Turbo Pascal программалау тілі

Жоспар
Кіріспе

Turbo Pascal
Turbo Pascal туралы тарихи анықтама
Тілдің алфавиті
Қызметші сөздер
Идентификатор (атау)
Turbo Pascal . дағы негізгі ұғымдар
Тұрақтылар
Айнымалылар
Стандартты функциялар
Арифметикалық өрнектер
Turbo Pascal тіліндегі программа
Программа құрылымы
Программа құрылымы

Паскаль тілін 1968 - 1971 жылдары швейцариялық ғалым Никлаус Вирт оқып - үйренуге қолайлы программалау тілі ретінде ұсынған болатын. Бұл тілдің стандарты кейінңрек бекітілді, ол сол кездерде кең таралған АЛГОЛ, ФОРТРАН, БЕЙСИК тілдеріне қарағанда жетілдірілген, жұмыс істеуге ыңғайлы тіл болды. Паскаль тілі өзінің қарапайымдылығының және тиімділігінің арқасында дүние жүзіне тез таралды. Қазіргі кезде барлық дербес компьютерлер осы тілде жұмыс істей алады. Паскаль тілінде жазылған программаның дұрыстығын компьютерде тексеру және жіберілген қатені түзету оңай.
Бұл тілде жазылған прогрмма компьютерде орындалу барысында алдымен трансляцияланады (машина тіліне аударылады), объектік программаға түрлендіріледі де, содан кейін ғана орындалады. Осы сәтте компьютерде программаның екі нұсқасы болады, оның біріншісі - алгоритмдік тілдегі алғашқы түпнұсқасы, ал екіншісі - объектік кодтағы жазылған программа. Есеп нәтижесін машиналық кодта жазылған программа арқылы аламыз, ал программаны түзету қажет болғанда, оның алгоритмдік тілде жазылған алғашқы нұсқасы өнделеді.
Қазіргі кезде Паскаль тілі кез келген күрделі есептерді шығара алатын, кең таралған стандартты оқу тіліне айналды. Қазіргі кезде кеңінен қолданылатын программалау жүйесінің бірі - Turbo Pascal. Американың Borland корпорациясының бұл өнімі сол корпорациясының қызметкері Андерсон Хейлсбергтің жетекшілігімен құрастырылған.
Turbo Pascal - дың түп нұсқасы швейцария ғалымы Никлаус Вирт жасаған Паскаль программалау тілінен тарайды. Бастапқыда Паскаль тілі программалауды алғаш үйренушілер үшін өте тиімді құрал болып табылған.
Қарапайым Паскальды өңдеуге А.Хейлсбергтің үлкен еңбегінің нәтижесінде Turbo Pascal қазіргі заман талабына сай, қуатты программалау жүйесіне айналды. Turbo Pascal - жоғарғы деңгейлі программалау жүйесі. Оның логикалық құрылымы әр түрлі есептерді дәл шешуге көмегін тигізеді. Сондықтан, оқушылар мен студентерге программалаудың негізін Turbo Pascal тілін оқытып-үйретуден бастап, программалаудың қыр - сырын меңгертудің маңызы зор.
Бұл, оқу құралында қамтылған материалдар программалауды алғаш бастап үйренушіге ыңғайлы, әрі түсінікті баяндалған. Жоғарыда айтылғандай, Turbo Pascal - дың әліппесі Паскаль программалау тілі болғандықтан бұл екі ұғымды тұтас қарастыруды жөн санадық.
Алғанқы тауарларда Turbo Pascal тілінің шығу тарихы, алфавиті және қолданылатын негізгі ұғымдар туралы баяндалған. Сондай-ақ, тілдің операторлары, оларды қолдану мысалдары келтірілген. Turbo Pascal ортасында жұмыс істеудің ерекшеліктері толық қарастырылған. Әрбір теориялық мәліметтер қарапайым мысалдармен толықтырылып, жан - жақты қамтылды.

Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

Turbo Pascal программалау тілі

Паскаль тілін 1968 - 1971 жылдары швейцариялық ғалым Никлаус Вирт оқып
- үйренуге қолайлы программалау тілі ретінде ұсынған болатын. Бұл тілдің
стандарты кейінңрек бекітілді, ол сол кездерде кең таралған АЛГОЛ, ФОРТРАН,
БЕЙСИК тілдеріне қарағанда жетілдірілген, жұмыс істеуге ыңғайлы тіл болды.
Паскаль тілі өзінің қарапайымдылығының және тиімділігінің арқасында дүние
жүзіне тез таралды. Қазіргі кезде барлық дербес компьютерлер осы тілде
жұмыс істей алады. Паскаль тілінде жазылған программаның дұрыстығын
компьютерде тексеру және жіберілген қатені түзету оңай.
Бұл тілде жазылған прогрмма компьютерде орындалу барысында алдымен
трансляцияланады (машина тіліне аударылады), объектік программаға
түрлендіріледі де, содан кейін ғана орындалады. Осы сәтте компьютерде
программаның екі нұсқасы болады, оның біріншісі - алгоритмдік тілдегі
алғашқы түпнұсқасы, ал екіншісі - объектік кодтағы жазылған программа. Есеп
нәтижесін машиналық кодта жазылған программа арқылы аламыз, ал программаны
түзету қажет болғанда, оның алгоритмдік тілде жазылған алғашқы нұсқасы
өнделеді.
Қазіргі кезде Паскаль тілі кез келген күрделі есептерді шығара алатын,
кең таралған стандартты оқу тіліне айналды. Қазіргі кезде кеңінен
қолданылатын программалау жүйесінің бірі - Turbo Pascal. Американың Borland
корпорациясының бұл өнімі сол корпорациясының қызметкері Андерсон
Хейлсбергтің жетекшілігімен құрастырылған.
Turbo Pascal - дың түп нұсқасы швейцария ғалымы Никлаус Вирт жасаған
Паскаль программалау тілінен тарайды. Бастапқыда Паскаль тілі
программалауды алғаш үйренушілер үшін өте тиімді құрал болып табылған.
Қарапайым Паскальды өңдеуге А.Хейлсбергтің үлкен еңбегінің нәтижесінде
Turbo Pascal қазіргі заман талабына сай, қуатты программалау жүйесіне
айналды. Turbo Pascal - жоғарғы деңгейлі программалау жүйесі. Оның
логикалық құрылымы әр түрлі есептерді дәл шешуге көмегін тигізеді.
Сондықтан, оқушылар мен студентерге программалаудың негізін Turbo Pascal
тілін оқытып-үйретуден бастап, программалаудың қыр - сырын меңгертудің
маңызы зор.
Бұл, оқу құралында қамтылған материалдар программалауды алғаш бастап
үйренушіге ыңғайлы, әрі түсінікті баяндалған. Жоғарыда айтылғандай, Turbo
Pascal - дың әліппесі Паскаль программалау тілі болғандықтан бұл екі ұғымды
тұтас қарастыруды жөн санадық.
Алғанқы тауарларда Turbo Pascal тілінің шығу тарихы, алфавиті және
қолданылатын негізгі ұғымдар туралы баяндалған. Сондай-ақ, тілдің
операторлары, оларды қолдану мысалдары келтірілген. Turbo Pascal ортасында
жұмыс істеудің ерекшеліктері толық қарастырылған. Әрбір теориялық
мәліметтер қарапайым мысалдармен толықтырылып, жан - жақты қамтылды.
Баяндалған материалдарды бекітуге жаттығулар, тапсырмалар, практикалық
жұмыстар тобы беріліп отыр.
Соңғы тауарларда Turbo Pascal ортасында жұмыс істеу ерекшеліктері
айтылған.

Turbo Pascal туралы тарихи анықтама

Turbo Pascal - жоғары деңгейлі программалау жүйесі. Швейцария физигі
Никлаус Вирт (Nikalaus Wirth) тілді алғашқы арифметикалық есептеу машинасын
жасаған француздың ұлы ғалымы Блез Паскальдің құрметіне Паскаль деп атап,
тіл атауын үнемі бас әріппен жазылуын сұраған.
Кейіннен тілдің көптеген нұсқалары жарық көреді. Солардың ішінде, 1983
жылы Borland корпорациясының талантты қызметкері Андерсон Хейлбергтің
жасаған жаңа үлгісі - Turbo Pascal программалаушылар арасында үлкен сұраныс
ие болды. Оның бұл нұсқасы СРМ операциялық жүйесіне негізделген. 1984
жылдың басында MS DOS жүйесіне ауыстырылғалы бері пайдалану қарқыны
бұрынғыдан да арта түсті. Turbo Pascal - дің жоғарғы деңгейлі логикалық
құрылымы әр түрлі есептерді дәл шешуге көмегін тигізеді. Turbo Pascal
жүйесінде қарапайым есептерді шешудің программасынан бастап, күрделі
мәліметтер қорын құрудың сан қырлы жұмыстары жүргізіледі.

Тілдің алфавиті

Кез келген тілді үйрену оның алфавитінен басталады. Turbo Pascal
программалау тілінің де басқа тілдер сияқты өзіне тән алфавиті бар.
Программаның элементтерін жазуда қолдануға болатын символдар жиынтығын
тілдің алфавиті дейміз.
Turbo Pascal тілінің алфавиті мыңа символдардан тұрады:
1. Латын алфавитінің 26 (баспа және жазба) әріптері:
A,B,C,D ... , W,X,Y,Z, a,b,c,d, ... ,w,x,y,z;
2. Орыс алфавитінің 32 (баспа және жазба) әріптері программада
түсіндірме мәтіндерді жазуда пайдаланылады;
3. Араб цифрлары : 0,1,2,3,4,5,6,7,8,9;
4. Арнайы символдар. Олардың белгілі бір функцияларды атқаруына сәйкес
төмендегі топтарға жіктеуге болады:
а. Айыру (тыныс) белгілері: _(бос орын),.(нүкте), ,(үтір), ; (нүктелі
үтір), : (қос нүкте), ( ) (ашылған және жабылған жай жақша), [ ] (ашылатын
және жабылатын квадрат жақша), '(апостроф), #(тор), т.б. (бұл белгілердің
толық тізімін және олардың атқаратын қызметін 1-кестеден көре аласыз);
ә. Арифметикалық амалдар таңбалары: + (қосу), - (азайту), *(көбейту),
(бөлу), div (бүтін бөлу), mod (бүтін қалдықты анықтау);
б. Қатынас таңбалары: (кіші), (үлкен), = (тең), : = (меншіктеу),
(тең емес), = (кіші немесе тең), = (үлкен немесе тең).
Әрбір символдың өзінің реттік нөміріне сәйкес белгіленген коды болады.
Жоғарыдағы символдар ASCII (American Standart Code for Information
Interchange) коды бойынша 0 - ден 255 дейінгі сандармен кодталынады.

1.1 - кесте. Паскаль тіліндегі тыныс белгілер

Белгі Қолданылуы
I II

{ } Программаға
түсініктеме беруде

(* *) Программаға
түсініктеме беруде

[ ] Массив өлшемін
белгілеуде

(. .) Массив индексін,
жолдың өлшемін белгілеуде

' Символдар мен
жолдық тұрақтыларды белгілеуде

: = Айнымалы мәнін
меншіктеуде

; Программаның
жолдарын, операторларды, хабарламаларды айқындауда

: Айнымалылар
типтерін айқындауда, (белгі мен оператордың арасына)

= Тұрақтымен оның
мәнінің арасын бөлуде

, Тізім
элементтерінің арасын айыруда

.. Диапазон типін
беруде

. Программа соңында

@ Айнымалылар адресін,
қосалқы программаны белгілеуде

# Символды оның коды
бойынша белгілеуде

$ Компиляр мәліметін
белгілеуде

Қызметші сөздер

Turbo Pascal тілінде алдын ала қызметі тағайындалған сөздер тобы
қолданылады. Оларды Turbo Pascal - дің қызметші сөздері деп атайды. Бұл
сөздер ағылшын тілінде берілгенімен, мағынасы атқарылатын іс-әрекетті
баяндайды.
Мысалы: Program - сөзі программаның тақырыбын, begin - программаның
басын, end - программаның соңын сипаттауға пайдаланылады. Кестеде қызметші
сөздердің тізімі және олардың мағынасы көрсетілген.

1.2 - кесте. Қызметші
сөздер

Қызметші сөз Мағынасы
I
II
Absolute
Абсолюттік
And
және
Array
массив
Asm
ассемблер
Label
белгі
Library
библиотека
Mod
бүтін қалдық
Nil
бос ссылка
Begin
басы
Case
таңдау
Const
тұрақты
Constructor
конструктор
Destructor
деструктор
Div
бүтін бөлу
Do
орында
Downto
кеміту
Else
әйтпесе
End
соңы
Export
экспорт
External
сыртқы
File
файл
For
үшін
Function
функция
Forward
оздыру
Goto
көшу
If
егер
In
құрамында
Inline
негізгі
Interface
интерфейс
Interrupt
үзу
Not
терістеу
Object
объект
Of
тип анықтау
Or
немесе
Packed
жинақталған
Procedure
процедура
Program
программа
Record
жазба
Repeat
қайталану
Set
көпшелеу
String
жол
Then
онда
To
дейін
Type
тип
Unit
модуль
Until
соған дейін
Uses
пайдалану
Var
айнымалы
While
әзір
With
жазба басы
Xor
немесе кері

Идентификатор (атау)

Turbo Pascal тілінде атауды идентификатор деп атайды. Яғни,
идентификатор программманың кез келген элементіне (айнымалылар,
тұрақтылар, функциялар, файлдар, жиындар, т.б.) берілген атау. Ол
стандартты және пайдаланушылар идентификаторлары болып екіге бөлінеді.
Стандартты функциялар, қызметші сөздер, т.с.с. стандартты объектілер
атаулары стандартты идентификатор тобына жатады. Олардың көпшілігі алдың
ала орындалынатын операция немесе белгіленген элемент туралы мағлұмат беріп
тұрады. Мысалы: Real (нақты сан), WriteLn (Write Line - жолды шығару),
Begin (басы), End (соңы), Program (программа).
Пайдаланушылар идентификатор ретінде әріптер мен цифрлар тізбегі
алынады. Программалаушы идентификатордың төмендегі жазылу ережелерін білуі
қажет:

Идентификатор міндетті түрде әріптен басталатын латын әріптері мен
цифрлардан тұрады;
Оның құрамында орыс алфавитінің әріптері, арнайы символдар, әсіресе, бос
орын болмауы қажет;
Қызметші сөздер пайдаланушылар идентификаторы бола алмайды;
Идентификатордың максимальды ұзындығы - 127 символ болғанымен, оның тек 63
символы Turbo Pascal - да оқылады.

Идентификатор қысқа, әрі түсінікті болғаны дұрыс. Себебі, оның мағынасы
болмағаны қателік туғызбаса да, белгіленген программа элементі туралы
мәлімет беруі тиімді екенін ескерген жөн. Мысалы: metka 126 Blok6 Window1,
т.с.с.
Бір программада бірнеше объектіге бір ғана атау беруге болмайды. Бұл
шарт орындалмаған жағдайда экранға төмендегідей хабарлама шығады: Error4:
Duplicate identifier (Қате 4: Қайталанған идентификатор).
Идентификатор тағайындауда программалаушылар тарапынан жиі жіберілетін
қателіктер:

3Dgraph - цифрдан басталған;
Nomer.Doma - құрамында нүкте бар;
Blok# - арнайы символ қойылған;
My Program - құрамында бос орын бар;
Mod - қызметші сөз қолданылған.

Turbo Pascal - дағы негізгі ұғымдар
Программаға сипаттама. Берілгендер. Нәтиже.

Программа - берілген есептің шешілу жолын анықтайтын алгоритмнің арнайы
машиналық тілде жазылуы.
Программаның негізгі сипаттамасы:
алынған нәтиженің дұрыстығы;
орындалу уақыты;
жадыдағы алатын орны немесе көлемі.
Кез келген программаның басты қызметі - берілгендерді өндеу болып
табылады. Программаның басындан өделуге берілген мәліметтер - алғашқы
берілгендер деп аталады.
Алғашқы берілгендерді пернетақта көмегімен енгізуге болады. Кейбір
жағдайда алғашқы берілгендерді программа дискідегі файлдардан да оқи алады.
Программаның орындалу барысында алғашқы берілгендер өнделініп, нәтижеге
айналады. Алынған нәтиженің нақты әрі дұрыс болуы - программаның басты
сипаттамасы болып табылады.

Тұрақтылар

Программада қолданылатын берілгендердің элементіне тұрақты немесе
айнымалы жатады. Программаның басында мәні анықталған және программаның
орындалу процесінде осы мәні өзгерісссіз қалатын шама тұрақты деп аталады.
Turbo Pascal - да тұрақтылардың сандық, логикалық (булевтік),
символдық, жолдық түрлері қолданылады. Сандық тұрақтылардың ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.