Бала тәрбиесіндегі ислам мен дәстүр

Бала дүниеге келгеннен кейін ол әлсіз, оған қамқорлық жасайтын анасы. Ал баланың ауырып қалмауы үшін, өсіп жетілуіне ата мен ана екеуіне бірдей жүк артылады. Қазақ халқында қай кезде болмасын бала тәрбиесі ерекше орынға қойылған. Дүние есігін ашқаннан бастап, тәй-тәйлап қадамдай бастағанына қызығып, еркелетіп, тәй-тәй балам тәй балам, қадамыңды бас балам деп, қадамын басқан сайын қуанып, баласына ата-анасы жақсы ой-ойлап келешегінің амандығын тілеген. «Харакет күші адамды өзінің әлдебір ниеттерінен туатын есті харакеттер жасауға бастайтын адам денесі қозғалысының бастауы болып табылады. ... онда адамға тән көңіл күйлерінің болуынан көрінеді, осының арқасында адам жылдам харекетке және харекетті өткеріп құбылуға, мәселен, ұялу мен қысылу, күлу мен жылау, тағы да сол сияқты қабілеттері болады»(1). Яғни адам баласының бойына әртүрлі сезім махаббатын салып қойған Аллаһ тағала Қасиетті Құран Кәрімде «дүние мен бала дүние тіршілігінің қызығы»-деген. (Кәһф сүресі 46а.) «Пайғамбарымыз с.а.у. хазреті Алидің ұлы Хасанды сүйді. Сонда сол жерде отырған Ақрағ ибн Хобис ат-Таимий: «Менің он ұлым бар, олардың ешқайсысын сүймегенмін»,-деді. Пайғамбарымыз ғалайһис салам оған бір көз тастап қойды да, оған : «Кімде-кім мейірімділік етпейді екен, онда ол да мейірімділік көрмейді!» -деді (2). «Ей, Раббымыз!- дейді олар; бізге әйелдеріміздің, балаларымыздың қуанышын көруге нәсіп ет. Бізді тақуалардың өнегелісінің дәрежесіне жеткіз!» (Фурқан сүресі 74-аят.) Қай кезде болмасын әйелдер мен балалары ислам жолында болатын болса, адам баласының бақыты екені сөзсіз. Сол себептен әрбір адам Аллаһ тағаладан сұрайтыны адал жар мен саналы ұл, қыз. Қария ата-апаларымыз бойдақ жастарға бата беретін болса, адалынан жар табылсын- деп бата береді. Осыларды сұрап, саналы әрекетке кіріседі. Ал өзінің ұрпақтары үлгілі де, өнегелі болып, басқаларға өрнек болып қалуын қалайды. Аналарымыз болса баланы туасың, бірақ , мінезін тумайды екенсің деп жатады. «Жас бала анадан туғанда екі түрлі мінезбен туады. Біреуі-ішсем, жесем, ұйықтасам деп тұрады. Ал енді бірі білсем екен демеклік. Не көрсе соған талпынып, жалтұр-жұлтыр еткен болса, дауысына ұмытылып, онан ержетіңкірегенде ит үрсе де, мал шуласа да, біреу күлсе де, біреу жыласа тұра жүгіріп, «ол немене?», «бұл немене?» деп, көзі көрген, құлағы естігеннің бәрін сұрап, тыныштық көрмейді» (3). Баланы жақсы көріп , еркелетіп олардың бойларына асыл құндылықтарды сіңіруде ата мен ананың орны ерекше. Ежелден бері ер бала мен қыз бала тәрбиесін әке мен шеше бөлісіп алған.
«Әкеге қарап ұл өскен, ұл атасының бауыр еті болған. Әкенің мінез-құлқы, өзгелермен қарым-қатынасы, өнер білімі ұл баланың көз алдындағы үлгі-өнеге алатын, соған қарап өсетін нысаны» (4). «Әке көрген оқ жонар, шеше көрген тон пішер», Ұлды атасы, не әкесі ертеде соғыс өнеріне, мал бағуға, отын жаруға, шөп шабуға, аңшылыққа бірге алып барып мергендік жағдайлардың бәрін бойына сіңіртіп өсіреді «Пайғамбарымыз ғалайһис салам әркім бақташы, өзінің қол астындағы бағып-қағып жатқанынан, патша халқынан, ата-ана бала-шағасынан, қызметші қожайынның мал-мүлкінен сұралады»-деген (5).

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
1. Ғ. Есім «Фалсафа тарихы» Алматы 2004ж 70-бет.
2. Хадис Ташкент 1992ж, 84-бет.
3. А. Құнанбаев. «Қара сөздері» 21-бет
4. Сонда Т . «Отан тарихы» 2003ж №4 25-бет
5. В.А. Нирша «Забота о детях в исламе» Алматы 2005ж 18-бет.
6. Мухаммад Содиқ Мухаммад Юсуф «Хадис ва хаят» 16-17том 10-бет
7. «Риадзис солихин» Каир 1993ж Р.164 бет.
8. Г.Е.Тайжанов. «Казахи» историко-этнографическое исследование Алматы 1995ж 246-бет
9. В. А. Балий «жин ва шайтондан сақланиш йуллари» Ташкент 2006ж
10. М.С. Орынбеков «Ежелгі қазақтың дүниетанымы» Алматы 1996ж 161-бет.
11. Киелі кітап «Мысырдан көшіп шығу» 122-бет 26-сөз
12. Сонда Х. 16-17том 337-бет