«Астана: жас қала - жастар қаласы»
Келешекке қол созған елорда
Сарыарқаның сары белінде Қанжығалы қарт Бөгенбай елінде ұлан-байтақ қазақ жерінің қасиетті орталығында мемлекетіміздің жаңа астанасының бой көтеруі, жаңа бір мәдени-ғылыми һәм саяси-экономикалық алып ортаның, Отанымыздың күретамырына қан жүгіртетін, жан бітіретін сәулетті, қуатты орданың дүниеге келуі, әлбетте, барша жақсылықтардың игіліктердің шоғырлануы.Тарихқа үңілсек, 1830 жылдың маусым айында Есіл өзені бойындағы Қараөткел тұсында Астана қаласының алғашқы іргетасы қаланды. 1832 жылы Ақмола ішкі округі ресми түрде жарияланып, оның округтік аға сұлтаны болып Қоңырқұлжа Құдаймендіұлы тағайындалды. Ал 1838 жылы Ресей империясының отаршылдық саясатына қарсылық білдірген жергілікті халықтың көтеріліс деңгейін іле-шала Кенесары Қасымұлы Ақмола бекінісін алу үшін патша әскерлеріне қарсы алғаш шабуыл жасады.Сөздікке жүгініп, парсы түбірінен қазақша түсінігін іздейтін болсақ, «астана» — табалдырық, босаға, кіре беріс, сарайдың қақпасы, салтанатты орда есігі деген ұғымдарды білдіреді.
Астана жас тәуелсіз мемлекеттің тарихына өз алтын бетін жазып үлгерді. Өздеріңізге белгілі, 90-жылдардың ортасында Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев ешкім күтпеген жерден оңтүстікте орналасқан Алматы қаласынан республикамыздың қақ ортасына астананы ауыстыру туралы шешім қабылдады. Көп ұзамай Астана еліміздің экономикалық, саяси, мәдени өмірдің қайнаған ортасына айналды. Қазіргі кезде елорда халқының саны жарты милионнан асты. 1-ші маусымның мәліметтері бойынша халық саны 538 мың 300 адамды құраған. Қазақстандық менеджмент, экономика және болжамдау институтының зерттеу тобының есептері бойынша 2030 жылға қарай Астанада 1 млн. 200 мың адам тұратын болады.
Астана ең алдымен, жастар қаласы. Елорда тұрғындарының санын еліміздің барлық аймақтарынан білімге талпынып, жұмыс іздеп, арман қуып келген жігіттер мен қыздар еселеп өсіруде. Олардың бір-бірімен танысып, жүректері табысып, шаңырақ құрып жатқаны еліміз бен қоғамның іргетасын нығайтып жатқанының белгісі. Астананың бүгінгі ажарын жастардың кескін-келбет, бет-бейнесі, өмір салты, армандарымен салыстыру ләзім. Екеуіне де жастық жігер, албырттық, талпыныс, жаңаша ойлау еркіндігі, сұлулық пен сымбат тән.
Астана — бұл кең даладағы жай қала ғана емес, саяси ерік-жігер көрінісінің нышаны . Бұл саяси батыл қадам. Астана шаңырағы әлі де болса биіктей түспек. Жаңа астананың келешегі бүтіндей XXI ғасырдың еншісінде жатыр. Ал оның ертеңгі еңсесін көтеретін бүгінгі жас жеткіншектеріміз.
Сарыарқаның сары белінде Қанжығалы қарт Бөгенбай елінде ұлан-байтақ қазақ жерінің қасиетті орталығында мемлекетіміздің жаңа астанасының бой көтеруі, жаңа бір мәдени-ғылыми һәм саяси-экономикалық алып ортаның, Отанымыздың күретамырына қан жүгіртетін, жан бітіретін сәулетті, қуатты орданың дүниеге келуі, әлбетте, барша жақсылықтардың игіліктердің шоғырлануы.Тарихқа үңілсек, 1830 жылдың маусым айында Есіл өзені бойындағы Қараөткел тұсында Астана қаласының алғашқы іргетасы қаланды. 1832 жылы Ақмола ішкі округі ресми түрде жарияланып, оның округтік аға сұлтаны болып Қоңырқұлжа Құдаймендіұлы тағайындалды. Ал 1838 жылы Ресей империясының отаршылдық саясатына қарсылық білдірген жергілікті халықтың көтеріліс деңгейін іле-шала Кенесары Қасымұлы Ақмола бекінісін алу үшін патша әскерлеріне қарсы алғаш шабуыл жасады.Сөздікке жүгініп, парсы түбірінен қазақша түсінігін іздейтін болсақ, «астана» — табалдырық, босаға, кіре беріс, сарайдың қақпасы, салтанатты орда есігі деген ұғымдарды білдіреді.
Астана жас тәуелсіз мемлекеттің тарихына өз алтын бетін жазып үлгерді. Өздеріңізге белгілі, 90-жылдардың ортасында Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев ешкім күтпеген жерден оңтүстікте орналасқан Алматы қаласынан республикамыздың қақ ортасына астананы ауыстыру туралы шешім қабылдады. Көп ұзамай Астана еліміздің экономикалық, саяси, мәдени өмірдің қайнаған ортасына айналды. Қазіргі кезде елорда халқының саны жарты милионнан асты. 1-ші маусымның мәліметтері бойынша халық саны 538 мың 300 адамды құраған. Қазақстандық менеджмент, экономика және болжамдау институтының зерттеу тобының есептері бойынша 2030 жылға қарай Астанада 1 млн. 200 мың адам тұратын болады.
Астана ең алдымен, жастар қаласы. Елорда тұрғындарының санын еліміздің барлық аймақтарынан білімге талпынып, жұмыс іздеп, арман қуып келген жігіттер мен қыздар еселеп өсіруде. Олардың бір-бірімен танысып, жүректері табысып, шаңырақ құрып жатқаны еліміз бен қоғамның іргетасын нығайтып жатқанының белгісі. Астананың бүгінгі ажарын жастардың кескін-келбет, бет-бейнесі, өмір салты, армандарымен салыстыру ләзім. Екеуіне де жастық жігер, албырттық, талпыныс, жаңаша ойлау еркіндігі, сұлулық пен сымбат тән.
Астана — бұл кең даладағы жай қала ғана емес, саяси ерік-жігер көрінісінің нышаны . Бұл саяси батыл қадам. Астана шаңырағы әлі де болса биіктей түспек. Жаңа астананың келешегі бүтіндей XXI ғасырдың еншісінде жатыр. Ал оның ертеңгі еңсесін көтеретін бүгінгі жас жеткіншектеріміз.
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
Журналистика факультеті
Телерадио кафедрасы
Диплом (Бітіру) жұмысы
Жастар және уақыт талабы
Астана: жас қала - жастар қаласы
Орындаған 4 курс студенті Сая Меңдеке
Ғылыми жетекші Әбдіжәділқызы Жидегүл
Норма бақылаушы:
Кафедра меңгерушісінің рұқсатымен қорғауға жіберілді Бейсенқұлов Аязби
Алматы 2010
Кіріспе
Келешекке қол созған елорда
Сарыарқаның сары белінде Қанжығалы қарт Бөгенбай елінде ұлан-байтақ қазақ
жерінің қасиетті орталығында мемлекетіміздің жаңа астанасының бой көтеруі,
жаңа бір мәдени-ғылыми һәм саяси-экономикалық алып ортаның, Отанымыздың
күретамырына қан жүгіртетін, жан бітіретін сәулетті, қуатты орданың дүниеге
келуі, әлбетте, барша жақсылықтардың игіліктердің шоғырлануы.Тарихқа
үңілсек, 1830 жылдың маусым айында Есіл өзені бойындағы Қараөткел тұсында
Астана қаласының алғашқы іргетасы қаланды. 1832 жылы Ақмола ішкі округі
ресми түрде жарияланып, оның округтік аға сұлтаны болып Қоңырқұлжа
Құдаймендіұлы тағайындалды. Ал 1838 жылы Ресей империясының отаршылдық
саясатына қарсылық білдірген жергілікті халықтың көтеріліс деңгейін іле-
шала Кенесары Қасымұлы Ақмола бекінісін алу үшін патша әскерлеріне қарсы
алғаш шабуыл жасады.Сөздікке жүгініп, парсы түбірінен қазақша түсінігін
іздейтін болсақ, астана — табалдырық, босаға, кіре беріс, сарайдың
қақпасы, салтанатты орда есігі деген ұғымдарды білдіреді.
Астана жас тәуелсіз мемлекеттің тарихына өз алтын бетін жазып үлгерді.
Өздеріңізге белгілі, 90-жылдардың ортасында Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев
ешкім күтпеген жерден оңтүстікте орналасқан Алматы қаласынан
республикамыздың қақ ортасына астананы ауыстыру туралы шешім қабылдады. Көп
ұзамай Астана еліміздің экономикалық, саяси, мәдени өмірдің қайнаған
ортасына айналды. Қазіргі кезде елорда халқының саны жарты милионнан асты.
1-ші маусымның мәліметтері бойынша халық саны 538 мың 300 адамды құраған.
Қазақстандық менеджмент, экономика және болжамдау институтының зерттеу
тобының есептері бойынша 2030 жылға қарай Астанада 1 млн. 200 мың адам
тұратын болады.
Астана ең алдымен, жастар қаласы. Елорда тұрғындарының санын еліміздің
барлық аймақтарынан білімге талпынып, жұмыс іздеп, арман қуып келген
жігіттер мен қыздар еселеп өсіруде. Олардың бір-бірімен танысып, жүректері
табысып, шаңырақ құрып жатқаны еліміз бен қоғамның іргетасын нығайтып
жатқанының белгісі. Астананың бүгінгі ажарын жастардың кескін-келбет, бет-
бейнесі, өмір салты, армандарымен салыстыру ләзім. Екеуіне де жастық жігер,
албырттық, талпыныс, жаңаша ойлау еркіндігі, сұлулық пен сымбат тән.
Астана — бұл кең даладағы жай қала ғана емес, саяси ерік-жігер көрінісінің
нышаны . Бұл саяси батыл қадам. Астана шаңырағы әлі де болса биіктей
түспек. Жаңа астананың келешегі бүтіндей XXI ғасырдың еншісінде жатыр. Ал
оның ертеңгі еңсесін көтеретін бүгінгі жас жеткіншектеріміз.
Әрине, қазіргі заманға сай Астананың көркін жаңа сәулеттік ғимараттар ашып
тұр, олар қаланың ажарын танымайтындай етіп өзгертті. Объектілердің
жобалауына шетелдік сәулетшілер, алдыңғы қатарлы құрылыс компаниялары
тартылды. 2002 жылы қолайлы ивестициялық хал-ахуалды қалыптастырып, жеке
инвесторларды тартуға жол ашқан “Астана – жаңа қала” арнайы экономикалық
аймақты құру туралы Жарлық шықты. Елорданың бас жоспарын жасауына үлкен
көңіл бөлінді. Ең үздік бас жоспарына екі конкурс жарияланды. Екінші
конкурсқа Ресей, Италия, Жапон, Австралия, Германия, Түркия, Польша,
Өзбекстан, Беларус және т.б. елдердің шығармашылық топтары мен шеберлері
қатысты.
Жеңіске әлемдік сәулет өнерінің шебері және танымал теоретик Кейшо Курокава
жетті. Астананы дамыту негізі етіп, сембиоз, метаболизм және абстракциялық
символизм идеяларын алды. Жапон сәулетшісі үшін қала – бұл қоршаған ортамен
тамаша үйлесіп жатқан жергілікті ландшафтқа көрік беріп тұрған тірі
организм. Бұл идея Есілдің жағасында кең далада бой көтеріп келе жатқан
Елордаға сәйкес келді. Ең басында-ақ құрылысшылардың алдына қалананы
сәулетті, жарық, үйлесімді және ыңғайлы салуға тапсырмалар жүктелді.
Қаланы салуда және оны қайта жаңартуда міндетті түрде әлемнің озық
тәжірибелері мен дәстүрлі жетістіктер қолданылды. Бірінші кезекте, қаланың
бұрынғы орталық көшелерін қайта күрделі жөндеуден өткізу, оны елорда
мәртебесін сай жасау міндеті тұрды. Бұл жұмысты жүргізген кезде ашық
түстерді көбірек қолдануды тапсырды. Екінші кезекте, Есілдің сол
жағалауында арнайы әкімшіліктің құрылысы басталды. Келесі жылдың күзінен
бастап орталықтың жұмысы толық ұйымдастырылатын болады.
Осы жылы тағы да бір маңызды әкімшілік орталық – Министрліктер үйі
пайдалануға берілді. Аталған нысанның жалпы аумағы – 228 мың шаршы метрді
құрайды. Нысан құрылысы шамамен 1,5 шақырымды қамтиды. Онда 20 блок бар.
Министірліктер үйінде жұмыс кабинеттері мен офистік бөлмелермен қатар 4
конференция залы, 6 асхана, мұрағат, мұражай, емхана орналасқан.
Қазақстанның түкпір-түкпіріндегі азаматтар арман қуып елордаға
келеді. Олардың басым бөлігі осы жерде ғашық болып, отбасын құрып, ұрпағын
жалғастыруға бел буған жастар. Арман қуып Астанаға келген жастардың өз
бақыттарын ерке сылқым Есілдің толқынды жағалауынан тауып жатқаны қандай
керемет! Демалыс күндері Елорда көшелеріне ерекше сән беретін құбылысты -
үйлену тойының салтанатты шеруін көріп, іштерінен бақытты болыңдар!
деген ақ тілекпен ұзатып салмаған жандар кемде-кем болар. Астана қай
жағынан алсақ та, жас қала. Сол себепті балалардың сәтті білім алып,
тәрбиеленіп, жан-жақты дамуына барынша ыңғайлы жағдайлар жасау қалалық
биліктің басым бағытты міндеттерінің бірі. Бүгінгі күні елордада 177 білім
беру нысаны бар: 38 мемлекеттік және 15 жеке балабақша, 64 мемлекеттік және
12 жеке мектеп, 5 кәсіби техникалық училище, 5 мемлекеттік және 22
мемлекеттік емес колледж, 1 кешкі мектеп, 1 балалар үйі, 1 арнайы түзету
мектеп-интернаты және 14 қосымша білім беру мекемесі.
Жыл сайын мемлекеттік тілде білім беретін мектептер саны артып келетінін
айта кету керек. Мектептердегі білім беру сапасы олардың беделіне
қарамастан көтерілуде. Жыл сайын Астана ҰБТ қорытындысы бойынша
республикада бірінші орынға ие болуы – оның айғақ дәлелі. Тағы бір
көрсеткіш - өткен жылы 78 түлек мектепті Алтын белгімен бітірсе, 18-і
үздік аттестат алды. Бұл мәліметтер былтырғы жылмен салыстырғанда әлдеқайда
жоғары. Оқушылар болса, республикалық олимпиадаларда ғана емес, халықаралық
зияткерлік жарыстарда да өз білімдерін көрсетіп келеді.
Өңірлік ғылыми-практикалық Астана дарыны орталығында, сондай-ақ
мамандандырылған лицейлерде, гимназияларда, мектептер мен мектептен тыс
мекемелерде дарынды балалармен жұмыс жасалып, олардың таланттарын ашу үшін
барлық жағдайлар жасалуда. Есту, сөйлеу, көру қабілеттері нашар, психикалық
дамуы тежелген балаларға арналып 16 жалпы білім беретін мектептерде арнайы
сыныптар ашылды. Мыңнан астам жасөспірімдер арнайы түзету интернаттарында
тәрбиелену үстінде. Мұнымен қатар екі реабилитациялық орталық қызмет етуде,
ал Астана қаласының білім беру жүйесін дамытудың 2008-2010 жылдарға
арналған Өңірлік бағдарламаларында арнайы түзету мектебін салу
қарастырылған.
Кәсіби білім беру жүйесін модернизациялау үшін елордада 2008-2010
жылдарға арналған жоғары білікті жұмысшы мамандықтарының кадрларын
дайындау өңірлік бағдарламасы қабылданды. № 1,2,4,5 кәсіби лицейлері
негізінде еңбек нарығында сұранысқа ие болып отырған электр дәнекерлеуші,
слесарь-сантехник, көлік механигі, әмбебап қырнаушы, лифтер, сүт
өнімдерінің шебері секілді мамандықтар бойынша дайындық жүргізіледі. Келер
жылдарда тағы бірнеше кәсіби техникалық училище өз есіктерін ашады.
Елiмiздiң ертеңi - жастардың тұла бойы тау қопарар қуат пен тың идеяларға
толы. Оларды тыңдаумен шектелмей, игi бастамаларының көзiн тауып аша бiлу
мен игiлiктi iске бағыттай алудың қоғам өмiрiне берер пайдасы мол. Бүгiнгi
таңда жоғары кәсiби бiлiм беру ошақтарының алдында еңбек нарығында
сұранысқа ие мамандарды даярлау мiндетi тұр.
Есілдің сол жағалауында салынып жатқан Арнайы экономикалық аймақ
құрылғаннан бастап (2006 жыл 1 шілдесіндегі жағдай бойынша) қаржыландырудың
барлық көзі бойынша 442,6 мирд. теңге бөлінген, оның 239,4 млрд. теңгесі
игерілді.
Қас қағым сәтте адам айтқысыз тез өсіп келе жатқан Астана саясаттанушылар,
әлеуметтанушылар, қоғамтанушылардың және сәулетшілердің де қызығушылығын
оятып отыр. Сондықтан да болар елордада бой көтерген жеке нысандарға
шетелдік сәулетшілер де өзінің үлесін қосуда. Мысал үшін, Астана салынып
жатқан британдық шебер Норман Фостердің екі жобасын алуға болады.
Біріншісі, Бейбітшілік пен ынтымақтастық сарайы және “Хан шатыры” атты
сауда ойын-сауық орталығы. Бұл нысан ұлы көшпенділердің озық дәстүрі мен
мәдениетін негізге ала отырып бой көтерген.
Бейбітшілік пен ынтымақтастық сарайы ол 25 қабаттан тұрады. Оның жалпы
көлемі 25,5 мың шаршы метр. Астанадағы бейбітшілік пен ынтымақтастық сарайы
сияқты архитектуралық наным нысандары бүкіл әлемде жоқ. Әрине әртүрлі діни
дәстүрлерді бір шаңырақтың астына жинайтын ғимараттар бар, дегенмен,
Қазақстан храмының олардан айырмашылығы – өзара келісім аясында тиімді
сұхбат құруға арналған бір ғана алаңқай. Бұл жерге әртүрлі әлемдік діни
дәстүрлердің өкілдері қатысатыны, Мәдениет мұржайында, Өркениет
Университетінде, 1500 орындықты опера театрында бас қосатыны ақылға
қонымды. Бұл тамашаға қолдау көрсететін төрт мықты тіреуіш – символдық
әлем алақаны. Бұл - діни татулықтың, Қазақстанның еркі мен ашықтығын
білдіреді. Пирамида Есілдің сол жағалауымен оң жағалауын байланыстырады.
Құрыш, алюминий, көптеген арнайы шыны конструкциялар, техникалық ғаламат
ойлар, сәулет өнеріндегі жаңашылдық – ғимаратты шындығында ғажайыпқа
ұқсатады.
Хан шатыры ойын-сауық орталығы Астанадағы ғажайып орындардың бірі болмақ.
Жаңа қаланың осінің солтүстік жағын ала бере, көздің жауын алатындай, екі
жүз метрлік сұлу ғимарат бой көтермек. Атауының өзі айтып тұрғандай, қала
тұрғындары мен қонақтарының алдынан көшпенді алыптың қолымен тұрғызылған
хан шатырлары есіктерін айқара ашып, көпшілікті таңқалдырмақ. Бірегей
сәулет-құрылыс тұжырымдамасының өзі ежелгі Сарыарқаның қатал климатына бір
өзі төтеп беретіндей ойластырылған. Елорданың жаңа ойын-сауық орталығында
бірнеше табиғи ландшафт ұсынылады. Жарық, ылғалдылық пен температура жыл
бойы бақыланып, ауа райы қатал аймақтың тұрғындары үшін жайлы орынға
айналады. Масатыдай құлпырған жасыл желекті баспалдақты дәлізді көргенде,
еріксіз есіңізге климаттық белдеу түседі. Соңғы үлгідегі материалмен
қапталған ғимараттың құрылымы арқылы түскен табиғи жарық айналаны нұрға
бөлегендей.
Астана-Бәйтерек монументінде барлығы символға құрылған, алтын шапақты күн
мен оның 97 метрлік биіктігі, әлемдік жаратылыстың үш негізін білдіретін үш
бөліктен тұратын ішкі сәулеті Қазақстаннан тысқары жерлерге де мәлім. Бұл
темірден, шыныдан, бетоннан орнатылған алып бәйтерек, сәулеттік өзгеше
ойымен, өзінің қомақтылығымен ерекшеленеді. Металл конструкцияның биіктігі
105 метр, салмағы 1000 тоннадан асады, ол жерге қағылған 500 қадаға
орнатылған. Диаметрі 22 метрлік, күн сәулесінің әсерінен мың құбылатын,
салмағы 300 тонналық хамеолеон әйнегінен жасалған шар, әлемде тұңғыш рет
осындай рекордтық самғау биікке көтерілді. Жаңарған елорданың көркін
аспанмен таластырған Астана-Бәйтерек, сәулет өнерінің жаңару нышаны,
Астана символы, Қазақстан символы болып отыр.
"Атамекен - Қазақстан картасы" этно-мемориалдык кешені. Қазақстан кең
байтақ. Бірақ оны алақанда тұрғандай көруге, оның сәулеті мен жерінің
тарихымен танысуға болады, балалық арманыңды жерде тұрып этно-мемориалды
кешенде өзіңді бейне бір ертегінің алыбындай сезінуге болады. Жоба
Каздизайнда белгілі сәулетшілер мен дизайнерлерді тартудың арқасында
жүзеге асты. Табиғат пен адамның тартуынан тұратын танымал Қазақстанның
кішірейтілген нұсқасы 1,7 гектар ауданды – екі футбол алаңын алып жатыр.
Мемлекет басшыларының аллеясы таяу жерде орналасқан саяси репрессия
құрбандарына арналған монументпен байланысады. Қартада 14 облыс пен бірге
республикалық маңызға ие, Астана, Алматы қалалары орналасқан.
Жастар сарайы – қала тұрғындарының бос уақытын өткізетін сүйікті орнына
айналған, бұл ғимарат жергілікті жердің тарихы мен сәулет өнерінің
ескерткіші болып табылады. Сарай - төрт қабатты, бұл үлкен кешендер -
көрермен залы мен сыйымдылық мүмкіндігі 1400 көрермендік спорт залынан
тұрады, мұнда байланыс пен ауыстыру жүйесінің байланысы жүзеге асырылған.
2001 жылы сарайдың алдыңғы жағы қазіргі заманғы материалдармен күрделі
өзгертулерден өтті. Осы орайда, құрылымдық шешімдерімен қоса, жалпы
мерекелік салтанатты кейпі де сақталды. Жастар сарайы – қаланың қоғамдық
және сейіл құру өмірі осы жерде тоғысқан. Бүгінгі күні мұнда 1000-нан аса
бала мен жасөспірімдер және еңбекші жастардың жүзден аса өкілі
шығармашылықпен айналысады.
Қазақстан Республикасының тұңғыш президентінің мұражайы елбасының бұрыңғы
резиденциясында орналасқан. Айрықша жиһаздар бен мүліктердің өзіне сай
орналасуы біртұтас кешенді құрайды, әрі сол күйінде сақталған. Мұражай
жинағының негізін Президентке әртүрлі елдердің сыйлаған кәдесыйлары,
кітаптары мен бейнелеу өнер туындылары құрады. Бұл күнде мұражайда 60
мыңнан аса зат сақтаулы. Бұл - мұрағаттық қолжазба мен баспа материалдары,
фото мен фотоқұжаттар, бейнелеу және қолданбалы өнер шығармалары, қару-
жарақ, Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың жеке заттары мен жеке құжаттары,
Елбасының наградаларының керемет жинағы. Мұражай жәдігерлері теуелсіз
Қазақстанның даму жолының маңызды кезеңдерін ашады және еліміздің бірінші
президентінің өмірі мен қоғамдық еңбегі жайлы хабардар етеді.
Елордада бой көтеретін болашақтағы опера және балет театры елордадағы
Сарайшық, Тәуелсіздік, Тұран және Қабанбай батыр көшелері қоршап тұрған
аумаққа салынатын болды. Швейцарияның әлемге әйгілі сәулет компаниясы
жасаған классикалық үлгідегі театр ғимараты Астананың ірі өнер ордаларының
бірі болып қана қоймай, ол өзінің архитектуралық жобасымен де талайды
тамсандырмақ. Жалпы аумағы 37,5 мың шаршы метрден асатын өнер ордасы
негізінен үш бөліктен тұрмақ. Кіре беріс, зал және сахна мен оған қажетті
жабдықтар тұратын орын. Әдемі баспалдағымен сән-салтанаты келіскен және
галереясы бар, биіктігі 14 метрлік кіре берісте әртүрлі салтанатты шаралар
мен көрме өткізуге болады. Оның ішіндегі үш қабатты балкондардың әр
қайсысына шамамен 250 адам, ал, негізгі залдың амфитеатрына 600 адам
жайғаса алады.
Бұл алып ғимарат 133 мың шаршы метр жерді алып жатыр. Оның биіктігі – 150
метр. Бүгінгі күнге дейін нысанның биік күмбезіне өте қымбат құрылыс
материалдары болып саналатын 836 ЕТҒЕ ұяшығының 801-і орнатылды. Аталмыш
құрылыста бастапқыда 20 мың, қазір 2 мың құрылысшы жұмыс істеп жатыр.
Кешенді үстіміздегі жылдың мамыр айында пайдалануға беру жоспарланып отыр.
Құрылыс басшысы Селчок Герпонның айтуынша, Хан Шатыр 7 қабаттан тұрады
екен. Оның ең жоғары қабатындағы саябақта 2 олимпиадалық бассейннің
тереңдігі 1 метр 60 сантиметр. Ал, жағажайға төселген құм арнайы шетелден
әкелінген. Алтыншы қабатта фитнес орталығы, одан төменгі қабатта SPA
салондары мен түрік моншалары, 4-ші секторда балаларға арналған ойын
алаңдары, одан кейінгі екінші қабатта дүкендер мен кинозалдар орналасатын
болса, жер астындағы бөлігінде автотұрақ орын тепкен. Хан Шатырға бір
мезетте 20 мың адам ішінде жүруге болады. Мұнда қысы-жазы үздіксіз жұмыс
істейтін теңіз жағажайынан кем түспейтін бассейн жағасындағы құмның үстінде
күнге күйіп, демалып жатуға да болады. Алып нысанды салуға бір тиын да
мемлекет қаржысы жұмсалмаған. Бұл таза сырттан тартылған инвестицияға
салынған.
Сегіз қабаттан тұратын Шабыт 30 мың шаршы метрді алып жатыр. Бұл
ғимараттың жалпы құны 8,5 миллиард теңгені құрайды. 8 қабаттан тұратын бұл
нысанның бірінші қабатында 500 адамға арналған үлкен зал мен 300 орындық
шағын концерттік зал бар. Жоғарғы үш қабатында 215 оқу сыныптары
орналасқан. Осында еліміздің барлық өңірлерінен жас таланттар жиналып,
шығармашылық қабілетін жетілдіріп, дарынды шәкірттердің өнерін даралауға
жақсы жағдай жасалмақ. Шабыт орталығы 2010 жылдың тамыз айында іске
қосылмақ.
Астананың туристік бағдары да күн санап өсіп келе жатыр. Осы жолда салынған
Астанадағы алғашқы бесжұлдызды қонақүйдің бірі – “Интерконтиненталь”. Бар
жоғы 2 жылдың ішінде тұрғызылған қонақүйдің тұсауы кесері 1998 жылы маусым
айында болды. Ғимараттың жалпы аумағы – 47 мың шаршы метрді құрайды.
Астанананың айқарлы беттерінде елорданың қақ төрінде орын тепкен,
еуразияшылдықтың символы болып отырған Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық
университетінің маңызы зор. Елбасы Н.Ә.Назарбаевтің бастамасымен
университетке атақты түркітанушы-ғалым Лев Николаевич Гумилевтің аты
берілген болатын. Университетте жиі-жі халықаралық ғылыми форумдар өтіп
тұрады. ЕҰУ-не Елбасы, Үкімет басшысы және танымал ғалымдар мен қоғам
қайраткерлері кездесу жасап тұрады. ЕҰУ-де әлемнің ірі тұлғасы болып
есептелген Рим Папасы Иоанн Павел ІІ қонақ болған.
2000 жылы пайдалануға берілген Президенттік мәдени орталық астаналықтар
үшін ғылыми-рухани орталықтардың бірі болды. Президентттік мәдени орталыққа
570 мың кітап қоры бар кітапхана, 400 орындық концерт залы, Қазақстан
мұражайы және шеберхана кіреді. Ғимараттың жалпы көлемі 15 мың 500 шаршы
метр. Астананың мәдени-рухани өмірінде ақ-қара түске кезектескен роялға
ұқсайтын Қазақ мемлекеттік музыка академиясы. Осы ерекше архитектураның
авторы – Сағындық Жанболатов. Астанадағы тағы бір ерекше көзге түсетін
ғимаратын ұшатын тарелканы бейнелеген цирк ғимараты. Жобаның авторы –
қазақстандық архитектор Төлеген Әбділда.
Астананың көлік инфрақұрылымының қарқынды дамуы автокөлік ағынын ұтымды
реттеуге, көшелерді кеңейту арқылы көліккептерістерін болдырмауға, аспалы
көпірлер салу арқылы қаланы жаңа әкімшілік орталықпен байланыстыруға
қолайлы жағдайлар жасайды. Көлік инфрақұрылымын кеңейту мен дамыту
бойыншааталғанжоспарлар жұмыстары қала көшелеріндегікөлік ағындарын нақты
түрде саябырсытып, Астана қаласының автокөлік жолдарының желілік жағдайын
жақсарта түседі,сондай-ақ, қаланың көліктік қатынастарын қамтамасыз ететін
жаңабағыттар ашуға жәнеқолданыстағы бағыттарды бөлуге мүмкіндік береді.
2006-2010 жылдар аралығында Астана қаласында жалпы алғанда 20 көлік-
инфрақұрылымдық нысанның құрылысы жоспарланып отыр. Олардың ішінде 4 көпір,
8 көлік түйіні, 8 жерасты жаяу жүргінші өтпелері, 2 жол желілері мен 42
шақырымды құрайтын бірқатар жаңа жолдар пайда болады.
Бүгінде елорда әлемнің 20 жуық елдерімен Ресейдің алты аймағымен достық
қарым-қатынаста. Астана үлкен қалалар мен Халықаралық астаналар
Ассамблеиасына (МАГ) кірген. 1999 жылы ЮНЕСКО-ның шешімімен Астанаға, ең
жоғары белгілердің бірі “Бейбітшілік қаласы” деген атақ берген болатын. Дәл
қазіргі кезде әлемнің белгілі сәулетшілерінің қатысуымен Елбасының
төрағалығымен құрылысшылар кеңесін құру мәселесі шешіліп жатыр. Осы жылдың
қыркүйек айында елордада скульпторлардың халықаралық сиппозиумы өтеді.
Астана архитектуралық сәулетімен ғана емес, бау-бақшаға бөленген қалаға
айналды. “Ақ Орда”, “Бәйтерек”, “Бейбітшілік пен ынтымақтастық сарайы” және
басқа атауларды иеленген ғимараттар қазір сұлулығымен жер жүзіне танылды.
Түнгі қала көрінісі тіптен әсем. “Астана триумфы” атанған, биіктігі отыз
тоғыз қабат көп қабатты тұрғын үйдің үстіне көтерілдім. Айта кетейік,
аталмыш үйдің он подъезінің әрқайсысына бір-бір вахтер тағайындалған.
Қарындасым Ұлжан Берекеқызы сонда қызмет істейді. Оның жолдасы Мұхамед
Ғабдырахманұлы – құрылыста аға прораб. Олармен “Астана триумфы” тұрғын
үйінің төбесіне бірге көтерілдім. Адам сенгісіз ғажап сурет. Қою қараңғылық
электр жарығының самалына малынып тұр. Бүкіл қала алақанға салынғандай.
Сондай-ақ, Астана қаласында көптеген жастар ұйымдары қызмет етеді. Мысалы,
Мүгедектердің жастар қоғамы жас мүгедектерге көмек көрсетумен айналысса,
Шұғыла-Астана ұйымы жастарды гуманитарлық және патриоттық тәрбиелеу,
жастардың құқығын қорғау мен оны жүзеге асыру бағытында жұмыс жасайды.
Жастар таңдауы Астана, Жас Star лигасы, Алғыр ұрпақ ұйымдары
жастардың құқықтары мен мүдделерін қорғау және жастар саясатын іске
асырумен, мемлекеттік жастар саясаты шеңберінде интеллектуалдық және мәдени
құндылықтарды насихаттау, жастарды қаланың қоғамдық өміріне белсенді түрде
қатыстыру жұмыстарымен айналысып келеді.
Тағы бір айта кететіні, 2009 жылғы сәуірде "Астана қаласының Ауыл жастары
одағы" корпоративтік қоры Қазақстан Ауыл жастары одағы аймақтық өкілдерінің
бірі ретінде ресми түрде тіркелді. Ұйымдастырудың негізгі мақсаты - ауылдық
жерлердегі жұмыс пен өмір беделін арттыру, қалада білім алып жатқан ауыл
жастарының азаматтық белсенділік деңгейін көтеру, сонымен қатар жоғары оқу
орын түлектерін және жас мамандарды ауылдық жерлерде жұмыс істеуге
бағыттау.
Жастар саясаты қашанда заман талабымен үндесіп отырған. Алдағы уақытта
да өз құндылығын арттыра түспек. Себебі, ел ертеңі жастар. Жас Отан
Жастар қанаты өз ықпалының деңгейін арттырып, түрлі жастар топтарының шын
мәнінде-де әлеуметтік қорғаушысына айналуы үшін барлық күш-жігерін
салып жұмыстар атқаруда. Бүгінгі таңда Жас Отан Жастар қанатының
құрамын жүз алпыс мыңнан астам жастар құрайды. Яғни, Жас Отан Жастар
қанаты еліміздегі барлық жастар ұйымдарының басын біріктіріп, еліміздегі ең
ірі жастардың саяси ұйымына айналып отыр. Жас Отан жұмысты тек білім
алушы жастармен ғана емес, еліміздің түкпір — түкпіріндегі барлық салада
еңбек етіп жатқан жастарды қамтуды алдына келелі мақсат етіп қойып отыр.
Жалпы алғанда жастардың әлеуметтік-экономикалық жағдайы, жас отбасыларды
қолдау, тұрғын үй мәселесін тиімді шешу, жас жұмысшы кадрлардың төмен
жалақы үрдісі мәселесі мен еңбек нарығындағы білікті жас жұмысшылардың
жеткіліксіздігімен күресу мен қоғамдық жастар ұйымдарының жұмысын күшейту
Жас Отан Жастар қанатының негізгі мақсаты болып табылады. Шығармашыл
жастардың басын біріктіріп, өнер мен білімге құштар таланттылардың талабын
шыңдау мақсатында Жас Отанның" жанынан Заңғар шығармашылық жастар
бірлестігі құрылды. Қазақстан өз дамуындағы жаңа серпін жасау кезеңінде
тұрғанда жастар мәселелеріне үнемі айрықша көңіл бөлінеді. Өйткені, жастар
жоғарыда айтып өткендей қоғамның қозғаушы күші. Болашағымыздың кепілі.
Әрине, жастарына жағдай жасап, келешегіне бағдар бергеннен қай мемлекет
болмасын ұтпаса ұтылмасы анық.
Астана қонақтарының елорда туралы пікірлері
Стефан Данбар-Джонсон, International Herald Tribune газетінің баспагері:
Астанада болып жатқанды сөзбен айтып жеткізу мүмкін емес. Мен бұл қалада
жылына немесе бір жарым жылда бір рет болып тұрамын, келген сайын оның даму
қарқынына қызығып кетемін. Қысқа мерзім ішінде жазық даланың орнында
заманауи мегаполис тұрғызылды.
Зинэтула Билялетдинов, Олимпиада ойындарының чемпионы, Құрлықтық хоккей
лигасында Гагарин Кубогын жеңіп алған Ақ Барыс (Қазан) командасының бас
бапкері:
Маған Астана өте қатты ұнады, оның үстіне мұнда Барыс командаларыңыз
ойнайды. Бұл команданың болашағы зор, оның ойыншылары да жақсы сұрыпталған,
олардан үлкен үміт күтуге болады.
Дания Корольдігінің Сыртқы істер министрі Пер Стиг Мёллер:
Осы жерде көргенім, менің ойымда үлкен әсер қалдырды. Мұншалықты қысқа
мерзімде қала салу, жай ғана қала емес, ел астанасын тұрғызу мүмкін емес.
Бразилия Федеративтік Республикасының Президенті Лула да Силва:
Еліңіздің халқына және Елордаңыздың тұрғындарына айтарым, экономикалық
дағдарыс жүректерде ұялаған үміт отын сөндіре алмайды. Қазақстанның орасан
зор мүмкіндіктері бар, оған Сіздердің жаңадан тұрғызған әсем астаналарыңыз
дәлел.
Астана - қарқынды даму көрсеткіші
Жан Кретьен, 1990-2003 жж Канада премьер-министрі:
Мен 1990 жылы Канаданың премьер-министрі болатынмын. Ол кезде Сіздердің
еліңіз өз тәуелсіздігін алды. Мен онда сіздердің президенттеріңізбен
кездескен ең алғашқы көшбасшының бірімін. Екеуміздің де ой-пікіріміз сәйкес
келетін. Өзімнің жеке басымның қызығушылығын тудырғаны екі елдің ұқсастығы.
Жылдар бойы қалада болып жатқан оқиғалар менің назарымнан тыс қалмайды.
Бүгінгі Астана – бүгінгі бас қала 15 жыл бұрынғы кең даладағы шағын қаладан
пайда болды. Осы қаланың қарқынды өсуі мен дамуы мені әрқашан
таңғалдыруда.
Литва Республикасының Сыртқы істер министрі Вигаудас Ушацкас
Сіздерді Астананың бірегей құрылысымен құттықтауға рұқсат етіңіздер. Мен
мұнда 83-85 жылдары болғанмын. Ол кезде мұндай әсем үйлер мен әдемі
сарайлар болған емес және ойламаған да едік.
Астана – Қазақстанды бүкіл әлемге паш ететін ең бірегей жобалардың бірі.
Барша қазақстандықтарға Литва тұрғындары мен азаматтарының атынан игі
тілектерімді жеткізгім келеді. Осы жылы сіздер Астана күнін мерекелеп
жатқанда, біз Литваның мыңжылдығын тойлаймыз.
Астананың болашағы бүгін қалануда
Израиль Президенті Шимон Перес
Тарихты жетік білетіндіктен айтарым - қаланы басып алғаннан гөрі, оны
салған жақсы. Қаланы жаулап алу үшін күш жұмсалады, қан төгіледі. Тартыспен
табысқа жеткен жеңімпазды да ескі қаланың табиғаты, формасы мен атмосферасы
жеңбей қоймайды.
Ал қала құрылысымен айналыссаңыз, сіз ешкімге зиян келтірмей, керісінше
жаңа мекен орнын құрасыз. Бұл жерде қантөгіс деген жоқ, жасампаздық бар.
Жан ауырмайды, үміт пайда болады. Өткені жоқ, болашағы бар.
Астана көп инвестициялар тартып, халықаралық беделге ие болып отырған
қала. Көзді ашып-жұмғанша халық саны 800 мың адамға жетті. Елорданы
мемлекеттің шетіне емес, дәл орталығына көшірудің арқасында Қазақстанның
демографиялық теңдестігін өзгертуге жаңа мүмкіндіктер ашылды.
ХХХХХХХХХХХХХХ
Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың басты бағыты болып қалыптасқан
Қазақтың арғы-бергі тарихын қарап отырсақ, ел бастаған ханы мен қостаған
бұқарасының сан тарау өмір жолдарынан өткендігі жөнінде мол мағлұмат ала
аламыз. Дегенмен, сол сан тарау жолда ұлттық қасиетімізді ұлықтап, жеке
шаңырақ көтеріп, қазақ деген халықты сақтап қалу тек дана басшылардың ғана
қолынан келгені сөзсіз. Арғысын айтпағанда, қазақ хандығын құрған Керей мен
Жәнібек хандардан бері қарай ел тұтқасын ұстаған даналарымыздың білімі мен
білігі, жауына бас имес қасиеті, саясаткерлігі өте жоғары болғандығы аян.
Сол ел бастаған хандар мен билердің алып жүрген жүгін артық-кемсіз арқалау
бүгінгі күні Елбасымыз Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың иығына түсіп отыр.
Абыроймен атқарылып келе жатқан бұл қызметте бүгінгі күні басқа ешкімді
елестету мүмкін емес.
Нұрсұлтан Әбішұлының “Қазақтың бүкіл тарихы – бірігу тарихы, тұтастану
тарихы. Қазақ тек бірігу, бірлесу жолында келе жатқан халық” деуінде үлкен
мән жатыр. Өйткені, татулық пен бірлікті насихаттап қана қоймай, соның
үлгісі болып келе жатқан Қазақстан – әлем тыныштығының тілекшісі. Тәуелсіз
еліміздің өркениетті даму жолындағы ұлан-ғайыр ізденістері мен ұлы істері
іргемізді бекітіп, керегемізді кеңейте түсуде. Табалдырығымыз тастай берік,
маңдайшамыз көтеріңкі. Осының арқасында әр күнімізді бағалайтын салауатты
өмірге жеттік. Қалың елі барын базарлап, бағы мен бақытын бөлісіп жататын
Қазақстанның тіккен байрағы мен көтерген шаңырағы әлем елдері арасында
жамандықтан аман-есен келе жатыр. Неге десеңіз, қазақтың бағына туған
Нұрағаңдай нар тұлға өмірдің небір жауапты кезеңдерінен елімізді биік
дәрежеде алып өтіп келеді. Жоғары тапқырлықпен, жүз ойланып, мың толғанып
ақыл-ойын салмақтап, парасат сүзгісінен өткізе отырып қабылданған, Елбасы
қол қойған әрбір құжат – Қазақстан болашағына жасалған қадам. Сол қаламның
ұшында тұрған ел тағдыры, бүкіл ел атынан шешім қабылдау қаншалықты жауапты
екенін барлығымыз да сезінеміз. Нәтижесін де көзбен көріп отырмыз.
Зейнолла АЛШЫМБАЕВ, ҚР Парламенті Мәжілісінің депутаты.
ХХХХХХХХХХХХХХХ
ЕЛОРДА – ЕЛІМІЗДІҢ ТҰҒЫРЫ
Астананың өркендеуі – Қазақстанның өркендеуі
Егемендікке қол жеткізіп, ел тағдыры өз қолымызға тигеннен соң тұңғыш
Президентіміз Н.Ә.Назарбаевтың бастамасымен тәуелсіздігіміздің тұғыры,
елдігіміздің айбыны жаңа елорда – Астана қаласы бой көтерді. Елбасы
мемлекеттік маңызы да, жауапкершілігі де мол бұл мәселенің төңірегінде көп
ойланып, көп толғанып, өз астаналарын ауыстырған басқа елдердің
тәжірибелерін жан-жақты зерттеп, тарихи терең тәуекелге бел буды.
Қазақ елінің тарихында Тараз, Баласағұн, Сығанақ, Сарайшық, Түркістан
тәріздес ордалы жұрттың туы көтерілген қалалар болған. Астанадан 5
шақырымдай жерден табылған Бозоқ қаласы да ірі орталықтардың бірі болғанын
ғалымдар дәлелдеп отыр. Тарихи мәліметтерге сүйенсек, қаламыздың іргетасын
оғыздардың бозоқ тайпасы қалаған деген жорамал бар. Бозоқ қалашығы
солтүстіктен оңтүстікке бағытталған керуен жолдары қиылысында орын тепкен
көрінеді. Ер бабамыз Едігеден бастап, әз Тәуке мен айбынды Абылайға дейінгі
хандарымыздың бәрі ерке Есіл бойында орда тіккендері тегін болмаса керек.
Ақмола атауы XІІІ-XІV ғасырдан бастап қолданыла бастаған. Алғашқыда Ақмола
әскери бекінісі аталған елді мекенге қала мәртебесі 1862 жылы берілген. Көп
ұзамай Ақмола округ, уезд орталығына айналады. Сібір, Орта Азия және Орал
өңірлерімен байланыстыратын керуен жолында орналасқан қала қазақ даласының
ірі сауда және мәдени орталығы болып қалыптаса бастады. Ақмоланың Еуразия
кеңістігінде жағырапиялық тұрғыдан өте қолайлы орналасуы ішкі саясат және
шет мемлекеттермен халықаралық ынтымақтастықты нығайтуға бағыталған
геосаяси мәселелерді тиімді түрде шешуге мүмкіндік беретіндігі туралы
айтылған пікірлерді елімізге қатысты тарихи деректерден кездестіріп жүрміз.
Ал, поляк саяхатшысы А.Янушкевич 1846 жылдың 31 мамырында інісі Януариге
жіберген хатында “Ақтау, Атбасар, Көкпекті, Құсмұрын елді мекендері менің
көз алдымда өсіп келеді. Ал Ақмола – бүкіл даланың болашақ астанасы” деп
жазады. Бұл деректердің негізсіз еместігін уақыт дәлелдей бастады: 1914
жылдың қазанында қала Ақмола облысының, ал 1960 жылы Тың өлкесінің
әкімшілік орталығы болып бекітілді. Ал, ғасырлар тоғысында, атап айтсақ,
1997 жылдың 20 қазанында Ақмола Елбасымыздың Жарлығымен егемен Қазақстанның
елордасы мәртебесін алып, жарты жыл өтпей Астана қаласы болып атауын
өзгертті.
Қазақстандықтар үшін Астана және Тәуелсіздік біртұтас және ажырамас
ұғымдарға айналған. Шын айтқанда, уақыт құдіреті дәлелдеп отырғанындай,
тұңғыш Президентіміз Нұрсұлтан Назарбаевтың төл перзенті Астана –
тәуелсіздік тұғыры болып отыр. Патшалық Ресей кезінде Қазақстанның
мемлекеттік егемендігі мен өз астанасы болмағандықтан, саяси шешімдер елден
тыс орналасқан әкімшілік орталықтарда (Омбы және Орынбор қалаларында)
қабылданып, халқымыздың мүдделері ескерілмеді. Өз астанасы бар ұлттық
автономия құру мәселесін ең бірінші рет “Алаш” партиясының көшбасшылары
көтерген еді. 1917 жылдың желтоқсанында екінші шақырылған жалпықазақ
съезінде Қазақ автономиясын құру туралы қаулы қабылданып, Семей қаласы оның
орталығы ретінде жарияланды. Алайда, ұлттық интеллигенцияға қарсы
бағытталған репрессия қазақ халқына берілген мемлекет құру мүмкіндігін іске
асыртпай тастады. 1920 жылы автономия мәртебесіндегі Қазақ Республикасына
оның әкімшілік орталығы ретінде Кеңес өкіметі Орынбор қаласын бекітіп
берді. Көп ұзамай орын алған территориялық-демографиялық өзгерістер
астананың тұрғылықты халықтың өз жерінде болуы керектігіне биліктің көзін
жеткізді. Алайда, төл астанамыз Қызылордада қалыптасқан қолайсыз
жағырапиялық, климаттық және экономиялық ахуалдар бас қаланың дамуына
кедергі жасады. Міне, сондықтан да 1927 жылдың сәуірінде астананы Алматыға
көшіру туралы Халық Комиссарлары Кеңесінің қаулысы шықты. Көңіл аударатын
мәселе – Қазақстан астаналарының көшірілуі кезінде патшалық Ресей де, Кеңес
өкіметі де халықпен санасып көрген емес, керісінше, олар өздерінің
империялық ойларын іске асыруды мақсат тұтып отырды. Ал, Астана – тәуелсіз
еліміздің тұңғыш Президенті мен халық қалаулыларының шешімі негізінде
бекітілген тұңғыш елордамыз.
Президент астананы Ақмолаға көшіру қажеттігінің бірнеше себептерін
“Еуразияның жүрегінде” атты кітабында жазған еді. Біріншісі – Қазақстанды
геосаяси жағынан нығайту. Ол үшін жаңа астананың орны трансконтиненталдық
жолдардың тоғысында, яғни Еуразия материгінің кіндігінде болғаны дұрыс.
Екіншісі – ұлттық қауіпсіздігімізді күшейту. Демек, астана шекарамыздан
қашықтау болғаны жөн. Үшіншісі – экономикамыздың қарқынды дамуына жол ашу.
Бұл мақсат елорданың индустриалдық орталықтарға жақын орналасуын меңзейді.
Төртіншісі – астананы көпэтносты тұрғындары бар аймаққа ауыстыру арқылы
қалыпты полиэтностық мемлекет қалыптастыру. Елбасының мұндай маңызы зор
шешім қабылдауына тағы да бір мәселенің түрткі болғанын айта кеткеніміз
артық болмас. Ол – Алматының даму қарқынының бәсеңдеп, ал бұл жағдайдың
бүкіл ел экономикасына кері әсерін тигізе бастауы. Президентіміз Нұрсұлтан
Назарбаевтың мұндай көрегендігіне, сындарлы саясатына қалайша тәнті
болмайсың!
Астананы көшіру идеясына қарсы пікір айтушылар болмай қалған жоқ. Сол жылғы
басылым беттерінде “кереғарлар” бұл көш елді экономикалық жағынан
тұралатады деген пікірлерін жариялап жүрді. Қазақстанның солтүстігінде
тұратын халықтың басым көпшілігі орыс ұлтының өкілдері, сондықтан этностық-
демографиялық қиындықтар орын алады деген ойлар да айтылды. Алайда көкірегі
ояу зиялы азаматтар бұл шешімді қолдай отырып, Елбасының тәуекелге бел
байлап, үлкен жауапкершілік алғанын, жасаған қадамының жасампаздығын түсіне
білді.
Кеңес өкіметі құлап, қиын-қыстау кезеңді басынан кешіп отырған бұрынғы
одақтас республикалар кеңістігінде Қазақстанның әкімшілік орталығын
орныққан жерінен басқа мекенге ауыстыруы шектен шыққан батыл шешім ретінде
әлем назарына бірден ілікті. Астананың көшіп келуі еліміздің солтүстік
шекарасының нығаюына және осы аймақтағы этно- демографиялық жағдайдың
реттеле басталуына себебін тигізгенін жоққа шығаруға болмас. Ресей
басылымдарында оқта-текте айтылып жүрген Хрущевтің сандырақ идеясы,
Солженицыннің шовинистік саясаты, Кеңес өкіметі күйрей бастағанда
Горбачевтің бес облысымызды Ресей жері деген қисынсыз сөздері су сепкендей
басылды.
Президент тәуелсіз елдің жаңа астанасын салу мен оның аббаттандыру
жұмыстарын, оны ғасырымыздың ең сәулетті қалаларының бірегейіне айналдыруды
жауапкершілігі өте ауыр, нағыз мемлекеттік деңгейдегі ауқымды іс деп
қарады. Сондықтан да болар, Елбасы астананың даму жоспарына өте үлкен көңіл
бөліп, өзінің салиқалы ұсыныстарын айтып-ақ келеді. Халық айтқандай, бас
сәулетші ретінде Президент болашақ елорданың ғимараттары мен тұрғын
үйлерінің сәнді де сәулетті, ал астаналықтар мен қонақтарға жайлы болуына,
мәдени және спорт кешендерімен қамтамасыз етілуіне, тұрғындарға сапалы
қызмет көрсететін барлық инфрақұрылымдардың жасақталуына, экологиясының
мегаполис талаптарына сай болуына, заманауи денсаулық сақтау жүйесінің
қалыптасуына, астанаға лайық білім мекемелерінің бой көтеруіне жіті бақылау
жасап, үнемі басшылық жасап келеді. Қаланың бұл талаптарға толығынан сай
келуі үшін Елбасы болашақ астана орталығын дамытудың бас жоспарының эскиз-
идеясына халықаралық ашық конкурс өткізу туралы ұйғарым жасаған-ды. Бұл
конкурс әлемге белгілі сәулетшілер мен қала құрылысы фирмаларының арасында
үлкен қызығушылық тудырып, елуден астам жобаның додаға түсуіне әкелді.
Ақырында, конкурс нәтижесі бойынша Қазақстан астанасын көтерудің бас
жоспары ретінде әлемге аты әйгілі, аса көрнекті сәулетші, жүзеге асырған
жобалары адамзат сәулет өнері жетістіктерінің алтын қорына енген дарын
иесі, жапондық Кисе Курокаваның ұсынысы қолдау тапты.
Елорданы көркейту мақсатында 2001 жылы “Астана – жаңа қала” деген арнайы
экономикалық аймақ құрылған болатын. Бұл шараның мақсаты – Есілдің сол
жағалауына инвестициялар тарту, құрылыста озық технологияларды пайдалану,
сондай-ақ қазіргі заманғы инфрақұрылым арқылы құрылысты қарқынды түрде
дамыту еді. Соның арқасында көп ұзамай Астанада аса көрнекті сәулет
өнерінің туындылары пайда бола бастады. Оның әрбір көшесінен, әрбір
ғимаратынан тәуелсіздік идеясын байқауға болады. Ескі қаланың шығыстан
батысқа қарай созылып жатқан автомагистралдық даңғылы жоңғар шапқыншылығы
кезіндегі ұлы қолбасшы, аты аңызға айналған Бөгенбай батырдың есімімен
аталады. Бүгінгі күні Бөгенбай батыр мен Сарыарқа даңғылдарының
қиылысындағы биік тұғырда Ұлы даланың даңқты ұлына айбынды ескерткіш
орнатылған. Сонымен қатар, қалада Аңырақай шайқасында ерекше көзге түскен
Қабанбай батыр және Қарасай батыр атындағы даңғылдар да бар. Бұл ұрыстың
нәтижесінде жау түбегейлі жеңіліске ұшырап, қазақ елінде бейбітшілік пен
тыныштық орнаған еді. Астанамыздың көрікті даңғылдарының біріне көрнекті
мемлекет қайраткері, дипломат, қазақ халқының басын біріктіруші Абылайхан
аты берілген. Бұл даңғыл Ресей империясының Қазақстан жерін отарлау
саясатына қарсы ұлт-азаттық күресті жүргізген Кенесарының құрметіне аталған
көшемен жалғасып жатыр. Ат үстінде отырған ханның қола мүсіні Есіл өзенінің
оң жағалауында Алаш қозғалысының ұйымдастырушысы, тәуелсіздікке ұмтылған
ұлт-азаттық қозғалысты жалғастырушы Әлихан Бөкейхан атындағы көше басында
орын тепкен. Күн санап көркейіп келе жатқан Астанамыздағы Тархан Жәнібек,
Амангелді Иманов, Сәкен Сейфуллин, Мұхамеджан Тынышбаев, Бауыржан Момышұлы,
Әлия Молдағұлова, Мәншүк Мәметова және басқа мақтан тұтарлық тұлғаларымыз
атындағы көшелер тәуелсіздігімізді паш етіп тұрғандай.
Бас қаламыздың әкімшілік орталығы болып саналатын сол жағалаудың сәулеті
өзінің қайталанбас көріктілігімен, әсемділігімен, нақыштылығымен
ерекшеленеді. Елордамыздың бұл бөлігінде де көше және алаң аттарынан,
монументтер мен архитектуралық кешендерден тәуелсіздік идеясын аңғаруға
болады. Мысалы, Сарайшық, Орынбор, Тұран, Сығанақ көшелері Қазақ мемлекеті
тарихының жеке парағы емес пе?
Тәуелсіздік даңғылы “Қазақ елі” монументіне алып келеді. Ол Бейбітшілік
және келісім сарайының алдындағы алаңда орналасқан. Монументті кешеннің
ортасында ұзындығы 91 метр конус пішініндегі дөңгелек бағана төртбұрышты
тұғырға орнатылған. Бағананың ұшында аңыз-ертегілердегі Самұрық құсы қанат
жайып, халқымыздың арманының орындалғанын бүкіл әлемге жария етіп
тұрғандай. Монумент мағынасын ірі халықаралық форумдардың, жоғары деңгейлі
саяси және мәдени іс-шаралардың мекеніне айналған Тәуелсіздік сарайы
толтырып тұрғандай. Бұл монументтегі төрт бедердің өзіндік мазмұны, берер
идеясы бар. Біріншісі – “Халық пен Президент”, екіншісі – “Қаһармандық”,
үшіншісі – “Жасампаз”, төртінші бедер “Болашақ” деп аталып, қазақ елінің
өткен тарихы мен бүгінгі тәуелсіздігі, жарқын болашағы жайлы сыр шертіп
тұрғандай. Монументтің ашылу салтанатында сөйлеген сөзінде Парламент
Сенатының Төрағасы Қасым-Жомарт Тоқаев: “Астана – шын мәнінде біздің ұлттық
идеямыз, болашаққа бағдарымыз. Сондықтан елорда төрінен салтанатпен бой
көтерген “Қазақ елі” монументі – ғасырдан ғасырға, атадан балаға мұраға
қалатын айрықша рәміз. Ол біздің бабалар аманатына адалдығымызды, ұрпақтар
алдындағы парызымызды, аялы да асыл үмітімізді бейнелейді” деп тарихи
ескерткіштің қандай құнды дүние екенін дөп басып айтты. Дәл осы салтанатты
сағатта қала әкімі Иманғали Тасмағамбетовтің: “Халықты жасайтын тарих,
тарихты жасайтын жеке тұлғалар. Қазақстан Президенті сондай тұлғалардың
бірі де бірегейі де. Қазақстанның бұрын соңды болмаған экономикалық және
рухани биікке көтерілгені сол кісінің саяси жетістігі, Елбасы еңбегінің
шырқау шыңын бүгін еліміздің жүрегіне айналған Астана қаласынан, сондай-ақ
ел дамуының рухани үйлесімі “Қазақ елі” монументінің бойынан толық көрініс
тауып тұр” деген мағынасы мол сөздері елін сүйетін әрбір адамның жүрегінен
орын алады деп ойлаймын.
Тәуелсіздіктің тағы бір символы – ол “Атамекен” мемориалдық кешені. Биік
төбеде еліміздің басты рәміздерінің бірі – Қазақстан Республикасының
Мемлекеттік туы тігілген. Көлемі 450 шаршы метр болатын желбіреген көк
байрағымыз қаламыздың кез келген жерінен көрініп, жүрегімізге мақтаныш
сезімін ұялатып тұрады. Мемориал алаңында Президентіміздің қатысуымен
мемлекеттік шаралар, айталық, жас офицерлердің ант қабылдауы, әскери шен
беру, Отан қорғаушыларымызға мемлекеттік марапаттар тапсыру өткізіліп
тұрады.
Өткен 12 жыл ішінде Астана жаңа саяси-әкімшілік орталығы ретінде әлемнің
ірі қалаларымен экономикалық және мәдени байланысты кеңейтіп, халықаралық
сахнада Қазақстан деген тәуелсіз елдің жарқын болашаққа ұмтылған жас
елордасы ретінде таныла бастады. Оның өркендеу қарқыны мен өзгерістерінің
ауқымдылығы, атқарылып жатқан игі істерінің әлеуметтік бағыт-бағдары
әлемдік қауымдастықтың назарынан тыс қалмады. 1999 жылдың шілдесінде қала
ЮНЕСКО-ның “Бейбітшілік қаласы” сыйақысын иеленді, ал 2003 жылы “Moodys
іnvestors Servіce” халықаралық жетекші рейтинг агенттігінің шешімімен
қаланың кредиттік рейтингісі бірден екі деңгейге көтерілді.
Бүгінде астана әлемнің 20-дан астам қалаларымен достық қарым- қатынас
орнатқан. Айталық, Астана мен Мәскеу муниципиалды құрылымдары арасында
ғылыми-зерттеу, заманауи технологияларды енгізу, тұрғын үй шаруашылығын
реформалау саласында тәжірибе алмасу мәселесі екі жаққа да тиімді түрде
іске асып жатыр. Қалалар арасында достық қатынасты дамыту мақсатында екі ел
халықтарының мәдениетімен, дәстүрімен кеңірек таныстырып, бизнес-құрылымдар
арасында байланысты дамытуға, басқа да өзекті мәселелер бойынша тәжірибе
алмасуға мүмкіндік беретін іс-шаралар тұрақты ұйымдастырыла бастады.
Ресейдің көршілес жатқан аймақтарымен сауда-экономикалық қарым-қатынасты
нығайту Астана үшін үлкен маңызға ие болып отыр. Қазіргі таңда қала
әкімдігі мен Челябі, Саратов, Свердлов облыстары үкіметі арасында жасалған
келісім-шарт аясында экономика, ғылым және мәдениет салаларында тығыз
ынтымақтастық орнатылған.
2000 жылы Қазақстанның бас қаласы – әлеуметтік және іскерлік салалардағы
серіктестіктің беделді ұйымы болып саналатын әлем астаналары мен ірі
қалаларының Халықаралық ассамблеясына толыққанды мүше ретінде қабылданды.
Астанамыздың аталмыш қауымдастықтың құрамында болуы, сөз жоқ,
мемлекетіміздің экономикалық қарым-қатынас шеңберінің кеңеюіне оң ықпалын
тигізбек.
Астана мәртебесін иеленгеннен бері қала өзінің сыртқы экономикалық байланыс
шеңберін едәуір кеңейтіп, сауда және экспорт әлеуетін арттырды. Оған дәлел
– қаламыздың сыртқы сауда айналымының тұрақты түрде өсіп келе жатқандығы.
Бұл көрсеткіш жас астанамыздың алғашқы жеті жылдығында 17 есе ұлғайған
екен. Қала экспортының негізін астық өнімдері, ұн-жарма тарту және
металлургия өнеркәсібінің өнімдері құрайды. Өнімдерімізді тұтынушылар
қатарында ТМД елдерінен Молдова, Әзірбайжан, Армения, Тәжікстан,
Қырғызстан, ал алыс шетелдерден Ұлыбритания, Польша, Венгрия, Иран,
Біріккен Араб Әмірліктері, Қытай және Түркия мемлекеттері бар.
Бүгінгі таңда Астана шетелдік бизнес өкілдерінің қызығушылығын тудырып
отырғандығын мақтанышпен айтуға болады. Жүздеген шетелдік компаниялар мен
бірлескен кәсіпорындар елорда экономикасының әр саласында нәтижелі жұмыс
атқарып келеді. Әлем кәсіпкерлері қазақстандық, соның ішінде астаналық
әріптестерімен ынтымақтастықты капитал салудың пайдалы жолы деп есептейді.
Кәсіпкерлікке жасалған осындай қолайлы жағдайлар ортақ немесе шетелдік
кәсіпорындардың дамуына дем беріп, қосымша жұмыс орындарының ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
Журналистика факультеті
Телерадио кафедрасы
Диплом (Бітіру) жұмысы
Жастар және уақыт талабы
Астана: жас қала - жастар қаласы
Орындаған 4 курс студенті Сая Меңдеке
Ғылыми жетекші Әбдіжәділқызы Жидегүл
Норма бақылаушы:
Кафедра меңгерушісінің рұқсатымен қорғауға жіберілді Бейсенқұлов Аязби
Алматы 2010
Кіріспе
Келешекке қол созған елорда
Сарыарқаның сары белінде Қанжығалы қарт Бөгенбай елінде ұлан-байтақ қазақ
жерінің қасиетті орталығында мемлекетіміздің жаңа астанасының бой көтеруі,
жаңа бір мәдени-ғылыми һәм саяси-экономикалық алып ортаның, Отанымыздың
күретамырына қан жүгіртетін, жан бітіретін сәулетті, қуатты орданың дүниеге
келуі, әлбетте, барша жақсылықтардың игіліктердің шоғырлануы.Тарихқа
үңілсек, 1830 жылдың маусым айында Есіл өзені бойындағы Қараөткел тұсында
Астана қаласының алғашқы іргетасы қаланды. 1832 жылы Ақмола ішкі округі
ресми түрде жарияланып, оның округтік аға сұлтаны болып Қоңырқұлжа
Құдаймендіұлы тағайындалды. Ал 1838 жылы Ресей империясының отаршылдық
саясатына қарсылық білдірген жергілікті халықтың көтеріліс деңгейін іле-
шала Кенесары Қасымұлы Ақмола бекінісін алу үшін патша әскерлеріне қарсы
алғаш шабуыл жасады.Сөздікке жүгініп, парсы түбірінен қазақша түсінігін
іздейтін болсақ, астана — табалдырық, босаға, кіре беріс, сарайдың
қақпасы, салтанатты орда есігі деген ұғымдарды білдіреді.
Астана жас тәуелсіз мемлекеттің тарихына өз алтын бетін жазып үлгерді.
Өздеріңізге белгілі, 90-жылдардың ортасында Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев
ешкім күтпеген жерден оңтүстікте орналасқан Алматы қаласынан
республикамыздың қақ ортасына астананы ауыстыру туралы шешім қабылдады. Көп
ұзамай Астана еліміздің экономикалық, саяси, мәдени өмірдің қайнаған
ортасына айналды. Қазіргі кезде елорда халқының саны жарты милионнан асты.
1-ші маусымның мәліметтері бойынша халық саны 538 мың 300 адамды құраған.
Қазақстандық менеджмент, экономика және болжамдау институтының зерттеу
тобының есептері бойынша 2030 жылға қарай Астанада 1 млн. 200 мың адам
тұратын болады.
Астана ең алдымен, жастар қаласы. Елорда тұрғындарының санын еліміздің
барлық аймақтарынан білімге талпынып, жұмыс іздеп, арман қуып келген
жігіттер мен қыздар еселеп өсіруде. Олардың бір-бірімен танысып, жүректері
табысып, шаңырақ құрып жатқаны еліміз бен қоғамның іргетасын нығайтып
жатқанының белгісі. Астананың бүгінгі ажарын жастардың кескін-келбет, бет-
бейнесі, өмір салты, армандарымен салыстыру ләзім. Екеуіне де жастық жігер,
албырттық, талпыныс, жаңаша ойлау еркіндігі, сұлулық пен сымбат тән.
Астана — бұл кең даладағы жай қала ғана емес, саяси ерік-жігер көрінісінің
нышаны . Бұл саяси батыл қадам. Астана шаңырағы әлі де болса биіктей
түспек. Жаңа астананың келешегі бүтіндей XXI ғасырдың еншісінде жатыр. Ал
оның ертеңгі еңсесін көтеретін бүгінгі жас жеткіншектеріміз.
Әрине, қазіргі заманға сай Астананың көркін жаңа сәулеттік ғимараттар ашып
тұр, олар қаланың ажарын танымайтындай етіп өзгертті. Объектілердің
жобалауына шетелдік сәулетшілер, алдыңғы қатарлы құрылыс компаниялары
тартылды. 2002 жылы қолайлы ивестициялық хал-ахуалды қалыптастырып, жеке
инвесторларды тартуға жол ашқан “Астана – жаңа қала” арнайы экономикалық
аймақты құру туралы Жарлық шықты. Елорданың бас жоспарын жасауына үлкен
көңіл бөлінді. Ең үздік бас жоспарына екі конкурс жарияланды. Екінші
конкурсқа Ресей, Италия, Жапон, Австралия, Германия, Түркия, Польша,
Өзбекстан, Беларус және т.б. елдердің шығармашылық топтары мен шеберлері
қатысты.
Жеңіске әлемдік сәулет өнерінің шебері және танымал теоретик Кейшо Курокава
жетті. Астананы дамыту негізі етіп, сембиоз, метаболизм және абстракциялық
символизм идеяларын алды. Жапон сәулетшісі үшін қала – бұл қоршаған ортамен
тамаша үйлесіп жатқан жергілікті ландшафтқа көрік беріп тұрған тірі
организм. Бұл идея Есілдің жағасында кең далада бой көтеріп келе жатқан
Елордаға сәйкес келді. Ең басында-ақ құрылысшылардың алдына қалананы
сәулетті, жарық, үйлесімді және ыңғайлы салуға тапсырмалар жүктелді.
Қаланы салуда және оны қайта жаңартуда міндетті түрде әлемнің озық
тәжірибелері мен дәстүрлі жетістіктер қолданылды. Бірінші кезекте, қаланың
бұрынғы орталық көшелерін қайта күрделі жөндеуден өткізу, оны елорда
мәртебесін сай жасау міндеті тұрды. Бұл жұмысты жүргізген кезде ашық
түстерді көбірек қолдануды тапсырды. Екінші кезекте, Есілдің сол
жағалауында арнайы әкімшіліктің құрылысы басталды. Келесі жылдың күзінен
бастап орталықтың жұмысы толық ұйымдастырылатын болады.
Осы жылы тағы да бір маңызды әкімшілік орталық – Министрліктер үйі
пайдалануға берілді. Аталған нысанның жалпы аумағы – 228 мың шаршы метрді
құрайды. Нысан құрылысы шамамен 1,5 шақырымды қамтиды. Онда 20 блок бар.
Министірліктер үйінде жұмыс кабинеттері мен офистік бөлмелермен қатар 4
конференция залы, 6 асхана, мұрағат, мұражай, емхана орналасқан.
Қазақстанның түкпір-түкпіріндегі азаматтар арман қуып елордаға
келеді. Олардың басым бөлігі осы жерде ғашық болып, отбасын құрып, ұрпағын
жалғастыруға бел буған жастар. Арман қуып Астанаға келген жастардың өз
бақыттарын ерке сылқым Есілдің толқынды жағалауынан тауып жатқаны қандай
керемет! Демалыс күндері Елорда көшелеріне ерекше сән беретін құбылысты -
үйлену тойының салтанатты шеруін көріп, іштерінен бақытты болыңдар!
деген ақ тілекпен ұзатып салмаған жандар кемде-кем болар. Астана қай
жағынан алсақ та, жас қала. Сол себепті балалардың сәтті білім алып,
тәрбиеленіп, жан-жақты дамуына барынша ыңғайлы жағдайлар жасау қалалық
биліктің басым бағытты міндеттерінің бірі. Бүгінгі күні елордада 177 білім
беру нысаны бар: 38 мемлекеттік және 15 жеке балабақша, 64 мемлекеттік және
12 жеке мектеп, 5 кәсіби техникалық училище, 5 мемлекеттік және 22
мемлекеттік емес колледж, 1 кешкі мектеп, 1 балалар үйі, 1 арнайы түзету
мектеп-интернаты және 14 қосымша білім беру мекемесі.
Жыл сайын мемлекеттік тілде білім беретін мектептер саны артып келетінін
айта кету керек. Мектептердегі білім беру сапасы олардың беделіне
қарамастан көтерілуде. Жыл сайын Астана ҰБТ қорытындысы бойынша
республикада бірінші орынға ие болуы – оның айғақ дәлелі. Тағы бір
көрсеткіш - өткен жылы 78 түлек мектепті Алтын белгімен бітірсе, 18-і
үздік аттестат алды. Бұл мәліметтер былтырғы жылмен салыстырғанда әлдеқайда
жоғары. Оқушылар болса, республикалық олимпиадаларда ғана емес, халықаралық
зияткерлік жарыстарда да өз білімдерін көрсетіп келеді.
Өңірлік ғылыми-практикалық Астана дарыны орталығында, сондай-ақ
мамандандырылған лицейлерде, гимназияларда, мектептер мен мектептен тыс
мекемелерде дарынды балалармен жұмыс жасалып, олардың таланттарын ашу үшін
барлық жағдайлар жасалуда. Есту, сөйлеу, көру қабілеттері нашар, психикалық
дамуы тежелген балаларға арналып 16 жалпы білім беретін мектептерде арнайы
сыныптар ашылды. Мыңнан астам жасөспірімдер арнайы түзету интернаттарында
тәрбиелену үстінде. Мұнымен қатар екі реабилитациялық орталық қызмет етуде,
ал Астана қаласының білім беру жүйесін дамытудың 2008-2010 жылдарға
арналған Өңірлік бағдарламаларында арнайы түзету мектебін салу
қарастырылған.
Кәсіби білім беру жүйесін модернизациялау үшін елордада 2008-2010
жылдарға арналған жоғары білікті жұмысшы мамандықтарының кадрларын
дайындау өңірлік бағдарламасы қабылданды. № 1,2,4,5 кәсіби лицейлері
негізінде еңбек нарығында сұранысқа ие болып отырған электр дәнекерлеуші,
слесарь-сантехник, көлік механигі, әмбебап қырнаушы, лифтер, сүт
өнімдерінің шебері секілді мамандықтар бойынша дайындық жүргізіледі. Келер
жылдарда тағы бірнеше кәсіби техникалық училище өз есіктерін ашады.
Елiмiздiң ертеңi - жастардың тұла бойы тау қопарар қуат пен тың идеяларға
толы. Оларды тыңдаумен шектелмей, игi бастамаларының көзiн тауып аша бiлу
мен игiлiктi iске бағыттай алудың қоғам өмiрiне берер пайдасы мол. Бүгiнгi
таңда жоғары кәсiби бiлiм беру ошақтарының алдында еңбек нарығында
сұранысқа ие мамандарды даярлау мiндетi тұр.
Есілдің сол жағалауында салынып жатқан Арнайы экономикалық аймақ
құрылғаннан бастап (2006 жыл 1 шілдесіндегі жағдай бойынша) қаржыландырудың
барлық көзі бойынша 442,6 мирд. теңге бөлінген, оның 239,4 млрд. теңгесі
игерілді.
Қас қағым сәтте адам айтқысыз тез өсіп келе жатқан Астана саясаттанушылар,
әлеуметтанушылар, қоғамтанушылардың және сәулетшілердің де қызығушылығын
оятып отыр. Сондықтан да болар елордада бой көтерген жеке нысандарға
шетелдік сәулетшілер де өзінің үлесін қосуда. Мысал үшін, Астана салынып
жатқан британдық шебер Норман Фостердің екі жобасын алуға болады.
Біріншісі, Бейбітшілік пен ынтымақтастық сарайы және “Хан шатыры” атты
сауда ойын-сауық орталығы. Бұл нысан ұлы көшпенділердің озық дәстүрі мен
мәдениетін негізге ала отырып бой көтерген.
Бейбітшілік пен ынтымақтастық сарайы ол 25 қабаттан тұрады. Оның жалпы
көлемі 25,5 мың шаршы метр. Астанадағы бейбітшілік пен ынтымақтастық сарайы
сияқты архитектуралық наным нысандары бүкіл әлемде жоқ. Әрине әртүрлі діни
дәстүрлерді бір шаңырақтың астына жинайтын ғимараттар бар, дегенмен,
Қазақстан храмының олардан айырмашылығы – өзара келісім аясында тиімді
сұхбат құруға арналған бір ғана алаңқай. Бұл жерге әртүрлі әлемдік діни
дәстүрлердің өкілдері қатысатыны, Мәдениет мұржайында, Өркениет
Университетінде, 1500 орындықты опера театрында бас қосатыны ақылға
қонымды. Бұл тамашаға қолдау көрсететін төрт мықты тіреуіш – символдық
әлем алақаны. Бұл - діни татулықтың, Қазақстанның еркі мен ашықтығын
білдіреді. Пирамида Есілдің сол жағалауымен оң жағалауын байланыстырады.
Құрыш, алюминий, көптеген арнайы шыны конструкциялар, техникалық ғаламат
ойлар, сәулет өнеріндегі жаңашылдық – ғимаратты шындығында ғажайыпқа
ұқсатады.
Хан шатыры ойын-сауық орталығы Астанадағы ғажайып орындардың бірі болмақ.
Жаңа қаланың осінің солтүстік жағын ала бере, көздің жауын алатындай, екі
жүз метрлік сұлу ғимарат бой көтермек. Атауының өзі айтып тұрғандай, қала
тұрғындары мен қонақтарының алдынан көшпенді алыптың қолымен тұрғызылған
хан шатырлары есіктерін айқара ашып, көпшілікті таңқалдырмақ. Бірегей
сәулет-құрылыс тұжырымдамасының өзі ежелгі Сарыарқаның қатал климатына бір
өзі төтеп беретіндей ойластырылған. Елорданың жаңа ойын-сауық орталығында
бірнеше табиғи ландшафт ұсынылады. Жарық, ылғалдылық пен температура жыл
бойы бақыланып, ауа райы қатал аймақтың тұрғындары үшін жайлы орынға
айналады. Масатыдай құлпырған жасыл желекті баспалдақты дәлізді көргенде,
еріксіз есіңізге климаттық белдеу түседі. Соңғы үлгідегі материалмен
қапталған ғимараттың құрылымы арқылы түскен табиғи жарық айналаны нұрға
бөлегендей.
Астана-Бәйтерек монументінде барлығы символға құрылған, алтын шапақты күн
мен оның 97 метрлік биіктігі, әлемдік жаратылыстың үш негізін білдіретін үш
бөліктен тұратын ішкі сәулеті Қазақстаннан тысқары жерлерге де мәлім. Бұл
темірден, шыныдан, бетоннан орнатылған алып бәйтерек, сәулеттік өзгеше
ойымен, өзінің қомақтылығымен ерекшеленеді. Металл конструкцияның биіктігі
105 метр, салмағы 1000 тоннадан асады, ол жерге қағылған 500 қадаға
орнатылған. Диаметрі 22 метрлік, күн сәулесінің әсерінен мың құбылатын,
салмағы 300 тонналық хамеолеон әйнегінен жасалған шар, әлемде тұңғыш рет
осындай рекордтық самғау биікке көтерілді. Жаңарған елорданың көркін
аспанмен таластырған Астана-Бәйтерек, сәулет өнерінің жаңару нышаны,
Астана символы, Қазақстан символы болып отыр.
"Атамекен - Қазақстан картасы" этно-мемориалдык кешені. Қазақстан кең
байтақ. Бірақ оны алақанда тұрғандай көруге, оның сәулеті мен жерінің
тарихымен танысуға болады, балалық арманыңды жерде тұрып этно-мемориалды
кешенде өзіңді бейне бір ертегінің алыбындай сезінуге болады. Жоба
Каздизайнда белгілі сәулетшілер мен дизайнерлерді тартудың арқасында
жүзеге асты. Табиғат пен адамның тартуынан тұратын танымал Қазақстанның
кішірейтілген нұсқасы 1,7 гектар ауданды – екі футбол алаңын алып жатыр.
Мемлекет басшыларының аллеясы таяу жерде орналасқан саяси репрессия
құрбандарына арналған монументпен байланысады. Қартада 14 облыс пен бірге
республикалық маңызға ие, Астана, Алматы қалалары орналасқан.
Жастар сарайы – қала тұрғындарының бос уақытын өткізетін сүйікті орнына
айналған, бұл ғимарат жергілікті жердің тарихы мен сәулет өнерінің
ескерткіші болып табылады. Сарай - төрт қабатты, бұл үлкен кешендер -
көрермен залы мен сыйымдылық мүмкіндігі 1400 көрермендік спорт залынан
тұрады, мұнда байланыс пен ауыстыру жүйесінің байланысы жүзеге асырылған.
2001 жылы сарайдың алдыңғы жағы қазіргі заманғы материалдармен күрделі
өзгертулерден өтті. Осы орайда, құрылымдық шешімдерімен қоса, жалпы
мерекелік салтанатты кейпі де сақталды. Жастар сарайы – қаланың қоғамдық
және сейіл құру өмірі осы жерде тоғысқан. Бүгінгі күні мұнда 1000-нан аса
бала мен жасөспірімдер және еңбекші жастардың жүзден аса өкілі
шығармашылықпен айналысады.
Қазақстан Республикасының тұңғыш президентінің мұражайы елбасының бұрыңғы
резиденциясында орналасқан. Айрықша жиһаздар бен мүліктердің өзіне сай
орналасуы біртұтас кешенді құрайды, әрі сол күйінде сақталған. Мұражай
жинағының негізін Президентке әртүрлі елдердің сыйлаған кәдесыйлары,
кітаптары мен бейнелеу өнер туындылары құрады. Бұл күнде мұражайда 60
мыңнан аса зат сақтаулы. Бұл - мұрағаттық қолжазба мен баспа материалдары,
фото мен фотоқұжаттар, бейнелеу және қолданбалы өнер шығармалары, қару-
жарақ, Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың жеке заттары мен жеке құжаттары,
Елбасының наградаларының керемет жинағы. Мұражай жәдігерлері теуелсіз
Қазақстанның даму жолының маңызды кезеңдерін ашады және еліміздің бірінші
президентінің өмірі мен қоғамдық еңбегі жайлы хабардар етеді.
Елордада бой көтеретін болашақтағы опера және балет театры елордадағы
Сарайшық, Тәуелсіздік, Тұран және Қабанбай батыр көшелері қоршап тұрған
аумаққа салынатын болды. Швейцарияның әлемге әйгілі сәулет компаниясы
жасаған классикалық үлгідегі театр ғимараты Астананың ірі өнер ордаларының
бірі болып қана қоймай, ол өзінің архитектуралық жобасымен де талайды
тамсандырмақ. Жалпы аумағы 37,5 мың шаршы метрден асатын өнер ордасы
негізінен үш бөліктен тұрмақ. Кіре беріс, зал және сахна мен оған қажетті
жабдықтар тұратын орын. Әдемі баспалдағымен сән-салтанаты келіскен және
галереясы бар, биіктігі 14 метрлік кіре берісте әртүрлі салтанатты шаралар
мен көрме өткізуге болады. Оның ішіндегі үш қабатты балкондардың әр
қайсысына шамамен 250 адам, ал, негізгі залдың амфитеатрына 600 адам
жайғаса алады.
Бұл алып ғимарат 133 мың шаршы метр жерді алып жатыр. Оның биіктігі – 150
метр. Бүгінгі күнге дейін нысанның биік күмбезіне өте қымбат құрылыс
материалдары болып саналатын 836 ЕТҒЕ ұяшығының 801-і орнатылды. Аталмыш
құрылыста бастапқыда 20 мың, қазір 2 мың құрылысшы жұмыс істеп жатыр.
Кешенді үстіміздегі жылдың мамыр айында пайдалануға беру жоспарланып отыр.
Құрылыс басшысы Селчок Герпонның айтуынша, Хан Шатыр 7 қабаттан тұрады
екен. Оның ең жоғары қабатындағы саябақта 2 олимпиадалық бассейннің
тереңдігі 1 метр 60 сантиметр. Ал, жағажайға төселген құм арнайы шетелден
әкелінген. Алтыншы қабатта фитнес орталығы, одан төменгі қабатта SPA
салондары мен түрік моншалары, 4-ші секторда балаларға арналған ойын
алаңдары, одан кейінгі екінші қабатта дүкендер мен кинозалдар орналасатын
болса, жер астындағы бөлігінде автотұрақ орын тепкен. Хан Шатырға бір
мезетте 20 мың адам ішінде жүруге болады. Мұнда қысы-жазы үздіксіз жұмыс
істейтін теңіз жағажайынан кем түспейтін бассейн жағасындағы құмның үстінде
күнге күйіп, демалып жатуға да болады. Алып нысанды салуға бір тиын да
мемлекет қаржысы жұмсалмаған. Бұл таза сырттан тартылған инвестицияға
салынған.
Сегіз қабаттан тұратын Шабыт 30 мың шаршы метрді алып жатыр. Бұл
ғимараттың жалпы құны 8,5 миллиард теңгені құрайды. 8 қабаттан тұратын бұл
нысанның бірінші қабатында 500 адамға арналған үлкен зал мен 300 орындық
шағын концерттік зал бар. Жоғарғы үш қабатында 215 оқу сыныптары
орналасқан. Осында еліміздің барлық өңірлерінен жас таланттар жиналып,
шығармашылық қабілетін жетілдіріп, дарынды шәкірттердің өнерін даралауға
жақсы жағдай жасалмақ. Шабыт орталығы 2010 жылдың тамыз айында іске
қосылмақ.
Астананың туристік бағдары да күн санап өсіп келе жатыр. Осы жолда салынған
Астанадағы алғашқы бесжұлдызды қонақүйдің бірі – “Интерконтиненталь”. Бар
жоғы 2 жылдың ішінде тұрғызылған қонақүйдің тұсауы кесері 1998 жылы маусым
айында болды. Ғимараттың жалпы аумағы – 47 мың шаршы метрді құрайды.
Астанананың айқарлы беттерінде елорданың қақ төрінде орын тепкен,
еуразияшылдықтың символы болып отырған Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық
университетінің маңызы зор. Елбасы Н.Ә.Назарбаевтің бастамасымен
университетке атақты түркітанушы-ғалым Лев Николаевич Гумилевтің аты
берілген болатын. Университетте жиі-жі халықаралық ғылыми форумдар өтіп
тұрады. ЕҰУ-не Елбасы, Үкімет басшысы және танымал ғалымдар мен қоғам
қайраткерлері кездесу жасап тұрады. ЕҰУ-де әлемнің ірі тұлғасы болып
есептелген Рим Папасы Иоанн Павел ІІ қонақ болған.
2000 жылы пайдалануға берілген Президенттік мәдени орталық астаналықтар
үшін ғылыми-рухани орталықтардың бірі болды. Президентттік мәдени орталыққа
570 мың кітап қоры бар кітапхана, 400 орындық концерт залы, Қазақстан
мұражайы және шеберхана кіреді. Ғимараттың жалпы көлемі 15 мың 500 шаршы
метр. Астананың мәдени-рухани өмірінде ақ-қара түске кезектескен роялға
ұқсайтын Қазақ мемлекеттік музыка академиясы. Осы ерекше архитектураның
авторы – Сағындық Жанболатов. Астанадағы тағы бір ерекше көзге түсетін
ғимаратын ұшатын тарелканы бейнелеген цирк ғимараты. Жобаның авторы –
қазақстандық архитектор Төлеген Әбділда.
Астананың көлік инфрақұрылымының қарқынды дамуы автокөлік ағынын ұтымды
реттеуге, көшелерді кеңейту арқылы көліккептерістерін болдырмауға, аспалы
көпірлер салу арқылы қаланы жаңа әкімшілік орталықпен байланыстыруға
қолайлы жағдайлар жасайды. Көлік инфрақұрылымын кеңейту мен дамыту
бойыншааталғанжоспарлар жұмыстары қала көшелеріндегікөлік ағындарын нақты
түрде саябырсытып, Астана қаласының автокөлік жолдарының желілік жағдайын
жақсарта түседі,сондай-ақ, қаланың көліктік қатынастарын қамтамасыз ететін
жаңабағыттар ашуға жәнеқолданыстағы бағыттарды бөлуге мүмкіндік береді.
2006-2010 жылдар аралығында Астана қаласында жалпы алғанда 20 көлік-
инфрақұрылымдық нысанның құрылысы жоспарланып отыр. Олардың ішінде 4 көпір,
8 көлік түйіні, 8 жерасты жаяу жүргінші өтпелері, 2 жол желілері мен 42
шақырымды құрайтын бірқатар жаңа жолдар пайда болады.
Бүгінде елорда әлемнің 20 жуық елдерімен Ресейдің алты аймағымен достық
қарым-қатынаста. Астана үлкен қалалар мен Халықаралық астаналар
Ассамблеиасына (МАГ) кірген. 1999 жылы ЮНЕСКО-ның шешімімен Астанаға, ең
жоғары белгілердің бірі “Бейбітшілік қаласы” деген атақ берген болатын. Дәл
қазіргі кезде әлемнің белгілі сәулетшілерінің қатысуымен Елбасының
төрағалығымен құрылысшылар кеңесін құру мәселесі шешіліп жатыр. Осы жылдың
қыркүйек айында елордада скульпторлардың халықаралық сиппозиумы өтеді.
Астана архитектуралық сәулетімен ғана емес, бау-бақшаға бөленген қалаға
айналды. “Ақ Орда”, “Бәйтерек”, “Бейбітшілік пен ынтымақтастық сарайы” және
басқа атауларды иеленген ғимараттар қазір сұлулығымен жер жүзіне танылды.
Түнгі қала көрінісі тіптен әсем. “Астана триумфы” атанған, биіктігі отыз
тоғыз қабат көп қабатты тұрғын үйдің үстіне көтерілдім. Айта кетейік,
аталмыш үйдің он подъезінің әрқайсысына бір-бір вахтер тағайындалған.
Қарындасым Ұлжан Берекеқызы сонда қызмет істейді. Оның жолдасы Мұхамед
Ғабдырахманұлы – құрылыста аға прораб. Олармен “Астана триумфы” тұрғын
үйінің төбесіне бірге көтерілдім. Адам сенгісіз ғажап сурет. Қою қараңғылық
электр жарығының самалына малынып тұр. Бүкіл қала алақанға салынғандай.
Сондай-ақ, Астана қаласында көптеген жастар ұйымдары қызмет етеді. Мысалы,
Мүгедектердің жастар қоғамы жас мүгедектерге көмек көрсетумен айналысса,
Шұғыла-Астана ұйымы жастарды гуманитарлық және патриоттық тәрбиелеу,
жастардың құқығын қорғау мен оны жүзеге асыру бағытында жұмыс жасайды.
Жастар таңдауы Астана, Жас Star лигасы, Алғыр ұрпақ ұйымдары
жастардың құқықтары мен мүдделерін қорғау және жастар саясатын іске
асырумен, мемлекеттік жастар саясаты шеңберінде интеллектуалдық және мәдени
құндылықтарды насихаттау, жастарды қаланың қоғамдық өміріне белсенді түрде
қатыстыру жұмыстарымен айналысып келеді.
Тағы бір айта кететіні, 2009 жылғы сәуірде "Астана қаласының Ауыл жастары
одағы" корпоративтік қоры Қазақстан Ауыл жастары одағы аймақтық өкілдерінің
бірі ретінде ресми түрде тіркелді. Ұйымдастырудың негізгі мақсаты - ауылдық
жерлердегі жұмыс пен өмір беделін арттыру, қалада білім алып жатқан ауыл
жастарының азаматтық белсенділік деңгейін көтеру, сонымен қатар жоғары оқу
орын түлектерін және жас мамандарды ауылдық жерлерде жұмыс істеуге
бағыттау.
Жастар саясаты қашанда заман талабымен үндесіп отырған. Алдағы уақытта
да өз құндылығын арттыра түспек. Себебі, ел ертеңі жастар. Жас Отан
Жастар қанаты өз ықпалының деңгейін арттырып, түрлі жастар топтарының шын
мәнінде-де әлеуметтік қорғаушысына айналуы үшін барлық күш-жігерін
салып жұмыстар атқаруда. Бүгінгі таңда Жас Отан Жастар қанатының
құрамын жүз алпыс мыңнан астам жастар құрайды. Яғни, Жас Отан Жастар
қанаты еліміздегі барлық жастар ұйымдарының басын біріктіріп, еліміздегі ең
ірі жастардың саяси ұйымына айналып отыр. Жас Отан жұмысты тек білім
алушы жастармен ғана емес, еліміздің түкпір — түкпіріндегі барлық салада
еңбек етіп жатқан жастарды қамтуды алдына келелі мақсат етіп қойып отыр.
Жалпы алғанда жастардың әлеуметтік-экономикалық жағдайы, жас отбасыларды
қолдау, тұрғын үй мәселесін тиімді шешу, жас жұмысшы кадрлардың төмен
жалақы үрдісі мәселесі мен еңбек нарығындағы білікті жас жұмысшылардың
жеткіліксіздігімен күресу мен қоғамдық жастар ұйымдарының жұмысын күшейту
Жас Отан Жастар қанатының негізгі мақсаты болып табылады. Шығармашыл
жастардың басын біріктіріп, өнер мен білімге құштар таланттылардың талабын
шыңдау мақсатында Жас Отанның" жанынан Заңғар шығармашылық жастар
бірлестігі құрылды. Қазақстан өз дамуындағы жаңа серпін жасау кезеңінде
тұрғанда жастар мәселелеріне үнемі айрықша көңіл бөлінеді. Өйткені, жастар
жоғарыда айтып өткендей қоғамның қозғаушы күші. Болашағымыздың кепілі.
Әрине, жастарына жағдай жасап, келешегіне бағдар бергеннен қай мемлекет
болмасын ұтпаса ұтылмасы анық.
Астана қонақтарының елорда туралы пікірлері
Стефан Данбар-Джонсон, International Herald Tribune газетінің баспагері:
Астанада болып жатқанды сөзбен айтып жеткізу мүмкін емес. Мен бұл қалада
жылына немесе бір жарым жылда бір рет болып тұрамын, келген сайын оның даму
қарқынына қызығып кетемін. Қысқа мерзім ішінде жазық даланың орнында
заманауи мегаполис тұрғызылды.
Зинэтула Билялетдинов, Олимпиада ойындарының чемпионы, Құрлықтық хоккей
лигасында Гагарин Кубогын жеңіп алған Ақ Барыс (Қазан) командасының бас
бапкері:
Маған Астана өте қатты ұнады, оның үстіне мұнда Барыс командаларыңыз
ойнайды. Бұл команданың болашағы зор, оның ойыншылары да жақсы сұрыпталған,
олардан үлкен үміт күтуге болады.
Дания Корольдігінің Сыртқы істер министрі Пер Стиг Мёллер:
Осы жерде көргенім, менің ойымда үлкен әсер қалдырды. Мұншалықты қысқа
мерзімде қала салу, жай ғана қала емес, ел астанасын тұрғызу мүмкін емес.
Бразилия Федеративтік Республикасының Президенті Лула да Силва:
Еліңіздің халқына және Елордаңыздың тұрғындарына айтарым, экономикалық
дағдарыс жүректерде ұялаған үміт отын сөндіре алмайды. Қазақстанның орасан
зор мүмкіндіктері бар, оған Сіздердің жаңадан тұрғызған әсем астаналарыңыз
дәлел.
Астана - қарқынды даму көрсеткіші
Жан Кретьен, 1990-2003 жж Канада премьер-министрі:
Мен 1990 жылы Канаданың премьер-министрі болатынмын. Ол кезде Сіздердің
еліңіз өз тәуелсіздігін алды. Мен онда сіздердің президенттеріңізбен
кездескен ең алғашқы көшбасшының бірімін. Екеуміздің де ой-пікіріміз сәйкес
келетін. Өзімнің жеке басымның қызығушылығын тудырғаны екі елдің ұқсастығы.
Жылдар бойы қалада болып жатқан оқиғалар менің назарымнан тыс қалмайды.
Бүгінгі Астана – бүгінгі бас қала 15 жыл бұрынғы кең даладағы шағын қаладан
пайда болды. Осы қаланың қарқынды өсуі мен дамуы мені әрқашан
таңғалдыруда.
Литва Республикасының Сыртқы істер министрі Вигаудас Ушацкас
Сіздерді Астананың бірегей құрылысымен құттықтауға рұқсат етіңіздер. Мен
мұнда 83-85 жылдары болғанмын. Ол кезде мұндай әсем үйлер мен әдемі
сарайлар болған емес және ойламаған да едік.
Астана – Қазақстанды бүкіл әлемге паш ететін ең бірегей жобалардың бірі.
Барша қазақстандықтарға Литва тұрғындары мен азаматтарының атынан игі
тілектерімді жеткізгім келеді. Осы жылы сіздер Астана күнін мерекелеп
жатқанда, біз Литваның мыңжылдығын тойлаймыз.
Астананың болашағы бүгін қалануда
Израиль Президенті Шимон Перес
Тарихты жетік білетіндіктен айтарым - қаланы басып алғаннан гөрі, оны
салған жақсы. Қаланы жаулап алу үшін күш жұмсалады, қан төгіледі. Тартыспен
табысқа жеткен жеңімпазды да ескі қаланың табиғаты, формасы мен атмосферасы
жеңбей қоймайды.
Ал қала құрылысымен айналыссаңыз, сіз ешкімге зиян келтірмей, керісінше
жаңа мекен орнын құрасыз. Бұл жерде қантөгіс деген жоқ, жасампаздық бар.
Жан ауырмайды, үміт пайда болады. Өткені жоқ, болашағы бар.
Астана көп инвестициялар тартып, халықаралық беделге ие болып отырған
қала. Көзді ашып-жұмғанша халық саны 800 мың адамға жетті. Елорданы
мемлекеттің шетіне емес, дәл орталығына көшірудің арқасында Қазақстанның
демографиялық теңдестігін өзгертуге жаңа мүмкіндіктер ашылды.
ХХХХХХХХХХХХХХ
Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың басты бағыты болып қалыптасқан
Қазақтың арғы-бергі тарихын қарап отырсақ, ел бастаған ханы мен қостаған
бұқарасының сан тарау өмір жолдарынан өткендігі жөнінде мол мағлұмат ала
аламыз. Дегенмен, сол сан тарау жолда ұлттық қасиетімізді ұлықтап, жеке
шаңырақ көтеріп, қазақ деген халықты сақтап қалу тек дана басшылардың ғана
қолынан келгені сөзсіз. Арғысын айтпағанда, қазақ хандығын құрған Керей мен
Жәнібек хандардан бері қарай ел тұтқасын ұстаған даналарымыздың білімі мен
білігі, жауына бас имес қасиеті, саясаткерлігі өте жоғары болғандығы аян.
Сол ел бастаған хандар мен билердің алып жүрген жүгін артық-кемсіз арқалау
бүгінгі күні Елбасымыз Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың иығына түсіп отыр.
Абыроймен атқарылып келе жатқан бұл қызметте бүгінгі күні басқа ешкімді
елестету мүмкін емес.
Нұрсұлтан Әбішұлының “Қазақтың бүкіл тарихы – бірігу тарихы, тұтастану
тарихы. Қазақ тек бірігу, бірлесу жолында келе жатқан халық” деуінде үлкен
мән жатыр. Өйткені, татулық пен бірлікті насихаттап қана қоймай, соның
үлгісі болып келе жатқан Қазақстан – әлем тыныштығының тілекшісі. Тәуелсіз
еліміздің өркениетті даму жолындағы ұлан-ғайыр ізденістері мен ұлы істері
іргемізді бекітіп, керегемізді кеңейте түсуде. Табалдырығымыз тастай берік,
маңдайшамыз көтеріңкі. Осының арқасында әр күнімізді бағалайтын салауатты
өмірге жеттік. Қалың елі барын базарлап, бағы мен бақытын бөлісіп жататын
Қазақстанның тіккен байрағы мен көтерген шаңырағы әлем елдері арасында
жамандықтан аман-есен келе жатыр. Неге десеңіз, қазақтың бағына туған
Нұрағаңдай нар тұлға өмірдің небір жауапты кезеңдерінен елімізді биік
дәрежеде алып өтіп келеді. Жоғары тапқырлықпен, жүз ойланып, мың толғанып
ақыл-ойын салмақтап, парасат сүзгісінен өткізе отырып қабылданған, Елбасы
қол қойған әрбір құжат – Қазақстан болашағына жасалған қадам. Сол қаламның
ұшында тұрған ел тағдыры, бүкіл ел атынан шешім қабылдау қаншалықты жауапты
екенін барлығымыз да сезінеміз. Нәтижесін де көзбен көріп отырмыз.
Зейнолла АЛШЫМБАЕВ, ҚР Парламенті Мәжілісінің депутаты.
ХХХХХХХХХХХХХХХ
ЕЛОРДА – ЕЛІМІЗДІҢ ТҰҒЫРЫ
Астананың өркендеуі – Қазақстанның өркендеуі
Егемендікке қол жеткізіп, ел тағдыры өз қолымызға тигеннен соң тұңғыш
Президентіміз Н.Ә.Назарбаевтың бастамасымен тәуелсіздігіміздің тұғыры,
елдігіміздің айбыны жаңа елорда – Астана қаласы бой көтерді. Елбасы
мемлекеттік маңызы да, жауапкершілігі де мол бұл мәселенің төңірегінде көп
ойланып, көп толғанып, өз астаналарын ауыстырған басқа елдердің
тәжірибелерін жан-жақты зерттеп, тарихи терең тәуекелге бел буды.
Қазақ елінің тарихында Тараз, Баласағұн, Сығанақ, Сарайшық, Түркістан
тәріздес ордалы жұрттың туы көтерілген қалалар болған. Астанадан 5
шақырымдай жерден табылған Бозоқ қаласы да ірі орталықтардың бірі болғанын
ғалымдар дәлелдеп отыр. Тарихи мәліметтерге сүйенсек, қаламыздың іргетасын
оғыздардың бозоқ тайпасы қалаған деген жорамал бар. Бозоқ қалашығы
солтүстіктен оңтүстікке бағытталған керуен жолдары қиылысында орын тепкен
көрінеді. Ер бабамыз Едігеден бастап, әз Тәуке мен айбынды Абылайға дейінгі
хандарымыздың бәрі ерке Есіл бойында орда тіккендері тегін болмаса керек.
Ақмола атауы XІІІ-XІV ғасырдан бастап қолданыла бастаған. Алғашқыда Ақмола
әскери бекінісі аталған елді мекенге қала мәртебесі 1862 жылы берілген. Көп
ұзамай Ақмола округ, уезд орталығына айналады. Сібір, Орта Азия және Орал
өңірлерімен байланыстыратын керуен жолында орналасқан қала қазақ даласының
ірі сауда және мәдени орталығы болып қалыптаса бастады. Ақмоланың Еуразия
кеңістігінде жағырапиялық тұрғыдан өте қолайлы орналасуы ішкі саясат және
шет мемлекеттермен халықаралық ынтымақтастықты нығайтуға бағыталған
геосаяси мәселелерді тиімді түрде шешуге мүмкіндік беретіндігі туралы
айтылған пікірлерді елімізге қатысты тарихи деректерден кездестіріп жүрміз.
Ал, поляк саяхатшысы А.Янушкевич 1846 жылдың 31 мамырында інісі Януариге
жіберген хатында “Ақтау, Атбасар, Көкпекті, Құсмұрын елді мекендері менің
көз алдымда өсіп келеді. Ал Ақмола – бүкіл даланың болашақ астанасы” деп
жазады. Бұл деректердің негізсіз еместігін уақыт дәлелдей бастады: 1914
жылдың қазанында қала Ақмола облысының, ал 1960 жылы Тың өлкесінің
әкімшілік орталығы болып бекітілді. Ал, ғасырлар тоғысында, атап айтсақ,
1997 жылдың 20 қазанында Ақмола Елбасымыздың Жарлығымен егемен Қазақстанның
елордасы мәртебесін алып, жарты жыл өтпей Астана қаласы болып атауын
өзгертті.
Қазақстандықтар үшін Астана және Тәуелсіздік біртұтас және ажырамас
ұғымдарға айналған. Шын айтқанда, уақыт құдіреті дәлелдеп отырғанындай,
тұңғыш Президентіміз Нұрсұлтан Назарбаевтың төл перзенті Астана –
тәуелсіздік тұғыры болып отыр. Патшалық Ресей кезінде Қазақстанның
мемлекеттік егемендігі мен өз астанасы болмағандықтан, саяси шешімдер елден
тыс орналасқан әкімшілік орталықтарда (Омбы және Орынбор қалаларында)
қабылданып, халқымыздың мүдделері ескерілмеді. Өз астанасы бар ұлттық
автономия құру мәселесін ең бірінші рет “Алаш” партиясының көшбасшылары
көтерген еді. 1917 жылдың желтоқсанында екінші шақырылған жалпықазақ
съезінде Қазақ автономиясын құру туралы қаулы қабылданып, Семей қаласы оның
орталығы ретінде жарияланды. Алайда, ұлттық интеллигенцияға қарсы
бағытталған репрессия қазақ халқына берілген мемлекет құру мүмкіндігін іске
асыртпай тастады. 1920 жылы автономия мәртебесіндегі Қазақ Республикасына
оның әкімшілік орталығы ретінде Кеңес өкіметі Орынбор қаласын бекітіп
берді. Көп ұзамай орын алған территориялық-демографиялық өзгерістер
астананың тұрғылықты халықтың өз жерінде болуы керектігіне биліктің көзін
жеткізді. Алайда, төл астанамыз Қызылордада қалыптасқан қолайсыз
жағырапиялық, климаттық және экономиялық ахуалдар бас қаланың дамуына
кедергі жасады. Міне, сондықтан да 1927 жылдың сәуірінде астананы Алматыға
көшіру туралы Халық Комиссарлары Кеңесінің қаулысы шықты. Көңіл аударатын
мәселе – Қазақстан астаналарының көшірілуі кезінде патшалық Ресей де, Кеңес
өкіметі де халықпен санасып көрген емес, керісінше, олар өздерінің
империялық ойларын іске асыруды мақсат тұтып отырды. Ал, Астана – тәуелсіз
еліміздің тұңғыш Президенті мен халық қалаулыларының шешімі негізінде
бекітілген тұңғыш елордамыз.
Президент астананы Ақмолаға көшіру қажеттігінің бірнеше себептерін
“Еуразияның жүрегінде” атты кітабында жазған еді. Біріншісі – Қазақстанды
геосаяси жағынан нығайту. Ол үшін жаңа астананың орны трансконтиненталдық
жолдардың тоғысында, яғни Еуразия материгінің кіндігінде болғаны дұрыс.
Екіншісі – ұлттық қауіпсіздігімізді күшейту. Демек, астана шекарамыздан
қашықтау болғаны жөн. Үшіншісі – экономикамыздың қарқынды дамуына жол ашу.
Бұл мақсат елорданың индустриалдық орталықтарға жақын орналасуын меңзейді.
Төртіншісі – астананы көпэтносты тұрғындары бар аймаққа ауыстыру арқылы
қалыпты полиэтностық мемлекет қалыптастыру. Елбасының мұндай маңызы зор
шешім қабылдауына тағы да бір мәселенің түрткі болғанын айта кеткеніміз
артық болмас. Ол – Алматының даму қарқынының бәсеңдеп, ал бұл жағдайдың
бүкіл ел экономикасына кері әсерін тигізе бастауы. Президентіміз Нұрсұлтан
Назарбаевтың мұндай көрегендігіне, сындарлы саясатына қалайша тәнті
болмайсың!
Астананы көшіру идеясына қарсы пікір айтушылар болмай қалған жоқ. Сол жылғы
басылым беттерінде “кереғарлар” бұл көш елді экономикалық жағынан
тұралатады деген пікірлерін жариялап жүрді. Қазақстанның солтүстігінде
тұратын халықтың басым көпшілігі орыс ұлтының өкілдері, сондықтан этностық-
демографиялық қиындықтар орын алады деген ойлар да айтылды. Алайда көкірегі
ояу зиялы азаматтар бұл шешімді қолдай отырып, Елбасының тәуекелге бел
байлап, үлкен жауапкершілік алғанын, жасаған қадамының жасампаздығын түсіне
білді.
Кеңес өкіметі құлап, қиын-қыстау кезеңді басынан кешіп отырған бұрынғы
одақтас республикалар кеңістігінде Қазақстанның әкімшілік орталығын
орныққан жерінен басқа мекенге ауыстыруы шектен шыққан батыл шешім ретінде
әлем назарына бірден ілікті. Астананың көшіп келуі еліміздің солтүстік
шекарасының нығаюына және осы аймақтағы этно- демографиялық жағдайдың
реттеле басталуына себебін тигізгенін жоққа шығаруға болмас. Ресей
басылымдарында оқта-текте айтылып жүрген Хрущевтің сандырақ идеясы,
Солженицыннің шовинистік саясаты, Кеңес өкіметі күйрей бастағанда
Горбачевтің бес облысымызды Ресей жері деген қисынсыз сөздері су сепкендей
басылды.
Президент тәуелсіз елдің жаңа астанасын салу мен оның аббаттандыру
жұмыстарын, оны ғасырымыздың ең сәулетті қалаларының бірегейіне айналдыруды
жауапкершілігі өте ауыр, нағыз мемлекеттік деңгейдегі ауқымды іс деп
қарады. Сондықтан да болар, Елбасы астананың даму жоспарына өте үлкен көңіл
бөліп, өзінің салиқалы ұсыныстарын айтып-ақ келеді. Халық айтқандай, бас
сәулетші ретінде Президент болашақ елорданың ғимараттары мен тұрғын
үйлерінің сәнді де сәулетті, ал астаналықтар мен қонақтарға жайлы болуына,
мәдени және спорт кешендерімен қамтамасыз етілуіне, тұрғындарға сапалы
қызмет көрсететін барлық инфрақұрылымдардың жасақталуына, экологиясының
мегаполис талаптарына сай болуына, заманауи денсаулық сақтау жүйесінің
қалыптасуына, астанаға лайық білім мекемелерінің бой көтеруіне жіті бақылау
жасап, үнемі басшылық жасап келеді. Қаланың бұл талаптарға толығынан сай
келуі үшін Елбасы болашақ астана орталығын дамытудың бас жоспарының эскиз-
идеясына халықаралық ашық конкурс өткізу туралы ұйғарым жасаған-ды. Бұл
конкурс әлемге белгілі сәулетшілер мен қала құрылысы фирмаларының арасында
үлкен қызығушылық тудырып, елуден астам жобаның додаға түсуіне әкелді.
Ақырында, конкурс нәтижесі бойынша Қазақстан астанасын көтерудің бас
жоспары ретінде әлемге аты әйгілі, аса көрнекті сәулетші, жүзеге асырған
жобалары адамзат сәулет өнері жетістіктерінің алтын қорына енген дарын
иесі, жапондық Кисе Курокаваның ұсынысы қолдау тапты.
Елорданы көркейту мақсатында 2001 жылы “Астана – жаңа қала” деген арнайы
экономикалық аймақ құрылған болатын. Бұл шараның мақсаты – Есілдің сол
жағалауына инвестициялар тарту, құрылыста озық технологияларды пайдалану,
сондай-ақ қазіргі заманғы инфрақұрылым арқылы құрылысты қарқынды түрде
дамыту еді. Соның арқасында көп ұзамай Астанада аса көрнекті сәулет
өнерінің туындылары пайда бола бастады. Оның әрбір көшесінен, әрбір
ғимаратынан тәуелсіздік идеясын байқауға болады. Ескі қаланың шығыстан
батысқа қарай созылып жатқан автомагистралдық даңғылы жоңғар шапқыншылығы
кезіндегі ұлы қолбасшы, аты аңызға айналған Бөгенбай батырдың есімімен
аталады. Бүгінгі күні Бөгенбай батыр мен Сарыарқа даңғылдарының
қиылысындағы биік тұғырда Ұлы даланың даңқты ұлына айбынды ескерткіш
орнатылған. Сонымен қатар, қалада Аңырақай шайқасында ерекше көзге түскен
Қабанбай батыр және Қарасай батыр атындағы даңғылдар да бар. Бұл ұрыстың
нәтижесінде жау түбегейлі жеңіліске ұшырап, қазақ елінде бейбітшілік пен
тыныштық орнаған еді. Астанамыздың көрікті даңғылдарының біріне көрнекті
мемлекет қайраткері, дипломат, қазақ халқының басын біріктіруші Абылайхан
аты берілген. Бұл даңғыл Ресей империясының Қазақстан жерін отарлау
саясатына қарсы ұлт-азаттық күресті жүргізген Кенесарының құрметіне аталған
көшемен жалғасып жатыр. Ат үстінде отырған ханның қола мүсіні Есіл өзенінің
оң жағалауында Алаш қозғалысының ұйымдастырушысы, тәуелсіздікке ұмтылған
ұлт-азаттық қозғалысты жалғастырушы Әлихан Бөкейхан атындағы көше басында
орын тепкен. Күн санап көркейіп келе жатқан Астанамыздағы Тархан Жәнібек,
Амангелді Иманов, Сәкен Сейфуллин, Мұхамеджан Тынышбаев, Бауыржан Момышұлы,
Әлия Молдағұлова, Мәншүк Мәметова және басқа мақтан тұтарлық тұлғаларымыз
атындағы көшелер тәуелсіздігімізді паш етіп тұрғандай.
Бас қаламыздың әкімшілік орталығы болып саналатын сол жағалаудың сәулеті
өзінің қайталанбас көріктілігімен, әсемділігімен, нақыштылығымен
ерекшеленеді. Елордамыздың бұл бөлігінде де көше және алаң аттарынан,
монументтер мен архитектуралық кешендерден тәуелсіздік идеясын аңғаруға
болады. Мысалы, Сарайшық, Орынбор, Тұран, Сығанақ көшелері Қазақ мемлекеті
тарихының жеке парағы емес пе?
Тәуелсіздік даңғылы “Қазақ елі” монументіне алып келеді. Ол Бейбітшілік
және келісім сарайының алдындағы алаңда орналасқан. Монументті кешеннің
ортасында ұзындығы 91 метр конус пішініндегі дөңгелек бағана төртбұрышты
тұғырға орнатылған. Бағананың ұшында аңыз-ертегілердегі Самұрық құсы қанат
жайып, халқымыздың арманының орындалғанын бүкіл әлемге жария етіп
тұрғандай. Монумент мағынасын ірі халықаралық форумдардың, жоғары деңгейлі
саяси және мәдени іс-шаралардың мекеніне айналған Тәуелсіздік сарайы
толтырып тұрғандай. Бұл монументтегі төрт бедердің өзіндік мазмұны, берер
идеясы бар. Біріншісі – “Халық пен Президент”, екіншісі – “Қаһармандық”,
үшіншісі – “Жасампаз”, төртінші бедер “Болашақ” деп аталып, қазақ елінің
өткен тарихы мен бүгінгі тәуелсіздігі, жарқын болашағы жайлы сыр шертіп
тұрғандай. Монументтің ашылу салтанатында сөйлеген сөзінде Парламент
Сенатының Төрағасы Қасым-Жомарт Тоқаев: “Астана – шын мәнінде біздің ұлттық
идеямыз, болашаққа бағдарымыз. Сондықтан елорда төрінен салтанатпен бой
көтерген “Қазақ елі” монументі – ғасырдан ғасырға, атадан балаға мұраға
қалатын айрықша рәміз. Ол біздің бабалар аманатына адалдығымызды, ұрпақтар
алдындағы парызымызды, аялы да асыл үмітімізді бейнелейді” деп тарихи
ескерткіштің қандай құнды дүние екенін дөп басып айтты. Дәл осы салтанатты
сағатта қала әкімі Иманғали Тасмағамбетовтің: “Халықты жасайтын тарих,
тарихты жасайтын жеке тұлғалар. Қазақстан Президенті сондай тұлғалардың
бірі де бірегейі де. Қазақстанның бұрын соңды болмаған экономикалық және
рухани биікке көтерілгені сол кісінің саяси жетістігі, Елбасы еңбегінің
шырқау шыңын бүгін еліміздің жүрегіне айналған Астана қаласынан, сондай-ақ
ел дамуының рухани үйлесімі “Қазақ елі” монументінің бойынан толық көрініс
тауып тұр” деген мағынасы мол сөздері елін сүйетін әрбір адамның жүрегінен
орын алады деп ойлаймын.
Тәуелсіздіктің тағы бір символы – ол “Атамекен” мемориалдық кешені. Биік
төбеде еліміздің басты рәміздерінің бірі – Қазақстан Республикасының
Мемлекеттік туы тігілген. Көлемі 450 шаршы метр болатын желбіреген көк
байрағымыз қаламыздың кез келген жерінен көрініп, жүрегімізге мақтаныш
сезімін ұялатып тұрады. Мемориал алаңында Президентіміздің қатысуымен
мемлекеттік шаралар, айталық, жас офицерлердің ант қабылдауы, әскери шен
беру, Отан қорғаушыларымызға мемлекеттік марапаттар тапсыру өткізіліп
тұрады.
Өткен 12 жыл ішінде Астана жаңа саяси-әкімшілік орталығы ретінде әлемнің
ірі қалаларымен экономикалық және мәдени байланысты кеңейтіп, халықаралық
сахнада Қазақстан деген тәуелсіз елдің жарқын болашаққа ұмтылған жас
елордасы ретінде таныла бастады. Оның өркендеу қарқыны мен өзгерістерінің
ауқымдылығы, атқарылып жатқан игі істерінің әлеуметтік бағыт-бағдары
әлемдік қауымдастықтың назарынан тыс қалмады. 1999 жылдың шілдесінде қала
ЮНЕСКО-ның “Бейбітшілік қаласы” сыйақысын иеленді, ал 2003 жылы “Moodys
іnvestors Servіce” халықаралық жетекші рейтинг агенттігінің шешімімен
қаланың кредиттік рейтингісі бірден екі деңгейге көтерілді.
Бүгінде астана әлемнің 20-дан астам қалаларымен достық қарым- қатынас
орнатқан. Айталық, Астана мен Мәскеу муниципиалды құрылымдары арасында
ғылыми-зерттеу, заманауи технологияларды енгізу, тұрғын үй шаруашылығын
реформалау саласында тәжірибе алмасу мәселесі екі жаққа да тиімді түрде
іске асып жатыр. Қалалар арасында достық қатынасты дамыту мақсатында екі ел
халықтарының мәдениетімен, дәстүрімен кеңірек таныстырып, бизнес-құрылымдар
арасында байланысты дамытуға, басқа да өзекті мәселелер бойынша тәжірибе
алмасуға мүмкіндік беретін іс-шаралар тұрақты ұйымдастырыла бастады.
Ресейдің көршілес жатқан аймақтарымен сауда-экономикалық қарым-қатынасты
нығайту Астана үшін үлкен маңызға ие болып отыр. Қазіргі таңда қала
әкімдігі мен Челябі, Саратов, Свердлов облыстары үкіметі арасында жасалған
келісім-шарт аясында экономика, ғылым және мәдениет салаларында тығыз
ынтымақтастық орнатылған.
2000 жылы Қазақстанның бас қаласы – әлеуметтік және іскерлік салалардағы
серіктестіктің беделді ұйымы болып саналатын әлем астаналары мен ірі
қалаларының Халықаралық ассамблеясына толыққанды мүше ретінде қабылданды.
Астанамыздың аталмыш қауымдастықтың құрамында болуы, сөз жоқ,
мемлекетіміздің экономикалық қарым-қатынас шеңберінің кеңеюіне оң ықпалын
тигізбек.
Астана мәртебесін иеленгеннен бері қала өзінің сыртқы экономикалық байланыс
шеңберін едәуір кеңейтіп, сауда және экспорт әлеуетін арттырды. Оған дәлел
– қаламыздың сыртқы сауда айналымының тұрақты түрде өсіп келе жатқандығы.
Бұл көрсеткіш жас астанамыздың алғашқы жеті жылдығында 17 есе ұлғайған
екен. Қала экспортының негізін астық өнімдері, ұн-жарма тарту және
металлургия өнеркәсібінің өнімдері құрайды. Өнімдерімізді тұтынушылар
қатарында ТМД елдерінен Молдова, Әзірбайжан, Армения, Тәжікстан,
Қырғызстан, ал алыс шетелдерден Ұлыбритания, Польша, Венгрия, Иран,
Біріккен Араб Әмірліктері, Қытай және Түркия мемлекеттері бар.
Бүгінгі таңда Астана шетелдік бизнес өкілдерінің қызығушылығын тудырып
отырғандығын мақтанышпен айтуға болады. Жүздеген шетелдік компаниялар мен
бірлескен кәсіпорындар елорда экономикасының әр саласында нәтижелі жұмыс
атқарып келеді. Әлем кәсіпкерлері қазақстандық, соның ішінде астаналық
әріптестерімен ынтымақтастықты капитал салудың пайдалы жолы деп есептейді.
Кәсіпкерлікке жасалған осындай қолайлы жағдайлар ортақ немесе шетелдік
кәсіпорындардың дамуына дем беріп, қосымша жұмыс орындарының ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz