ЕО тәжірибесінің негізінде ішкі қауіпсіздік мәселелерінің методологиялық аспектілері

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 51 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ3

I ТАРАУ. ЕО ТӘЖІРИБЕСІНІҢ НЕГІЗІНДЕ ІШКІ ҚАУІПСІЗДІК МӘСЕЛЕЛЕРІНІҢ МЕТОДОЛОГИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ……… . . . . . . 5

1. 1 «Ішкі қауіпсіздік» түсінігінің аймақтық интеграция үрдістері көлеміндегі мәні мен мазмұны………. . . 5

1. 2 ЕО елдерінің қауіпсіздік үлгісі және ішкі қауіпсіздік жүйесін қалыптастырудың ғылыми негіздері. . . 11

II ТАРАУ. ЕУРОПАЛЫҚ ОДАҚТЫҢ ІШКІ ІСТЕР ЖӘНЕ ҚҰҚЫҚ САЛАСЫНДАҒЫ ЫНТЫМАҚТАСТЫҒЫНЫҢ ҚАЛЫПТАСУЫ……. …… . . . 18

2. 1 Шенген ережелері және Еуропалық Одақтың кеңеюі …… . . . . . 18

2. 2 Маастрих келісім- шартындағы ішкі істер және құқық саласындағы жалпы саясаттың құқықтық негізі…. . . 25

III ТАРАУ. ОРТАЛЫҚ АЗИЯ ҚАУІПСІЗДІГІНІҢ КӨЛЕМІНДЕГІ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ІШКІ ҚАУІПСІЗДІГІ34

3. 1Орталық Азия аймағындағы ішкі қауіпсіздік мәселесінің ерекшелігі мен қайнар көздері34

3. 2 Орталық Азия аймағы елдерінің ішкі қауіпсіздік деңгейін арттыруда ЕО интеграция тәжірибесін қолданудың негізгі бағыттары43

ҚОРЫТЫНДЫ . . 50

ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 52

КІРІСПЕ

Зерттеудiң өзектiлiгi. Тарихтан көретiнiмiздей, түрлi мемлекеттердiң бiрлестiктерi, қауымдастықтары мен одақтары көп жағынан халықаралық экономикалық және саяси қатынастардың анықтаушы факторына айналды [1, 236 б. ] .

ХХІ-ғасырдың басында Еуропалық Одақ мүше-мемлекеттері алдында аса үлкен көлемдегі бірнеше мәселелер тұрды. ЕО елдеріне дүниежүзінің басқа мемлекеттерінен миграция ағымы, сонымен қатар, есірткіні заңсыз тасмалдау, лаңкестіктің кең етек жайуы - Еуропалық Одақ жағынан барабар тәсілді жұмылдыруға міндеттеуде, яғни ортақ саясат шеңберінде азаматтарға қауіпсіздікті қамтамасыз ету болды.

Iшкi қауiпсiздiк тақырыбы Орталық Азия елдерi үшiн де өзектi болып табылады. Орталық Азия елдерi, әрине Тәуелсiз Мемлекеттер Достығы, Орталық Азиялық Одақ немесе Шанхай Ынтымақтастық Ұйымы шеңберiнде-ақ жұмыс iстей алар едi, бiрақ өкiнiшке орай шынайы қауiпсiздiктi қамтамасыз ететiн аймақта құрылымды құру үшiн бұл құрылымдардың тәжiрибесi аз, толық емес болуда. Орта Азиядағы және өзге де республикалардағы жүріп-тұру еркіндігі, шекаралық және иммиграциялық бақылау, трансшекаралық қылмыспен және халықаралық лаңкестікпен күрес мәселелері соңғы жылдары айрықша маңызға ие болып отыр.

Дипломдық жумыстың теориялық негіздері. Бұл дипломдық жұмыстың негізін халықаралық кауіпсіздік мәселелерімен айналысып журген отандык және шетелдік заңгер ғалымдарының еңбектері құраған: Moreau Defarges P., Bourlanges J. L., Сапанов С. Ж., Бокашева П. С. және т. б.

Зерттеу мақсаты - ішкі қауіпсіздік саласындағы ЕО елдерінің ынтымақтастығының тәжірибесінің оның Орталық Азия мемлекеттерінің пайдалану мүмкіндігін бағалау көлемінде талдау.

1. Бугров Р. В. Институционально-политическое развитие Европейского Союза: тенденции, закономерности, перспективы: дис. … канд. ист. наук. - Нижний Новгород, 2002.

- ішкі қауіпсіздік, құқықтық тәртіп пен қылмыс түсініктерінің өзара байланыстылығын және ішкі қауіпсіздік мәселелерінің теоретикалық және әдіснамалық аспектілерін зерттеу;

- ЕО елдерінің ішкі қауіпсіздік саласындағы ынтымақтастығының концептуалды негіздерін зерттеу;

- ЕО елдеріндегі ішкі істер және құқық саласындағы ынтымақтастықтың деңгейін анықтайтын факторларды талдау;

- ЕО елдеріндегі ішкі қауіпсіздік жүйесінің жетілуінің негізгі бағыттарын, жалпы Еуропалық ішкі қауіпсіздік үлгісінің құрлымы мен қызметін зерттеу;

- Орталық Азия аймағы елдерінің ішкі қауіпсіздігін қамтамасыз етудің шарттары мен факторларын анықтау және осы саладағы ЕО тәжірибесін қолдану бойынша ұсыныстарды әзірлеп шығу.

- Орталық Азия аймағындағы ішкі қаупсіздік мәселелерінің қайнар көздері мен өзіндік ерекшеліктерін зерттеу;

Зерттеу әдістері. Дипломдық зерттеуде жалпы қоғамдық ғылымдарға ортақ және арнайы танымдық әдістер: диалектикалық, синтездеу, тарихи салыстырмалы, функционалды және т. б. қолданылды.

I ТАРАУ. ЕО ТӘЖІРИБЕСІНІҢ НЕГІЗІНДЕ ІШКІ ҚАУІПСІЗДІК МӘСЕЛЕЛЕРІНІҢ МЕТОДОЛОГИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ

1. 1 «Ішкі қауіпсіздік» түсінігінің аймақтық интеграция үрдістері көлеміндегі мәні мен мазмұны

Неміс криминологиясынан тамыр алатын «ішкі қауіпсіздік» атауы криминология ілімінің аймақтық-ұлттық атаулық және түсініктік өзіндік ерекшелігінің мысалы бола алады. Ағылшын тіліндегі еңбектерде ұқсас, бірақ мағынасы бойынша бірдей болмайтын «policing» түсінігі кеңінен қолданылады. Егер неміс тілінде «ішкі қауіпсіздік» атауы белгілі бір жағдай немесе қалыптың кейбір белгілері - қылмыстылықтың және қылмыс алдындағы үрейдің минималды шекті деңгейін білдіретін болса, ағылшын тіліндегі атау осындай жағдайларды қамтамасыз ету мен қалыпта ұстап тұру бойынша атқарылатын әрекетті білдіру үшін қолданылады. [ 2, 324 б. ]

Жаңа Еуропаның интеграциялық құрылымдары Франция мен Германияның көшбасшылары - К. Аденауэр мен Ш. Де Голльдің саяси еркі мен мүдделерінің арқасында ғана өзінің шынайы сұлбаларына ие болды, олар конфронтациядан бас тартып, сенім мен экономикалық ынтымақтастықтың жолына түсті. Германияның еуропалық интеграция үрдістеріндегі мәні мен тигізген ықпалын ескеретін болсақ, неліктен криминология білімі мен қауіпсіздікті қамтамасыз ету саласындағы неміс мамандары ЕО халықаралық құжаттарының тілі мен түсініктер жүйесіне неміс терминологиясының өзіндік ерекше атауын «ішкі қауіпсіздікті» ендіргендігі анық болады. Дегенмен жаңа түсініктік саладағы осы атаудың мәндік мазмұны бірте-бірте айтарлықтай өзгере түсті және бастапқы мәнінен едәуір ерекшелене бастады. Сол себепті авторлардың бірқатары «ішкі қауіпсіздік» түсінігін қарастыра келе, бұл атауды кең және тар мағынада пайдалану туралы айтады.

2. Журкин В. В. Интеграция, общая внешняя политика и безопасность. Заглядывая в 21-ый век: ЕС и СНГ / Отв. ред. Ю. А. Борко. - М. : Интердиалект+, 1998

Бұл атаудың қылмыстылық пен онымен байлансты қауіп-қатерлер мен тәуекелдер туралы сөз қозғалғанда пайдаланылатындығы анық. Сонымен бірге, негізгі көңіл қоғам, мемлекет, олардың экономикалық және саяси құрылымына ерекше қауіп төндіретін қылмыстың жеке нысандарына (ұйымдасқан қылмыс, лаңкестік, саяси экстремизм және т. б. ) бөлінеді. Көбіне бұған қауіпсіздікті қамтамасыз етудің құқықтық негіздерінің, осы қызмет субъектілерінің техникалық және басқа да жабдықталуының мәселелері қатысты болады. Бұл кезде, атап айтқанда, полицияның жеке саланы бақылау бойынша өкілеттіктерінің кеңеюі полиция жұмысының тиімді атқарулығы; жеке және коммуналдық субъектілердің мобилизациясы және т. б. талқыланады. Сонымен қатар, қауіпсіздіктің субъективті аспектісі туралы, яғни оны халықтың қабылдауы туралы сөз қозғалады. Бұл тақырыптық көп және алуан түрілілік «әркім өзінше түсінетін «ішкі қауіпсіздік» түсінігіне тән болатын белгілі бір ерекше тұрақсыздық» әсерін тудырады [ 3, 230 б. ] .

Ішкі қауіпсіздік түсінігі күш қолданудың мемлекеттік монополиясын ұсынатын және оны жүзеге асыратын сатылардың қалыптасу үрдісінде ресімделді. Бұл инстанциялардың функционалды саласының шекаралары осы түсініктің мазмұнын анықтайды. Жалпы қауіпсіздікті біздің құқықтық құндылықтарымыздың кепілдену қалпы деп түсіне келе, ішкі қауіпсіздікті осы қалыптың жеке аспектісі ретінде анықтауға болады. Бұл жерде мемлекеттік күштеуді қолдана отырып қамтамасыз етілетін қауіпсіздік туралы сөз болады, ол сәйкесінше мемлекеттің күштеу сатыларының құзыретіне қатысты.

Ішкі қауіпсіздіктің пәндік саласына жою немесе деңгейін төмендету басым сипатта мемлекеттік күштеу сатыларының міндеті болып табылатын біздің құқықтық құндылықтарға зиян келтіру мүмкіндіктері мен апат жағдайлары жатады. Бір жағынан, қауіптердің алуан түрлі шынайы және жалған, ойдан шығарылған қауіп көздері болуы да мүмкін.

3. Widmer A. Sicherheit - ueber Begrifflichkeit und staatliche Massnahmen // Innere Sicherheit - Innere Unsicherheit. - Zuerich, 1995.

Мемлекеттің өз азаматтарының қауіпсіздігі үшін жауапкершілігі көптеген жеке аспектілер мен кішігірім аспектілерге ие. Көптеген алуан түрлі аспектілерді қамтитын қауіпсіздікті қамтамасыз ету саясаты аса кең мағынасында өмірді қамтамасыз ету саясаты ретінде саралануы мүмкін, ол қорғаныс саясаты, денсаулық сақтау жүйесі, экономикалық және әлеуметтік саясат секілді құрамдаушылардың өзара тәуелділігі ретінде сипатталады

Оны жүйелі түрде кеңейту ішкі қауіпсіздікті түсініктік және мазмұндық шектеуді жоққа шығаруға әкелері анық. Тақырып ретінде әрі қарай бөлшектеусіз тек жалпы қауіпсіздік қана мойындалады: қауіп-қатер мен тәуекелдің қазіргі көздерінің өзіндік ерекшелігі ішкі және сыртқы қауіпсіздіктің бөлінуін аса күрделендіре түседі, осыған сәйкес қауіпсіздік қауіп-қатерлердің болмауымен, қорқыныш-үрейден азаттылықпен сипатталатын және әрбір адамның еркін дамуы үшін мүмкіншіліктерді ашатын ахуал, жағдай ретінде анықталады.

Бұл анықтама барлық концептуалды мәселелерді шешіп, түсініктемелік-сөздіктік шешімнің белгілі бір нұсқасын ұсынады: «Қауіпсіздік жалпы алғанда қорғаныс пен қауіп-қатер көздерін жою механизмдерінің болуынан объективті көрініс табатын қауіптер болмайтын жағдай ретінде түсініледі» [4, 345 б. ] .

Қауіпсіздікті кең тұрғыдан түсіну ешбір нақты өмір өлшемі немесе оның сапасының өлшемімен байланысты болмайды. Ол тең дәрежеде ойға келтіруге болатын барлық өлшемдерге қатысты келеді. Бұл мағынасында «қауіпсіздік» атауы көптеген мәндерді қамтиды - кедейлік, аурулар, экологиялық қатерлер және т. б.

Қазіргі заманғы зерттеу жұмыстары мен жарияланымдарда неғұрлым жиі кездесетін қауіпсіздік типологизациясының негіздемелерінің арасынан біздің пікірімізше, кешенді түрде қауіпсіздік феномені туралы көлемді және нақты түсінік беретіндерін атап өту қажет:

4. Гольдерт В. Внутренняя безопасность в различных социальных контекстах. Избранные аспекты проблемы преступности в условиях позднего реального капитализма и постсоциализма. - Гамбург: Университет Гамбурга, 2001.

● қауіпке қатынастардың сипаты;

● қауіп көзінің орналасқан жері;

● жағдайдың сипаттамасы;

● қауіпсіздік объектісі.

Қауіпке қатынас сипаты бойынша қауіпсіздіктің екі түрін бөлуге болады. Бірінші түрі қауіптің, белгілі бір қатерлер мен катаклизмдер мүмкіндігінің өзінің болжаулық болмауына негізделеді. Екінші түрі қауіптерден шынайы қорғалу мен оларға сенімді қарсылық көрсету мүмкіндігін көздейді [5, 85 б. ] .

Қауіптердің орналасқан жеріне тәуелді қауіпсіздікті ішкі және сыртқы деп бөлуге болады. Осындай бөлудің негізінде елдердің арасындағы аймақтық шекаралар болады. Денгенмен қазіргі қоғамдық өмірдің барлық тараптарының глобализациясы мен интернационализациясы жағдайларында ішкі және сыртқы қауіпсізідк арасындағы шек шынайы өмірде болғанымен және ғылыми әдебиеттерде жиі қодланылатын болса да біршама тұрақсыз. Себебі көптеген қауіптер - халықаралық лаңкестік, есірткі бизнесі мен табиғи апаттарды көбіне белгілі бір ортақ қауіп көзіне байластыру қиын.

Қауіпсіздікті сыртқы және ішкі деп бөлу ыңғайын жақтаушылардың абсолюттік көпшілігі кейбір нюанстардағы айырмаларын есептемегенде, ішкі қауіпсіздікті белгілі бір мемлекеттің басқаруында немесе оның аумағында болатын үрдістерден, ұйымдар, тұлғалар мен объектілерден шығатын қауіптерден қорғалу деп түсіндіреді. Сыртқы қауіпсіздікті олар белгілі бір мемлекеттің ұлттық мүдделерінің, оның ұлттық құндылықтарының және өмір сүру салтының сырттан төнетін қауіптерден қорғалуы ретінде қарастырады. Сонымен бірге, аталған авторлардың кейбіреулері ішкі және сыртқы қауіпсіздікті ұжымдық, халықаралық және т. с. с. қауіпсіздік түрлерімен қатар қарастырады. Және бұл мүмкін болатындығы анық, бірақ біз, төменіректе

5. Кузнецова О. И. Создание структур внутренней безопасности после 11 сентября // США - Канада: экономика-политика-культура. - 2002. - №5

көретініміздей, қауіпсіздік түрлерін түсінуге қатысты біршама басқа пікірді ұстанамыз.

Топтаудың негіздемесі ретінде қауіпсіздік нысандарын қолдана отырып, әлеуметтік талдау, сондай-ақ жалпы қауіпсіздік теориясы тұрғысынан неғұрлым маңыздылары ретінде тұлғаның, қоғамның, мемлекеттің қауіпсіздігін ерекше бөліп көрсету қажет.

Тұлғаның қауіпсіздігі адамның өз жеке мүдделерінің және қажеттіліктерінің деңгейінде қауіп факторларынан қорғану жағдайын, өмірінің қорғалуын, денсаулықтың, оның ар-намысының, конституциялық құқықтары мен бостандықтарының сақталуын, ар-ождан бостандығы мен саяси ұстанымдар бостандығын толық көлемде қамтамасыз ету болып табылады.

Бірақ қазіргі жағдайларда адам қауіпсіздігі мәселесі біршама күрделі болып табылуда. Бұл тек ауыспалы экономикаға ие елдерге ғана қатысты емес, біршама тұрақты Еуропа мен АҚШ-қа, дамушы елдерге де тән келеді. Адам тұлғасына қарсы қылмыстық озбырлықтар мен қылмыстардың артуы тұрақты тенденцияға ие болуда, ол келесідей белгілермен сипатталады:

● ұйымдасқан қылмыстың кең тарауымен, тапсырыс бойынша адам өлтірулер мен зорлаумен, қорқытумен және осындай басқа да әрекеттермен қатар жүретін үрейлендірудің тарауымен;

● қару-жарақтың алуан түрлерін, жарылғыш құрылғыларды, радиоактивті және түрлі уландырушы заттарды қолданатын халықаралық лаңкестіктің кең етек жаюымен;

● нақты адамдарға және халық топтарына қарсы этносаралық негізде қылмыстардың жасалуымен.

Қоғам қауіпсіздігі қоғамдық институттардың қалыпты қызмет атқару жағдайын, түрлі әлеуметтік-саяси доктриналардың, ілімдердің, концепциялардың еркін айналысын, әлеуметтік, кәсіби, ұлттық, діни және басқа мүдделердің негізінде азаматтардың белгілі бір құрылымдарға бірігу еркіндігін білдіреді.

Сонымен қатар, қоғамның қауіпсіздігі демократиялық қоғамдық институттардың, нормалардың, халықтың барлық топтарының конституциялық құқықтары мен бостандықтарын іс жүзінде жүзеге асыру және қоғамды ыдыратуға бағытталған қызметке, тіпті егер ол мемлекеттің тарапынан тарайтын болса да, қарсылық көрсету мүмкіндігін беретін қоғамдық сананың дамыған нысандарының болуын талап етеді.

Мемлекеттің қауіпсіздігін әкімшілік және күш құрылымдарын тірек ететін заңнамалыық, атқарушылық және сот құрамдаушыларынан тұратын билік аппаратының қалыпты, үздіксіз және тиімді қызметінің қалпы ретінде қарастыру қажет.

Қауіпсіздіктің жалпы стратегиясын жүзеге асыру мемлекеттің негізгі қызметтерінің бірі болып табылады. «Қауіпсіздік стратегиясы» түсінігі жүйенің қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсаттарын көздейтін ұзақ мерзімдік бағдарларды жоспарлау, әзірлеу және ұйымдастыру мәселелерін қамтиды.

Осылайша, біз ішкі қауіпсізідік түсінігінің өзіндік ерекшелікке ие болмайтын қауіп-қатерлер мен тәуекелдердің, әлеуеттік шығындардың, апаттардың және басқа да өмірдің түрлі салаларындағы және өлшемдеріндегі оның сапасына зиян келтірудің басқа түрлерінің кең спектрін жатқызу қажет деген қорытындыға келеміз.

Біз қауіпсіздікті тұрақтылық, қорғалу және болжай алу мүмкіндігінің үйлесімі ретінде түсінеміз. Бұл қасиеттер мемлекеттің, жалпы қоғамның тіршілік етуінің сипаттамасы ретінде - ұлттық қауіпсіздік, ішкі қауіпсіздік - әрбір жеке тұлға үшін тұрақтылық, қорғалу мен өмірдің болжану мүмкіндігі.

Қандай да қауіпсіздікті қамтамасыз етудің негізінде барлығы үшін ортақ мінез-құлық ережелерін орнату жатады, олар белгілі дәрежеде жеке азаматтардың, топтардың, мемлекеттердің және т. б. құқықтары мен бостандықтарын шектейді.

1. 2 ЕО елдерінің қауіпсіздік үлгісі және ішкі қауіпсіздік жүйесін қалыптастырудың ғылыми негіздері

Батыс Еуропаның экономикалық қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қабілетті бірлестік ретінде жарты ғасыр бұрын құрылған Еуропалық Одақ екінші дүниежүзілік соғыстан кейін, өзінің «әлеуметтік өзегінің» және әлеуметтік стартегия саласындағы мұқият ойластырылған стартегиясының арқасында ішкі тұрақтылық пен интеграцияның, оның ішінде әлеуметтік интеграцияның тереңдеуіне қол жеткізе алды [ 6, 18 б. ] .

Глобалды үрдістердің ықпалымен кеңейе түскен қауіпсіздік түсінігі оның түрлі аспектілерінің, оның ішінде экономикалық және әлеуметтік аспектілерінің арасындағы тепе-теңдікке қол жеткізуді қарастырады. Және бірінші кезекте адамның негізгі демократиялық және әлеуметтік құқықтарын қорғаудың, барлық басқа нәрселердің негізінде жататын оның жеке қауіпсіздігін қамтамасыз етудің мәселелері шешуді талап етеді.

Қолайлы әлеуметтік кеңістікті қалыптастыру, әлеуметтік интеграция, қоғамның әлеуметтік құрылымы мен халықты әлеуметтік қорғау механизмдерін жетілдіру тұрақтылық жағдайларында халықаралық мәселелерді шешу, көпжақты ынтымақтастықты жүзеге асыру мүмкіндігін береді, қауіпсіздік аймақтарын құру мен кеңейтуге септігін тигізеді және, ақырында Еуропадағы жалпыға ортақ және барлығын қамтитын қауіпсіздік моделін жүзеге асыруға әкеледі.

ЕО елдерінің ішкі қауіпсіздігін қамтамасыз ету жүйесі құрылымының дамуы жаңаны құрудың және қалыптастқанды қиратудың күрделі, қарама-қайшылықты және көпқырлы үрдісі болып табылады. Оның пайда болуының себептері - қоғамның, мемлекеттің, жеке адамдардың қажеттіліктері, олардың алдында белгілі бір міндеттер пайда болады. Жеке адам белгілі мақсаттарды саналы түрде қоя алады, яғни жаңа құрылымды саналы түрде құрады. Осылайша жаңа құрылым

6. Green paper: Promoting a European framework for Corporate Social Responsibility. - Brussels, 2001.

объективті немесе субъективті қажеттіліктердің нәтижесінде пайда болуы мүмкін.

Ішкі қауіпсіздік жүйесі үш өзара байланысты жүйешелерден тұрады: тұлғаның, қоғамның, мемлекеттің тіршілік етуін қамтамасыз ету жүйешесі, яғни мемлекеттің, қоғамның, адамның барлық ресурстары мен құндылықтарының жиынтығы, ол жеткілікті шамадағы қорғаныс кезінде олардың тиімді пайдаланылуы мен дамуын қамтамсыз етеді; адамды, қоғамды, мемлекетті қорғауды қамтамасыз ету жүйешесі, яғни ұлттық ресурстар мен құндылықтарды, сондай-ақ тұлғалардың, қоғамдық және мемлекеттік мүдделерді ішкі және сыртқы қауіптерден қорғауды қамтамасыз ететін барлық заңды күштер мен құралдардың жиынтығы; қауіпсіздікті басқару жүйешесі, яғни ішкі қауіпсіздік жүйесін стратегиялық және жедел басқаруды қамтамасыз ететін мемлекеттік органдар мен қоғамдық құрылымдардың жиынтығы.

Ішкі қауіпсіздіктің мемлекеттік жүйесі тұлғаны, қоғамды, мемлекетті мемлекеттің басқаруында және оның аумағында орналасқан үрдістерден, ұйымдардан, тұлғалардан, объектілерден шығатын қауіптерден қорғауды қамтамасыз ететін, сондай-ақ қолда бар мүмкіндіктер шектерінде тұлғаның, қоғамның, мемлекеттің дамуы үшін қажетті шарттарды қамтамасыз ету қызметтерін атқаратын мемлекеттік органдардың жиынтығы болып табылады. Мемлекеттік ішкі қауіпсіздікті сақтау жүйесінің аса маңызды ерекшелігі - мемлекет тіпті тең дәрежеде болса да азаматтың, қоғамның және өзінің жеке қауіпсіздігін қамтамасыз ету мәселелерімен айналысуға міндетті болады. Кейбір қауіпсіздік модельдері осы принципке құрылған, бірақ шындығында мемлекеттік органдар, ең алдымен, өз мемлекетінің қауіпсіздігін қамтамасыз етумен айналысуда, себебі бұл мемлекеттілік механизмінің өзінде негізделген.

Ішкі қауіпсіздіктің қоғамдық жүйесін елдің жалпы азаматтық қауіпсіздігі жүйесі негізінің демократиялық тірегі рөлін атқаратын түрлі деңгейдегі қоғамдық құрылымдар ретінде қарастыру қажет.

Бұл рөл аталған құрылымдардың әлеуметтік қауіп көздерінің пайда болуы мен түрлі қатерлердің пісіп-жетілуі туралы ескерту қызметін; дағдарыстық жағдайлар, дау-жанжалдар мен катаклизмдердің алдын ерте алу; қоғамдық пікірді қалыптастыру мен оған ықпал ету; азаматтардың құқықтары мен мүдделерін, азаматтық қоғам мүдделерін қорғау; азаматтарды қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз ету бойынша, азаматтық бейбітшілік пен келісімге қол жеткізу бойынша тәжірибелік әрекетке тарту, әлеуметтік аномалиялар мен моральдық ақаулармен, жемқорлықпен, қызметтік жауапсыздықпен және шенеуніктердің құзыретсіздігімен күресу; азаматтық өзіндік сананы дамыту қызметтерін атқару қабілеттілігімен анықталады [7, 210 б. ] .

Осы жоғарыда айтылғанның барлығы әлеуметтік объектінің қауіпсіздік моделін анықтаудың жеке тәсілдерін пайдаланудың келесідей кезектілігін белгілеу мүмкіндігін берді:

1. Бастапқы ақпаратты талдау және бағалау. Бұл кезеңде зерттеуші әлеуметтік объектінің құрылымы туралы мәліметтерді алады және өңдейді. Нәтижесінде объект тұтас, салыстырмалы шамада дербес жүйе ретінде және неғұрлым кең, анықтаушы жүйесі ретінде қарастырылады. Осындай тұтас жүйенің ішкі құрылымы элементтерден тұрады, олардың арасында тура және кері байланыстар мен өзара әректтесу болады.

2. Айтарлықтай өзгерістері зерттелетін әлеуметтік жүйенің қызмет атқаруын бұзатын параметрлерді анықтау. Бұл шарада құндылықтық бағдардан шыға келе, берілген әлеуметтік объектінің қауіпсіз қызмет атқаруының негізінде жататын қасиеттер бөліп көрсетіледі. Сонымен бірге, кез келген әлеуметтік объектіге сәйкес тұтастық, салыстырмалы дербестік және беріктік секілді өмірілк маңызға ие қасиеттердің болуы оларды модельді құрудың осы кезеңі үшін негізгі, бастапқы қасиеттер ретінде қарастыру мүмкіндігін береді.

7. Шашурина Г. В. Система обеспечения внутренней безопасности России на современном этапе: дис. … канд. соц. наук. - М. : Академия управления МВД РФ, 2002.

3. Әлеуметтік объектінің қауіпсіздік шарттарын анықтау. Бұл үрдісте қауіпсіздікті қамтамасыз етудің деңгейі мен тиімділігін бағалау мүмкіндігін беретін зерттеу арсеналы әзірленеді.

Осылайша алынған шарттар қауіпсіздіктің тиімділігін анықтау, әлеуметтік объектіні басқару стартегиясы мен тактикасын (кең мағынада) қалыптастыруға арналған сараптамалық құрал ретінде қарастырылуы мүмкін.

Әрбір нақты әлеуметтік объектіге оның өзіндік ерекшелігін сипаттайтын жеке қауіпсіздік шараларының жүйесі сәйкес болуы тиіс екендігі анық. Әлеуметтік объектінің жалпы, негізгі қасиеттерінің болуы (тұтастық, салыстырмалы дербестік, тұрақтылық) оның қауіпсіздігін қамтамасыз етудің тиімділігіне баға берудің әмбебап жүйесін құру мүмкіндігін береді. Бұл жағдайда келесідей принципиалды ережелерді ескеру қажет [ 8, 203 б. ] .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.