкоголь және денсаулық
4. Денсаулық және темекі шегу
5. Адамдардың денсаулыгына әсер ететін позитивті факторлар
6. Адам ағзасына негативті әсер етуші факторлар
Қорытынды.
Пайдаланылған әдебиеттер
КІРІСПЕ
Валеология жөніндегі сөздердің назарыңызға ұсынылып отырған
зерттемелік сабақтарға арналған жинақ медецинаның осы бір жаңа әрі қарқынды
дамып келе жатқан саласындағы тұңғыш оқу-әдістемелік құрал. Валеология -
дені сау адамның саулығын одан әрі сақтау мәселелеріне арналған ғылым.
Бұрын ауырған адамның сол қалпын сақтап, саулығын жетілдіру, нығайту
жолдарын қарастырады, яғни, аурулардың алдын алатын алғашқы амалдары
хақындағы мағлұматтар қатарын зерделейді. Тұрғындарды сауықтыру маңыздылығы
мемлекеттік деңгейде мойындалды және республика халқына арналған президент
Н.Ә.Назарбаевтың қолдауына да ерекше атап көрсетілген болатын.
Біздің қоғамымызға әлі күнге дейін дені саудың-жаны сау деген
қағиданың қалыптаспағанын, өкінішке орай, атап өту керек те шығар. Жұрттың
басым көпшілігін ауру тымбайға батып, дәрігерге жүгінгенде ғана өз
денсаулығы туралы ойлай бастайды. Мұның дәрігерлерге де көп жағдайда қатысы
бар, себебі дәрігер өз міндетін ауру адамды қарап, тексеру деп түсінеді.
Тұрғындар денсаулығын қорғауға жан-жақты мүделі болу үшін отбасы
дәрігерлерін дайындауды қолға алу, соны дамытуға көңіл беру керек деп
есептейміз.
Бұл әдістемелік нұсқау тек студенттерге ғана емес, сонымен қатар
денсаулығын жетілдірем деген жұрттың бәріне пайдалы болар деп үміттенеміз.
Авторлар жинақтың мазмұнына безендірілуіне байланысты барлық
өзгертулер мен ескертулерді ризашылықпен қабылдайды. Ұсыныстарыңызда
профессор Х.К.Сәтбаева басшылық ететін валеологияның жоғары оқу орындары
аралығындағы орталығына арналды.
ДЕНСАУЛЫҚҚА ҚАТЕРЛІ НЕГІЗГІ ФАКТОРЛАР
1. ЕСІРТКІ ЗАТТАР ЖӘНЕ ДЕНСАУЛЫҚ
1. Денсаулық және алкаголь;
2. Денсаулық және темекі шегу;
3. Денсаулық және наркотикалық заттар;
4. Залалды заттардың әлеуметтік әсері;
5. Наркотикалық зат (көне заманнан бері қарай дамып келе жатқан залалды
дағды);
6. Токсикомания – кейінгі кезде пайда болған жастар арасына кең тараған
құбылыс;
Зиянды дағдылар: темекі тарту, арақ-шарап ішу, есірткі және улы
заттарды пайдалану.
Денсаулық және наркотикалық заттар: Наркотикалық заттар – гашишті
Қытаида біздің заманымызға дейінгі 3500 жыл бұрын аурулардан сауығу үшін
пайдаланған. Ассириялықтар сораны шылым ретінде шеккен. Шығыс елдерінде
сорадан әр түрлі химиялық заттар алып, әр түрлі мақсаттарға қолданған.
Олар: анаша, бонг (бонг, гонжа, хорос және т.б. қосылыстар).
Бұл тараудың негізгі мақсаты оқушыларға және студенттерге адам
ағзасына ішімдіктің, темекінің, есірткінің, әсерлеріне ғылыми тұрғыдан
түсінік беру. Зиянды дағдылардың алдыналуға әсерін тигізетін кейбір
қалыптасқан ережелерден тартымды етіп түсінік беру. Оқушылардың,
студенттердің және халық арасына кең тараған темекі шегу, арақ-шарап ішу,
есірткелік заттармен әурелену, улы қосылыстарды иіскеп, денесіне жағу мен
әуестенудің алдын алу тақырыптарына әңгіме, лекциялар оқып, лабараториялық
практикалық сабақтар өткізу. Зиянды дағдылардың түрлерінен есірткі
қосылыстарының қазіргі кездегі классификациясына түсінік беру. Есірткі
қосылыстарға деген тәуелділік факторын атап түсіндіру. Адам ағзасына әсері
жас жеткіншектер ағзасына жеткіншектер ағзасына есірткінің (наркотикалық
заттардың) тигізетін әсерін түсіндіру. Арақ-шарап ішу мен шұғылданудың
кезеңдері, тепелі есірткі темекі түтінінің адам ағзасына әсері. Зиянды
дағдыларды болдырмауға қолдан келгеннің бәрін жасау керек екенін жан-жақты
түрде айтып беру. Жасыратыны жоқ жер шарының көптеген мемлекеттерінде
залалды дағдылар қисапсыз көбейіп кеткен туралы газет журналдар күн демей,
түн демей жазып жатыр. Қолға түскен есірткі заттарды аяусыз түрде отқа
жағып, ұсталған адамдарды ешқандай аяусыз соттап жатыр. Осындай қатаң
шараларға қарамастан, есірткі сатушылар азаймай-ақ тұр. Олар жылдан-жылға
көбейе түсуде. Мұның етек алып, кең таралуын бір қатар ғалымдар және
педагогтар, психологтар, медиктер алдыңғы қатарлы саналы және сауатты
адамдар басқа келген опат деп түсіндіреді. Бұл адамдардаң басына келген
нағыз бақытсыздық мүны ғылымдар өркениет ауруы дейді. Есіркі заттармен
айналысу дәрігерлердің алдында тұрған үлкен шешуі табылмай келе жатқан
мәселе.
Адам денсаулығына зиян келтіретін дағдылар : темекі шегу, арақ-
шарап ішумен шұғылдану, есірткі және улы қосылыстармен (токсикомания мен)
айналысу. Айта кететін бір жай барлық наркотикалық заттар тек қана жасыл
өсімдіктерден (атиынан, қалақайдың, коноплядан) өндіріледі. Оларды көне
заманнан бері қолдан өсіріп келеді. Ал жабайы түрі де жеткілікті. Бір ғана
Жамбыл облысының териториясында 500 мың гектар жерде конопля өседі.
Ш.Айтматов өзінің кітаптарында жазды ғой. Конопля гүлдеген кезде оның
тозаңдарын жинап алып, сақтап, кептіріп сатуға даярлайды. Бұл үлкен
қылмыс. Одан анаша өндіріледі. Наркотикалық заттарды үш жолмен пайдаланады.
Біріншісі- тарту, екіншісі-ішу, үшіншісі-арнаулы инелер (шприц) арқылы
денеге инекция ретінде дарыту. Бұл үшеуінің ішіндегі ең ауыры ол
наркотикалық заттарды инекциялап денеге тарату. Бұл мәсіл емдеуге келмейді.
Өйткені есірткі заттар қанға бірақ барып әсер етеді. Мұндаймен шұғылданған
адамдар ұзақ ғұмыр сүрмейді. 25-26 жасында өмірмен қоштаса береді. Ал
бірінші және екінші тәсілмен айналысқан адамдарды емдеп жазуға болады. Ол
үшін күшті ерік болуы тиіс. Онсыз ойдағыдай ем-дом ешқандай нәтиже
бермейді.
Дағды-бір немесе бірнеше қимылды бірнеше рет атқару қажетшілігінен
туындайтын, сонымен бірге табиғатына танылып қалатын мінез-құлықтағы
“автоматтандырылған элемент”. Адамның нерв жүйелерінде, әсіресе ми
қыртыстарында шартты рефлекстер тізбегі пайда болып, ол дами түседі. Бұл
шартты рефлекстен құтылуға әбден болады. Егер, шам ерітінділері гимнастика
жасаса, ұйықтар алдында серуен құрып жүрсе тамақтану тәртібін қатаң
сақтаса, зиянды дағдылардан адам емін-еркін құтылып кетеді. Ағза тазарады
қан құрамы өзгереді.
2. ЗИЯНДЫ ДАҒДЫ ТУДЫРАТЫН ЗАТТАРДЫҢ ҒЫЛЫМИ ТЕРМИНДЕРІ.
Тәуелдік тудыратын заттардың өздерінде травиальды және ғылыми
терминдері болады. Оларды оқушылардың білгені дұрыс.
1) алкагольді- барбитурат түріндегі итил спирті, барбитураттар,
седативті мепробиромат, хлорангиэрат және т.б.
2) Амфетомен түріндегі химиялық қосылыстар (амфетомин, фенметразин
және т.б.).
3) Кокаин түрінде улы заттар (кокаин, тіс жұлғанда қолданады,
тістің ауырғанын сезбей қаласыз). Кокаин өсімдіктері жапырақтарынан
өндіреді, өндіру тәсілі әбден жетілдірілген.
4) Конопля түріндегі улы қосылыстар (марихуана, гашиш бұларда
өсімдіктерден алынады. Ол өсімдіктерді біздер жақсы білеміз).
5) Галлюциноген түрінде улы заттар (лизергит-ЛСД деген атпен
ғылымға белгілі), мескалин;
6) Ката түріндегі улы қосылыстар (catna ectulіs forskі);
7) Апайын түріндегі улы заттар (морфин-рак дерті мен ауырған
адамдарға қолданады, ұйықтады, героин-апиынан өндіріледі өте улы зат,
кофейн-шәйлердің жапырақтарында түзіледі; шәй ішумен шұғылданатын
адамдардың шәй ішпесе басы ауыратыны осыдан. Өйткені кофейн қан копияларын
кеңейтеді, шәй ішкенен кейін адамдар жадырап, көңіл-күйі көтеріле түсетіні
осыдан, яғни шәйді наркотиканың бір түрі); методон және т.б.
8) Эфирлі ерітінділер (толуол, дихлофос, дихлорофос (аэрозоль),
ацетон тетрохлормен) және тағы басқа улы қосылыстар олардың саны қисапсыз
көп (20000 жетеді) осыларды орынсыз пайдалана бергендіктен дағды қалыптаса
бастайды. Есірткі заттар қатарына темекі де енеді. Онда никотин бар. Ол
биологиялық у. Темекіні кейінгі кезде қазақ қыздары да тартатын болды.
Темекінің түтінінде не бар екенін олар қайдан білсін. Оқырман адамдар ғой.
Оның түтінінде зәр қышқылы, аммиак, сондай-ақ полоний-218,219 радиоактивті
элемент бар. Олар ертеме, кешпе, әйтеуір өкпе рагын тудыратыны сөзсіз.
Өзіңіз біліңіз, қазақ елінде бір нақыл сөз бар; “өзің білме, ал білмегеннің
тілін алма” темекінің зиянды әсерін кейін көресің !.
Осы кезде есірткі мен улы қосылыстар (таксирмания) жекелеген
мидицина деңгейінен асып кетіп, мемлекеттік бағдарламаға айналады.
Апиынның және оның туындыларын дәрігерлер көбінесе аналгезиялық әрекеті
болғандықтан ауруларды емдеуге қолданып келген, ауырған жеріңді
білдірмейтін эйфорлық қасиеті болған. Бұған кейінгі кезде жастар әуестене
бастаған. Ағзаға наркотикалық заттарды енгізген кезде, адамның беті
қызарып, бүкіл дене қызып рахатқа бөлене бастайды. Есірткі ағзаға өте тез
қалыптасатын зат. Кейіннен адам өз еркінен мүлдем айрылып қалған. Бірте-
бірте қоғамдық өмірге, жұмысқа, міндеттерін орындауға деген ынта- жігері
баяулап, кейіннен мүлде жоғалып кетеді. Наркомандар, көбіне дөрекі,
өзімшіл, отбасындағы міндеттеріне немқұрайды қарай бастайды. Олар өздерінің
қатерлі жағдайларға тап болғанын байқамайды. Наркомандардың денесінде
(гипотрофия, дистрафия) құбылыстары пайда болып, олар дами түседі. Ағзасы
неше түрлі өзгерістерге ұшырайды, адамның терісі құрғап ыдырайды. Адамның
массасы азаяды түседі. Сүйек жұқарып кетеді және тіс түсіп қалады бетке
әжім көп түсіп қалады, бетке әжім көп түседі. Көз көру өзгереді. Өйткені
көздің қарашығы кішірейеді. Ағзада Брадикория құбылысы байқалады (ешбір
мақсатсыз қозғалыстар) пайда болады. Ауру ұлғая түседі. Адамгершілік
қасиеттен адам мүлдем айырылып қалады. Сол кезде ауыр қылмыстар жасауы
мүмкін. Кез-келген адамдарды өлтіріп тастауы сөзсіз. Оларды соттау мүмкін
емес. Ауру адамдар. Міне, наркотикалық заттардың адамзат баласына қайғы-
қасырет әкелетіні осыдан. Наркотикалық улы қосылыстар адамзат баласының
досы емес, нағыз қос жауы.
3. АЛКОГОЛЬ ЖӘНЕ ДЕНСАУЛЫҚ
Ішімдіктің организмге әсері 1. Анестезон; 2. Алкоголизм; 3. Бауыр
беріштенуі (цирроз); 4. Алкогольдар; 5. Сивуштық майлар.
А-ашыту арқылы спирттер алу кезінде түзілетін жағымсыз иісті спирттер
мен кетондардың қоспасы.
Ә-көмір сутектерді тотықтыру, қанықпаған көмір сутектерді сумен
әрекеттестіру, тағамдық өнімдерді ашыту әдістерімен алынатын, құрамында
гидроксил (-ОН) тобы бар органикалық қосылыстар.
Б-рухани және әлеуметтік кері кетуге әкелетін; ішкі органдардың,
орталық және шеткі жүйке жүйелерінің, жалпы зат алмасудың сырқатты күйіне
жеткізетін, белгілі бір затқа рухани және тәндік тәуелділік түрінде
көрінетін созылмалы ауру.
В-сезімтал нерв талшықтарын бүлдіру арқылы жалпы сезінуді әлсіретіп,
ауырсынуға қабылеттілікті жоятын қосылыстар.
Г-алкоголь, т.с.с. улардың әсерінен дәнекер ұлпаларының уларды сіңіре
отырып зарарсыздану нәтижесінде құрылымдық элементтері бүлінетін, сөйтіп
орган өзінің қызметін атқара алмайтын созылмалы тез асқынатын ауру.
Тарихи деректерге қарағанда жүзім шырынынан алкаголь алу сонау V-
VІ ғасырда болғаны байқалады. Бұл үрдісті жүзеге асыруға көне заманның
химимктері арабтар еді. Алкоголь-ес ауыстыратын зат деген мағына береді.
Кейде алкаголь ағзаға қуат беретіні сөзссіз. Нерв жүйелерін қоздыратын
жасанды зат. Алкоголь миға бірнеше әсер етеді. Мида арнаулы түрде тұйық
шеңбер құрылады. Қолайсыз сезімдер пайда болады. Адам неше түрлі ойға
батып, әртүрлі ауыр қылмыстар жасайды.
Әртүрлі ішімдіктердегі ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz