Ғылыми-техникалық мәтінді аудару амалдары

Пән: Тілтану, Филология
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 48 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

Филология факультеті

Әдеби шығармашылық және көркем аударма теориясы кафедрасы

ДИПЛОМ (БІТІРУ) ЖҰМЫСЫ

Ғылыми-техникалық мәтінді аудару амалдары

Орындаған

Ғылыми жетекшісі, ф. ғ. к., доцент

Норма бақылаушы, ф. ғ. к., доцент

Қорғауға жіберілді. «___»2010 ж.

Әдеби шығармашылық және көркем аударма теориясы кафедрасының меңгерушісі, ф. ғ. д., профессорДәдебаев

Алматы, 2010

РЕФЕРАТ

Жұмыстың тақырыбы: Ғылыми-техникалық мәтінді аудару амалдары

Жұмыстың көлемі: 46

Пайдаланған әдебиеттер саны: 27

Жұмыстың құрылымы: Кіріспе, екі тарау, қорытынды, қосымша және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады. Бірінші тарау «ғылыми-техникалық мәтін аудармасы және техникалық терминология мәселесі» деп аталады. Бұл тарау мынадай тараушалардан тұрады:

Ғылыми-техникалық аудармада қолданылатын ақпарат көздері,

Ғылыми-техникалық аударма түрлері,

Терминдердің мәтіндегі рөлі және терминжасам амалдары.

Екінші тарау «ғылыми-техникалық мәтінді аудару амалдары» деп аталады. Ол мынадай тараушалардан тұрады:

Ғылыми-техникалық мәтінді аударудағы лексикалық мәселелер

Ғылыми-техникалық мәтінді аударудағы синтаксистік мәселелер

Ғылыми-техникалық аударма мәтініне қойылатын талаптар мен аудармашының міндеттері

Қорытындыда тақырыпты зерттеу бойынша жұмысымыздың нәтижелері жинақталды. Қосымшада жаңа терминдер баламалары кесте ретінде берілді.

Жұмыстың мақсаты мен міндеті: Басты мақсатымыз - ғылыми-техникалық мәтіндерді аудару амалдарын анықтау және анықтау. Осы мақсаттан көптеген міндет туындайды. Ең алдымен, тақырыпқа сәйкес ғылыми-техникалық аударма мәселелері негізінде қазақ, ағылшын және орыс тіліндегі техникалық мәтіндерді салыстыра отырып, үш тіл арасындағы өзара айырмашылықтарды, әрбір тілдің өзіндік ерекшелігін және олардың ұқсастығын жан-жақты талдау. Екіншіден, ағылшын және қазақ тілдерінің терминология мен терминжасам мәселелеріне айрықша тоқталып кету. Үшіншіден, түпнұсқадан тікелей аударуды жүзеге асыру. Ағылшын және қазақ тілдері арасындағы дәнекер болған орыс тіліндегі ғылыми мәтін нұсқаларын салыстыра келе, оның сәйкестік дәрежесін анықтау. Соның негізінде ағылшын тілінен қазақ тіліне тікелей аударма жасау арқылы, мәтіндердің қазақ тіліндегі тікелей аудармасына қол жеткізу.

Жұмыстың мазмұны: Жұмыста негізінен ағылшын және қазақ тіліндегі ғылыми-техникалық мәтін ұқсастықтары мен ерекшеліктері сөз болды. Осының негізінде қос тілдің ғылыми-техникалық аудармадағы стильдік және терминологиядағы өзіндік ерешеліктері зерттелді. Ағылшын тіліндегі техникалық мәтіндерден мысалдар келтіріліп, қазақ тіліне орыс тілі арқылы сатылы аударма жасалды. Қосымша ретінде ағылшын тіліндегі терминдердің автор ұсынған қазақ тіліндегі тікелей аудармалар кестесі берілді.

Жұмыста қолданылған әдістер: Жұмысты орындау барысында түпнұсқа мен аудармаларды жүйелеу, кесте және жай мысалдар арқылы салыстыру-салғастыру, талдау әдіс-тәсілдері қолданылды.

Жұмыстың қорытындысы: Қарастырылып отырған тақырыптың көкейкестілігі ескеріле отырып, әлі де даму үстіндегі қазақ ғылыми-техникалық аудармасының өзекті проблемалары қарастырылды.

МАЗМҰНЫ

Кіріспе . . . 6

І тарау. Ғылыми-техникалық мәтін аудармасы және техникалық терминология мәселесі . . . 8

ІІ тарау. Ғылыми-техникалық мәтінді аудару амалдары . . . 24

Қорытынды . . . 42

Қосымша . . . 45

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі . . . 46

Жоспар

Кіріспе

Негізгі бөлім

1-тарау . Ғылыми-техникалық мәтін аудармасы және техникалық терминология мәселесі

1. 1. Ғылыми-техникалық аудармада қолданылатын ақпарат көздері

1. 2. Ғылыми-техникалық аударма түрлері

1. 3. Терминдердің мәтіндегі рөлі және терминжасам амалдары

2-тарау . Ғылыми-техникалық мәтінді аудару амалдары

2. 1. Ғылыми-техникалық мәтінді аударудағы лексикалық мәселелер

2. 2. Ғылыми-техникалық мәтінді аударудағы синтаксистік мәселелер

2. 3 . Ғылыми-техникалық аударма мәтініне қойылатын талаптар мен аудармашының міндеттері

Қорытынды

Қосымша (терминдер баламалары кесте ретінде)

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Кіріспе

Қазіргі таңда ғылым мен техниканың әлемдегі және адамзат қоғамындағы рөлі күн санап артып бара жатыр. Кеше ғана ұялы телефон мен компьютер сирек кездесетін байлықтың көрсеткіші еді, ал бүгінде сол ұялы телефон тіпті менің бес жасар қарындасымда да бар. Алматы қаласындағы қай үйге кіріп қарасаңыз да міндетті түрде ғаламторға қосылған компьютерді көресіз.

Қай елдің ғылымы мен технологиясы дамыған болса, сол ел жаһандағы көшбасшы болады, ол елдің қоғамы жаңа технологияларды пайдалана отырып, өз өмірін біршама жеңілдетеді әрі жақсыртады. АҚШ және Жапония секілді дамыған мемлекеттердің әлемдегі беделі де, мәртебесі де өзге мемлекеттерге қарағанда бір саты жоғары тұр. Бұған себепті ғылымнан іздеген жөн. Неге біздің әлемге танымал, атақты ғалымдарымыз АҚШ-қа көшіп, сол жерде білімін шыңдайды? Өйткені онда ғалым адамды «мәпелеп», өз баласындай көреді және оның дамуы мен нәтиже көрсетуіне барлық жағдай жасайды. Елімізде өте талантты, білімді жастар ұшаң-теңіз. Алайда олар білімін шыңдаудан гөрі нашар материалдық жағдайын қалай жақсартсам деп ойлайды. Жоғарыда отырған, ел тағдырын шешіп жүрген азаматтарымыз ғылым мен техниканың маңызын, сол ғылымның қайнар көзі әрі еліміздің болашағы білімді жастар екенін түсінген кезде ғана Қазақстанымызды әлемге танытып, мойындатуымыз әбден мүмкін.

Ғылым сияқты адамзаттың маңызды саласы мен аударманың байланысы неде? Кейбіреулер ғылым тілі кез келген адам түсінетін цифрлар мен схемалардан тұрғандықтан, оны өзге тілге аударудың еш қажеті жоқ деп ойлайды. Алайда ғылымды жасайтын адам, сондықтан ол жат елдің ғалымдарымен қарым-қатынасқа түседі. Сол себепті әртүрлі тілде сөйлейтін адамдар бір-бірін түсініп, тәжірибе алмасуы үшін аударма қажет.

Дипломдық жұмыс барысында ағылшын тіліндегі ғылыми-техникалық мәтін үлгілерін қазақ тіліне тікелей аударуға тырыстық. Алайда, қазіргі таңда ағылшын-қазақ немесе қазақ-ағылшын арнайы сөздіктері жоқ десек те болады. Сондықтан автор өзіне таңсық сөздердің «ағылшын-орыс-қазақ» сатылы аудармасын жасады. Болашақта автордың мұнай және газ саласындағы терминдердің ағылышын-қазақ арнайы сөздігін жасақтау жоспары бар. Себебі, Қазақстанның қара алтынына инвестиция жасайтын шет ел азаматтарының басым бөлігі ағылшын тілді болып табылады. Ал ел экономикасының негізі - мұнай және газ саласын қазақшалатсақ, нұр үстіне нұр болар еді. Аудару кезінде қос тілдің ұқсастықтары мен айырмашылықтарын көрсетіп (лингвистикалық, стилистикалық), терминжасам мәселелеріне айрықша тоқталдық. Ғылыми-техникалық мәтіннің өзегі термин болғандықтан, термин проблемасын барынша ашып, зерттеуге күш жұмсалды. Сонымен қатар, техникалық аудармашының Құраны - сөздіктерге де арнайы тоқталып кеттік. Сөздіктің түрлері, оны дұрыс қолдану жолдары және ондағы қысқартулар мен символдар да сөз болды. Автордың пікірінше, бұл мәліметтер техникалық аудармашыға біршама пайда әкеліп, онсыз да қиын жұмысын жеңілдетеді.

Жұмыстың тақырыбы «ғылыми-техникалық мәтінді аудару амалдары» болғандықтан, ғылыми-техникалық аударманың жазбаша және ауызша түрлеріне және қағидаларына арнайы тоқталдық. Солардың ішіндегі ең тиімдісі әрі қолайлысы таңдалып, талқыға салынды. Бұған қоса, қазіргі ғылыми-техникалық аудармашының кейпі, оған қойылатын талаптар мен жүктелетін міндеттер әңгіме болды. Қосымша ретінде ағылшын тіліндегі мұнай және газ, экономика және инженерлік технологиялар саласында жиі кездесетін терминдердің автор ұсынған қазақ тіліндегі баламаларының кестесі берілген.

Қазақстан Республикасының Мемлекеттік тілі - қазақ тілін қолдану мен дамыту мақсатында бүгінгі күні атқарылып жатқан қызмет жетерлік. Қоғамның қай саласында болмасын қазақ тілінің қолданысын жетілдіруге байланысты іс-шаралар қарқынды жүргізілуде.

Қазақ тілін қоғамның немесе ғылымның кез келген саласына енгізу жұмыстарындағы маңызды бағыттардың бірі - аударма ісінің қажеттілігі - дәлелдеуді қажет етпейтін шындық. Өйткені қазақ тілін қолдану мен дамытуда аударма процесінің алдан шығатыны айдан анық. Оның үстіне, кез келген ұлттың тілі, ең алдымен, халық пен халықтың, ұлт пен ұлттың бір-бірімен күнделікті тіршілікте қарым-қатынас жасауының құралы, екіншіден, әлеуметтік-экономикалық және саяси қатынастар тілсіз жасалмайды, үшіншіден, адамзат қоғамының дамуының басты көрінісі ғылым екендігін ескерсек, белгілі бір ұлттың екінші бір халықтың ғылыми-техникалық жаңалықтарымен танысуына, оны игеруіне аударма қажет.

Бүкіл адамзат баласы бір ғана әлемде өмір сүреді. Сондықтан сол бір ғана әлем жайлы танымы да, түсінігі де ұқсас келеді. Дегенмен әлемдегі мыңдаған халық пен ұлт өкілдерінің әлем туралы түсінігі мен танымында ерекшеліктер болатындығын да жоққа шығаруға болмайды. Бұл ерекшелік әрбір ұлт пен халықтың тарихына, салт-дәстүріне, менталитеті мен территориялық орналасқан жеріне т. б. жайттарға байланысты болатындығы хақ. Әрбір халық, сол халықтың өкілі әлем бейнесін өнерде (өнерде, биде, әнде, күйде т. б. ), ғылымында, салт-дәстүрінде т. б. өзінше бейнелейді. Дегенмен «әлем бейнесінің» нағыз айқын да дәл көрінісін тіл арқылы ғана жеткізуге болады. «Әлемнің тілдегі бейнесі» ұлттың жеке өкілінің танымы мен талғамын байқатып қана қоймай, сол ұлттың өткені мен бүгінінен хабар беріп, ертеңге мұра ретінде қалдырылады. Әрбір халықтың әлемді тілде бейнелеуін зерделеу үшін сол ұлттың тарихымен, менталитетімен, барлық өнер шығармашылығымен таныс болу керек.

Тіл білімінің аударма саласы да кез келген халықтың рухани дүниетанымымен, болмысымен байланысып жатады. Өйткені аударма процесі бір тілдегі тілдік бірліктерді екінші тілге тәржімалап қана қою емес, сол бірінші аударатын тілді тұтынушы ұлттың тіліндегі «әлем бейнесін» екінші аударылатын тілді қолданатын халықтың тілі арқылы жарыққа шығару болып табылады. Аударманың қай саласы болмасын (көркем аударма, ілеспе аударма, ғылыми-техникалық аударма, жарнама), аталған ұстанымды басшылыққа алғанда ғана таза шығармашылық туынды дүниеге келеді деп ойлаймыз.

Әрине бүгінгі таңда аударма мәселесін, әсіресе ғылым саласында санамызда сіресіп қатып қалған орысша мәтіндерді қазақ тіліне тәржімалап қана жеткізу деген ұғым қалыптасқан. Бір қарағанда, қазіргі жасалып жатқан іс-шаралардың өзі де осыны аңғартқандай. Бірақ қазақ тілі мемлекеттік тіл ретінде қоғамның, ғылымның әр саласында өз деңгейінде қызмет етуі үшін аударма процесіне мұндай көзқарас таныту - тілдің қолданылуына кері әсер ететін, оның дамуын тежейтін үлкен қателік. Олай болса, мемлекеттік тілді қолдану мен дамыту іс-шараларының қатарына аударма процесін де өз дәрежесінде қосу қажет. Қазақ тілін ғылым тілі дәрежесіне көтеру үшін термин және терминология мәселелерін тиянақтау керек, негізінен ағылшын және орыс тілдерінен аударылатын қазақ ғылыми-техникалық мәтіндерін жүйелеу қажет.

1-тарау. Ғылыми-техникалық мәтін аудармасы және техникалық терминология мәселесі

Аудармада, кез келген кәсіптегідей, өзінің жұмыс құралдары бар. Ұстаның құралы балға мен ара болса, аудармашының құралдары - қалам мен сөздік. Уақыт өте келе бұл құралдар дамып әрі жетіліп, ноутбук пен электрондық сөздікке айналды. Ал техникалық аудармашының жұмысын осы құралдарсыз елестету қиын. Сондықтан, техникалық аудармашы құралдары мәселесін дипломдық жұмыстың тақырыбы ретінде алдық.

1. 1. Ғылыми-техникалық аудармада қолданылатын ақпарат көздері

Аудармашылар қолданатын ақпарат көздері барлық аудармашы қолданатын жалпы және негізінен техникалық аудармашыға тән арнайы деп екіге бөлінеді.

Ақпарат көздерін төмендегідей жүйе түрінде көрсетейік:

Жалпы ақпарат көздері

І. Жалпы сөздіктер

А. Қостілді сөздіктер

1. Арнайы емес ағылшын-орыс (қазақ) және орыс (қазақ) -ағылшын сөздіктері.

2. Фразеологиялық сөздіктер

Ә. Біртілді сөздіктер

1. Түсіндірме сөздіктер

а) Қазақ және ағылшын тіліндегі түсіндірме сөздіктер

ә) Шетел сөздерінің сөздігі

2. Қосалқы сөздіктер

а) Синонимдер сөздігі

ә) Антонимдер сөздігі

б) Орфографиялық сөздіктер

3. Жалпы энциклопедиялық сөздіктер

ІІ. Жалпы энциклопедиялар

Арнайы ақпарат көздері

І. Арнайы сөздіктер

А. Арнайы қостілді сөздіктер

1. Политехникалық сөздіктер

2. Салалық сөздіктер

3. Қосалқы сөздіктер (мысалы, қысқартулар сөздігі)

Ә. Арнайы біртілді сөздіктер (мысалы, «Қысқаша политехникалық сөздік»)

ІІ. Арнайы энциклопедиялар

А. Политехникалық энциклопедиялар

Ә. Кәсіби энциклопедиялар

ІІІ. Анықтамалық кітаптар

ІV. Арнайы кәсіби әдебиет

V. Басқа ақпарат көздері

А. Жиналған тәжірибе

Ә. Мамандардан кеңес алу

Жалпы қостілді сөздіктер

Қостілді сөздіктерді дұрыс қолдану үшін төмендегі қағидаларды есте сақтаған жөн:

1. Кез келген қостілді сөздік (фразеологиялық сөздіктен басқа) әрбір сөздің тек мүмкін болатын эквиваленттерін береді. Сөздік тек оның белгілі бір контекстегі мағынасын ғана береді.

2. Сөздікте қолданылатын барлық шартты белгілердің, қысқартулардың, символдар мен әртүрлі шрифттердің мағынасын жақсы білу керек.

Қостілді сөздіктің мысалы ретінде профессор И. Р. Гальперин редакциясындағы «Үлкен ағылшын-орыс сөздігін» алуға болады.

Сөздік жайлы қажетті мағлұматтар

1. Сөздіктегі сөздер алфавиттік тізбекте тұрады.

2. Мұндай сөздікте тек қарапайым сөздер ғана емес, сонымен қатар арнайы терминдер де кездеседі. Әдетте олар тех. , яғни техника саласына қатысты сөз деген қысқартумен немесе термин қолданылатын саланы нақтылайтын қысқартулармен көрсетіледі, мысалы, гидр. - гидротехника; палеонт. - палеонтология; а. -ш. - ауылшаруашылық және т. б.

3. Егер екінші тілдегі эквиваленттер үтірмен бөлінсе, онда олардың мағыналары жақын, ал егер нүктелі үтірмен бөлінсе, онда олардың мағыналары әртүрлі боп келеді, мысалы:

temper - мінез, құлық;

vehicle - еріткіш; көлік.

4. Сөздік соңында арнайы әдебиетте жиі қолданылатын қысқартулардың тізімі болады.

Сөздікте қолданылатын қықартулар мен символдар

1. Рим цифрларынан кейін тұратын сөз таптарының қысқартулары:

n (noun) - зат есім;
a (adjective) -сын есім;
adv (adverb) - үстеу;
v (verb) - етістік;
pron (pronoun) - есімдік;
prep (preposition) - демеулік;
cj (conjunction) - жалғаулық;
int (interjection) - одағай.

2. ~ символы негізгі сөздің орнына жазылады. Бұл символ тильда деп аталады.

3. Жақшамен бірге жазылатын араб цифрлары ( 1), 2), 3), т. б. ) сөз аудармаларының алдында тұрады.

4. Жақшаға қосымша түсіндірмелер алынады. Мысалы: to sell by the hundred (жүз-жүзден) .

5. ς символы толықтауыш қызметіндегі зат есімді көрсетеді. Мысалы: ς a hundred pages.

6. ‖ символы бірлік, ондық, жүздік сандарды білдіретін зат есімге қатысты: ‖ a hundred and one.

7. ◊ символы фразеологиялық тіркестердің алдында тұрады.

8. □ символы демеулікті етістікке қатысты. Мысалы: □ to hunt down, ~out, ~up, etc.

Біртілді сөздіктер

Біртілді сөздіктер - басқа тілге аудармай, сол тілде сипаттау, бейнелеу, мысалдар, синонимдер мен антонимдер арқылы сөз, ұғым немесе заттың мағынасын жеткізу.

Түсіндірме сөздіктегі ұғындырулардың шағын түрде және әрқашан дәл бола бермейтінін айта кету керек. Әсіресе, бұл ғылыми және техникалық сөздерге қатысты. Көп жағдайда олардың сөздіктегі сипаттамалары ғылыми түсіндірмелермен сәйкеспейді.

Ф. Н. Петровтың «Словарь иностранных слов» сөздігі басқа тілдерден енген орыс сөздерін түсіндіреді: бұларға, көбінесе, ежелгі грек және латын тілдерінің элементтерінен құрылған сөздер мен терминдер немесе кірме сөздер жатады.

Сөздікте ғылыми-техникалық терминдер толық және дәл берілген.

Энциклопедиялар техникалық аудармашы үшін пайдалы ақпарат көзі болып табылады, өйткені мұнда тек қана қоғамдық, экономикалық ғылымдар емес, сонымен қатар, жаратылыстану мен техника ғылымдары жайлы жүйеленген мәліметтерді табуға болады.

Энциклопедияны дұрыс қолдану және уақыт үнемдеу үшін, ең алдымен алфавиттік сілтегіштен бастау қажет. Бұл сілтегіштің көмегінсіз қажетті ақпаратты табу қиынға түседі.

Арнайы политехникалық қостілді сөздіктер

Мұндай сөздіктер ғылыми-техникалық терминдердің және ғылым мен техникада кеіңнен қолданылатын күнделікті қолданыстағы сөздердің эквиваленттерін береді.

Арнайы политехникалық сөздіктің мысалы ретінде А. Н. Чернухин редакциясындағы «Ағылшын-орыс политехникалық сөздігін» алуға болады. Сөздіктегі материалдар алфавиттік-ұялы жүйеде орналастырылған, яғни егер термин бір сөзден тұрса, оны кәдімгі сөздікте сияқты алфавиттік ретпен іздеу керек, ал егер термин бірнеше сөзден тұрса, онда оны анықталатын сөз бойынша қарау қажет. Әдетте, анықталатын сөз терминологиялық тіркес соңында тұрады.

Политехникалық сөздіктегі терминдер ғылым мен техниканың барлық салаларына қатысты ( гректің «поли» сөзі «көп» деген мағынаны білдіреді) .

Белгілі бір терминнің қай салаға қатысты екенін көрсету үшін арнайы қысқартулар қолданылады. Мысалы: свт. - светотехника; к. -ф. - кинематография мен фотография; ак. - акустика. Сөздік соңында ғылым мен техниканың түрлі салаларында кеңінен қолданылатын әріптік қысқартулар мен белгілердің тізімі болады.

Бұған қоса, сөздікте аудармашыға өте қажетті мәліметтер де бар. Мысалы: ағылшын және американ техникалық әдебиетіндегі фут, дюйм, ондық бөлшектердің, т. б. белгілері; әртүрлі математикалық белгілер, символдар мен қысқартулар; грек алфавиті; римдік нумерация; ағылшын және американ ұзындық, салмақ өлшемдері және т. б.

Англия мен Америкада өлшемдердің халықаралық ондық жүйесі ресми түрде қабылданса да, ағылшын тіліндегі арнайы әдебиетте ескі өлшемдер әлі күнге дейін көптеп кездеседі. Бұларды аудармашы ондықтарға ауыстыруға міндетті.

Қостілді салалық сөздіктер

Политехникалық сөздікке қарағанда, салалық сөздікте белгілі бір салаға қатысты терминдер мен олардың эквиваленттері айтарлықтай көп болады, себебі бір политехникалық сөздік жүздеген саланың арнайы терминологиясын қамти алмайды.

Салалық сөздіктегі сөздер реті алфавиттік те, ұялық та, аралас та бола алады.

Қосалқы қостілді сөздіктер

Қосалқы сөздіктің мысалы «Ағылшын және американдық қысқартулар сөздігі» бола алады.

Көп жағдайда, қысқартылған сөз басқа сөздерге ұқсамайды, мысалы, «pet» ( petrol сөзінен), «bob» ( bobbin сөзінен) және т. б. Егер бұл сөздерді дәстүрлі сөздікте қарайтын болсақ, эквиваленттер контекстке сай келмейді. «Pet» сөзі дәстүрлі сөздікте «сүйікті» болады да, қысқартулар сөздігінде «жанармай» болады.

Дәстүрлі сөздікте «disc» сөзіне бір ғана балама берілген, ал қысқартулар сөздігінде бұл сөзге ондаған балама бар.

Арнайы біртілді сөздіктер

Мұндай сөздіктерде әртүрлі құрылғыларға сипаттама беріледі, арнайы терминдерге түсіндірме беріледі, түрлі өндірістік процесстер, өндеу әдістері, жабдықтар және т. б. жайлы мәліметтер жазылады.

Анықтамалық кітаптар

Анықтамалық кітаптар техника және ғылымның түрлі салаларында жұмыс істейтін мамандарға арналған және әртүрлі арнайы мағлұматтарды, технико-экономикалық көрсеткіштерді, сандық деректерді қамтиды.

Алайда, техникалық аудармашы анықтамалық кітапта түпнұсқаны дұрыс түсінуге және оны сапалы аударуға қажетті барлық ақпаратты табады, себебі оларда әртүрлі детальдар мен процесстердің атаулары, өндіріс тәсілдері мен оны ұйымдастыру сипаттамалары және кез келген мәселеге байланысты арнайы әдебиеттер тізімі беріледі.

1. 2. Ғылыми-техникалық аударма түрлері

Толық жазбаша аударма

Толық жазбаша аударма техникалық аударма түрлерінің негізгісі болып табылады. Барлық ғылыми-техникалық ақпарат (шет тілдегі нұсқаулық, жол бетшесі, кеден декларациясы, т. б. ) осы аударма түрі арқылы шыңдалады. Толық жазбаша аудармаға қатысты бірнеше ереже бар.

Толық жазбаша аудармамен жұмыс істеу бірнеше кезеңді қамтиды, ал осы кезеңдер жүйесін бұзу аударма сапасына нұқсан келтіреді. Әр кезеңге жеке тоқталып кетсек.

1-кезең

Тікелей аударуға көшпес бұрын контекстті анықтап алу және түпнұсқа тілінде меңзеліп тұрған мәліметті ұғыну үшін аудармашының мәтінді бір немесе бірнеше рет оқып алғаны абзал.

Аудармашының міндеті - сенім-нанымына қарамастан автор жағына көшу, оның ақпарат жеткізу мәнерін, дәлелдеу амалдарын толықтай бойына сіңіру. Егер оқу барысында аудармашы өзіне таныс емес материалмен кездесіп жатса, оған тиісті ақпарат көздеріне жүгінуге тура келеді.

2-кезең

Екінші кезеңде аудармашы түпнұсқаның жеке логикалық бөліктерімен (бөлшек, абзац, жеке сөйлемдер) жұмыс істей отырып аударманың алғашқы нұсқасын жазғаны жөн.

Алдымен мәтіннің логикалық аяқталған бөлігі ұғынылуы қажет. Алынған бөліктің көлемі мағынасының толықтығына, мазмұн қиындығына және аудармашы зердесіне тікелей қатысты.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.