Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік қызмет: қазіргі жағдайы және даму барысы

Пән: Мемлекеттік басқару
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 83 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

ЭКОНОМИКА ЖӘНЕ БИЗНЕС ФАКУЛЬТЕТІ

МЕНЕДЖМЕНТ ЖӘНЕ БИЗНЕС КАФЕДРАСЫ

ДИПЛОМ ЖҰМЫСЫ

Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік қызмет: қазіргі жағдайы және даму барысы

Орындаған:

4 курс студенті Бейсекулов Б. М.

Ғылыми жетекшісі,

э. ғ. к., доцент Смағұлова Г. С.

Норма бақылаушы Жұмағазиева А. Ғ.

Кафедра меңгерушісі

э. ғ. д., профессор Кубаев К. Е.

Алматы, 2009

РЕФЕРАТ

Диплом жұмысы 80 беттен, 10 кесте, 2 суреттен тұрады.

Елбасымыз «Қазақстан халқының әл-ауқатын арттыру - мемлекеттік саясаттың ең басты мақсаты» деп аталатын Қазақстан халқына Жолдауында атап көрсеткенiндей: «Үкімет әкімшілік реформада көзделген Қазақстанның мемлекеттік басқару жүйесін үздік халықаралық тәжірибені ескере отырып, нәтижелілік, ашықтық және қоғам алдындағы есептілік негізінде дамыту жөніндегі шараларды жедел қарқынмен іске асыруға тиіс».

Диплом жұмысының мақсаты - Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік қызметті ұйымдастырудың теориялық негіздерін қарастыру негізінде қазіргі жағдайдағы мемлекеттік қызметтің даму барысын талдау және оның тиімділігін арттыру жөнінде ұсыныстар жасау болып табылады.

Осы мақсатқа жету үшін келесідей міндеттерді шешу көзделеді:

- мемлекеттік басқаруды жүзеге асыру субъектісі ретіндегі мемлекеттік қызметтің сипатын айқындау;

- мемлекеттік қызметтің мәнін, ерекшеліктерін және қағидаларын қарастыру;

- мемлекеттік қызметтің заңнамалық негіздерін талдау;

- экономика мен әлеуметтік саланы дамытудағы мемлекеттік қызметтің орнын айқындау;

- мемлекеттік қызметшілердің кәсіби біліктілігін көтеру жағдайын талдау;

- мемлекеттік басқару жүйесіндегі әкімшілік реформалардың тиімділігін қарастыру;

- мемлекеттік қызметтің шет елдік тәжірибесін саралай отырып, оны Қазақстан жағдайында қолдану мүмкіндіктерін айқындау;

- мемлекеттік қызметтің тиімділігін арттыру шаралары жөнінде ұсыныстар жасау.

Диплом жұмысының объектісі - Қазақстан Республикасынгдағы мемлекеттік қызмет. Зерттеу пәні - мемлекеттік қызметті жүзеге асыру барысында қалыптасатын қатынастар.

Алынған нәтижелер:

- мемлекеттік сектордың қызмет көрсетуі монополиялық негізде болғандықтан, оларды ұсынудың арнайы стандарттарын жасамай, сапалы мемлекеттік қызмет көрсетуге қол жеткізу мүмкін емес;

- мемлекеттік органдардың құрылымында стандарттардың сақталуын бақылайтын және өздерінің қызмет көрсетуінің сапасын жақсарту бойынша ұсыныстар әзірлейтін арнайы бөлімшелерді құру өте маңызды;

- мемлекеттік қызмет көрсетуді жақсартудың және әкімшілік кедергілерді төмендетудің келесі факторы есеп беруді және мемлекеттік қызметшінің дербес жауапкершілігінің ашық жүйесін енгізу қажет.

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 3

1 МЕМЛЕКЕТТІК ҚЫЗМЕТТІ ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ . . . 5

1. 1 Мемлекеттік қызмет мемлекеттік басқаруды жүзеге асыру құралы ретінде . . . 8

1. 2 Мемлекеттік қызметтің ұғымы, маңызы және қағидалары . . . 10

1. 3 Мемлекеттік қызметтің заңнамалық негіздері . . . 18

2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТІК ҚЫЗМЕТТІҢ ДАМУЫН СИПАТТАЙТЫН ҮРДІСТЕРДІ ТАЛДАУ . . . 23

2. 1 Мемлекеттік қызметті дамыту мен экономикалық жағдайдың өзара байланысы . . . 23

2. 2 Әлеуметтік саланың дамуындағы мемлекеттік органдардың іс-әрекетін талдау . . . 34

2. 3 Мемлекеттік қызметшілердің кәсіби біліктілігін көтеру жағдайын талдау . . . 37

3 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТІК ҚЫЗМЕТТІҢ ДАМУ БОЛАШАҒЫ . . . 49

3. 1 Мемлекеттік басқару жүйесіндегі әкімшілік реформалардың

тиімділігі . . . 47

3. 2 Мемлекеттік қызметтің шет елдік тәжірибесі және оны Қазақстан жағдайында қолдану мүмкіндіктері . . . 50

3. 3 Мемлекеттік қызметтің тиімділігін арттыру шаралары . . . 64

ҚОРЫТЫНДЫ … . . . 75

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 77

КІРІСПЕ

Қазақстан Республикасындағы әкімшілік реформалардың басымдылықты бағыттары мемлекеттік басқару жүйесін жетілдіру болып табылады.

Осыған байланысты Еліміздің Президенті Н. Ә. Назарбаев Қазақстанның 2030 жылға дейінгі Даму стратегиясында еліміздің даму басымдықтарының бірі ретінде кәсіби үкімет пен мемлекеттік басқару және мемлекеттік қызметтің тиімді жүйесін құруды анықтады [5] .

Қазақстан Республикасы егемендік алған кездің алғашқы жылдарында-ақ мемлекеттік қызметті дамыту мәселесі қолға алынған болатын. Бірақ оның заңнамалық негізі әлі де болса жетілдірілмеген еді. 1999 жылы қабылданып, 2000 жылдың 1 қаңтарынан бастап күшіне енген «Мемлекеттік қызмет туралы» Қазақстан Республикасының Заңы қызметтің осы түрінің кеңінен дамуына жол ашып берді. Содан бері қарай мемлекеттік қызмет саласында көптеген нормативтік-құқықтық құжаттар қабылданып, іске асырылды да.

Қазақстан кең көлемді территорияны иеленеді, осыған байланысты еліміздің аймақтары табиғи байлықтарының қалыптасуына, климаттық жағдайларына және т. б. негізделген әртүрлі экономикалық әлеуетке ие. Сонымен қатар аймақтар демографиялық, этникалық және тарихи ерекшеліктері бойынша бөлінеді. Осыларға байланысты мемлекеттік қызметті дамытуда да басқа елдермен салыстырғанда өзіндік ерекшеліктері болады. Осыған орай мемлекеттік қызметтің даму барысын зерделей отырып, оны болашақта дамыту мәселелерін қарастыруға деген қажеттілік туындайды.

Мемлекеттік басқарудың тиімді жүйесін құруға қойылып отырған жаңа талаптар мемлекеттік қызметтің жағдайын зерттеу, сонымен қатар мемлекеттік қызметшілердің мәртебесіне қатысты мәселелерді зерделеу қажеттігін негіздейді. Осылардың барлығы да дипломдық тақырыптың өзектілігін негіздейді.

Осы мақсатқа жету үшін келесідей міндеттерді шешу көзделеді:

- мемлекеттік басқаруды жүзеге асыру субъектісі ретіндегі мемлекеттік қызметтің сипатын айқындау;

- мемлекеттік қызметтің мәнін, ерекшеліктерін және қағидаларын қарастыру;

- мемлекеттік қызметтің заңнамалық негіздерін талдау;

- экономика мен әлеуметтік саланы дамытудағы мемлекеттік қызметтің орнын айқындау;

- мемлекеттік қызметшілердің кәсіби біліктілігін көтеру жағдайын талдау;

- мемлекеттік басқару жүйесіндегі әкімшілік реформалардың тиімділігін қарастыру;

- мемлекеттік қызметтің тиімділігін арттыру шаралары жөнінде ұсыныстар жасау.

Диплом жұмысының объектісі - Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік қызмет. Зерттеу пәні - мемлекеттік қызметті жүзеге асыру барысында қалыптасатын қатынастар. Диплом жұмысы кіріспеден, негізгі үш бөлімнен, қорытындыдан, қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

Жұмыстың бірінші бөлімінде мемлекеттік қызметтің рөлі мен мәні, ерекшеліктері қарастырылған. Сонымен қатар жұмыстың бұл бөлімінде қазіргі кезеңде өзекті проблемалардың біріне айналып отырған мемлекеттік қызметтің заңнамалық негіздерімен байланыстырыла отырып қарастырылады.

Диплом жұмысының екінші бөлімінде Қазақстандағы мемлекеттік қызмет жүйесінің тиімділігін сипаттайтын үрдістер талданады. Бұл бөлімде мемлекеттік басқарудың негізі ретінде экономика мен әлеуметтік салаларға үлкен мән беріліп, олардың дамуындағы мемлекеттік қызметтің рөлі қарастырылған

Үшінші бөлім мемлекеттік қызметтің тиімділігін жетілдіру сияқты күн тәртібінде жүрген өзекті мәселеге арналған. Әрине, бұл бөлімде мемлекеттік қызметтің тиімділігін арттыру шаралары тәрізді күрделі мәселеге де баса назар аударылды.

Жұмыстың қорытынды бөлімінде мемлекеттік қызметтің тиімділігін көтеруге қатысты тұжырымдар мен ұсыныстар жасалынды.

1 МЕМЛЕКЕТТІК ҚЫЗМЕТТІ ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1. 1 Мемлекеттік қызмет мемлекеттік басқаруды жүзеге асыру құралы ретінде

Тәуелсіз мемлекет ретінде Қазақстанның алғашғы жылдарында басымдылықты көңіл мемлекеттілікті бекіту, күшейтуге, халықаралық аренада орын алуға, әлеуметтік экономикалық сферда реформалар жүргізуге аударылды. Дамудың қазіргі кезеңінде, яғни тәуелсіздіктің жалпы ұлттық негізі құрастырылған кезде басымдылықты тапсырмалардың бірі мемлекетік қызметті дамыту болып табылады.

Мемлекеттік қызметтің даму барысын зерттемес бұрын, мемлекеттік басқару, оның қағидалары мен қызметтері, әдістері және т. б түсініктерін анықтауға тоқталған жөн.

Нарықтың азаттық, бәсеке және демократиялық тәртіп барын сипаттайтын қазіргі экономикада маңызды орын мемлекеттік ықпалға берілген.

Осыған байланысты мемлкеттік басқару нарықтық механизмнің тиімді қызмет етуін; таза нарықтық механизмдерді қолдану мақсатсыз және тиімді емес әлеуметтік, экологиялық және басқа сфераларды ретеуді; әлемдік масштабында мемлекеттілікті және мемлекет позициясын бекітуді күшейтуге қызмет етуі керек.

Мемлекеттік басқару - мемлекеттің өзінің органдар және лауазымды тұлғалары арқылы қоғамдық процесстерге, адамдардың танымына, іс-әрекеттеріне және қызмет етулеріне бағытталған, ұйымдастырушылығына әсер етуі керек. Ол қоғамда субьективті фактор шегінде жүзеге асырылады және билікті құрылым негізінде ұйымдасқан адамдардың материялдық әлеуметтік және басқа өнімдерінің (тұтыну құндылықтарының) ұдайы өндіріс салаларында қызмет ететін адамдарды басқару әсерін білдіреді [8] .

Мемлекеттік басқару тероиясындағы атақты маман Г. В Атаманчук осы мәселе бойынша келесі мәселені береді: мемлекеттік басқару бұл - мемлеукеттің адамдардың қоғамдық өмірін реттеу, сақтау немесе қайта құру мақсатында тәжрибелік, ұйымдастырушылық және реттеушілік әсері[12] .

Бұл анықтама мемлекеттік басқарудың үш қасиетін қамтиды: а) іс-әрекеттін жүзеге асыру кезінде ол билікке басымдылық беретін ұйымдастырушылық күшіне сенеді; б) басқарушылық әсерінен оның маңызды «тамырлы» процестерін құбылыстарын, өзара байланысын реттей отырып, қоғамға өзінің ықпалын көрсетеді; в) жүйелі қызмет етеді себебі екі күрделі құрылымдардың, мемлекеттік басқару аппараты мен қоғамның жариялы қызмет етуін біріктіреді.

Француз ғалымы Р. Грегори монографиясында мемлекеттік басқаруға «мемлекеттік биліктің арнайы агенті болып қызмет ететін барлық қоғамның мүдесіне дамуды реттеуге бағытталған ерекше әлеуметтік қызмет» - деп анықтама берген.

Қазіргі уақытта мамандардың көпшілігі мемлекеттік басқару мен мемлекеттік әкімшілік биліктің үш сферасын - заң шығарушы, атқарушы және сотпен байланысты деп санайды. Мұндай бағытты Д. Вильсон, У. Дмон, Р. Горд, Д. Гринбурд, Р. Григори, Л. Нигро, Ф. Нигро, М. Роскин, ұсынады. [17] Бұл көзқарас әсіресе американ ғалымы Л. Нигро мен Ф. Нигронның «Қазіргі мемлекеттік әкімшілік» атты монографиясында анық бейнеленген. Авторлар мемлекеттік қызметке жан-жақты анықтама берген: «мемлкеттік әкімшілік - мемлекеттік істердегі 1) заң шығарушы, атқарушы, сот және олардың өзара әсерімен байланысты. 2) мемлекеттік саясатты қалыптастыруағы маңызды мәнге ие және саяси процестердің бір бөлігі болып табылатын 3) жеке секторлардың әкімшіліктер ерекшеліктерін; 4) әртүрілі компаниялар мен ұймдарда жұмыс істейтін жеке топтармен және индивиттермен тығыз байланысты ұйымдастырылған топтық әрекеттерді білдіреді [19] .

Мемлекеттік басқару жүйесі қоғамдағы әлеуметтік процестерді мемлекеттік басқаруды ұйымдастыруды зерттейтін ғылыми пәнді білдіреді. Мемлекеттік басқару пәні саяси жүйе мен территроияның жалпылығымен байланысты адамдардың өндірістік, әлеуметтік және рухани өмір сүруіне әсер етудің нысандары мен әдістері болып табылады.

Мемлекеттік басқару ұдайы өндірістердің барлық жақтарына әсер етеді; өнірістік қатынастардың негізіне мемлекеттік нысандарын қояды.

Мемлекеттік басқару мемлекеттің саясатын жүзеге асыру, олардың қызығушылықтарын қамтамассыз ету бойынша мемлекеттік органдардың тәжрибелік қызмет етуінде көрінеді. Ол табиғи еңбек матиралдық ресурстарды қолданады, халық шаруашылығы және әлеуметтік сфера салаларын басшылыққа алуда, азаматтардың құқықтары мен заңды мүдделерін, қоғамдық тәртіпті қорғауды жақсартуға бағытталған. Мұнда ұйымдастыру, жоспарлау, үйлестіру, талдау қызметтері орындалады және сендіру, ынталандыру, күштеу, жазалау әдістері қолданылады.

Мемлекеттік басқару жүйесінің әдістері - бұл қағидалар құралддар мен тәсілдердің органикалық жиынтығы. Талдаудың негізгі әдістері - жүйелі талдаулар, синтез, анология, салыстыру, байқау тәжрибе және т. б. [7] .

Мемлекеттік басқару саяси, құқықтық экономикалық әдістер жүйесі ретінде адамдардың қоғамдық қызметін оптималдауға және олардың қажеттіліктерін максималды қанағаттандыруға бағытталуы керек. Жоғарғы ирархиялық құрылымның басқарушылық әсері басқарушы жүйесімен тікелей байланыстар арқылыы жүзеге асырылады. Басқарушы әсерге баламалы ықпал байланыс бойынша түсетін ақпаратпен анықталады.

Мұнда басқару субьектісі - мемлекеттік басқару органдар жүйесі мен оларда қызмет ететін лауазымды тұлғалар, ал объектісі - қоғамдық процесстер адамдар, шаруашылық етуші субьектілер және т. б болып табылады.

Ресей ғалымы А. В Пикулькин мемлекеттік басқарудың негізгі қағидаларын көрсеткен:

Өкілеттіліктің жауапкершілікпен үйлесімділігі;
Бас звеноны бөлу;
Кешенділік;
Басқарушылық;
Бірлестік;
Иницативтік;
Мақсатпен оған жету құралдарының сәйкестігі;
Шешім қабылдау уақыттылығы;
Сызықтық және функциялларды үйлесімділігі;
Жаңа мәселелер туындайтындай басқарушылық тапсырмалар шешілуі керек.

Отандық экономист Дауранов Н. Н мемлекеттік басқарудың келесі қағидаларлын атап көрсететді;

Мақсатқа бағытталғандық;
Орталықтандыру мен орталықсыздандырудың оптималды қатынасы;
Бәсекелі таңдау, басқарушылық кадрлерді дайындау және бекіту;
Басқарушылық ақпараттың сенімділігі мен уақытылығы;
Басқару мақсаты мен қызметтерімен ақпаратың сәйкестігі;
Динамикалық тепе-теңдік;
Қабылданған шешімдердің дұрыстығы;
Жауапкершілік;
Кезеңдік пен кері байланыс;
Кешенділік
Иерархиялық пен бөлінушілік;
Басқаруды ұйымдартырудың ескі нысандарынан жаңасына көшу [11] . Мемлекеттік билік органдары жүйесі ішкі және сыртқы қызметтерді ұйымдартырушылық және орындау мақсатында қалыптасады.

Жалпы қабылданған квалификациялауға сай, ішкі қызметерге жатады: экономикалық, саяси, әлеуметтік, экологиялық салық салу және қаржылық бақылау, азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғау, заңдылық пен тәртіпті қамтамассыз ету.

Сыртқы қызметтер қамтиды: әлеуметтік экономикаға интеграция, мемлекет қорғанысы, қандайда бір мәселені (экогогиялық, шикізаттық, энергетикалық, демографиялық және т. б) шешудегі еліміздің басқа мемлекеттермен қарым қатынасы. [15] .

Отандық ғалым Кубаев К. Е мемлекеттің келесі қызметтерін бөліп қарастырады: қорғаныс пен құқық қорғаушылық қызметі және конфликтерде үшінші жақ болады; қоғамдық игіліктерді өндіру; меншік құқығы спецификасы мен оны қорғау; ақпаратық құрылымды қалыптастыру; тауар қозғалысы арналарының инфрақұрылымын құру; ақша айналысы жүйесін қосқандағы шара мен әдістердің меншік стандарттарын жасау [14] .

Атқарушы билік органдары оларға басқару элементтері берілген жиынтық бойынша бөлінеді және өзінің статусы бойынша министрлік, комитет, агенство және басқа да болуы мүмкін. Әртүрілі критериялар - қызмет ету нысаны, билікті бөлу қағидасы, ирархия, өкілеттілік мерзімі құзретін жүзеге асыру тәжрибесі және т. б бойынша мемлекеттік органдарды топтау нұсқасы суретте берілген.

Әлемнің барлық елдеріндегідей біздің мемлекеттің басқару құрылымы шығындар мен оған қарсы әдістер жүйесін қолданатын билікті бөлу қағидасына негізделген. Қазақстан Республикасының Конституциясының 3-бабында; «Республикада мемлекеттік билік жалпыға бірдей, конституция және заңдар негізінде жүзеге асырылады» - делінген. Оны келесідей бейнелеуге болады.

Cурет 1. Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік биліктің бөлінуі

Мемлекеттің мәні, адамдар өміріндегі оның орны мен рөлі жөнінде өткен ғасырда либералдар мен этатистер арасында туындаған пікірталас жалғасын табуда. Мемлекетті бұрынғыдай күштеу машинасы, қысым көрсету құралы ретінде біржақты түсіндіру әлі де болса сақталуда. Қазіргі кезде мемлекет көбінесе қолында билігі бар саяси күштердің немесе тұлғалардың меншігі ретінде қарастырылады. Кейбір мемлекеттанушы ғалымдар мемлекетті әрбір адамға қайырым жасауға міндетті, жалпыға бірдей игілікті қамтамасыз ететін құрылым ретінде сипаттайды.

Мемлекет көптеген ғылыми пәндермен: мемлекет және құқық теориясымен, әкімшілік құқық, саясаттану, әлеуметтік басқару ғылымымен зерделенетін көпқырлы құбылыс. Әрбір ғылым мемлекеттік басқару органдарының қызметінің белгілі бір аспектісін, олардың құрылымын, мазмұнын, бағытталуын зерттейді [21] .

Мемлекет қызметінің маңызды бағыты - адамдардың қоғамдық өмірін басқару. Ал адамдардың қоғамдық өмірі мемлекеттік басқару теориясының объектісі мен зерттеу заты болып табылады. Сондықтан да мемлекетті әрбір адам қоғам нысаны ретінде қарастырады. Ол адамдардың қоғамдық қатынастар жүйесімен байланысты, олардың сана-сезіміне, тәртібіне және қызметіне қатысады, белгілі бір аумақта өмірді, оның ішінде экономикалық өмірді ұйымдастыруға әсер етеді. Мемлекет мемлекеттік шекарамен белгіленген аумақта өмір сүретін адамдарды біріктіреді және олардың өзара іс-әрекетін қамтамасыз етеді. Мемлекет - адамдардың аумақтық ұйымдастырылуы. Осыған сәйкес, біріншіден, ру-тайпалық қарым-қатынастар қоғамдық қатынастармен ауыстырылады. Екіншіден, әр түрлі адамдардың ұлттық, діни және әлеуметтік белгілеріне қатысты бейтарап құрылым қалыптасады. Тарихи түрде мемлекет адамдардың жаңа қауымдастығын құрады.

1995 жылдың 30-шы тамызында қабылданған Конституцияда мемлекеттік басқару жүйесінің негізгі қағидалары мен бағыттары нақты белгіленген [1] .

Мемлекет өзінің аумағында тұратын адамдарды, оның ішінде азаматтығы жоқ тұлғаларды, сонымен қатар басқа мемлекеттің азаматтарын біріктіретіндіктен, ол барлық адамдар қауымдастығының қажеттіліктерін, мүдделері мен мақсаттарын объективті түрде білдіреді [20] . Дамудың әр кезеңінде бір жағынан, адамның құқығы мен бостандығын қамтамасыз ету, оның шығармашылық қызметіне еркіндік беріп, белсенділігін арттыратын, екінші жағынан, қоғамға белгілі бір ұйымдасқан бастау енгізіп, жеке адамдардың қызметін тәртіпке келтіретін мәселелердің шешілу жолын табу мемлекеттің міндеті болып табылады. Әдетте, мемлекет ешнәрсе өндірмейтіндіктен өздігімен мәселелерді шеше алмайды деп есептелсе де, ол барлық қоғамның, материалдық, әлеуметтік, рухани игіліктерді өндірумен айналысатын адамдардың проблемаларының шешілуіне ұйымдастырушылық және құқықтық негіз қалап, қамтамасыз етеді.

Мемлекет үшін ең алдымен, өз халқының ұлттық мүддесін білу, оның әлемдік қауымдастық халықтарының мүдделерімен қаншалықты өзара байланысты екенін және оларға қаншалықты тәуелді екенін анықтау, осы мүдделерді жүзеге асыру үшін барлық жағдай жасау өте маңызды болып саналады.

Қоғамдағы мемлекеттің ерекше мәртебесі мемлекеттік ұстанымдарға міндетті сипат беретін нормалардың тек оның құрылымдары мен механизмдері арқылы ғана қалыптасып және бекітілетіндігінде. Мемлекет өзінің органдары арқылы заңдар мен басқа да нормативтік актілер қабылдап, оның жүзеге асуын өзінің қолданатын барлық әдістерімен, оның ішінде әкімшілік және қылмыстық-құқықтық әдістері арқылы қамтамасыз етеді. Мемлекет заң шығаруда заңды монополияға ие және оны орындату барысында мәжбүрлеу тәсілін қолданады деп айтуға болады.

Мемлекеттің мәні сонымен қатар, өз мақсаттары мен қызметтерін жүзеге асыруды қамтамасыз ету үшін өзінің аппаратын - ортақ қажеттіліктерді, мүдделерді, мақсаттарды айқындаумен және қоғамның мемлекеттік-құқықтық нормаларын әзірлеумен кәсіби айналысатын адамдар тобын белгілі бір көлемде және жағдайда құратындығында, қолдайтындығында. Бұл аппараттың күрделі құрылымы мен жан-жақты бағытталған қызметі бар. Оның бір бөлігі заң шығару функциясымен, заңдардың орындалуымен және азаматтарға сот ісін жүргізумен айналысады, яғни оның функционалдық түсінігінде мемлекеттік басқарумен байланысты, ал екінші бөлігі мемлекеттің ішкі және халықаралық деңгейдегі тұрақтылығын, оның әлемдік қауымдастықпен өзара қарым-қатынасын қамтамасыз етеді. Аппараттың жағдайы, оның қоғаммен байланысы немесе одан алшақтауы, оның көлемі және иерархиялық құрылымы, қызметшілерінің сапасы және көптеген басқа да параметрлері мемлекет, қоғам және мемлекеттік басқару үшін маңызды.

Ғылыми әдебиеттерде кездесетін мемлекеттің көптеген анықтамаларының ішінде келесі екеуіне тоқтап өтуге болады. Біріншісі, мемлекетті ең кең мағынада: адамдар қауымдастығы ұйымының жоғарғы нысаны ретінде, ортақ жоғары билікке бағынатын адамдардың саяси одағы ретінде, біріңғай ерікті білдіру, жалпы мүдделерді қамтамасыз ету, сондай-ақ адамның құқығы мен бостандығын қорғау негізгі мақсаты болып табылатын ұйым нысаны ретінде сипаттайды. Екінші түсінікке сәйкес, мемлекет адамдардың іс-әрекеті мен тәртібін реттейтін саяси және құқықтық байланыстар мен қатынастардың жүйесі. Басқаша айтқанда, ол саяси-құқықтық институт, саяси билік ұйымын құратын әлеуметтік институттардың жүйесі. Мемлекетті институционалдық тұрғыдан қарастыратын бағыт оны қоғамдағы адамдардың тәртібін анықтайтын нормалар жүйесімен байланыстырады. Осыған орай испан саясаттанушысы Л. Санистебан былай деп жазады: шындығына келгенде мемлекет «небәрі нақты уақыт шеңберінде орын алатын әлеуметтік тәртіпті заңдық тұрғыдан реттеудің бір түрі» [17] .

1. 2 Мемлекеттік қызметтің ұғымы, маңызы және қағидалары

Мемлекеттік басқару - адамдармен, басқа адамдардың арасындағы қатынас негізінде жүзеге асырылады. Сондықтан, мемлекеттік басқаруға барлық азаматтар қатысады. Қоғамды басқарудағы адам статусы, оның басқару объектісі немесе субъектісі ретінде қатысумен ерекшеленеді. Мемлекеттік басқарудың субъектісі - қоғамда мемлекет атынан, мамандандырылған негізде мемлекеттік қызметті, басқарушылық функцияларын жүзеге асыратын тұлға. Бұл функциялар басқарудың объектісі болып табылатын түрлі ұйымдық - құқықтық нысандағы адамдар қатысымен іске асады. Сондықтан мемлекеттік басқару персоналының сапалы құрамы қоғамды басқаруды тиімді, жоғары деңгейде жүргізудің көзі болып табылады.

Мемлекеттік аппарат кадрлары материалды және рухани игіліктерді өндірмейді. Бірақ олардың рөлі өндірісті ұйымдастыруда, қоғамның басқа да салаларында өте маңызды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.