Нарықтық экономикадағы қаржы жүйесі

Пән: Қаржы
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 31 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

Кіріспе . . . 3

Нарықтық экономикадағы қаржының мәні құрылымы мен объектісі

1. 1. Рыноктық экономикадағы қаржының мәні құрылымы . . . 4

1. 2. Қаржы қатынастардың объектісі ретіндегі қаржы

ресурстардың рөлі . . . 6

2. Қазақстан Республикасындағы қаржы жүйесінің қалыптасуы .

2 . I . Қазақстан Респуьликасындағы осы кезеңдегі қаржы

жүйесінің ерекшеліктері . . . 15

2. II . Қазақстан Республикасының 2006 -шы жылға арналған

қаржылық - экономикалық корсеткіштерінің болжамы . . . 19

3. Қазақстан дамушы елдермен валюталық қаржы жүйесінде

қатынастарының жетілдіру бағыттары

3. 1. Қазақстан дамушы елдермен ара қатынасы . . . 23

3. 2. Дамушы елдермен валюталық қаржы қатынастарының жетілдіру бағыттары . . . 25

Қорытынды . . . 29

Қолданылған әдебиет тізімі . . . 30

Кіріспе

Қаржы-қатынастарының - ақша қорларының қозғалысына байланысты мемлекет, шаруашылық жүргізуші субъектілер, салалар, аймақтар және жеке азаматтар арасында пайда болатын экономикалық, ақша қатынастарының жиынтығын қаржы қатынастарын құрайды.

Қаржы жүйесі - бұл қаржы мекемелерінің жиынтығы, ал экономикалық тұрғыдан - ол мемлекетте іс-әрекет ететін бір-бірімен өзара байланысты қаржы қатынастарының жиынтығы болып келеді.

Қаржы-қатынастардың мақсаты - қаржы категорияларын, терминдерін, олардың сыныптамасын, әлеуметтік-экономикалық процестердегі маңызы мен орнын игеріп алуда, сондай-ақ қаржыны ұйымдастыру нысандарының өзара байланысы мен іс-әрекетін және қоғамның әлеуметтік-экономикалық дамуының нақтылы жағдайында оның қолданылу әдістерін түсінуге қол жеткізу болып табылады. Қаржы қатынастарды бақылау қызметі бөлінген қаражаттардың мақсатты пайдалануын жүйелі түрде тексеру арқылы жүзеге асады.

Қаржы қатынастарын ұйымдастырудың нысандары мен әдістері арқылы іс-қимыл механизмі, қаржыны дамушы нарықтық экономиканы реттеуде пайдалану мүмкіндіктері аркылы көрсетілген. Қаржыны зерделеудің маңызды жағы оған кіретін қосалқы категорияларды, жүйелерді, ұғымдарды, олардың қаржы және басқа экономикалық және әлеуметтік жүйелердегі іс-қимылының қағидаттары мен өзара байланысын анықтау, топтастыру және сыныптау болып табылады. Бұған мыналар кіреді: табыстар, салықтар, қорлар, шығыстар, мемлекеттік бюджет, сақтандыру, резервтер, функциялык жүйелер, қаржылық жоспарлау мен болжау, бақылау, қаржы қатынастарын құқықтық қамтамасыз ету, қаржы рыногы. Қаржының субъектілері аталған қатынастардың катысушылары - шаруашылық, коммерциялық, мемлекеттік, қоғамдык және өзге органдары, мекемелер, үй шаруашылыктары, басқа экономикалық агенттер болып табылады.

Курстық жұмыс, екі бөлімнен, қорытынды және пайдалынған әдебиеттерден тұрады.

Бірінші бөлімде - рыноктық экономикада қаржы-қатынастарының дамуы туралы қарастырылған.

Екінші бөлімде - қаржы-қатынастар даму жүйесінде Қазақстанның орны туралы жазылған.

Нарықтық экономикадағы қаржының мәні, құрылымы мен объектісі

1. 1 Рыноктық экономикадағы қаржының мәні құрылымы

В. И. Ленин нарық мәселесіне ерекше мән берген. 19-ғасырдың 90-шы жылдарында көптеген еңбектер шығарады. Оның ішінде «Рынок жайлы әңгімелесу» рефераты және «Капитализімнің Ресейде дамуы» еңбегін айтуға болады. Бұл еңбектерінде В. И. Ленин рыноктың мәні мен рөлі жайлы жазды. «Рынок» ұғымын - Лениннің айтуынша - «қоғамдық еңбекті бөлу ұғымынан алшақ қарауға болмайды». /1. 94 бет/

В. И. Лениннің ойынша, жергілікті тұйықталған рыноктар мен 19-шы ғасырдың аяғында бүкіл Ресейде ішкі рыноктың болмауы жергілікті тұрғындардың экономикалық артта қалуының негізгі болады. /2. 383 бет/

Дерективті-үлестіру жүйесін басқару кезінде рынок мәселесін ғылыми зерттеудің қажеттілігі болмады. Әміршілдік-бюрократтық жүйенің идеологиялық нұсқауының құрсауында болған экономикалық ғылым, көптеген жылдары рыноктың мәні, рөлі орнына догматикалық көзқарас бұрынғы Одақ экономикалық жүйесінде басым болды.

Рыноктық теория мен практикадағы мәнінің зор екендігіне қарамастан таяу шетел мен Қазақстан Республикасы ғалым-экономистерінің нарық жайлы пікір біркелкі емес. Бірнеше анықтамаларды келтіріп көрейік.

«Рынок - белгілі жүйе әрі айырбас нәтижесі мен жағдайына немесе өндіріс факторына қарай өндірістік қатынастарды қысқарту, шаруашылық субъектілерін байланыстырушы ұйым» /3. 143 бет/

«Рынок - тауар айырбасының аясы, сатушы мен сатып алушылар арасындағы белгілі экономикалық қатынастар жүйесінің сипаттамасы» /4. 246 бет/

«Рынок - сатушы мен сатып алушы арасында тауарды өткеру жайлы қатынастар жүйесін көрсетеді» /5. 71 бет/

Осы көзқарастың әрқайсысында жеткілікті аргумент келтірілген және рыноктық қатынастардың объективті нақтылығын көрсетеді, мәселенің тек бір жағын ашады Осы анықтамалардағы ортақ пікір: рынокты өндірістің емес, айырбас аясының категориясы ретінде қарап, рыноктық қатынастардың субъектісіне сатушы, сатып алушы және тұтынышылар жатқызылады.

Тауар қатынасының дамыған түрі мен сауда делдалының болған кезіндегі оның нәрсе, сатушы мен сатып алушы рыноктық қатынаста мүлде әртүрлі субъекті болып табылады. Белгілі жағдайдың бірі тауар - ақша, нарық байланыстары сату - сатып алу аспектісімен ғана шектелмейді. Бастау айырбас пен айналыс аясының қатынасынан басталмайды, ол өндірістік қатынастан басталады және өнім сол жерде өндіріліп, экономикалық байланыстар туындайды. Сөйтіп өндірілген өнім қай кезде тауар болып, қандай нақты түрде тауарлы - ақша қатынасы болатындығы айқындалады.

Рынок іс-әрекетінің аясын тек айырбаспен шектеу, бәсекелістікпен шығын минимумын төмендетуге, өзара пайдалы өндірістік байланыстарды құру сияқты сапалы қасиеттерінен айырады. Демек рынок пен рыноктық қатынастар жоқ өндіріспен салыстырғанда, тауарлы өндірісті тиімді көрсететін жоғарыдағы іс-әрекеттер екендігі аян.

Мемлекеттік - әміршілдік экономикадан басқасына өту экономиканы орталықтан жоспарлы басқарудан бас тартуға әкеледі. Себебі, қоғамның экономикалық өмірін басқаруды жақсы әрі тиімді тек рынок атқара алады. Рыноктың мәні тұрғысынан қарасақ, онда оның мән-мағынасын жоғарыдағы анықтамалардың ешқайсысы аша алмаған.

«Рынок - өзін-өзі реттеуші ұдайы өндіріс жүйесі, барлық элемент пен буындар төлем қабілеттілігі бар сұраным мен ұсынымның тұрақты әсерінде болады».

Осындан мынадай тұжырымжасауға болады: «рынок» ұғымын тар шеңберде сату түрін ұйымдастырған және орнын анықтаған деп түсінсек, кең шеңберде қоғамдағы экономиканы ұйымдастырудың түрі деп қарастырамыз. /6. 240-241 бет/

1. 2 Қаржы қатынастардың объектісі ретіндегі қаржы ресурстардың рөлі

Қаржы белгілі бір қоғамның ақша ресурстары. Ол экономиканының дамуы мен ұдайы өндіріс процесін қамтамасыз етуге бағышталған. Кез-келген мемлекетте қоғамдағы ақша ресурстарының құрамына мемлекеттік қаржы, шаруашылық жүйесінің қаржысы, кәсіпорынның және тұрғындардың қаржысы енеді .

Мемлекеттік қаржысы - ақша қаражатынан тұрады. Ол қаражат тұрғындардың әлеуметтік кепілдігін қамтамасыз етуде, заңдылық пен құқықты сақтауға, қорғаныс пен қоғамдық шаруашылықты басқаруға жұмсалады. Мемлекеттік қаржы құрамына: мемлекеттік бюджет, банктік және мемлекеттік несие, экономиканы тұрақтандыру қоры, зейнеткерлік, тұрғындарды жұмыспен қамту қоры, әлеуметтік немесе медициналық сақтандыру қоры, валюталық қор, мемлекеттік қоғамдық зайымдардың қаржысы, мемлекеттік салалық министірлік пен ведомствоның қорлары енеді.

Шаруашылық жүйесіндегі қаржыны (мемлекеттік және мемлекеттік емес) - компания, концерн, холдинг, акционерлік қоғам, ассоцияция, бірлестіктердің ақшалай қаржысы құрайды.

Кәсіпорынның қаржысы (мемлекеттік және мемлекеттік емес) - меншіктегі және зайымдағы қаржылар, ғылым мен техника қорының ақшалай қаржатты, әлеуметтік-мәдени даму мен материалдық ынталандыру қоры, амортизациялық қор, резервті және сақтандыру қоры енеді.

Тұрғындардың қаржысы - шаруашылық еңбек қызметтерінің жалақы, акция дивиденті, пай жарнасы мен банк салымының процентінегізінде, коммерциялық және халықтық банктегі сақталған қаржылардың, зейнеткерлік қорды мемлекеттің іске қосуының нәтижесінде ақшалай қаражатты құрайды.

Аталған құрылым қаржылық жүйені құрайды. Бұл құрылымның қызметі экономикалық қатынастар жиынтығын тұрғызып, ақша қаражатын ұлғаймалы ұдайы өндірісте құру, бөлу, пайдалануды жүзеге асырады. Және басқа да қоғамдық қажеттіліктерді қанағаттандыруға жұмсалады.

Рыноктық қатынастар жағдайында қаржы негізінде төрт қызметті қарады: бөлу, реттеу, ынталандыру және бақылау.

Мемлекет ұлттық табыстың едеуір бөлігін қоғамдық шаруашылыққа, әлеуметтік - мәдени шараларға, мемлекеттік басқаруға мен қорғанысты дамытуға бағыттауын қаржының бөлу қызметі атқарады.

Қаржының реттеу қызметі экономикалық дамуды реттеуді мемлекеттің сырттай тәсілімен жүргізгенінде пайда болады. Мемлекет оны салық салғанда, несие саясатында, әртүрлі экономикалық жеңілдіктер мен дотация кезінде жүзеге асырады.

Қаржы рыногы - рыноктық экономиканың қалыптасқан элементерінің бірі. Өз аясына капитал рыногын, валюта рыногын ғана емес және бағалы қағаздар рыногын ендіреді. Бұл рыноктардың өз құрамына еңгізудің мақсаты - еркін қозғалыстағы ақша ресурстарын мемлекеттің, кәсіпорынның және акционерлік қоғамның мүддесіне жұмсау. Әкімшілдік-әміршілдік жүйеде қаржы рыногының қызметін мемлекеттік бюджет, банктің несие жоспары, министрліктің қаржы жоспары т. б. тетіктер арқылы жүргізіледі.

Қаржы рыногы - өзінің инфрақұрылымымен айқындалған күрделі механизм және жаңа ақпататтық ағымдармен ерекшеленеді. Қаржы рыногын құру үшін кешенді мәселелерді меңгеру қажет. Оған бағалы қағаздар эмиссиясы және оның курсының өзгеруі, инфрақұрылым мен ақпароатты қамтамасыз етуді жатқызамыз. Рыноктык экономикаға өтуде қаржы нарығын дамыту несие-қаржы жүйесін қайта құруды талап етеді.

Әлемдік тәжірибе көрсеткендей, нарықтық экономикаға екі түрлі қаржылық қатынастар әсер етеді - бюджеттік және рыноктық. Мемлекеттік бюджет пен басқа деңгейдегі бюджеттер және бюджеттік мес орталық қаржы қорларының қалыптасуы, әдетте кәсіпкерлер отбасының қайтарылмайтын бюджеттік қаржыландыру жолымен қолданылады.

Ақша ресурстарын бюджеттік пайдалану нарықпен толықтырылып отыру қажет. Қаржы нарығында ақша толыққанды тауар ретінде жұмыс атқарады. Оның қолдану бағасы рынок санына сәйкес сұраным мен ұсыным негізінде белгіленеді. Қаржы рыногы жағдайында кәсіпорын, ұйымдар, тұрғындар тұрақты ақшалай қорланған табысты қалыптастырып, оны алуға ұмтылыс жасайды. Ал, халық шаруашылық қосымша қаржы көздеріне ие болады. Мұндай капитал нарығысының кәсіпорындарды өзін-өзі қаржыландыру мүмкін емес.

Қаржы нарығы қалыптастырудың өзіндік қиындығы бар. Сондықтан бағалы қағаздар институтын құру және қаржы нарығы инфрақұрылымын дамыту керек. /6. 283-285 бет/ Қаржы ғылымы қаржыны тек экономикалық категория , яғни айрықшалықты өндіріс қатынастардың жиынтығы ретінде ғана қарастырып қоймайды, сонымен бірге мақсатты ақша қорлары түріндегі олардың материалдық іске асуын баса көрсетеді. Бұл қорлар қаржы қатынастарының тұрақты иесі болып келеді. Олардың қалыптасу көздері және қорлардың өздері ұлттық шаруашылықтың тиесті буындарының қаржы ресурстары болып табылады. Қаржы ресурстары ұдайы өндірістің және мемлекеттің шығындарын жабу үшін қажет. Демек , қаржы ресурстары - бұл жалпы ішкі өнім құнының бір бөлігін, атап айтқанда, ақша нысанындағы таза табысты бөлу және қайта бөлу процесінде жасалынатын мемлекеттің, шаруашылық жүргізуші субъектілердің және халықтың қарамағындағы ақша қаражаттары, олар ұлғаймалы ұдайы өндіріс пен басқа жалпымемлекеттік қажеттіліктерді қамтамасыз етуге пайдалынылады. Тап қаржы ресурстары қаржы категориясын баға және басқа құндық категориялардан бөліп алуға мүмкіндік жасайды. Қоғамдық жалпы мен ұлттық табысты арттыру қаржы ресурстары өсуінің басты шарттары болып табылады. Қаржы ресурстарында негізгі орында таза табыс (пайда, қосылған құнға салынатын салық, акциздер, кеден төлемдер, қоғамдық мүдделерге төленетін жарналар нысанындағы) және амортизациялық аударымдар алады.

Қаржы ресурстарының қаржы қорларынан айырмашылығы бар. Қаржы қорлары (қорланым, босалқы қор) - қаржылық әдіспен қалыптастырған, белгілі бір қажеттіліктерді қанағаттандыруға пайдалынатын мақсатты ақша қаражаттары, ал қаржы ресурстары болса, ол мемлекеттің (оның органдары арқылы) және шаруашылық жүргізуші субъектілердің табыстары мен түсімдері. Біріншіден, қаржы ресурстары деп ақша қаражаттарының көздерін, шаруашылық органның немесе шаруашылық жүргізуші субъектінің мұндай қаражаттары жасау мүмкіндіктерін түсінеді. Екіншіден, қаржы ресурстары - бұл қорлардағы, яғни ақша қаражаттарының мақсатты босалқы қорлардағы «байланылған» қаражаттар, сондай-ақ әлі мақсатты белгілі бір бағытталған жоқ қорлар бойынша қалыптаспаған ақша қаражаттары.

«Қаржы ресурстары» ұғымындағы оның екі жағын ажырата білген жөн.

1. Шаруашылық жүргізуші практикасында «қаржы ресурстарының» ұғымы деп мемлекеттің, кәсіпорындың қарамағында белгілі бір кезеңдегі барлық ақша кірістері мен қорланымдардың жиынтығын, яғни ақша қорларын, кредит ресурстарын, ақша резервтерін айтады. Бұл шаруашылық жүргізудің шаруашылық есеп практикасы тұрғысынан туындаған практикалық тәсілдеме. Расында, кәсіпорынның банктегі оның шотындағы белгілі бір күндегі ақшалары олар кәсіпорынның меншікті немесе қарыз қаражаттары болып келетіндігіне қарамастан оның барлық нақтылы қаржы ресурстарын құрайды. Сол секілді мемлекеттік бюджетте шоғырланған кірістер, қорланымдар олар жасалған құнды алғашқы немесе кейінгі бөлудің нәтижесі болып табылатындығына қарамастан мемлекеттің әрбір нақты күндегі қаржы ресурстары болып саналады.

2. Егер жиынтық өнімнің материалдық-заттай және құндық құрылымына, оның бөлінісіне және бұл процестегі орнына сүйінсек онда, қаржы ресурстарының ұғымы басқаша көрінеді. Егер қайталама есептің элиментін шығарып тастасақ, онда, «қаржы ресурстарының» ұғымы тікелей мемлекет пен кәсіпорндарында оларға жүктелінген функцияларды орындау үшін шоғырланатын құндық (ақша) нысанындағы жалпы қоғамдық өнім мен ұлттық табыстың бір бөлігін білдіреді.

Қаржы ресурстарын пайдалау негізінен арнаулы мақсатты арналымның ақша қорлары арқылы жүзеге асырылады. Қаржы қорлары ұлттық шаруашылықта іс-әрекет ететін ақша қорларының бүкіл жүйесінің құрамды бөлігі. Қаржы ресурстарын пайдаланудың қор нысаны ұлғаймалы ұдайы өндірістің қажеттері негізінде обективті түрде алдын ала анықталады және қор емес нысанымен салыстырғанда оның бірқатар артықшылықтары бар. Қор нысанының артықшылықтарына маналар жатады: кез-келген қажеттілікті қанағаттандыруды экономикалық мүмкіндіктермен тығыз ұштастыру мүмкіндігі; ресурстарды қоғамдық өндірісті дамытудың негізгі бағыттарына шоғырландыруды қамтамасыз ету; қоғамдық, ұжымдық және жеке мүдделерді толығырақ үйлестіру мүмкіндігі. /1. 32-35/

Қоғамда пайда болатын қаржы қатынастарды құқықтық реттеуді қажет етеді. Бұл орайда қаржы құқығының әр түрлі нормалары қолданылады.

Қаржы құқығы - бұл қоғам дамуының тиісті кезеңіндегі мемлекеттің міндеттерін жүзеге асыру үшін қажетті ақша қорларын жасау, бөлу және пайдалану процесінде пайда болатын қаржы қатынастарын реттейтін заң нормаларының жиынтығы. Ол біртекті қаржы қатынастарына жататын жеке бағыттар бойынша: бюджет құқығына, салық құқығына, шаруашылық құқығына межеленіп айырылады; қаржының кең ұсыныс тұрғысында жалпы ақша қатынастары ретінде баян етілуіне байланысты қаржы құқығына сонымен бірге валюта және сақтық заңнамасын, банк құқығын, мемлекеттік кредитті, ақша айналысын құқықтық реттеу сияқты бөлімдерді де қосады.

Қаржы құқығында қаржы құқықтық нормалар - құқықтың негізгі бастапқы элементтері, белгілеген және қаржы қатынастарындағы мемлекеттік мәжбүрлеу (күштеу) шараларымен қамтамасыз етілген қылықтың қатаң белгілі бір ережесі пайдаланылады. Сөйтіп, қаржы-құқықтық нормалардың императивтік (әмірлік, бұйрықтық) сипаты болады. Қағида бойынша, олардың үзілді-кесілді нысанда көрінетін талаптары болады және оларды беталды өзгерте беруге жол бермейді, қаржы қатынастары қатысушылары- ның құқықтары мен міндеттерінің ауқымын дәл анықтайды. Қаржы-құқықтық нормалар міндеттеушілік, тыйым салушылық және уәкілеттілік (яғни белгілі бір іс-қимылдары жасауға бағытталған қаржы қатынастары қатысушыларының бекітуші құқықтары) болып бөлінеді.

Сөйтіп, базистік болып табылатын қаржы қатынастары қаржы-құқықтық нормаларды пайдаланған кезде қаржының құқықтық қатынастарына жаңғырады Олардың қатысушылары субъективті заңи құқықтар мен міндеттіліктер арқылы өзара байланыста болады, ал байланыстар (қатынастар) мемлекеттің мәжбүрлеуші күшімен қорғалады. Нормативтік-құқықтық қатынастардан тыс қаржылық қызмет орындалмайды. Жүзеге асуы мемлекеттің мәжбүрлеуші күшімен кепілдендірілген тек өзара байланысты заңи құқықтар мен міндеттіліктер кезінде болжаған кірістерді мемлекеттің алуы, оларды белгіленген мақсаттар бойынша бөлу және пайдалану мемлекеттік қамтамасыз етілуі мүмкін. Бұл орайда мемлекеттік органдарға билік өкілеттіктері үлестіріліп берілген, қаржы құқықтық қатынастарының басқа қатысушыларының - кәсіпорындардың, ұйымдардың, мекемелердің және азаматтардың орындалуы үшін міндетті нұсқамалар шығаруға олардың құқы бар.

Нұсқамалардың мұндай түрі біріншілердің бағынышындығы мемлекеттік органдарға да бағышталуы мүмкін. Алайда мемлекет атынан қаржы құқықтық қатынастарына ене отырып мемлекеттік органдардың әмір ету құқығына ғана емес, сондай-ақ олардың қаржы қатынастарының басқа қатысушыларының құқықтарымен байланысты міндеттіліктері де болады . Қаржы құқықтық қатынастарының барлық қатысушыларының құқықтары да, сол сияқты міндеттіліктері де мемлекеттің қорғауында болады және оның мәжбүрлеуші күшімен қамтамасыз етіледі.

Мемлекеттік-өкіметтік мәжбүрлеудің, яғни билік органдарының субъективті іс-әрекеттердің нысандары мен әдістерінің көмегімен әдістерінің көмегімен объективті қаржы құқықтық қатынастарын шаруашылық жүргізудің нақтылы нәтижелеріне жаңғырту қоғамының қаржылық тіршілігін реттеудің құқықтық механизімі ретінде, ал сан алуан қаржы-құқықтық нормалар мен кесімдер оның тұтқалары ретінде көрінеді. Сөйтіп қаржы және құқықтық нысандар мен әдістердің экономикалық процестерге қаржы-құқықтық ықпал етудің бірыңғай механизіміне қосылуы болады.

Қаржы қатынастарының бір қатысушыларына мемлекет тарапынан болатын тиісті өкілеттіктер үлестіріліп берілген басқа қатысушылар тарапының мемлекеттік-өкілеттік нұсқамалары, сондай-ақ ұсыныстары, келісулері қаржы-құқықтық реттеудің әдістері болып табылады. Қаржылық міндеттемелердің орындалуы көбінесе азаматтар мен лауазымды адамдардың заңды сөзсіз орындауына және саналылығына негізделген сенім әдісімен қамтамасыз етіледі. Қаржылық міндеттемелерді орындамаған шаруашылық органдары мен азаматтарға мәжбүрлеу әдісі қолданылады: бюджетке уақытында түспеген төлемдерді даусыз өндіріп алу және қаржы санкциялары.

Санкциялар қаржы құқықтық нормаларды бұзушыларға қолданылатын жауапкершілік шараларды білдіреді. Олардың ақшалай сипаты бар және оларда ақша қорлары мен қаражаттары арқылы нормаларды бұзушыларға мәжбүрлеуші ықпал жасаудың шаралары болады. Санкцияларға өсімдер, айыппұлдар, тұрақсыздық айыбы (төлемі), қаржыландыру мен нестелендірудің тоқтатылуы, несиелендірудің шарттарын қатайту, ресурстарды артық жұмсағаны үшін жоғарылытылған тарифтер және т. т. жатады.

Басқа жағынан қаржы қатынастарының субъектілеріне олардың құқықтарын әкімшілік сот тәртібімен немесе мемлекеттің билеп-төстеуші органдарының - өкілдікті органдары мен жергілікті әкімшілдіктердің қызмет процесінде қорғау мүмкіндігіне кепіл болады; олар өздерінің бақылауындағы құрылымдар актілерінің заңға сәйкес келмеген жағдайда бұза алады.

«Қаржы жүйесінің» ұғымы қаржы ұғымының одан әрі дамуы және нақтылана түсуі болып табылады.

Елдің біртұтас қаржы жүйесі тиісті ақша қорлары құрылып, пайдалынылатын қатынастардың, сонымен бірге бұл қатынастарды ұйымдастыратын органдардың жиынтығын қамтиды. Қаржы жүйесінің ұғымы кейде тар мағынада, тек мемлекеттік қаржы мекемелерінің жиынтығы ретінде қолданылады, бұл жеткіліксіз.

Сонымен бірге жалпы инеституционалдық тұрғыдан алғанда қаржы жүйесі, бұл қаржы мекемелерінің жиынтығы, ал экономикалық тұрғыдан - ол мемлекетте іс-әрекет ететін бір-бірімен өзара байланысты қаржы қатынастарының жиынтығы екенін есте шығармаған жөн.

Өзінің тарихи дамуында қаржы жүйесі ұзақ эволюциядан өтті. Қаржы-қатынастарының пайда болуыкезінде қаржы жүйесі, жалпыға мәлім, әдетте тек бір ғана буынмен - мемлекеттік бюджетпен шектеледі. Классикалық капитализм жағдайында батыстың көптеген өркениетті елдерінің, соның ішінде бұрынғы КСРО-ның қаржы жүйесін екі негізгі буын - мемлекеттік бюджет пен жергілікті қаржылар құрады . Олар ақша қорларын қалыптастыруға мімкіндік береді, бұл буындардың көмегімен мемлекет өзінің саяси және экономикалық функцияларын орындап отырады.

Қаржы жүйесінің терминінің жоғарыда келтірілген анықтамасында қаржының мәнділік сипаттамасы , оның қоғамдық-экономикалық процестегі орнын негіздей отырып, қаржы жүйесін сыныптаудың қағидалы үлгісі қойылған. Осы критерийге сәкес қаржы жүйесі мынадай үш бөлікті қамтиды:

қаржы қатынастардың жиынтығы;
ақша қорларының жиынтығы;
басқарудың қаржы аппараты.

Ақша қорларының қозғалысына байланысты мемлекет, шаруашылық жүргізуші субъектілер, салалар, аймақтар және жеке азаматтар арасында пайда болатын экономикалық, ақша қатынастарының жиынтығы қаржы қатынастарын құрайды.

Қаржы қатынастары негізінен мына екі сфераны қамтиды:

1) мемлекеттік бюджетке жинақталған мемлекеттің орталықтандырылған ақша қорларын қалыптастырып, пайдаланумен байланысты болатын экономикалық ақша қатынастары;

2) кәсіпорындардың орталықтандыралмаған ақша қорларының толық айналымын ортақтастыратын экономикалық ақша қатынастары. /7. 39 бет/

Қаржы қатынастары өзінің экономикалық табиғаты жөнінен бөлгіштік қатынастар болып табылады, оның үстіне құнды бөлу ең алдымен субъектілер бойынша жүзеге асырылады. Сондықтан қоғадық өндірістегі субъектілердің рөлі қаржы қатынастары жіктемесінінің алғашқы объективті белгісі ретінде көрінеді.

Қаржы қатынастарының буындарына тән болып келетін тиісті орталықтанырылған және орталықтандыралмаған ақша қорларының жиынтығы қаржы жүйесінің екінші бөлігін құрайды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.