Орта ғасыр философиясының жалпы сипаттамасы және ерекшеліктері

Философияның негізінен адамзат баласының білімінің, ой-санасының дамуына байланысты әлемді ғылыми тұрғыда сипатталады, және де дүниеге деген көзқарасты ғылыми – теориялық жағынан карайды. Философиялық көзқарастың мифологиялық көзқарастардан айырмашылығы, нақты фактілерге сүйеніп, логикалық тұрғыдан шешім шығарады, ойды тұжырымдайды. Даму барысында филолсофия үш кезеннен өтті, космоцентризм, теоцентризм, антропоцентризм. Космоцентризм – әлемді ғарыштық тұрғыдын түсіндіреді, ал теоцентризм – әлемді жаратушы Құдай арқылы түсіндіреді, антропоцентризм – негізгі ортақ мәселесі адам болып табылады. Осылардың ішінде теоцентризмде Ортағасырлық европа философиясына тән ерекшеліктері көбіне кездеседі. Ортағасырлық философиясы– рим империясының күйреуімен, (X ғасыр) , байланысты капиталдық қоғамның алғашқы формалары пайда болғанға дейін, XIV – XV ғасырға дейін өмір сүрді. Ортағасырлық философия дінмен байланысты дамыды. Орта ғасыр тұсында қоғамның рухани өмірінің барлық салаларына діни идеологияның бүтіндей үстемдік жасауы философияның дамуына көптеген әсерін тигізді : философия іс жүзінде дін иелерінің қызметшісіне айналды, яғни діни қағидалар мен догматтардың сөзсіз ақиқаттығын дәлелдеп, негіздеуі тиіс болды. Ортағасыр философиясындағы негізгі күрес - философтар екі топқа бөлініп күресті : біреулері жалпы ұғымдар (универсалийлер) жеке, нақты заттардан тәуелсіз, олардан бұрын пайда болған, бұл шын мәнінде құдаймен байланысты деп дәлелдеді. Бүкіл тіршіліктің мәні жаратушы құдайдеді. Жалпы ұғымдар – универсалийлер реалды өмір сүреді, олар әуелбастан бар деушілер тобы реалистер деп, ал олардың философиялық бағыты реализм деп аталды. Бұл таза объективтік идеалистік бағыт болып табылады. Ал бұларға қарсы екінші ағым жалпы ұғымдар өздігінше дербес өмір сүре алмайды, тек нақты, жеке заттар ғана шын өмір сүреді, сондықтан олар алғашқы деп дәлелдеді. Ортағасырлық Шығыс пен Батыс философиялық ойдың даму барысында әрқайсысы өзіне тән ерекшелігімен айқындалып отырды. Ортағасырлақ араб тілдік мұсылман философиясын батыстық философиямен салыстырғанда діннің әсері біршама болмады, бұл жағдай шығыс мұсылман философиясының әртүрлі бағытта дамып, еуропалық ғылым мен философияға қарағанда едәуір алдыға кетіп, әлемдік философия деңгейіне көтеріле алуына негіз болды. Тағы да айтыла кететін мәселе ортағасырлық Шығыс пен Батыс философиялық ойдың даму барысында әрқайсысы өзіне тән ерекшелігімен айқындалып отырды. Ортағасырлақ арабтілдік мұсылман философиясын батыстық философиямен салыстырғанда діннің әсері біршама бәсеңдеу болды, бұл жағдай шығыс мұсылман философиясының әртүрлі бағытта дамып, еуорпалық ғылым мен философияға қарағанда едәуір алдыға кетіп, әлемдік философия деңгейіне көтеріле алуына негіз болды. Бұл ғасырдың философиясын басқаша айтқанда орта ғасыр философиясы теология мен ежелгі философиялық ойдың қосылуын білдіреді. Басталуы осы одақтардың бірігуімен басталып, аяғы осы одақтың ыдырауымен аяқталады. . Сол кездегі сипат бойынша, осы көз қарас надандық, бас айналдырушылық, тарихтағы қара дақ ретінде қабылданды. . Қазіргі кезде басқа тарихи дәуірдің көз қарастары секілді, орта ғасырлық философия да өзінің тиісті бағасын алды.