Атмосфера, гидросфера және литосфераның ластануы

1. Экологиялық мәселелер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
2. Қазақстандағы экологиялық және демографиялық жағдайлар ... ... ... ... ... 9
3. Пайдаланған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 12

Негізгі ластайтын заттар күкірт сутек, көмір сутек, меркаптандар, күкірт шаңдары, диэтаноламин (ДЭЛ), метил спирті, күкірт сутек тотығы, марганец қосылыстары, кремний қосылыстары, фторидтер, қаракүйе.
Мұнай кен орны, пештер және т.б. ластанудың 4-ші категориясына жатады. Мұнай дайындау және жинау пунктері 2-ші немесе 3-ші категориясына жатады.
Атмосфераның ластану көздеріне мыналар жатады: пайдалану ұңғылары, өлшеу қондырғылары, мұнай резервуарлары, сепараторлар, пештердің түтін шығатын трубалары, сораптар.
Негізгі тікелей ластануға қатысы барлар мыналар: газды жағу факелдар, пештерден шығатын трубалар, резервуардың қысымды және вакуумды шығаратын клапандары.
Ластануға тікелей қатысы жоқ бөлініп шыққан заттар – көмір сутек және күкірт сутек.

Гидросфераның ластану себептері
Мұнай кәсіпшілігі қабат суларына және жер беті суларына үлкен әсерін тигізеді.
Мұнай кәсіпшілігінде мынадай ағын сулар пайда болады:
● Мұнай және мұнай өнімдерімен ластанған өндірістік сулар;
● Органикалық заттармен ластанған шаруашылық сулар;
● Қабат және жер беті суларының ластану себептері:
1. Тазаланбаған немесе жартылай тазаланған өндірістік және тұрмыстық ағын сулары;
2. Жер беті ағын сулары;
3. Дренажды ағын сулары;
4. Булану аймағына жоғары минералданған ілеспе қабат суының төгіліуі;
5. Құбырлардан, ыдыстардан және басқа да құрылымдардан улы сұйық материалдардың фильтрленгендері;
6. Ластайтын заттардың атмосфераға түсуі, яғни рельефтер және су объекттерінің бетіне қонуы;
7. Қалдықтар мен материалдарды сақтау орны, тасымалдау алаңы;
8. Төгілген мұнайлар, газ тазарту өнімдері, реагенттер және т.б.

Литосфераның ластану себептері
Литосфераға мұнай өндіру кешендерінің тигізетен кері әсері:
● Ескі нашар цементтелген ұңғылардан күкірт сутегінің жер қабатына жайылуы.

1. Ә.Бейсенбаева, А.Самақова, Т.Есболов, Ж.Шілдебаев «Экология және табиғатты тиімді пайдалану».
2. Ғ.Сағымбаев. «Экология негіздері».
3. Г.С. Оспанова, Г.Т. Бозматаева «Экология».

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ
МИНИСТРЛІГІ

Қазақ гуманитарлық заң университеті

Кафедрасы: Гуманитарлық және жаратылыстану пәндер кафедраcы

РЕФЕРАТ

ТАҚЫРЫБЫ: Атмосфера, гидросфера және литосфераның ластануы

Орындаған: Сапарғали Ұ.М.
ЮСП (к)-101
тобы.
Қабылдаған: х.ғ.д. доцент
Жалмаханбетова Р.И

Астана 2013 ж.
Жоспар:

1. Экологиялық
мәселелер ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... 3
2. Қазақстандағы экологиялық және демографиялық
жағдайлар ... ... ... ... ... 9
3. Пайдаланған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ..12

Экологиялық мәселелер.
Антропогендік ластанудың негізгі көздері

Атмосфераның ластану себептері

Негізгі ластайтын заттар күкірт сутек, көмір сутек, меркаптандар,
күкірт шаңдары, диэтаноламин (ДЭЛ), метил спирті, күкірт сутек тотығы,
марганец қосылыстары, кремний қосылыстары, фторидтер, қаракүйе.
Мұнай кен орны, пештер және т.б. ластанудың 4-ші категориясына жатады.
Мұнай дайындау және жинау пунктері 2-ші немесе 3-ші категориясына жатады.
Атмосфераның ластану көздеріне мыналар жатады: пайдалану ұңғылары,
өлшеу қондырғылары, мұнай резервуарлары, сепараторлар, пештердің түтін
шығатын трубалары, сораптар.
Негізгі тікелей ластануға қатысы барлар мыналар: газды жағу факелдар,
пештерден шығатын трубалар, резервуардың қысымды және вакуумды шығаратын
клапандары.
Ластануға тікелей қатысы жоқ бөлініп шыққан заттар – көмір сутек және
күкірт сутек.

Гидросфераның ластану себептері

Мұнай кәсіпшілігі қабат суларына және жер беті суларына үлкен әсерін
тигізеді.
Мұнай кәсіпшілігінде мынадай ағын сулар пайда болады:
● Мұнай және мұнай өнімдерімен ластанған өндірістік сулар;
● Органикалық заттармен ластанған шаруашылық сулар;
● Қабат және жер беті суларының ластану себептері:
1. Тазаланбаған немесе жартылай тазаланған өндірістік және тұрмыстық
ағын сулары;
2. Жер беті ағын сулары;
3. Дренажды ағын сулары;
4. Булану аймағына жоғары минералданған ілеспе қабат суының төгіліуі;
5. Құбырлардан, ыдыстардан және басқа да құрылымдардан улы сұйық
материалдардың фильтрленгендері;
6. Ластайтын заттардың атмосфераға түсуі, яғни рельефтер және су
объекттерінің бетіне қонуы;
7. Қалдықтар мен материалдарды сақтау орны, тасымалдау алаңы;
8. Төгілген мұнайлар, газ тазарту өнімдері, реагенттер және т.б.

Литосфераның ластану себептері

Литосфераға мұнай өндіру кешендерінің тигізетен кері әсері:
● Ескі нашар цементтелген ұңғылардан күкірт сутегінің жер қабатына
жайылуы.
● Мұнайдың жерге төгілуі және материалдар мен қалдықтардың сақталуы.
Антропогендік фактор – адамның қызметі әрекетінен жаңа түрде туындайтын
факторлар. Адамның шаруашылық іс-әрекеті салдарының қоршаған ортаның кейбір
жерлерінің өзгерені соншалық. Табиғи құрауыштарының байланысы басқа болып,
бұрынғы кешендермен салыстырғанда жаңа кешендер қалыптасады.
Антропогендік факторларға өнеркәсіп индустриясының барлық салалары, көлік,
ауыл, орман шаруашылығы, энергетика, атом қаруын сынау, мұнай, газ және тау
кен өндірісі
салалары. т.б. жатады.
Тек өндірістік кәсіпорындарының ғана қоршаған ортаға әсер етіп
ластануын мынадай негізгі түрлерге бөлуге болады: шикізат материалдар,
құрал-жабдықтар, отын, электр энергиясы, су, қалдықтар, өнімдер,
атмосфераға таралатын (газ, бу, ауа тозаңы), энергетикалық шығарындылар,
шу, инфрадыбыс, ультрадыбыс, жарық, электромагниттік өріс, лазерлі
сәулелер, иондағыш шығарындылар т.б. Биосфераны ластайтын компоненттердің
хим құрамы отын - энергетика ресурстарының түріне, өндірісте қолданылатын
шикізатқа оларды өндейтін технологияға байланысты келеді. Антропогендік
факторлар әсерінің артуынан күрделі экологиялық проблемалар; парник
эфектісі, қышқыл жаңбыр, ормансыздандыру, ядролық қыс, озон қабатының
жұқаруы мен тесілуі, шөлейттену т. б. атмосфераға антропогендік жер тікелей
немесе жанаша түрде болуы мүмкін. Жаңаша әсер - биосфераның басқа
компоненттерінде экологиялық тепе-теңдіктің бұзылу, салдарынан атмосфераның
жағдайына ойқаптар, жыртылған егістік жерлер, ұйымдастырылған үлкен су
қоймалары, өзгертілген өзен ағыстары, мелиоративтік жұмыстар, пайдалы кен
қазбаларының ашық әдіспен жаппай алынуы жатады. Жер бетінің қасиеті мен
сипатамасының өзгеруі жер атмосфера энергиялық жүйесіндегі алмасу
процестеріне, альбедо шамасына, атмосфераға өтетін шығындыққа әсерін
тигізеді. Ал, тікелей әсерге мысал ретінде өндірістен шығатын тастанды
заттектерді, күлді, металл оксидтері мен тұздарын, күкірттің газды
қосылыстары, аммиакты, көмір сутектерін радиоактивті газдарды, шаңдарды,
озонды суктекті қосылыстарды және тозаңды келтіруге болады.
Бүгінгі таңда жаһандық проблема болып отырған экологиялық мәселелер
табиғаттың даму заңдылығын ескермегендіктен, оның тепе-теңдігінің
бұзылуынан пайда болды. Ал оны қалпына келтіру жолындағы жұмыста география
ғылымының міндеті зор. Себебі, ғылыми-техникалық жетістік ғылымның кейбір
саласында адам баласына қауіп төндіруде. Адам әрекетінен туындап отырған
жаңа “антропогендік ландшафтар”, жер бетінде климаттың жылынуы тіршілік
дүниесіне зардабын тигізуде. Бүкіл ғылымдардың жетістігі адамзаттың өсіп,
өркендеуіне қызмет жасауы керек қой. Осыған орай бүкіл жаратылыстану
ғылымдары бірігіп, өзін қоршаған ортадағы табиғатты сақтау, оның тепе-
теңдігін үйлестіру мәселесін шешуге күш жұмылдыруы қажет. Жаһандық деңгейде
табиғат қорларын тиімді пайдалану үшін қоршаған орта жайлы бұрынғы ғасырлар
бойы жинақталған зерттеулердің нәтижесін ескере отырып, табиғатты жүйелі
түрде тиімді пайдалану, оны қорғаудың мәселелері жолға қойылуы тиіс. ХХ
ғасырда табиғатты ысырап етпей игеру ғылымға жаңа бағыт берген, атақты
табиғаттанушы, энциклопедист ғалым В.В.Вернадский ноосфера ұғымының негізін
салды. Ол литосфераға, гидросфераға, атмосфераға және биосфераға қосымша
ноосфера тұжырымдамасын ұсынып, адамның табиғатты сырапсыз пайдалануы
негізінде жаһандық деңгейде туындап отырған проблеманы шешуге адамның ақыл-
ой жүйесін бағыттайды. Бұл – бүгінгі таңдағы ғылымда, іс-жүзінде, әрбір
қоғамда пайдалануға тиісті қағида.
Қазақстандағы география ғылымының атқаратын міндеті мен мақсатын нақты
түсіндірмей, жерін тек қана атау ретінде (тау, қырат, үстірт, жазықтық,
өзен, көл, кұм, шөл т.б.) қарастыру ғылымның өрісін шектейді. Сондай
көзқарастың кең тарауынан байтақ қазақ жері табиғатының даму заңдылығын,
оның қалыптасу еркшеліктерін көптеген ғалымдар елемей жүр. Олар жалпы
экологиялық мәселенің маңызын түсінбей, тек өз саласының мүддесін қорғайды.
Ғылымның қайсы болса да (ботаника, зоология т.б.) – табиғаттың туындысы.
Тіршілік үшін белгілі бір географиялық орта керек. Ол географиялық ортаға
өзіне тән қалыптасқан ауа-райы құбылысының өзгеруі, жыл мезгілінің ауысуы,
күн сәулесінің таралу заңдылығы, тіршіліктің өсуі мен дамуы тәуелді.
Олардың белгілі бір географиялық заңдылыққа бағынуы, температураның таралу
заңдылығы батыстан шығысқа, солтүстіктен оңтүстікке қарай өзгеруі кез
келген жердің алып жатқан географиялық орнына байланысты табиғатта үздіксіз
жүріп жатады. Қоршаған орта болмысының өзгеруі, ғаламшардағы ірі өркениетті
елдердің өздері мойындап отырғанындай, табиғат байлықтарын тиімсіз
пайдаланудан, табиғаттың даму, қалыптасу заңдылығын ескермеуден туындап
отырғаны даусыз. Мысалы, бір кездегі ит мұрыны өтпейтін Оңтүстік Американың
тропиктік ормандары оталып, Африканың қайталанбас табиғатындағы сирек
кездесетін керіктердің, пілдердің, түйеқұстардың, арыстандардың азаюы,
материк байлықтарының талан-таражға түсуі сол аймақтарда жарамсыз жерлердің
молаюынан, шөлейтті аймақтардың ұлғаюынан табиғат тепе-теңдігінің бұзылуына
соқтырды. Жерорта теңізі аймағындағы зәйтүн шаруашылығы плантацияларында
мол өнім алу үшін химиялық тыңайтқыштарды молынан қолданылуы күрделі
экологиялық мәселе тудырды. Соған байланысты қазір зәйтүн плантациялары
оталуда.
Ғылыми-техникалық прогрестің күрт дамуы барысында ірі өндірістік
қалаларда автокөліктердің санының өсуінен, атмосфера және озон қабаттарына
улы газдардың мол бөлінуінен, ірі елді мекендерде таза ауыз су тапшылығынан
адамның денсаулығына залал келуде. Қазіргі кездегі қоршаған ортаның
радиациялық, химиялық, биологиялық ластануы әлемдік деңгейде адам баласы
мен тіршілік дүниесіне қауіп төндіруде. Жер шарындағы халық санының жедел
өсуі мен ғылыми-техникалық прогрестің қарқынды дамуы адам мен қоғамның
қоршаған ортамен қарым-қатынасын күрделендіріп жіберді.
Пайдалы қазбалар қорының ғылыми негізсіз пайдаланылуы, жер бетіндегі
өсімдіктер әлемі мен жануарлар дүниесінің жұтаңдануы және табиғи ортаның
шектен тыс ластануы күрделі экологиялық проблемаларды тудырды. Кейбір
өндіріс орындарынан бөлінген зиянды қалдықтардың шектен тыс көбеюі қоршаған
орта жағдайының нашарлауына, адам денсаулығының бұзылуына апарып соғуда.
Осының барлығы қоршаған ортаны қорғау мәселесіне ерекше көңіл бөлуді және
оны қалпына келтіру жұмыстарымен айналысуды, сондай-ақ оның ресурстарын
тиімді пайдалануды талап етеді. Сондықтан жерді суландыру, орманды қалпына
келтіру, өндірістік қалдықтар мен ақаба суларды тазартудан өткізу,
топырақтың құнарлылығын сақтау және топырақ эрозиясына жол бермеу
жұмыстарын қарқынды жүргізуді өмірлік маңызы бар талап ретінде алға
тартуда.
Табиғаттағы өзін-өзі реттеу мен қалпына келтіру үдерістері ұзаққа
созылады. Адамның зиянды істері де бірден байқалмайды, оны адамдар көбінесе
ұзақ жылдар өткен соң ғана байқайды, бірақ оны жедел түзеу жұмыстары
күткендей нәтиже бере қоймайды.
Табиғат дамуының заңдылықтарын білмеу, кейде оларды есепке алмау бос
шығынға, адамдардың өмір сүру жағдайының және табиғи ортаның нашарлауына
алып келді. Мұндай жағдай Арал теңізінің тағдырына тән. Мақта және басқа да
егістіктер көлемінің артуына байланысты, Арал теңізіне құятын өзендердің
суын пайдалану мақсатымен көптеген су қоймалары мен суару каналдары
салынды. Мұндай су жүйелері өзендер суының азаюына, түптеп келгенде оның
шұғыл тартылуына жеткізді. Қазір теңіз деңгейінің күрт төмендеуі өсімдіктер
мен жануарлар дүниесінің жұтаңдануын, т.б. экологиялық проблемаларды
тудырып отыр.
Еліміздегі Арал апаты жаһандық сипат алып, оның зиянды әсері қазірдің
өзінде көптеген мемлекеттерде байқалуда. Сондықтан АҚШ, Жапония, т.б.
мемлекеттер Аралды құтқаруға байланысты шараларға қатысуға келісімдерін
беріп отыр.
Қазіргі кезде Арал теңізін құтқарудың жаңа жоспарлары жасалып,
ғалымдардың ұсыныстары талқылануда (мысалы, Кіші Арал туралы). Мүмкін
Аралды құтқаратын күн де алыс емес шығар.
Келтірілген мысалдар адамзаттың табиғатқа жауапсыз қарауға
болмайтындығын дәлелдейтін, қоршаған ортамен қарым-қатынас кезінде өз іс-
әрекетінің салдарына көңіл бөліп, әрдайым дұрыс жолды таңдау қажеттілігін
көрсетеді. Дүние жүзінде адамның іс-әрекетінен болатын экологиялық
зардаптар мен дағдарыстар көп-ақ. Мысалы, жидек тергенде, аң аулағанда
немесе егіс алқабын тазартқанда табиғатқа белгілі бір мөлшерде зиян
келтіріледі. Адамның бұл әрекеті аз мөлшерде болғандықтан, табиғи орта оны
ретке келтіріп, орнын толтырып отырады. Яғни, табиғаттың тепе-теңдігі
сақталғандықтан, өзгеріс көп елене қоймайды.
Ал мал шаруашылығы мен жайылымдыққа пайдаланылатын жерлердің жыртылуы,
ормандардың кесіліп, өртелуі, каналдар мен жолдардың ойластырылмай салынуы
сол жерлердегі өсімдіктер әлемі мен жануарлар дүниесіне көп мөлшерде зиян
келтіреді. Оны тез түзете қою қиын.
ХХ ғасырдың екінші жартысында қоғам мен табиғаттың өзара қарым-
қатынасының жаңа бір саласы – алып өндіріс орындары көптеп бой көтере
бастады. Зауыттар мен фабрикалардың еселеп өсуі барған сайын шикізат
түрлерінің мол пайдаланылуына, энергия шығынының өсуіне, қазба байлықтардың
қарқынды игерілуіне алып келді. Ғылыми-техникалық прогрестің табиғатқа
тигізетін кері әсері дауыл, су тасқыны, жанартаулар атқылауы, жер
сілкіністері сияқты апатты құбылыстардың зардаптарымен теңбе-тең, тіпті
олардан асып түсетіндей жағдайға жетті. Мұның өзі табиғи ортаның
қалыптасқан заңдылығын бұзып, биосферадағы энергия мен табиғи зат алмасуға
теріс әсер етті.
Адамның табиғатты өзгертуі өте қауіпті экологиялық жағдайлар тудыруда.
Атап айтқанда, біріншіден, Екінші дүниежүзілік соғысқа дейін өнеркәсібі
дамымаған мемлекеттер соғыстан кейін индустриялы даму жолына түсті. Осы
мақсатта ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.