Жүкті кеден шекарасы арқылы өткізу тәртібі
Кіріспе
1. Жүкті кеден шекарасы арқылы өткізу тәртібінің теориялық негіздері
1.1 Жүкті Кеден кодексіндегі кедендік декларация түсінігі, мазмұны, тәртібі.
1.2 Жүкті кедендік бақылау принциптері, нысандары мен тәртібі.
2. Қазақстан Республикасының кеден шекарасы арқылы өткізілетін жүкті кедендік декларация мен кедендік бақылау механизмін талдау
2.1 Кеден органдарының кедендік декларация мен кедендік бақылау жүргізудегі ролі.
2.2 Қазақстан Республикасының кеден шекарасы арқылы өткізілетін жүкті кедендік декларация мен кедендік бақылау механизмі (Қызылорда облысы бойынша).
3. Қазақстан Республикасының кеден шекарасы арқылы өткізілетін жүкті кедендік декларация мен кедендік бақылауды жетілдіру жолдары
3.1 Кедендік декларация мен кедендік бақылау процедураларын жетілдірудің кейбір аспектілері.
3.2 Қазақстан Республикасының интеграциялық қауымдастықтарға кіруде кедендік декларация мен кедендік бақылауға өзгеріс енгізу шаралары.
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер
1. Жүкті кеден шекарасы арқылы өткізу тәртібінің теориялық негіздері
1.1 Жүкті Кеден кодексіндегі кедендік декларация түсінігі, мазмұны, тәртібі.
1.2 Жүкті кедендік бақылау принциптері, нысандары мен тәртібі.
2. Қазақстан Республикасының кеден шекарасы арқылы өткізілетін жүкті кедендік декларация мен кедендік бақылау механизмін талдау
2.1 Кеден органдарының кедендік декларация мен кедендік бақылау жүргізудегі ролі.
2.2 Қазақстан Республикасының кеден шекарасы арқылы өткізілетін жүкті кедендік декларация мен кедендік бақылау механизмі (Қызылорда облысы бойынша).
3. Қазақстан Республикасының кеден шекарасы арқылы өткізілетін жүкті кедендік декларация мен кедендік бақылауды жетілдіру жолдары
3.1 Кедендік декларация мен кедендік бақылау процедураларын жетілдірудің кейбір аспектілері.
3.2 Қазақстан Республикасының интеграциялық қауымдастықтарға кіруде кедендік декларация мен кедендік бақылауға өзгеріс енгізу шаралары.
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер
Қазіргі кездегі экономикалық даму ұлттық экономикалардың елдер арасындағы аймақтық және бірлескен шаруааралық кешенге интеграциялаудың айқын көрінетін тенденциямен, сондай-ақ кең еркін сауда аумағын құруға, тауарлар мен қызмет көрсетуді айырбастау, қаржылық ресурстардың қозғалуы бойынша халықаралық келісімдер маңыздылығын арттыруға ұмтылумен сипатталады. Материалдық құндылықтар мен қаржы құралдарының айналымын реттейтін жалпыға ортақ ережелері бар қаржы нарығы қалыптасып келеді. Барлық елдерде ұлттық экономика біршама ашық бола келе, әлемдік еңбек бөлінісі мен халықаралық бәсекелестікке қосылуда.
Кеден органына кедендік декларацияны бермегені үшін тауарларды өткізетін тұлға немесе шарт бойынша осы тұлға уәкілеттік берген кеден брокері жауапты болады.
Кеден брокері кеден органдарымен алдын-ала операцияларды тағайындау жөніндегі операцияларды жүзеге асырған кезде кеден брокеріне кедендік мақсаттар үшін берілген қажетті мәліметтер мен құжаттардың дұрыстығы үшін беруші тұлға жауапты болады.
Декларациялау кеден органына тауарлар туралы, олардың кедендік режимі туралы дұрыс мәліметтерді және кедендік мақсаттар үшін қажетті басқа да мәліметтерді белгіленген нысан бойынша (жазбаша, ауызша, конклюденттік, электрондық) мәлімдеу жолымен жүргізіледі.
Тауарларды декларациялаудың нысаны мен тәртібін кеден ісі мәселелері жөніндегі уәкілетті орган айқындайды.
Кедендік декларацияда көрсетілуге тиіс мәліметтер тізбесі кедендік операцияларды және салықтарды есептеу және алу, кедендік статистиканы қалыптастыру және Қазақстан Республикасының кеден заңдарын қолдану мақсаттары үшін қажетті мәліметтермен ғана шектеледі.
Тауарларды декларациялау кезінде кедендік декларациялардың мынадай түрлері қолданылады:
1) жүктің кедендік декларациясы;
2) жолаушының кедендік декларациясы.
Жүктің кедендік декларациясы – декларант беретін және тауарлар мен көлік құралдары туралы, олардың кедендік режимі туралы мәліметтерді және кедендік мақсат үшін қажетті басқа да мәліметтерді қамтитын құжат. Жүктің кедендік декларациясы мынадай жағдайларда, егер:
1) тауардың декларацияланатын легінің кедендік құны тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңда белгіленген тоқсан айлық есептік көрсеткіштен асса;
Кеден органына кедендік декларацияны бермегені үшін тауарларды өткізетін тұлға немесе шарт бойынша осы тұлға уәкілеттік берген кеден брокері жауапты болады.
Кеден брокері кеден органдарымен алдын-ала операцияларды тағайындау жөніндегі операцияларды жүзеге асырған кезде кеден брокеріне кедендік мақсаттар үшін берілген қажетті мәліметтер мен құжаттардың дұрыстығы үшін беруші тұлға жауапты болады.
Декларациялау кеден органына тауарлар туралы, олардың кедендік режимі туралы дұрыс мәліметтерді және кедендік мақсаттар үшін қажетті басқа да мәліметтерді белгіленген нысан бойынша (жазбаша, ауызша, конклюденттік, электрондық) мәлімдеу жолымен жүргізіледі.
Тауарларды декларациялаудың нысаны мен тәртібін кеден ісі мәселелері жөніндегі уәкілетті орган айқындайды.
Кедендік декларацияда көрсетілуге тиіс мәліметтер тізбесі кедендік операцияларды және салықтарды есептеу және алу, кедендік статистиканы қалыптастыру және Қазақстан Республикасының кеден заңдарын қолдану мақсаттары үшін қажетті мәліметтермен ғана шектеледі.
Тауарларды декларациялау кезінде кедендік декларациялардың мынадай түрлері қолданылады:
1) жүктің кедендік декларациясы;
2) жолаушының кедендік декларациясы.
Жүктің кедендік декларациясы – декларант беретін және тауарлар мен көлік құралдары туралы, олардың кедендік режимі туралы мәліметтерді және кедендік мақсат үшін қажетті басқа да мәліметтерді қамтитын құжат. Жүктің кедендік декларациясы мынадай жағдайларда, егер:
1) тауардың декларацияланатын легінің кедендік құны тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңда белгіленген тоқсан айлық есептік көрсеткіштен асса;
1. Алибеков С.Т.- Таможеное дело в Республике Казахстан: Алматы: Әділет-Пресс, 2005.
2. Алибеков С.Т.- Таможеное дело в Республике Казахстан: внутренние и международние вопросы. Алматы: Әділет-Пресс, 2005.
3. Алибеков С.Т. Казахстанское таможенное право (общая и особенная части), учебное пособие, Алматы, 2007.
4. Внешнеэкономическая деятельность в Казахстане, 2010, қаңтар №2.
5. Внешнеэкономическая деятельность в Казахстане, 2011, қаңтар №1.
6. Демченко А.А. Организация и управление в системе таможенных органов. Курс лекций, М: Рио РТА, 2005.
7. Жакашев Д.С. Кеден органдарының құқықтық мәртебесі: теориясы мен практикасы. Алматы: Данекер, 2008.
8. Известия, 2012, 19 ақпан.
9. Инструкция по осуществлению таможенного контроля за товарами, перемещаемыми через таможенную границу РК от 7 июля 2011г. №335.
10. Инструкция по таможенному оформлению товаров и транспортных средств, перемещаемых через таможенную границу РК от 3 сеньтября 2011 года №416.
11. Казахстан в цифрах. Статистистический ежегодник Казахстана за 2009-2011гг.
12. Казахстанская правда, 2011, 12 қараша.
13. Кеден, 2009, №8, 9.
14. Кеден, 2010, №4.
15. Кеден ісін ұйымдастыру және басқару: оқу құралы. Текенов Ұ.А., Алматы: Данекер, 2008.
16. Қазақстан Республикасының Конституциясы, 1995жыл, 30 тамыз.
17. Қазақстан Республикасының Кеден кодексі. -Алматы: ЮРИСТ, 2011.
18. Нурахметов Б. Қазақстан Республикасының кеден ісі: сұрақтар мен жауаптар, Алматы, 2008.
19. Основы таможенного дела, под ред. Драганова В.Г., Москва:Экономика, 2006.
20. Российское таможенное право, ответ. ред. Габричидзе Б.Н., Москва: Норма-Инфра, 2006.
21. Сарсембаев М.А., Таможеное право Республики Казахстан: право казахстанское и право международное. Алматы: Ғылым, 2005.
22. Таможенная система РК: Сб. нормативных актов, Астана: LEM, 2009.
23. Таможня, 2012, №2.
24. Таможеное право: Учебник. /Отв.ред. Б.А. Габричидзе. М.:БЕК, 2004.
25. Таможенное право, ответ. ред. Ноздрачев А.Ф., Москва: Юрист,2006.
26. Таможенное оформление: официальные тексты нормативных документов по сост. 1 февраля 2010г., Алматы, 2010.
27. Таможенный вестник, 2009, №2.
28. Таможенный вестник, 2009, №4.
29. Таможенный вестник, 2010, №1.
30. Таможенный контроль: официальные тексты нормативных документов, Алматы: Юрист, 2009.
31. Таможенный союз пяти государств: интеграция: реалии и перспективы. Алматы, 2007.
32. Темиргалиев Б.Б. Основы внешнеэкономической деятельности РК. Алматы, 2011.
33. Түркістан, 2010, 16 мамыр.
34. Финансы и кредит, 2012, №1.
35. Экономика и право Казахстана, 2011, №6, 7.
2. Алибеков С.Т.- Таможеное дело в Республике Казахстан: внутренние и международние вопросы. Алматы: Әділет-Пресс, 2005.
3. Алибеков С.Т. Казахстанское таможенное право (общая и особенная части), учебное пособие, Алматы, 2007.
4. Внешнеэкономическая деятельность в Казахстане, 2010, қаңтар №2.
5. Внешнеэкономическая деятельность в Казахстане, 2011, қаңтар №1.
6. Демченко А.А. Организация и управление в системе таможенных органов. Курс лекций, М: Рио РТА, 2005.
7. Жакашев Д.С. Кеден органдарының құқықтық мәртебесі: теориясы мен практикасы. Алматы: Данекер, 2008.
8. Известия, 2012, 19 ақпан.
9. Инструкция по осуществлению таможенного контроля за товарами, перемещаемыми через таможенную границу РК от 7 июля 2011г. №335.
10. Инструкция по таможенному оформлению товаров и транспортных средств, перемещаемых через таможенную границу РК от 3 сеньтября 2011 года №416.
11. Казахстан в цифрах. Статистистический ежегодник Казахстана за 2009-2011гг.
12. Казахстанская правда, 2011, 12 қараша.
13. Кеден, 2009, №8, 9.
14. Кеден, 2010, №4.
15. Кеден ісін ұйымдастыру және басқару: оқу құралы. Текенов Ұ.А., Алматы: Данекер, 2008.
16. Қазақстан Республикасының Конституциясы, 1995жыл, 30 тамыз.
17. Қазақстан Республикасының Кеден кодексі. -Алматы: ЮРИСТ, 2011.
18. Нурахметов Б. Қазақстан Республикасының кеден ісі: сұрақтар мен жауаптар, Алматы, 2008.
19. Основы таможенного дела, под ред. Драганова В.Г., Москва:Экономика, 2006.
20. Российское таможенное право, ответ. ред. Габричидзе Б.Н., Москва: Норма-Инфра, 2006.
21. Сарсембаев М.А., Таможеное право Республики Казахстан: право казахстанское и право международное. Алматы: Ғылым, 2005.
22. Таможенная система РК: Сб. нормативных актов, Астана: LEM, 2009.
23. Таможня, 2012, №2.
24. Таможеное право: Учебник. /Отв.ред. Б.А. Габричидзе. М.:БЕК, 2004.
25. Таможенное право, ответ. ред. Ноздрачев А.Ф., Москва: Юрист,2006.
26. Таможенное оформление: официальные тексты нормативных документов по сост. 1 февраля 2010г., Алматы, 2010.
27. Таможенный вестник, 2009, №2.
28. Таможенный вестник, 2009, №4.
29. Таможенный вестник, 2010, №1.
30. Таможенный контроль: официальные тексты нормативных документов, Алматы: Юрист, 2009.
31. Таможенный союз пяти государств: интеграция: реалии и перспективы. Алматы, 2007.
32. Темиргалиев Б.Б. Основы внешнеэкономической деятельности РК. Алматы, 2011.
33. Түркістан, 2010, 16 мамыр.
34. Финансы и кредит, 2012, №1.
35. Экономика и право Казахстана, 2011, №6, 7.
Мазмұны
Кіріспе
1. Жүкті кеден шекарасы арқылы өткізу тәртібінің теориялық негіздері
1.1 Жүкті Кеден кодексіндегі кедендік декларация түсінігі, мазмұны,
тәртібі.
1.2 Жүкті кедендік бақылау принциптері, нысандары мен тәртібі.
2. Қазақстан Республикасының кеден шекарасы арқылы өткізілетін жүкті
кедендік декларация мен кедендік бақылау механизмін талдау
2.1 Кеден органдарының кедендік декларация мен кедендік бақылау жүргізудегі
ролі.
2.2 Қазақстан Республикасының кеден шекарасы арқылы өткізілетін жүкті
кедендік декларация мен кедендік бақылау механизмі (Қызылорда облысы
бойынша).
3. Қазақстан Республикасының кеден шекарасы арқылы өткізілетін жүкті
кедендік декларация мен кедендік бақылауды жетілдіру жолдары
3.1 Кедендік декларация мен кедендік бақылау процедураларын жетілдірудің
кейбір аспектілері.
3.2 Қазақстан Республикасының интеграциялық қауымдастықтарға кіруде
кедендік декларация мен кедендік бақылауға өзгеріс енгізу шаралары.
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер
КІРІСПЕ
Қазіргі кездегі экономикалық даму ұлттық экономикалардың елдер
арасындағы аймақтық және бірлескен шаруааралық кешенге интеграциялаудың
айқын көрінетін тенденциямен, сондай-ақ кең еркін сауда аумағын құруға,
тауарлар мен қызмет көрсетуді айырбастау, қаржылық ресурстардың қозғалуы
бойынша халықаралық келісімдер маңыздылығын арттыруға ұмтылумен
сипатталады. Материалдық құндылықтар мен қаржы құралдарының айналымын
реттейтін жалпыға ортақ ережелері бар қаржы нарығы қалыптасып келеді.
Барлық елдерде ұлттық экономика біршама ашық бола келе, әлемдік еңбек
бөлінісі мен халықаралық бәсекелестікке қосылуда.
Кеден органына кедендік декларацияны бермегені үшін тауарларды
өткізетін тұлға немесе шарт бойынша осы тұлға уәкілеттік берген кеден
брокері жауапты болады.
Кеден брокері кеден органдарымен алдын-ала операцияларды тағайындау
жөніндегі операцияларды жүзеге асырған кезде кеден брокеріне кедендік
мақсаттар үшін берілген қажетті мәліметтер мен құжаттардың дұрыстығы үшін
беруші тұлға жауапты болады.
Декларациялау кеден органына тауарлар туралы, олардың кедендік режимі
туралы дұрыс мәліметтерді және кедендік мақсаттар үшін қажетті басқа да
мәліметтерді белгіленген нысан бойынша (жазбаша, ауызша, конклюденттік,
электрондық) мәлімдеу жолымен жүргізіледі.
Тауарларды декларациялаудың нысаны мен тәртібін кеден ісі мәселелері
жөніндегі уәкілетті орган айқындайды.
Кедендік декларацияда көрсетілуге тиіс мәліметтер тізбесі кедендік
операцияларды және салықтарды есептеу және алу, кедендік статистиканы
қалыптастыру және Қазақстан Республикасының кеден заңдарын қолдану
мақсаттары үшін қажетті мәліметтермен ғана шектеледі.
Тауарларды декларациялау кезінде кедендік декларациялардың мынадай
түрлері қолданылады:
1) жүктің кедендік декларациясы;
2) жолаушының кедендік декларациясы.
Жүктің кедендік декларациясы – декларант беретін және тауарлар мен
көлік құралдары туралы, олардың кедендік режимі туралы мәліметтерді және
кедендік мақсат үшін қажетті басқа да мәліметтерді қамтитын құжат. Жүктің
кедендік декларациясы мынадай жағдайларда, егер:
1) тауардың декларацияланатын легінің кедендік құны тиісті қаржы
жылына арналған республикалық бюджет туралы заңда белгіленген тоқсан айлық
есептік көрсеткіштен асса;
2) тауарларға қатысты тарифтік емес реттеу шаралары белгіленсе;
3) өзге де жағдайларда беріледі.
Жүктің кедендік декларациясы алдын ала декларациялау кезінде, сондай-
ақ уақытша немесе мерзімдік кедендік декларация ретінде қолданылуы мүмкін.
Жүктің кедендік декларациясын уақытша немесе мерзімдік кедендік
декларация ретінде қолдану жағдайлары көзделген тәртіппен белгіленеді.
Еркін нысанда жасалған өтінішті және (немесе) тауарларды бірдейлендіру
және шығару үшін қажетті мәліметтері бар көліктік, коммерциялық құжаттарды
жүктің кедендік декларациясы немесе уақытша кедендік декларация ретінде
пайдалануға жол беріледі.
Жолаушының кедендік декларациясы – Қазақстан Республикасының Кедендік
Кодексінде көзделген оңайлатылған немесе жеңілдетілген тәртіпті қолданып,
тауарлар мен көлік құралдарын Қазақстан Республикасының кедендік шекарасы
арқылы өткізетін жеке тұлға толтырып, кеден органына беретін құжат.
Кедендік декларациялардың нысандарын және оларды толтыру тәртібін
кеден ісі мәселелері жөніндегі уәкілетті орган белгілейді.
Қазақстан Республикасының кедендік аумағына әкелінетін тауарларға
жүктің кедендік декларациясы тауарды межелі кеден органына табыс ету күнін
қоса есептегенде күнтізбелік отыз күннен кешіктірілмей беріледі.
Егер жүктің кедендік декларациясын беру мерзімінің аяқталуы кеден
органының жұмыс істемейтін күніне орайлас келсе, кеден органының одан
кейінгі жұмыс күні осы мерзімнің аяқталу күні болып саналады.
Қазақстан Республикасының кедендік аумағынан тысқары жерлерге
әкетілетін тауарларға жүктің кедендік декларациясы оларды нақты әкетуге
дейін беріледі.
1. Жүкті кеден шекарасы арқылы Өткізу тӘртібінің теориялық негіздері
1.1. Жүкті Кеден кодексіндегі кедендік декларация түсінігі, мазмұны,
тәртібі
Сыртқы экономикалық қызмет және ең алдымен сыртқы сауда елдің кеден
шекарасы арқылы заңды және жеке тұлғалардың жүкті өткізуімен тығыз
байланысты. Сонымен қатар тауарлар мен көлік құралдары кедендік декларация
мен кедендік бақылаудан өткізіледі. Кеден шекарасы арқылы өткізілетін
тауарларды кедендік бақылау мен кедендік декларация механизмі мен мәнін
түсіну үшін осы процестермен байланысты негізгі терминдер мен
түсініктердің мағынасын ескерген жөн:
Қазақстан Республикасының кедендік аймағын құрлық аймағы, аймақтық
сулар (теңіз) мен ішкі сулар, оның үстіндегі әуе кеңістігі, сондай-ақ
Қазақстан Республикасының континенттік шельфінде орналасқан жасанды
аралдар, қондырғылар, құрылыстар және кеден ісі аймағындағы Қазақстан
Республикасының ерекше заңнамасы бар басқа да объектілер құрайды.
Кедендік шекара – бұл Қазақстан Республикасының кедендік аймағының
шектерін айқындайтын түзу және оның үстімен өтетін вертикальды кеңістік.
Қазақстан Республикасының кедендік шекарасының, сондай-ақ арнайы
экономикалық аймақтардың периметрлерінің шектері Қазақстан Республикасының
кедендік шекарасы болып табылады.
Тауар - Қазақстан Республикасының кедендік шекарасы арқылы өткізілетін
заттар, соның ішінде ақпарат тасушылар, валюта құндылықтары, электр, жылу
және тағы басқа энергия түрлері, көлік құралдары.
Көлік құралдары – халықаралық тасымалдауды жүзеге асыру үшін
қолданылатын теңіз, ішкі сулар, әуе кемелері, механикалық көлік құралы және
де сол көлік құралдарымен бірге тасымалданатын олардың техникалық паспорты
немесе техникалық формулярында көрсетілген қосалқы бөлшектері, керек-
жарақтары мен жабдықтары, құятын сиымдылықтардағы жанармай материалдары мен
суытатын сұйықтықтар.
Қазақстан Республикасының кеден шекарасы арқылы жүкті өткізу -
Қазақстан Республикасының кедендік аймағына кез-келген әдістермен жүкті
әкелу немесе Қазақстан Республикасының кедендік аймағынан әкету әрекеттерін
жүзеге асыру, сонымен қатар халықаралық пошта жөнелтулері, құбыр көлігін
және электр тасымалдауын қолдану.
Қазақстандық тауар - Қазақстан Республикасында толықтай жасалған,
Қазақстан Республикасында жеткілікті қайта өңдеу шарттарға сәйкес қайта
өңделген, Қазақстан Республикасының аймағына еркін айналым үшін шығарылған,
Кеден кодексіне сай мемлекет меншігіне айналған тауар.
Шетелдік тауар – қазақстандық емес тауар.
Тауар тасымалдаушы тұлға – өз атынан немесе басқа бір адамның
нұсқауымен сыртқы экономикалық келісім-шарт жасайтын адам; егер Қазақстан
Республикасының кедендік шекарасы арқылы тауарды өткізу қазақстандық тұлға
сыртқы экономикалық келісім-шартты жасамай жүзеге асырса, кедендік
бақылаудан өтіп жатқан тауарды Қазақстан Республикасы аумағында пайдалану
және иелену құқығы бар адам болып табылады.
Мәлімдеуші – жүкті өткізетін тұлға немесе жүкті өз атынан мәлімдейтін,
ұсынатын өкілді кеден брокері.
Сыртқы экономикалық қызмет немесе сыртқы сауданы жүзеге асыру кезінде
пайда болатын жағдайлар, қатынастар мен байланыстардың көптүрлілігі әр
түрлі тауарлар, тұлғалардың құқықтық мәртебесін, олардың өзара,
мемлекетпен, оның органдарымен, соның ішінде кеден органдарымен қатынасының
тәртібін айқындайтын заңдылықтар мен нормативтік актармен реттеледі.
СЭҚ арқасында мемлекеттің бюджетке табыс түсіру, қажетті құрал-
жабдықтар, шикізат, материалдар, алдыңғы қатарлы технологиялар мен өз
экономикасын қайта құру үшін, халықты қамсыздандыру үшін басқа да
тауарларды сатып алу, өз тауарларын экспорттау, өз қызметтерінің басқа да
бағыттарымен келістіре отырып өзінің сыртқы саясатын жүзеге асыруға
мүмкіндігі бар.
Сондықтан да мемлекеттің СЭҚ белгіленген тәртіпке сай жүзеге
асырылуында қызығушылығы бар.
СЭҚ заңды сақтайтын қатысушылар оны жүзеге асырудың белгіленген
тәртібін біле тұра, оны орындап жүруі міндетті. Ең алдымен бұл кедендік
бақылау пәні болып табылатын және жүкті дұрыс кедендік декларация үшін
қажетті мәселелерге қатысты:
- шаруашылық субъект ретінде сәйкес мемлекеттік органдарда тіркелу
жолымен СЭҚ айналысуға рұқсат алу;
- тауарды өндіру, сатып алу, сату туралы, тауар айырбастау (бартерлік)
операциялар туралы, тасымалдау, тиеу-түсіру, сақтандыру және
тауарларды сақтау, сараптаумен, т.с.с. байланысты басқа да
операциялар туралы келісім-шарттар, соның ішінде халықаралық
контрактілер жасасу;
- белгілібір тауар түрін импорты немесе экспортына сәйкес лицензиялар,
белгілібір тауар санын немесе белгілібір (сандық немесе құндық
квоталардың) сомасын әкетуге немесе әкелуге, яғни экономикалық саясат
шараларын орындауға рұқсат алу;
- ТМД СЭҚ ТН сай тауардың атауына, сапасына, санына, жіктелуіне,
құнына, оның құрамдық элементтеріне, жеткізу, сақтандыру, тасымалдау
және т.с.с. шарттарға қарай бүкіл қажетті мәселелерді көрсететін
тауармен бірге жүретін, көліктік және тағы басқа құжаттарды
декларация;
- тиісті салықтар, кедендік баждар мен жиналымдарды төлеу немесе оның
кепілдігін ұсыну;
- тауарлар мен құжаттарды келісілген жерге және уақытында жеткізу;
- кедендік бақылау мен кедендік декларацияді жүзеге асыру үшін кеден
органдарына тауарларды мәлімдеу;
- жүкті уақытша сақтау қоймасына немесе кедендік бақылау аймағының
басқа орындарына, сол кезеңдегі сақтау, тасымалдау, айналым және
т.с.с. орындарға орналастыру;
- тауаларды еркін айналымға шығарғаннан кейін немесе басқа кедендік
режимге орналастырғаннан кейін тауарларды билік ету және т.с.с.
Кедендік режим – бұл Қазақстан Республикасының кедендік аумағында не
оның шекарасынан тыс жерде тасымалдау, қолдану мақсатына байланысты жүктіың
Қазақстан Республикасының кеден шекарасы арқылы өткізу кезінде кеден ісі
аймағындағы мәртебесін айқындайтын Кеден кодексінде белгіленген нормалар
жиынтығы.
Белгіленген тәртіпті орындаған кезде тауарлар мен көлік құралдары
кеден шекарасынан кедергісіз өте алады.
Бірақ тәжірибе көрсеткендей, СЭҚ жүзеге асыру тәртібіне қатысты
мемлекет белгілеген талаптарын адал орындауға СЭҚ қатысушыларының көбісі
ұмтылғанымен, олардың бір бөлігі әдейі немесе білмегендікпен қателіктер
жіберіп, нормалар мен ережелерді орындамайды. Бұл республикалық кірістерді
жоғалтуға, кеден органдары мен басқа да республикалық ведомстволар
жұмысының ұйымдаспаушылығына және т.б. әкеліп соғады.
Мемлекет сыртқы, ішкі, экономикалық, қаржы, салық, сыртқы сауда,
кедендік, әскери саясатты, сондай-ақ мемлекеттік, экономикалық және тағы
басқа қауіпсіздік түрін қамтамасыз ету аймағындағы саясатты жүзеге асыруға
ұмтылғандықтан, ол кедендік бақылау мен кедендік декларацияді жүзеге
асыратын кеден органдарының көмегімен СЭҚ барлық қатысушыларының құқықтарын
қорғау ғана емес, оларға жүктелген міндеттерді адал орындауын қамтамасыз
ету шараларын қабылдайды.
Кедендік декларация – жүкті Қазақстан Республикасының кедендік
шекарасы арқылы өткізуге байланысты Қазақстан Республикасының кеден
органдары мен тұлғалар жүзеге асыратын әрекеттер мен процедуралар
жиынтығы[1].
Кедендік декларация СЭҚ қатысушыларының барлық жүкті міндетті түрде
мәлімдеу (кеден органдарына мәліметтерді ұсыну) туралы заңдылығының
талаптарын орындауға негізделеді. Мәлімдеу ауызша, электрондық немесе
жазбаша түрдегі кедендік мәлімдемесін, кедендік декларация мен кедендік
бақылау үшін қажетті басқа да құжаттар мен мәліметтерді ұсыну болып
табылады.
Жүкті әкелу, әкету және транзиті кезінде мәлімдеушілердің әр түрлі
жағдайлармен қақтығысуына байланысты нысаны, мазмұны, уақыт аралығы және
т.б. бойынша, соның ішінде мәлімдеуші таңдаған кедендік режим түріне
байланысты мәлімдеу процесінің қатты өзгешілігі болуы мүмкін. Сәйкесінше
кедендік декларация процесі де әрбір нақты жағдайда ерекше болады, бірақ та
жалпы алғанда оның маңызы өзгермей қалады – тауар жөнінде мәліметтерді, оны
кеден шекарасы арқылы өткізу туралы қабылданған шешімдерді, оны әрі қарай
бақылау процедурасы немесе еркін айналымға шығаруды құжаттық бекіту.
Декларанттың дәлелді өтініші бойынша кеден органы жүктің кедендік
декларациясын беру мерзімін ұзартады. Жүктің кедендік декларациясын беру
мерзімін ұзарту әкелінетін тауарларға кедендік операциялардың және
салықтардың төленуі қамтамасыз етілген жағдайда кеден органдарымен алдын-
ала операцияларды тағайындау жүргізілетін кеден органдарында жүзеге
асырылады.
Жүктің кедендік декларациясын беру мерзімін ұзарту тауарларды уақытша
сақтау мерзімін бұзуға әкеп соқпауға тиіс.
Сыртқы экономикалық қызметке қатысушы ретінде есепке қою кезінде
ресімделетін сыртқы экономикалық қызметке қатысушының есеп карточкасы
сыртқы экономикалық қызметке қатысушының санатын және кеден органдарында
есептік тіркелгенін растайтын құжат болып табылады.
Сыртқы экономикалық қызметке қатысушының есеп карточкасын кеден органы
мынадай құжаттарды:
1) заңды тұлғалар:
заңды тұлғаны мемлекеттік тіркеу туралы куәліктің нотариат
куәландырған көшірмесін немесе оның құрылымдық бөлімшесі үшін есептік
тіркеу куәлігін;
статистикалық басқарма беретін статистикалық карточканың көшірмесін;
заңды тұлғаның банк шоты ашылғаны туралы банктен алынған анықтаманы;
салық органы берген салық төлеуші куәлігінің көшірмесін;
2) декларациялау кезінде жүктің кедендік декларациясы қолданылуға тиіс
тауарларды Қазақстан Республикасының кедендік шекарасы арқылы өткізуді
жүзеге асыруға ниеттенген жеке тұлғалар:
жеке тұлғаның жеке куәлігін;
салық органы берген салық төлеуші куәлігінің көшірмесін;
егер жеке тұлғаның банкте шоты болса, банк шотының ашылғаны туралы
банктен алынған анықтаманы тапсырған жағдайда бір жұмыс күні ішінде береді.
Есепке алу үшін табыс етілетін құжаттардағы мәліметтер өзгерген кезде,
декларант өзгерген мәліметтерді растайтын құжаттарды сыртқы экономикалық
қызметке қатысушының есеп карточкасын берген кеден органына күнтізбелік он
бес күн ішінде табыс етуге міндетті.
Жүктің кедендік декларациясын беру кеден органына оның электрондық
көшірмесін және осы бапта көзделген кедендік мақсат үшін қажетті құжаттарды
тапсырумен қатар жүргізілуге тиіс.
Жүктің кедендік декларациясының электрондық көшірмесінің құрылымын
кеден ісі мәселелері жөніндегі уәкілетті орган белгілейді.
Егер тауарларды шығару туралы шешім қабылдау үшін құжат міндетті болып
табылса, кедендік декларацияны тексеру мерзімінің ішінде декларант салық
органына тиісті құжатты беру туралы міндеттеме табыс ете отырып,
мәлімделген мәліметтерді растайтын құжаттардың көшірмесін беруі мүмкін.
Жекелеген құжаттар декларанттың дәлелді өтініші бойынша көрсетілген
мерзімде табыс етілмейтін жағдайда кеден органдары осындай құжаттарды алу
үшін қажетті мерзімде бірақ кедендік декларацияны тіркеуден кейін
күнтізбелік отыз күннен кешіктірмей осындай құжаттарды табыс ете отырып
олардың көшірмесін беруге рұқсат етеді. Декларант белгіленген мерзімдерде
құжаттарды өткізбегені не бұрын өткізген құжаттардың көшірмелерінде дұрыс
емес мәліметтерді мәлімдегені үшін жауапты болады.
Егер тауарлардың кейінгі легіне кеден органдарымен алдын-ала
операцияларды тағайындау жүргізілетін құжаттар кеден органына бұрын
берілген болса, онда осындай құжаттардың көшірмелерін беру жеткілікті.
Кеден органының істерінде тауарларды шығару туралы шешім қабылдау үшін
міндетті құжаттар қалған жағдайда, декларант үшін кеден органы осы
құжаттардың көшірмелеріне осындай құжаттар қалатын кеден органын көрсете
отырып жазба жасайды. Бұл жазба кеден органы лауазымды тұлғасының жеке
нөмірлік мөрімен куәландырылады.
Келісім-шарттар, шот-фактуралар (инвойстар), көлік құжаттары, кедендік
операциялардың және салықтардың төленгенін растайтын құжаттар, Қазақстан
Республикасы Ұлттық Банкінің лицензиясы тауарларды шығарғаннан кейін
декларантқа қайтарылуға тиіс және жүктің кедендік декларациясы тіркелген
күннен бастап бес жыл бойы сақталады.
Бұл орайда кеден органдарымен алдын-ала операцияларды тағайындау
мақсаттары үшін осы құжаттармен бірге декларант куәландырған көшірме
тапсырылуға тиіс.
Жүктің кедендік декларациясын беру осылардың негізінде жүктің кедендік
декларациясы толтырылып, мыналарды растайтын қажетті құжаттар кеден
органына қатар табыс етілуімен жүргізілуге тиіс:
1) декларанттың өз атынан жүктің кедендік декларациясын беруге
өкілеттігін растайтын декларанттың штатындағы жеке тұлғаға сенімхат не
брокерлік қызмет көрсетуге шарт және кеден органдарымен алдын-ала
операцияларды тағайындау бойынша маманның біліктілік аттестаты;
2) кеден органдарымен алдын-ала операцияларды тағайындауге жататын
тауарларға меншік, билік ету немесе пайдалану құқығын растайтын сатып алу-
сатуға немесе айырбасқа сыртқы сауда шарты (келісім-шарты), кеден
органдарымен алдын-ала операцияларды тағайындауге жататын тауарларға билік
ету немесе пайдалану құқығына келісім не өзге құжат;
3) Қазақстан Республикасының кедендік шекарасы арқылы тауарларды
өткізуді растайтын көлік құжаттары;
4) тауарлардың кедендік құнын растайтын - шот-фактура (инвойс), шот-
проформа, арнайы тізбе және тауарлардың кедендік құнын анықтау және
мәлімдеу үшін көзделген өзге де құжаттар;
5) тауарлардың шығуын растайтын - тауарлардың шығуы туралы декларация
не тауарлардың шығуы туралы сертификат;
6) кедендік режимнің талаптарына және кедендік операцияларды және
салықтарды төлеу бойынша жеңілдіктің болуына қарай кедендік операцияларды
және салықтарды төлеуді немесе олардың төленуін қамтамасыз етуді растайтын:
қолма-қол ақшасыз тәртіпте төлемнің орындалуы туралы банктің
белгісімен төлемдік тапсырманы немесе қолма-қол ақшамен төлеу кезінде –
кеден органының, банктің кассалық кіріс ордеріне берілетін түбіртек;
кедендік бажды, қосылған құн салығын төлеу бойынша мерзімді ұзартуды
(мәулеттік төлеуді) растайтын құжаттар;
7) тауарларды межелі жерге жеткізуді растайтын - тауарлар жеткізуді
бақылау құжаты не Қазақстан Республикасы бекіткен халықаралық шарттарға
сәйкес өзге де құжаттар;
8) валюталық бақылау саласындағы талаптардың сақталуын растайтын -
Қазақстан Республикасының валюта заңдарына сәйкес талап етілетін құжаттар;
9) мәлімделген кедендік режимдерге қарамастан, тауарларды әкелу
кезінде стандарттардың міндетті талаптарына сәйкестігін растайтын -
фитосанитариялық (карантиндік) сертификат, ветеринариялық сертификат.
Көрсетілген сертификаттар оларға сертификаттар беру міндетті тауарлар үшін
Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерінде белгіленген
жағдайларда ғана беріледі;
10) сыртқы экономикалық қызметке қатысушының санатын растайтын сыртқы
экономикалық қызметке қатысушының есеп карточкасы.
Таңдалған кедендік режимдердің талаптарына сәйкес құжаттарға қосымша
мынадай құжаттар беріледі:
1) еркін айналыс үшін тауарлар шығарудың кедендік режимі:
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес сертификат беру міндетті
тауарларға өнімінің қауіпсіздігіне сәйкестілік сертификаты;
өлшеу құралдары үлгісін бекіту туралы немесе өлшеу құралдарын
метрологиялық аттестаттау туралы сертификат не Қазақстан Республикасының
заңдарына сәйкес метрологиялық қадағалау қолданылатын тауарлар үшін
жұмыстар атқару шарты;
Қазақстан Республикасының заңдарында және Қазақстан Республикасының
халықаралық шарттарында көзделген жағдайларда тиісті уәкілетті мемлекеттік
органдардың рұқсаттары және өзге де құжаттар;
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес лицензиялауға және
экспорттық бақылауға жататын тауарлар үшін – лицензия;
2) тауарлар экспортының кедендік режимі:
Қазақстан Республикасының заңдарында және Қазақстан Республикасының
халықаралық шарттарында көзделген жағдайларда тиісті уәкілетті мемлекеттік
органдардың рұқсаттары және өзге де құжаттар:
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес лицензиялауға және
экспорттық бақылауға жататын тауарлар үшін - лицензия;
3) тауарлар кері импортының кедендік режимі:
Қазақстан Республикасының кедендік аумағынан тауарларды әкетуді
растайтын жүктің кедендік декларациясы;
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес сертификат беру міндетті
тауарларға өнімінің қауіпсіздігіне сәйкестілік сертификаты;
әкетудің кедендік баждарын қайтаруды қамтамасыз ету үшін әкетудің
кедендік баждары төленгенін растайтын құжат;
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес экспорттық бақылауға
жататын тауарларға рұқсат;
4) тауарлар транзитінің кедендік режимі:
осы Кодексте көзделген жағдайларда кедендік мөрлер мен пломбаларды
қойып тауарларды тасымалдау үшін көлік құралын (контейнерді) жіберуді
растайтын құжаттар;
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес экспорттық бақылауға
жататын тауарлар транзитіне рұқсат;
5) кеден қоймасының кедендік режимі - тауарларды сақтауға кеден
қоймасының иесімен жасалған шарт;
6) бажсыз сауда дүкенінің кедендік режимі - өнімінің қауіпсіздігіне
сәйкестілік сертификаты, Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген
тәртіппен тиісті уәкілетті мемлекеттік орган таныған шетел сертификаты;
7) кедендік аумақта тауарларды қайта өңдеудің кедендік режимі -
тауарларды қайта өңдеудің талаптары туралы тиісті уәкілетті мемлекеттік
органның қорытындысы;
8) еркін айналыс үшін тауарларды қайта өңдеудің кедендік режимі -
тауарларды қайта өңдеудің талаптары туралы тиісті уәкілетті мемлекеттік
органның қорытындысы;
9) кедендік аумақтан тыс жерде тауарларды қайта өңдеудің кедендік
режимі:
тиісті уәкілетті мемлекеттік органның тауарларды қайта өңдеудің
талаптары туралы қорытындысы;
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес экспорттық бақылауға
жататын тауарларға рұқсат;
10) тауарларды және көлік құралдарын уақытша әкелудің кедендік режимі:
тауарларды және көлік құралдарын әкету туралы міндеттеме;
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес сертификат беру міндетті
тауарларға өнімінің қауіпсіздігіне сәйкестілік сертификаты;
11) тауарларды және көлік құралдарын уақытша әкетудің кедендік режимі
- тауарларды әкелу туралы міндеттеме;
12) еркін кеден аймағының кедендік режимі - Қазақстан Республикасының
заңдарына сәйкес сертификат беру міндетті тауарларға өнімінің
қауіпсіздігіне сәйкестілік сертификаты;
13) еркін қойманың кедендік режимі:
тауарларды сақтауға еркін қойма иесімен жасалған шарт;
кәсіпорынның декларацияланатын тауарларды пайдалана отырып, өңдеу
жөніндегі операцияларды өткізу мүмкіндігін растайтын технологиялық
құжаттамасы;
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес сертификат беру міндетті
тауарларға өнімінің қауіпсіздігіне сәйкестілік сертификаты;
14) тауарлар кері экспортының кедендік режимі:
Қазақстан Республикасының кедендік аумағына тауарларды әкелу кезінде
ресімделген жүктің кедендік декларациясы не уақытша сақтау орындарындағы
тауарларды мәлімдеу кезіндегі қысқаша декларация;
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес экспорттық бақылауға
жататын тауарларға рұқсат;
Қазақстан Республикасы бекіткен халықаралық шарттарда тауарлардың кері
экспортына тауарларды шығарған елдің уәкілетті органының рұқсаты болған
жағдайларда кері экспортқа жол берілетін кезде – осындай рұқсат;
15) тауарларды жоюдың кедендік режимі - тиісті уәкілетті мемлекеттік
органдардың қорытындылары;
16) мемлекет пайдасына тауардан бас тартудың кедендік режимі -
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес сертификат беру міндетті
тауарларға өнімінің қауіпсіздігіне сәйкестілік сертификаты;
Декларант белгіленген тәртіппен толтырылған жүктің кедендік
декларациясын оның электрондық көшірмесімен бірге, сондай-ақ кедендік
мақсат үшін қажетті құжаттарды кеден органына береді.
Жүктің кедендік декларациясы мен кедендік мақсат үшін қажетті
құжаттарды кеден органының қабылдаған күні мен уақыты кеден ісі мәселелері
жөніндегі уәкілетті орган айқындайтын тәртіппен ресімделіп, қоса берілетін
құжаттардың тізімдемесінде көрсетіледі және кеден органы лауазымды
тұлғасының жеке нөмірлік мөрімен куәландырылады. Куәландырылғаннан кейін
тізімдеме декларантқа қайтарылады.
Кеден органының:
1) декларацияны декларант болып табылмайтын тұлға берген;
2) декларацияда белгіленген тәртіпке сәйкес талап етілетін мәліметтер
көрсетілмеген;
3) декларацияға қол қойылмаған не тиісінше куәландырылмаған немесе
белгіленген нысан бойынша жасалмаған;
4) декларацияланатын тауарларға қатысты кедендік баждар және
салықтарды төлеу мерзімін ұзарту немесе мәулеттік төлеу мерзімін беру,
сондай-ақ есепке алу әдісімен қосылған құн салығын төлеу кезіндегі
жағдайларды қоспағанда, кедендік операциялар және салықтар төленбеген не
олардың төленуі қамтамасыз етілмеген;
5) олар туралы мәліметтер жүктің кедендік декларациясының арнаулы
бағанында көрсетілетін құжаттар түгел берілмеген жағдайларды қоспағанда,
жүктің кедендік декларациясын тіркеуден бас тартуға құқығы жоқ.
Жүктің кедендік декларациясын тіркеу немесе тіркеуден бас тарту жүктің
кедендік декларациясын қабылдаған кезден бастап екі сағаттан аспайтын
мерзімде жүргізіледі.
Жүктің кедендік декларациясын тіркеуден бас тартқан жағдайда кеден
органының лауазымды адамы жүктің кедендік декларациясын тіркеуден бас тарту
парағын толтырады және берілген құжаттармен бірге, көрсетілген бас тарту
парағын жүктің кедендік декларациясын берген тұлғаға тапсырады.
Жүктің кедендік декларациясын тіркеуден бас тарту парағын ресімдеу
нысаны мен тәртібін кеден ісі мәселелері жөніндегі уәкілетті орган
белгілейді.
Қабылданған жүктің кедендік декларациясы тіркелген уақыттан бастап
заңды күші бар құжат болып табылады.
Кеден органының рұқсатымен және декларанттың дәлелді жазбаша өтініші
бойынша жүктің кедендік декларациясында мәлімделген мәліметтер өзгертілуі
немесе толықтырылуы мүмкін, ал кеден органы қабылдаған жүктің кедендік
декларациясы қайтарып алынуы мүмкін.
Кеден органы декларанттың өтінішін алған кезде жүктің кедендік
декларациясын тексеруді аяқтамаған немесе тауарларды қарауды бастамаған
жағдайда жүктің кедендік декларациясында мәлімделген мәліметтерді өзгертуге
және толықтыруға рұқсат етеді.
Жүктің кедендік декларациясын өзгерту немесе толықтыру оның қолданылу
саласын кеңейте немесе қысқарта алмайды, кеден органы қабылдаған жүктің
кедендік декларациясында көрсетілген тауарлар туралы мәліметтерден басқа
мәліметтерді беруге әкеп соқпайды.
Декларанттың ауызша өтініші бойынша жүктің кедендік декларациясындағы
кеден органдарының кеден органдарымен алдын-ала операцияларды тағайындау
кезінде шешімдер қабылдауына әсер ететін негізгі деректерді өзгертпейтін
қате жазуларды, техникалық немесе грамматикалық қателерді (үш жағдайдан
аспайтын) қате деректерді сызу немесе тиісті мәліметтерді үстінен жазуын
түзетуге жол беріледі. Әрбір мұндай түзету уәкілетті тұлғаның қол қоюымен
және декларанттың мөрімен куәландырылады.
Кеден органдарының құзыретіне жататын мәліметтерді жүктің кедендік
декларациясына енгізуді қоспағанда, кеден органдары лауазымды адамдарының
өз бастамасы, тұлғаның тапсырмасы немесе өтініші бойынша жүктің кедендік
декларациясын толтыруға, жүктің кедендік декларациясында көрсетілген
мәліметтерді өзгертуге немесе толықтыруға құқығы жоқ.
Декларанттың дәлелді өтініші бойынша жүктің кедендік декларациясы
тауар шығарылғанға дейін қайтарып алынуы мүмкін. Кеден органы жүктің
кедендік декларациясы қайтарылатын кезде жүктің жаңа кедендік декларациясын
беру үшін мерзім белгілейді, тауарларды уақытша, алдын ала, мерзімдік
декларациялау рәсімін пайдалану жағдайларын қоспағанда, ол қайтарып алуға
рұқсат берілген күннен бастап күнтізбелік он бес күннен аспауға тиіс.
Жүктің кедендік декларациясын қайтарып алу кедендік баждарды және
салықтарды төлеу мерзімдерін ұзартпайды.
Қайтарып алынатын жүктің кедендік декларациясы тауарларды Қазақстан
Республикасының кедендік аумағынан тысқары жерлерге әкету мақсаты үшін
оларға берілген жағдайда, жүктің кедендік декларациясы тауарларды Қазақстан
Республикасының кедендік шекарасынан тысқары жерлерге нақты әкеткенге дейін
қайтарып алынуы мүмкін. Осы тауарларға жүктің жаңа кедендік декларациясын
беру үшін мерзім белгіленбейді. Бұл орайда, қайтарып алынған жүктің
кедендік декларациясы жойылуға тиіс.
Тауарлар шығарылған күннен бастап бір ай ішінде декларанттың дәлелді
өтініші бойынша, кеден ісі мәселелері жөніндегі уәкілетті органның
рұқсатымен айрықша жағдайларда жүктің кедендік декларациясына өзгерістер
мен толықтырулар енгізуге жол беріледі
Жүкті кедендік декларация мына әрекеттерді қамтиды:
- мәлімдеушіден ауызша арызды алу және оны бекіту, жүктіың кедендік
мақсаттар үшін қажетті барлық өлшемдері мен оларды тасымалдау
(көліктік, тауармен қоса жүретін, басқа да коммерциялық құжаттар, жүк
кеден мәлімдемесі немесе қысқаша мәлімдеме), оларды қолданудың
мәлімдеуші таңдаған кедендік режим жөнінде мәліметтері бар құжатарды
не олардың электрондық көшірмесінің есебін жүргізу мен тіркеу;
- әрбір кедендік режим үшін белгіленген тәртіпке сай белгілібір
мәліметтерді кедендік мәлімдемеге және басқа да құжаттарға енгізу,
сол мәліметтерді кеден органының лауазымды тұлғасының қолымен және
оның жеке нөмірлік мөрімен бекіту;
- түрлі құжаттарды құру (жеткізуді бақылау құжаттары және т.б.);
- қабылдауды декларация, тауарлады УСҚ әкелу мен берудің есебін
жүргізу;
- жүкті УСҚ уақытша сақтауы кезінде сынамалар мен үлгілерді алу туралы
құжаттарды декларация;
- жүктіа қатысты шешімдерді қабылдау және оларды бекіту;
- жүкті кедендік бақылау мен кедендік декларацияді аяқтау фактісін
құжаттарда растау.
Кедендiк рәсiмдеудiң тәртiбi. Кедендiк рәсiмдеу процедурасы алдын-ала
операциялар мен негiзгi кедендiк рәсiмдеуден тұрады[2].
Алдын-ала операциялар. Алдын-ала операциялардың мақсаты тауарлар мен
көлiк құралдарын негiзгi кедендiк рәсiмдеудi тездету және оларды белгiлi
бiр режимге орналастыруды жеңiлдету болып табылады.
Алдын-ала кедендiк рәсiмдеу кезiнде лауазымды тұлғалар:
- Қазақстан Республикасы кедендiк аумағына тауарлар мен көлiк
құралдарын әкелу кезiнде кеден шекарасынан өтуi туралы хабарламаны
қабылдайды;
- Қазақстан Республикасы кедендiк аумағына тауарлар мен көлiк
құралдарын әкетуi туралы хабарламаны қабылдайды;
- кедендiк бақылаумен тауарларды жеткiзу ережелерiне сай тауарларды
жеткiзудi рәсiмдейді;
- тауарлар мен көлiк құралдарының жеткiзу орнынан келуi жөнiнде
хабарламаны қабылдайды;
- тауарлар мен көлiк құралдарын уақытша сақтау қоймасына орналастыруды
рәсiмдейді және оны бақылайды;
- қысқаша декларацияны қабылдайды;
- тауарлардың сынамалары мен үлгiлерiн алады;
- тауарлар мен көлiк құралдарын жеткiзу орнында, уақытша сақтау
қоймасында орналасу шарттарының сақталуын бақылау және есебiн жүргiзуi;
- негiзгi кедендiк рәсiмдеудi жүзеге асырушы лауазымды тұлғаларға
рәсiмделген құжаттар мен мәлiметтердi бередi.
Тауарларды автомобильдi көлiкпен әкелу кезiнде шекаралық және көлiктiк
бақылауды жүзеге асырғаннан кейiн және тасымалдаушының Қазақстан
Республиканың кеден шекарасынан өтуі жөнiнде хабар бергенiнен кейiн алдын-
ала операцияларға жататын бiрқатар қажеттi iс-әрекет iске асырылады:
- кедендiк мақсатта қажеттi құжаттарды Қазақстан Республикасының
шекарасында тексеру мен рәсiмдеу;
- Қазақстан Республикасы заңдылығына сәйкес тауарларды әкелуге рұқсат
(лицензия) бойынша жүзеге асырылатын болмаса және оны шекарада ұсыну қажет
болмаса, Қазақстан Республикасына сондай тауарларды әкелуге рұқсаттарды
(лицензияларды) ұсыну;
- кеден органы қызметкерiнiң тауар жеткiзу құжаттарында белгiлер қою
арқылы әрбiр көлiк құралда тасымалданатын әр тауардың атауын, салмағын,
көлемiн, фактуралық құнын бекiту;
- көлiк құралдарын тексерiп қарау, ал кейбiр жағдайда тауарлар мен
көлiк құралдарын кедендiк тексеру;
- кедендiк бақылау үшiн қажеттi тауар мен көлiк құралдарының жүк және
басқа да операциялары;
- Қазақстан Республикасының кеден заңдылығында белгiленген тәртiпке
сай тауарлардың сынамалары мен үлгiлерiн алу.
Негiзгi кедендiк рәсiмдеу. Негiзгi кедендiк рәсiмдеудiң мақсаты
тауарлар мен көлiк құралдарын белгiлi бiр режимге орналастыру, сол режим
талаптарына сәйкес тауарларды шығару және сол режимнiң әрекет етуiн аяқтау
болып табылады.
Кедендiк режимдi мәлiмдеу үшiн ақырғы мерзiм – тауарлардың келуi
туралы хабарламаны қабылдау мезетiнен 15 күн ішінде.
Негiзгi кедендiк рәсiмдеу тауар қабылдаушы және жiберушiсi тiркелген
кеденде, я болмаса әрекет ету аймағының кеденi рұқсатымен басқа да жерлерде
жүзеге асырылады. Негiзгi кедендiк рәсiмдеу кезiнде тауар кедендiк бақылау
аймағында орналасуы қажет.
Жүктіың негiзгi кедендiк рәсiмделуі бес кезеңдi қамтиды (схема 1):
1. Кедендiк декларацияларды қабылдау, тiркеу және есебiн жүргiзу
кезеңi.
2. ТМД СЭҚ ТН сай тауар кодын және шығу елiн анықтау дұрыстығын,
сондай-ақ бейтарифтiк реттеу шараларының орындалуын бақылау
кезеңi.
3. Валюталық бақылау мен кеден құнын бақылау кезеңi.
4. Кеден төлемдерiн бақылау кезеңi.
5. Тексеру және шығару кезеңi.
Схема 1. Негізгі кедендік декларациядің кезеңдері.
1-кезең. Кедендiк декрацияларды қабылдау, тiркеу және есебiн жүргiзу.
Кедендiк декларацияларды қабылдау, тiркеу және есебiн жүргiзу кезеңiнде
кедендiк декларация мен ҚР кеден органына мiндеттi түрде ұсынылуға тиiстi
басқа да құжаттарды, сондай-ақ кедендiк декларацияның электронды көшiрмесiн
қабылдау, кедендiк декларация мен оның электронды көшiрмесiнiң жалпы
тексерілуi мен оған нөмiрдi бекiту жүзеге асырылады.
2-кезең. Тауарлардың кодын анықтау дұрыстығы мен бейтарифтiк реттеу
шараларының орындалуын бақылау.
Бұл кезеңде ТМД СЭҚ ТН сәйкес тауар кодын, шығу елiн анықтаудың
дұрыстығын, бейтарифтiк реттеу шараларының орындалуын бақылау, сонымен
қатар:
- уәкiлеттi кеден органдарының тауарларды алдын-ала жiктелуiн iске
асырған жағдайда ТМД СЭҚ ТН сәйкес тауардың алдын-ала жiктелуi жөнiнде
құжаттарды тексеру;
- тауарлардың шығу тегiн растайтын құжаттар мен мәлiметтердi тексеру
және осыған байланысты тарифтiк жеңiлдiктер мен преференцияларды ұсыну;
- тауарларды сәйкес кеден режимiне орналастыру шарттарының орындалуын
бақылау (кеден құнын анықтау мен кеден төлемдерiн төлеуден басқа) жүзеге
асырылады.
3-кезең. Валюталық бақылау мен кеден құнын бақылау. Бұл кезеңде:
- сыртқы сауда келісiм-шарттары мен басқа да құжаттар шарттарының
әрекет етушi валюталық заңдылық талаптарына сәйкестiгiн тексеру;
- валюталық бақылауды iске асыру үшiн ұсынылған кедендiк
декларациядағы мәлiметтердiң құжаттардағы ақпаратқа сәйкестiгiн тексеру;
- тауарлардың кеден құнын таңдалған кеден құнын анықтау әдiсiне сәйкес
мәлiмделуiнiң дұрыстығын тексеру, қажеттi жағдайда кедендiк рәсiмдеу
кезiнде кеден құнын және кеден төлемдерiн түзеу;
- тауарларды уақытша (шартты) бағалау жүзеге асырылады.
4-кезең. Кеден төлемдерiн бақылау. Бұл кезеңде мыналарды тексередi:
- кеден төлемдерiн төлеуге тиiстi тұлғаның кеден төлемдерiн төлеу
бойынша қарызының болуы;
- мәлiмделген тарифтiк және салықтық жеңiлдiктер мен преференциялардың
негiзделуi;
- кеден декларациясын беру мерзiмiн декларанттың сақтауы (кеден
декларациясын беру мерзiмiн бұзған жағдайда кеден төлемдерiн төлеудi
созғаны үшiн өсiмпұл есептеледi);
- кеден төлемдерiнiң дұрыс есептелуi.
5-кезең. Тауарларды тексеру және шығару. Бұл кезеңде:
- жүктi тексеру тапсырмасы негiзiнде тексермелеу (оның iшiнде
идентификациялық);
- тексермелеу нәтижесi кедендiк тексермелеу актiнде және, қажет болса,
кедендiк тексермелеу актiсінiң қосымша бетiнде бекiтiледi;
- тауарлар мен көлiк құралдарын шығару туралы немесе оларды шығармау
туралы шешiм қабылдау арқылы кедендiк рәсiмдеудi аяқтау.
Тексермелеу қажеттiлiгi туралы шешiм кедендiк рәсiмдеудің алдыңғы
кезеңдерiнде де қабылдана бередi. Бұл жағдайда лауазымды тұлға кеден
декларациясының терiс жағында “ТЕКСЕРМЕЛЕУМЕН” жазуын жазып, мұндай
шешiмнiң қысқаша негiзделуiн көрсетедi. Сонымен қатар тексермелеуге
тапсырма беретiн, шығару үшiн жауапты лауазымды тұлғаға хабарлайды.
Кеден органы кеден декларациясын, құжаттарды тексерудi , тауарларды
тексермелеуді кеден декларациясын қабылдаған мезеттен үш күннен кеш емес
жүзеге асырады. Берілген мерзімді кеден декларациясын қабылдаған мезеттен
он күнге дейiн созу кеден органы бастығының рұқсатымен ғана жасалады.
Тауарларды шығару туралы шешiм қабылданғанда, КЖД мен көлiктiк құжатта
“ШЫҒАРУҒА РҰҚСАТ ЕТІЛДІ” деген жазу қойылады.
Егер рәсiмдеу процесiнің бiр кезеңінде лауазымды тұлға тауарларды
шығару мүмкiн еместiгi айқындалса, онда “ТЕКСЕРІЛДІ” жазуының орнына
“ШЫҒАРУҒА РҰҚСАТ ЕТІЛМЕЙДІ” деген жазу жазылып, шығарудың iске аспауының
себебi қысқаша көрсетiледi.
Тауарларды шығармау туралы шешiм кедендiк рәсiмдеу мен бақылау
бөлiмшесiнiң бастығымен немесе оны алмастырушы тұлғамен ғана қабылданады.
Тауарларды шығармау туралы шешiм қабылданған кезде, кеден
декларациясында және көлiктiк құжаттарда “ШЫҒАРУҒА ТИЫМ САЛЫНҒАН” штампы
қойылады.
Уақытша сақтаудың ақырғы мерзiмi өткен соң, тауарлар мен көлiк
құралдарын тасымалдаушы тұлға тауарлар мен көлiк құралдарын басқа кедендік
режимге орналастыра алады. Бұл кезде кедендiк рәсiмдеу үшiн кеден алымдары
қайтарылмайды.
1.2. Жүкті кедендік бақылау принциптері, нысандары мен тәртібі
Кеден заңдылығына сәйкес кедендік бақылау – бұл Қазақстан
Республикасының кеден және Қазақстан Республикасының кеден органдарының
бақылауына жүктелген басқа да заңдылығын сақтау бойынша Қазақстан
Республикасының кеден органдары жүзеге асыратын шараларының жиынтығы.
Кеден ісі мәнінен шыға келе, кедендік бақылаудың мақсаты Қазақстан
Республикасының Кедендік кодексі мен басқа да қазақстандық заңды актілер
және заңды нормативтік құжаттардың, сондай-ақ Қазақстан қосылған сыртқы
сауда, сыртқы экономикалық қызметті реттеу мәселесі бойынша халықаралық
келісім-шарт нормаларын сақтау, сонымен қатар кеден органдары қызметкерлері
өзінің негізгі функцияларын жүзеге асырғанда кезігетін көптеген басқа
мәселелерді шешуді қамтамасыз ету болып табылады[3].
Кедендік бақылау объектілері мыналар: Қазақстанның кедендік шекарасы
арқылы өткізілетін тауарлар мен көлік құралдары; олар жөнінде құжаттар мен
мәліметтер; осы тауарларға қатысы бар жеке және заңды тұлғалар – тауар
иелері не олардың тапсыруымен жұмыс істейтін тұлғалар – кеден брокерлері,
мәлімдеушілер, кедендік тасымалдаушылар және т.б., олардың құжаттары; жүкті
кедендік шекара арқылы өткізудің іс жүзіндегі жағдайдың белгіленген
тәртіпке сәйкестігі; жүкті кеден органдарының келісімімен мәлімдеуші
таңдаған кедендік режимді ұсыну және сақтау мүмкіндігі.
Жүкті кедендік бақылау Қазақстан Республикасының бүкіл кедендік
аймағында, ең алдымен кедендік бақылау аумағында, сонымен қатар еркін
аймақтар мен еркін қоймаларда ұйымдастырылып жүзеге асырылады.
Кедендік бақылау тауарды өндіру, сақтау, сатып алу, сату, тиеу,
түсіру, қораптау, тасымалдау, сақтандыру, пайдалану және т.с.с. тауар
қозғалысының кезеңдеріне қатысты. Бұны тауардың шығу тегі, кедендік құны,
сапасы, СЭҚ ТН сай жіктелуінің дұрыстығы, саны және т.б. жөніндегі
мәліметтерді тексеру кезінде көруге болады. Қазақстанның заңдары мен
халықаралық келісім-шарттарды, орнатылған кедендік режимдерді сақтау туралы
немесе оларды тауар өндіру, оны кедендік шекара арқылы тасымалдау не оны
шығарғаннан кейін пайдалану кезінде тауар иелері я болмаса басқа да
тұлғалардың бұзуы туралы мәселелерді шешу үшін жоғарыда айтылған
мәліметтерді білу қажет.
Кедендік бақылау субъектілері Қазақстанның кеден органдары жүйесі,
тауарлар мен қызмет көрсетулерді, сондай-ақ кеден шекарасын кесіп өтетін
және жеке заттарын өткізетін басқа да тұлғалардың көлік құралдарын кеден
шекарасы арқылы тасымалдауымен байланысты СЭҚ қатысушыларымен өзара қарым-
қатынастарында билік өкілдері функциясын орындайтын лауазымдық тұлғалары
болып табылады.
Кедендік бақылаудың субъектілеріне кеден заңдылығының талаптарын СЭҚ
қатысушылары мен басқа да тұлғалардың орындауын тексеру, сол тексеру
процесінде белгіленген фактілер бойынша шешімдерді дайындау, қабылдау және
жүзеге асыру үшін ақпараттық негізді дайындаумен байланысты нақты іс-
әрекеттерді жүзеге асыру ға деген белгілібір құзыреті (құқық, міндет және
жүргізу пәнінің жиынтығы) берілген.
Кедендік бақылау субъектілері қызметіне, яғни кедендік бақылауға,
бақылау объектілерін қадағалау, кедендік нормалар мен ережелерді нақты
орындалуын тексеру және кеден шекарасы арқылы тауарларды өткізуге қатысы
бар бақыланушы тұлғалардың белгіленген құқықтық және құқықтық емес
әрекеттілігі мен әрекетсіздігіне әсер ету шараларының жиынтығы кіреді. Бұл
шаралар жиынтығы нақты жағдайларға тәуелді, бірақ жалпы түрде белгілібір
объектілерді кедендік бақылауын ұйымдастыру мен жүзеге асыру, оларды
басқвру туралы заңдар мен тағы басқа нормативтік актілерді жүзеге асырумен
байланысты ұйымдастырушылық- басқарушылық шараларды қамтиды.
Ұйымдастырушылық-басқарушылық шараларды жүзеге асыру құқық қорғаушылық
шараларды (әкімшілік-құқықтық, әкімшілік-процесуалдық, қылмыстық-
процесуалдық, қылмыстық-құқықтық, әскери, жедел іздестіру және т.б.) іске
асыруды ұйымдастыруға жол береді. Бұл шаралар құқық бұзушылықтарды анықтау,
алдын-алу, ашу және жолын кесуқамтамасыз етеді. Сонымен қатар кедендік
төлемдерді есептеу мен жинау, оларды мемлекеттік бюджетке аударудан тұратын
фискалдық шараларды іске асыруға мүмкін етеді.
Кедендік бақылауды жүргізу мыналарды қамтамасыз етеді:
1) сыртқы экономикалық айналымды жылдамдатуға көмектесетін жағдайлар
жасау;
2) кеден шекарасы арқылы жүкті өткізудің рұқсаттық тәртібін;
3) контрабандамен, кедендік ережелерді және салық заңдылығын бұзушылығымен
күрес жүргізу, сонымен қатар есірткі құралдары, қару-жарақтары,
жарылғыш заттар, халықтың көркем өнер, тарихи және археологиялық
құндылықтарының кеден шекарасы арқылы заңсыз айналымының жолын кесу;
4) кедендік төлемдер, салықтар мен басқа да кеден төлемдерін уақытында
және толықтай жинап алу;
5) сыртқы сауданың кедендік статистикасы мен Қазақстанның арнайы кедендік
статистикасын жүргізу;
6) кеден органдарының құзыреті шегінде валюталық бақылауды жүзеге асыру;
7) Сыртқы экономикалық қызметі тауар номенклатурасын жүргізу және т.с.с.
Кедендік бақылауды жүргізу кезінде кеден органдары іріктеу принципін
негізге алады және ҚР кеден заңдарының сақталуын қамтамасыз ету үшін
жеткілікті нысандармен шектеледі.[4]
Кедендiк бақылау нысандары. Кеден заңдылығы кеден бақылауын келесi
негiзгi нысандарда жүргiзудi қарастырады[5]:
- ауызша пiкiр сұрау;
- түсiндiрмелер алу;
- кедендiк қадағалау;
- тауарлар мен көлiк құралдарын тексеру;
- тауарлар мен көлiк құралдарын тексерiп қарау;
- жеке тексеру;
- тауарларды арнаулы таңбалармен таңбалау немесе Кеден кодексiнде және
Қазақстан Республиканың салық заңдарында көзделген жағдайларда оларға
бiрдейлендiру белгiлерiн соғу;
- тауарлар мен көлiк құралдарының есебi мен олар бойынша есептiлiк
жүйесiн тексеру;
- тауарлар мен көлiк құралдарын есепке алу;
- үй-жайлар мен аумақтарды тексеру.
Кедендiк декларацияны, кедендiк мақсаттарда қажеттi құжаттар мен
мәлiметтердi тексеру құжаттарды зерттеу, олардың рәсiмделуi мен толтырылуы
белгiленген ережелер мен нормаларға сәйкестiгiн тексерудi қамтиды. Кедендiк
бақылаудың бұл нысаны кедендiк бақылаудың басқа нысандарының (тексерiп
қарау, тексеру, есепке алу және т.б.) алдында жүргiзiлуi мүмкiн. Бiрақ
кейбiр жағдайларда кедендiк бақылау құжаттарды тексерумен ғана шектелуi де
мүмкiн.
Өзiнiң тағайындалуы бойынша кедендiк мақсаттарда қажеттi құжаттар,
әдеттiгiдей, келесі топтарға бөлiнедi: көлiктiк; сауда; кедендiк; басқа
құжаттар.
Көлiктiк құжаттарға: накладнойлар, коносаменттер, манифестер, жол
ведомостерi, жеткiзу ведомостерi, жүк квитанциясы және т.б. жатады.
Сауда құжаттарына: контракт, келесiм-шарт, шот, фактура, арнайы,
инвойс, кораптау қағазы және т.б. жатады.
Кедендiк құжаттарға кеден органдары беретiн немесе олардың қатысумен
толтырылатын құжаттар, мысалы: кедендiк қойманы, уақытша сақтау қоймасын
(УСҚ), бажсыз сауда дүкенiн ашуға лицензия; кедендiк рәсiмдеу маманының
квалификациялық аттестаты; жеткiзудi бақылау құжаты (ЖБҚ), кеден құны
декларациясы (КҚД); кедендiк жүк декларациясы (КЖД); кедендiк бақылаумен
тасымалдау үшiн көлiк құралдарын (контейнерлердi) жiберу туралы куәлiк және
т.б. жатады.
Басқа құжаттарға тұлғалардың сыртқы сауда қызметiн жүзеге асыруға
құқықтарын растайтын құрылымдық құжаттар, әр түрлi мемлекеттiк органдардың
рұқсаттары, мысалы: ветеринарлық және фитосанитарлық бақылауды жүзеге
асыратын органдар рұқсаты, Мәдениет министрлiгiнің рұқсаты және т.б.
жатады.
Қарастырылып жатқан кедендiк бақылау нысанының мысалы ретiнде кеден
шекарасы арқылы тауарлар мен көлiк құралдарын өткiзетiн тұлғалардың, кеден
брокерлерiнiң, я болмаса бақылауы кеден органына жүктелген қызметтi жүзеге
асырушы басқа да тұлғалардың қаржы-шаруашылық қызметiн тексеру болып
табылады. Сонымен бiрге кеден органының лауазымды тұлғалары сыртқы
экономикалық және басқа да кеден iсiне қатысы бар шаруашылық қызметтi
жүзеге асыруға қатысты кез-келген құжаттар (банк құжаттарын қоса) мен
ақпаратты ұсынуды талап етуге құқығы бар.
Жеке тұлғалар мен лауазымды тұлғалардан ауызша пiкiр сұрау. Кедендiк
бақылаудың бұл нысаны, мысалға, кеден шекарасын кесiп өтетiн азаматтардың
заттарын бақылау үшiн кеден органы қызметкерлерi әкелугеәкетуге тиым
салынған заттарды, валютаны және т.с.с. айқындау мақсатында пiкiр сұрау
жүргiзгенде қолданылады.
Түсiндiрмелер алу деп кеден органдары лауазымды тұлғаларының
декларанттардан және кедендiк бақылауды жүзеге асыру үшiн маңызы бар мән-
жайлар туралы мәлiметтердi бiлетiн өзге де адамдардан кеден iсi саласындағы
қажеттi ақпараттарды алуын айтамыз. Түсiндiрмелер жазбаша нысанда
рәсiмделедi.
Кедендiк қадағалау – кеден органдары лауазымды тұлғаларының кедендiк
бақылаудағы тауарлар мен көлiк құралдарының тасымалдауын, олармен жүк және
өзге де операциялардың жасалуын көзбен шолып, оның iшiнде техникалық
құралдарды қолдана отырып бақылауы.
Тауарлар мен көлiк құралдарын тексеру кеден органы лауазымды
тұлғаларының тауарлар мен көлiк құралдарын, оның iшiнде халықаралық пошта
жөнелтiмдерiн, жеке тұлғалардың қол жүгін қарауы кедендiк бақылаудағы
тауарлардың сипаты, шығарылған жерi, жай-күйi, мөлшерi туралы, тауарларда,
көлiк құралдарында және олардың жүк тиелетiн бөлiктерiнде кедендiк
пломбалардың, мөрлердiң және басқа да қондырылған бiрдейлендiру
құралдарының бар екендiгi туралы мәлiметтердi растау үшiн жүзеге асырылады.
Тауарлар мен көлiк құралдарын кедендiк тексерiп қарау - кеден
органдары лауазымды адамдарының тауарлардың орамаларын немесе көлiк
құралының жүк тиелетiн бөлiктерiн не ыдыстарды, контейнерлердi және тауар
бар немесе болуы мүмкiн өзге де орындарды ашумен байланысты тауарлар мен
көлiк құралдарына қатысты iс-әрекетi.
Жеке тексерiп қарау кедендiк бақылаудың ерекше нысаны ретiнде кеден
шекарасы арқылы өтетiн не кедендiк бақылау аймағындағы немесе халықаралық
әуежайдың транзит аймағындағы жеке тұлғаның Казақстан Республикасының
заңдарын бұзу объектiлерi болып табылатын тауарларды өзiнде жасырып, бермей
тұр деп ойлауға жеткiлiктi негiздер болған жағдайда, кеден органы
басшысының ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
1. Жүкті кеден шекарасы арқылы өткізу тәртібінің теориялық негіздері
1.1 Жүкті Кеден кодексіндегі кедендік декларация түсінігі, мазмұны,
тәртібі.
1.2 Жүкті кедендік бақылау принциптері, нысандары мен тәртібі.
2. Қазақстан Республикасының кеден шекарасы арқылы өткізілетін жүкті
кедендік декларация мен кедендік бақылау механизмін талдау
2.1 Кеден органдарының кедендік декларация мен кедендік бақылау жүргізудегі
ролі.
2.2 Қазақстан Республикасының кеден шекарасы арқылы өткізілетін жүкті
кедендік декларация мен кедендік бақылау механизмі (Қызылорда облысы
бойынша).
3. Қазақстан Республикасының кеден шекарасы арқылы өткізілетін жүкті
кедендік декларация мен кедендік бақылауды жетілдіру жолдары
3.1 Кедендік декларация мен кедендік бақылау процедураларын жетілдірудің
кейбір аспектілері.
3.2 Қазақстан Республикасының интеграциялық қауымдастықтарға кіруде
кедендік декларация мен кедендік бақылауға өзгеріс енгізу шаралары.
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер
КІРІСПЕ
Қазіргі кездегі экономикалық даму ұлттық экономикалардың елдер
арасындағы аймақтық және бірлескен шаруааралық кешенге интеграциялаудың
айқын көрінетін тенденциямен, сондай-ақ кең еркін сауда аумағын құруға,
тауарлар мен қызмет көрсетуді айырбастау, қаржылық ресурстардың қозғалуы
бойынша халықаралық келісімдер маңыздылығын арттыруға ұмтылумен
сипатталады. Материалдық құндылықтар мен қаржы құралдарының айналымын
реттейтін жалпыға ортақ ережелері бар қаржы нарығы қалыптасып келеді.
Барлық елдерде ұлттық экономика біршама ашық бола келе, әлемдік еңбек
бөлінісі мен халықаралық бәсекелестікке қосылуда.
Кеден органына кедендік декларацияны бермегені үшін тауарларды
өткізетін тұлға немесе шарт бойынша осы тұлға уәкілеттік берген кеден
брокері жауапты болады.
Кеден брокері кеден органдарымен алдын-ала операцияларды тағайындау
жөніндегі операцияларды жүзеге асырған кезде кеден брокеріне кедендік
мақсаттар үшін берілген қажетті мәліметтер мен құжаттардың дұрыстығы үшін
беруші тұлға жауапты болады.
Декларациялау кеден органына тауарлар туралы, олардың кедендік режимі
туралы дұрыс мәліметтерді және кедендік мақсаттар үшін қажетті басқа да
мәліметтерді белгіленген нысан бойынша (жазбаша, ауызша, конклюденттік,
электрондық) мәлімдеу жолымен жүргізіледі.
Тауарларды декларациялаудың нысаны мен тәртібін кеден ісі мәселелері
жөніндегі уәкілетті орган айқындайды.
Кедендік декларацияда көрсетілуге тиіс мәліметтер тізбесі кедендік
операцияларды және салықтарды есептеу және алу, кедендік статистиканы
қалыптастыру және Қазақстан Республикасының кеден заңдарын қолдану
мақсаттары үшін қажетті мәліметтермен ғана шектеледі.
Тауарларды декларациялау кезінде кедендік декларациялардың мынадай
түрлері қолданылады:
1) жүктің кедендік декларациясы;
2) жолаушының кедендік декларациясы.
Жүктің кедендік декларациясы – декларант беретін және тауарлар мен
көлік құралдары туралы, олардың кедендік режимі туралы мәліметтерді және
кедендік мақсат үшін қажетті басқа да мәліметтерді қамтитын құжат. Жүктің
кедендік декларациясы мынадай жағдайларда, егер:
1) тауардың декларацияланатын легінің кедендік құны тиісті қаржы
жылына арналған республикалық бюджет туралы заңда белгіленген тоқсан айлық
есептік көрсеткіштен асса;
2) тауарларға қатысты тарифтік емес реттеу шаралары белгіленсе;
3) өзге де жағдайларда беріледі.
Жүктің кедендік декларациясы алдын ала декларациялау кезінде, сондай-
ақ уақытша немесе мерзімдік кедендік декларация ретінде қолданылуы мүмкін.
Жүктің кедендік декларациясын уақытша немесе мерзімдік кедендік
декларация ретінде қолдану жағдайлары көзделген тәртіппен белгіленеді.
Еркін нысанда жасалған өтінішті және (немесе) тауарларды бірдейлендіру
және шығару үшін қажетті мәліметтері бар көліктік, коммерциялық құжаттарды
жүктің кедендік декларациясы немесе уақытша кедендік декларация ретінде
пайдалануға жол беріледі.
Жолаушының кедендік декларациясы – Қазақстан Республикасының Кедендік
Кодексінде көзделген оңайлатылған немесе жеңілдетілген тәртіпті қолданып,
тауарлар мен көлік құралдарын Қазақстан Республикасының кедендік шекарасы
арқылы өткізетін жеке тұлға толтырып, кеден органына беретін құжат.
Кедендік декларациялардың нысандарын және оларды толтыру тәртібін
кеден ісі мәселелері жөніндегі уәкілетті орган белгілейді.
Қазақстан Республикасының кедендік аумағына әкелінетін тауарларға
жүктің кедендік декларациясы тауарды межелі кеден органына табыс ету күнін
қоса есептегенде күнтізбелік отыз күннен кешіктірілмей беріледі.
Егер жүктің кедендік декларациясын беру мерзімінің аяқталуы кеден
органының жұмыс істемейтін күніне орайлас келсе, кеден органының одан
кейінгі жұмыс күні осы мерзімнің аяқталу күні болып саналады.
Қазақстан Республикасының кедендік аумағынан тысқары жерлерге
әкетілетін тауарларға жүктің кедендік декларациясы оларды нақты әкетуге
дейін беріледі.
1. Жүкті кеден шекарасы арқылы Өткізу тӘртібінің теориялық негіздері
1.1. Жүкті Кеден кодексіндегі кедендік декларация түсінігі, мазмұны,
тәртібі
Сыртқы экономикалық қызмет және ең алдымен сыртқы сауда елдің кеден
шекарасы арқылы заңды және жеке тұлғалардың жүкті өткізуімен тығыз
байланысты. Сонымен қатар тауарлар мен көлік құралдары кедендік декларация
мен кедендік бақылаудан өткізіледі. Кеден шекарасы арқылы өткізілетін
тауарларды кедендік бақылау мен кедендік декларация механизмі мен мәнін
түсіну үшін осы процестермен байланысты негізгі терминдер мен
түсініктердің мағынасын ескерген жөн:
Қазақстан Республикасының кедендік аймағын құрлық аймағы, аймақтық
сулар (теңіз) мен ішкі сулар, оның үстіндегі әуе кеңістігі, сондай-ақ
Қазақстан Республикасының континенттік шельфінде орналасқан жасанды
аралдар, қондырғылар, құрылыстар және кеден ісі аймағындағы Қазақстан
Республикасының ерекше заңнамасы бар басқа да объектілер құрайды.
Кедендік шекара – бұл Қазақстан Республикасының кедендік аймағының
шектерін айқындайтын түзу және оның үстімен өтетін вертикальды кеңістік.
Қазақстан Республикасының кедендік шекарасының, сондай-ақ арнайы
экономикалық аймақтардың периметрлерінің шектері Қазақстан Республикасының
кедендік шекарасы болып табылады.
Тауар - Қазақстан Республикасының кедендік шекарасы арқылы өткізілетін
заттар, соның ішінде ақпарат тасушылар, валюта құндылықтары, электр, жылу
және тағы басқа энергия түрлері, көлік құралдары.
Көлік құралдары – халықаралық тасымалдауды жүзеге асыру үшін
қолданылатын теңіз, ішкі сулар, әуе кемелері, механикалық көлік құралы және
де сол көлік құралдарымен бірге тасымалданатын олардың техникалық паспорты
немесе техникалық формулярында көрсетілген қосалқы бөлшектері, керек-
жарақтары мен жабдықтары, құятын сиымдылықтардағы жанармай материалдары мен
суытатын сұйықтықтар.
Қазақстан Республикасының кеден шекарасы арқылы жүкті өткізу -
Қазақстан Республикасының кедендік аймағына кез-келген әдістермен жүкті
әкелу немесе Қазақстан Республикасының кедендік аймағынан әкету әрекеттерін
жүзеге асыру, сонымен қатар халықаралық пошта жөнелтулері, құбыр көлігін
және электр тасымалдауын қолдану.
Қазақстандық тауар - Қазақстан Республикасында толықтай жасалған,
Қазақстан Республикасында жеткілікті қайта өңдеу шарттарға сәйкес қайта
өңделген, Қазақстан Республикасының аймағына еркін айналым үшін шығарылған,
Кеден кодексіне сай мемлекет меншігіне айналған тауар.
Шетелдік тауар – қазақстандық емес тауар.
Тауар тасымалдаушы тұлға – өз атынан немесе басқа бір адамның
нұсқауымен сыртқы экономикалық келісім-шарт жасайтын адам; егер Қазақстан
Республикасының кедендік шекарасы арқылы тауарды өткізу қазақстандық тұлға
сыртқы экономикалық келісім-шартты жасамай жүзеге асырса, кедендік
бақылаудан өтіп жатқан тауарды Қазақстан Республикасы аумағында пайдалану
және иелену құқығы бар адам болып табылады.
Мәлімдеуші – жүкті өткізетін тұлға немесе жүкті өз атынан мәлімдейтін,
ұсынатын өкілді кеден брокері.
Сыртқы экономикалық қызмет немесе сыртқы сауданы жүзеге асыру кезінде
пайда болатын жағдайлар, қатынастар мен байланыстардың көптүрлілігі әр
түрлі тауарлар, тұлғалардың құқықтық мәртебесін, олардың өзара,
мемлекетпен, оның органдарымен, соның ішінде кеден органдарымен қатынасының
тәртібін айқындайтын заңдылықтар мен нормативтік актармен реттеледі.
СЭҚ арқасында мемлекеттің бюджетке табыс түсіру, қажетті құрал-
жабдықтар, шикізат, материалдар, алдыңғы қатарлы технологиялар мен өз
экономикасын қайта құру үшін, халықты қамсыздандыру үшін басқа да
тауарларды сатып алу, өз тауарларын экспорттау, өз қызметтерінің басқа да
бағыттарымен келістіре отырып өзінің сыртқы саясатын жүзеге асыруға
мүмкіндігі бар.
Сондықтан да мемлекеттің СЭҚ белгіленген тәртіпке сай жүзеге
асырылуында қызығушылығы бар.
СЭҚ заңды сақтайтын қатысушылар оны жүзеге асырудың белгіленген
тәртібін біле тұра, оны орындап жүруі міндетті. Ең алдымен бұл кедендік
бақылау пәні болып табылатын және жүкті дұрыс кедендік декларация үшін
қажетті мәселелерге қатысты:
- шаруашылық субъект ретінде сәйкес мемлекеттік органдарда тіркелу
жолымен СЭҚ айналысуға рұқсат алу;
- тауарды өндіру, сатып алу, сату туралы, тауар айырбастау (бартерлік)
операциялар туралы, тасымалдау, тиеу-түсіру, сақтандыру және
тауарларды сақтау, сараптаумен, т.с.с. байланысты басқа да
операциялар туралы келісім-шарттар, соның ішінде халықаралық
контрактілер жасасу;
- белгілібір тауар түрін импорты немесе экспортына сәйкес лицензиялар,
белгілібір тауар санын немесе белгілібір (сандық немесе құндық
квоталардың) сомасын әкетуге немесе әкелуге, яғни экономикалық саясат
шараларын орындауға рұқсат алу;
- ТМД СЭҚ ТН сай тауардың атауына, сапасына, санына, жіктелуіне,
құнына, оның құрамдық элементтеріне, жеткізу, сақтандыру, тасымалдау
және т.с.с. шарттарға қарай бүкіл қажетті мәселелерді көрсететін
тауармен бірге жүретін, көліктік және тағы басқа құжаттарды
декларация;
- тиісті салықтар, кедендік баждар мен жиналымдарды төлеу немесе оның
кепілдігін ұсыну;
- тауарлар мен құжаттарды келісілген жерге және уақытында жеткізу;
- кедендік бақылау мен кедендік декларацияді жүзеге асыру үшін кеден
органдарына тауарларды мәлімдеу;
- жүкті уақытша сақтау қоймасына немесе кедендік бақылау аймағының
басқа орындарына, сол кезеңдегі сақтау, тасымалдау, айналым және
т.с.с. орындарға орналастыру;
- тауаларды еркін айналымға шығарғаннан кейін немесе басқа кедендік
режимге орналастырғаннан кейін тауарларды билік ету және т.с.с.
Кедендік режим – бұл Қазақстан Республикасының кедендік аумағында не
оның шекарасынан тыс жерде тасымалдау, қолдану мақсатына байланысты жүктіың
Қазақстан Республикасының кеден шекарасы арқылы өткізу кезінде кеден ісі
аймағындағы мәртебесін айқындайтын Кеден кодексінде белгіленген нормалар
жиынтығы.
Белгіленген тәртіпті орындаған кезде тауарлар мен көлік құралдары
кеден шекарасынан кедергісіз өте алады.
Бірақ тәжірибе көрсеткендей, СЭҚ жүзеге асыру тәртібіне қатысты
мемлекет белгілеген талаптарын адал орындауға СЭҚ қатысушыларының көбісі
ұмтылғанымен, олардың бір бөлігі әдейі немесе білмегендікпен қателіктер
жіберіп, нормалар мен ережелерді орындамайды. Бұл республикалық кірістерді
жоғалтуға, кеден органдары мен басқа да республикалық ведомстволар
жұмысының ұйымдаспаушылығына және т.б. әкеліп соғады.
Мемлекет сыртқы, ішкі, экономикалық, қаржы, салық, сыртқы сауда,
кедендік, әскери саясатты, сондай-ақ мемлекеттік, экономикалық және тағы
басқа қауіпсіздік түрін қамтамасыз ету аймағындағы саясатты жүзеге асыруға
ұмтылғандықтан, ол кедендік бақылау мен кедендік декларацияді жүзеге
асыратын кеден органдарының көмегімен СЭҚ барлық қатысушыларының құқықтарын
қорғау ғана емес, оларға жүктелген міндеттерді адал орындауын қамтамасыз
ету шараларын қабылдайды.
Кедендік декларация – жүкті Қазақстан Республикасының кедендік
шекарасы арқылы өткізуге байланысты Қазақстан Республикасының кеден
органдары мен тұлғалар жүзеге асыратын әрекеттер мен процедуралар
жиынтығы[1].
Кедендік декларация СЭҚ қатысушыларының барлық жүкті міндетті түрде
мәлімдеу (кеден органдарына мәліметтерді ұсыну) туралы заңдылығының
талаптарын орындауға негізделеді. Мәлімдеу ауызша, электрондық немесе
жазбаша түрдегі кедендік мәлімдемесін, кедендік декларация мен кедендік
бақылау үшін қажетті басқа да құжаттар мен мәліметтерді ұсыну болып
табылады.
Жүкті әкелу, әкету және транзиті кезінде мәлімдеушілердің әр түрлі
жағдайлармен қақтығысуына байланысты нысаны, мазмұны, уақыт аралығы және
т.б. бойынша, соның ішінде мәлімдеуші таңдаған кедендік режим түріне
байланысты мәлімдеу процесінің қатты өзгешілігі болуы мүмкін. Сәйкесінше
кедендік декларация процесі де әрбір нақты жағдайда ерекше болады, бірақ та
жалпы алғанда оның маңызы өзгермей қалады – тауар жөнінде мәліметтерді, оны
кеден шекарасы арқылы өткізу туралы қабылданған шешімдерді, оны әрі қарай
бақылау процедурасы немесе еркін айналымға шығаруды құжаттық бекіту.
Декларанттың дәлелді өтініші бойынша кеден органы жүктің кедендік
декларациясын беру мерзімін ұзартады. Жүктің кедендік декларациясын беру
мерзімін ұзарту әкелінетін тауарларға кедендік операциялардың және
салықтардың төленуі қамтамасыз етілген жағдайда кеден органдарымен алдын-
ала операцияларды тағайындау жүргізілетін кеден органдарында жүзеге
асырылады.
Жүктің кедендік декларациясын беру мерзімін ұзарту тауарларды уақытша
сақтау мерзімін бұзуға әкеп соқпауға тиіс.
Сыртқы экономикалық қызметке қатысушы ретінде есепке қою кезінде
ресімделетін сыртқы экономикалық қызметке қатысушының есеп карточкасы
сыртқы экономикалық қызметке қатысушының санатын және кеден органдарында
есептік тіркелгенін растайтын құжат болып табылады.
Сыртқы экономикалық қызметке қатысушының есеп карточкасын кеден органы
мынадай құжаттарды:
1) заңды тұлғалар:
заңды тұлғаны мемлекеттік тіркеу туралы куәліктің нотариат
куәландырған көшірмесін немесе оның құрылымдық бөлімшесі үшін есептік
тіркеу куәлігін;
статистикалық басқарма беретін статистикалық карточканың көшірмесін;
заңды тұлғаның банк шоты ашылғаны туралы банктен алынған анықтаманы;
салық органы берген салық төлеуші куәлігінің көшірмесін;
2) декларациялау кезінде жүктің кедендік декларациясы қолданылуға тиіс
тауарларды Қазақстан Республикасының кедендік шекарасы арқылы өткізуді
жүзеге асыруға ниеттенген жеке тұлғалар:
жеке тұлғаның жеке куәлігін;
салық органы берген салық төлеуші куәлігінің көшірмесін;
егер жеке тұлғаның банкте шоты болса, банк шотының ашылғаны туралы
банктен алынған анықтаманы тапсырған жағдайда бір жұмыс күні ішінде береді.
Есепке алу үшін табыс етілетін құжаттардағы мәліметтер өзгерген кезде,
декларант өзгерген мәліметтерді растайтын құжаттарды сыртқы экономикалық
қызметке қатысушының есеп карточкасын берген кеден органына күнтізбелік он
бес күн ішінде табыс етуге міндетті.
Жүктің кедендік декларациясын беру кеден органына оның электрондық
көшірмесін және осы бапта көзделген кедендік мақсат үшін қажетті құжаттарды
тапсырумен қатар жүргізілуге тиіс.
Жүктің кедендік декларациясының электрондық көшірмесінің құрылымын
кеден ісі мәселелері жөніндегі уәкілетті орган белгілейді.
Егер тауарларды шығару туралы шешім қабылдау үшін құжат міндетті болып
табылса, кедендік декларацияны тексеру мерзімінің ішінде декларант салық
органына тиісті құжатты беру туралы міндеттеме табыс ете отырып,
мәлімделген мәліметтерді растайтын құжаттардың көшірмесін беруі мүмкін.
Жекелеген құжаттар декларанттың дәлелді өтініші бойынша көрсетілген
мерзімде табыс етілмейтін жағдайда кеден органдары осындай құжаттарды алу
үшін қажетті мерзімде бірақ кедендік декларацияны тіркеуден кейін
күнтізбелік отыз күннен кешіктірмей осындай құжаттарды табыс ете отырып
олардың көшірмесін беруге рұқсат етеді. Декларант белгіленген мерзімдерде
құжаттарды өткізбегені не бұрын өткізген құжаттардың көшірмелерінде дұрыс
емес мәліметтерді мәлімдегені үшін жауапты болады.
Егер тауарлардың кейінгі легіне кеден органдарымен алдын-ала
операцияларды тағайындау жүргізілетін құжаттар кеден органына бұрын
берілген болса, онда осындай құжаттардың көшірмелерін беру жеткілікті.
Кеден органының істерінде тауарларды шығару туралы шешім қабылдау үшін
міндетті құжаттар қалған жағдайда, декларант үшін кеден органы осы
құжаттардың көшірмелеріне осындай құжаттар қалатын кеден органын көрсете
отырып жазба жасайды. Бұл жазба кеден органы лауазымды тұлғасының жеке
нөмірлік мөрімен куәландырылады.
Келісім-шарттар, шот-фактуралар (инвойстар), көлік құжаттары, кедендік
операциялардың және салықтардың төленгенін растайтын құжаттар, Қазақстан
Республикасы Ұлттық Банкінің лицензиясы тауарларды шығарғаннан кейін
декларантқа қайтарылуға тиіс және жүктің кедендік декларациясы тіркелген
күннен бастап бес жыл бойы сақталады.
Бұл орайда кеден органдарымен алдын-ала операцияларды тағайындау
мақсаттары үшін осы құжаттармен бірге декларант куәландырған көшірме
тапсырылуға тиіс.
Жүктің кедендік декларациясын беру осылардың негізінде жүктің кедендік
декларациясы толтырылып, мыналарды растайтын қажетті құжаттар кеден
органына қатар табыс етілуімен жүргізілуге тиіс:
1) декларанттың өз атынан жүктің кедендік декларациясын беруге
өкілеттігін растайтын декларанттың штатындағы жеке тұлғаға сенімхат не
брокерлік қызмет көрсетуге шарт және кеден органдарымен алдын-ала
операцияларды тағайындау бойынша маманның біліктілік аттестаты;
2) кеден органдарымен алдын-ала операцияларды тағайындауге жататын
тауарларға меншік, билік ету немесе пайдалану құқығын растайтын сатып алу-
сатуға немесе айырбасқа сыртқы сауда шарты (келісім-шарты), кеден
органдарымен алдын-ала операцияларды тағайындауге жататын тауарларға билік
ету немесе пайдалану құқығына келісім не өзге құжат;
3) Қазақстан Республикасының кедендік шекарасы арқылы тауарларды
өткізуді растайтын көлік құжаттары;
4) тауарлардың кедендік құнын растайтын - шот-фактура (инвойс), шот-
проформа, арнайы тізбе және тауарлардың кедендік құнын анықтау және
мәлімдеу үшін көзделген өзге де құжаттар;
5) тауарлардың шығуын растайтын - тауарлардың шығуы туралы декларация
не тауарлардың шығуы туралы сертификат;
6) кедендік режимнің талаптарына және кедендік операцияларды және
салықтарды төлеу бойынша жеңілдіктің болуына қарай кедендік операцияларды
және салықтарды төлеуді немесе олардың төленуін қамтамасыз етуді растайтын:
қолма-қол ақшасыз тәртіпте төлемнің орындалуы туралы банктің
белгісімен төлемдік тапсырманы немесе қолма-қол ақшамен төлеу кезінде –
кеден органының, банктің кассалық кіріс ордеріне берілетін түбіртек;
кедендік бажды, қосылған құн салығын төлеу бойынша мерзімді ұзартуды
(мәулеттік төлеуді) растайтын құжаттар;
7) тауарларды межелі жерге жеткізуді растайтын - тауарлар жеткізуді
бақылау құжаты не Қазақстан Республикасы бекіткен халықаралық шарттарға
сәйкес өзге де құжаттар;
8) валюталық бақылау саласындағы талаптардың сақталуын растайтын -
Қазақстан Республикасының валюта заңдарына сәйкес талап етілетін құжаттар;
9) мәлімделген кедендік режимдерге қарамастан, тауарларды әкелу
кезінде стандарттардың міндетті талаптарына сәйкестігін растайтын -
фитосанитариялық (карантиндік) сертификат, ветеринариялық сертификат.
Көрсетілген сертификаттар оларға сертификаттар беру міндетті тауарлар үшін
Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерінде белгіленген
жағдайларда ғана беріледі;
10) сыртқы экономикалық қызметке қатысушының санатын растайтын сыртқы
экономикалық қызметке қатысушының есеп карточкасы.
Таңдалған кедендік режимдердің талаптарына сәйкес құжаттарға қосымша
мынадай құжаттар беріледі:
1) еркін айналыс үшін тауарлар шығарудың кедендік режимі:
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес сертификат беру міндетті
тауарларға өнімінің қауіпсіздігіне сәйкестілік сертификаты;
өлшеу құралдары үлгісін бекіту туралы немесе өлшеу құралдарын
метрологиялық аттестаттау туралы сертификат не Қазақстан Республикасының
заңдарына сәйкес метрологиялық қадағалау қолданылатын тауарлар үшін
жұмыстар атқару шарты;
Қазақстан Республикасының заңдарында және Қазақстан Республикасының
халықаралық шарттарында көзделген жағдайларда тиісті уәкілетті мемлекеттік
органдардың рұқсаттары және өзге де құжаттар;
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес лицензиялауға және
экспорттық бақылауға жататын тауарлар үшін – лицензия;
2) тауарлар экспортының кедендік режимі:
Қазақстан Республикасының заңдарында және Қазақстан Республикасының
халықаралық шарттарында көзделген жағдайларда тиісті уәкілетті мемлекеттік
органдардың рұқсаттары және өзге де құжаттар:
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес лицензиялауға және
экспорттық бақылауға жататын тауарлар үшін - лицензия;
3) тауарлар кері импортының кедендік режимі:
Қазақстан Республикасының кедендік аумағынан тауарларды әкетуді
растайтын жүктің кедендік декларациясы;
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес сертификат беру міндетті
тауарларға өнімінің қауіпсіздігіне сәйкестілік сертификаты;
әкетудің кедендік баждарын қайтаруды қамтамасыз ету үшін әкетудің
кедендік баждары төленгенін растайтын құжат;
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес экспорттық бақылауға
жататын тауарларға рұқсат;
4) тауарлар транзитінің кедендік режимі:
осы Кодексте көзделген жағдайларда кедендік мөрлер мен пломбаларды
қойып тауарларды тасымалдау үшін көлік құралын (контейнерді) жіберуді
растайтын құжаттар;
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес экспорттық бақылауға
жататын тауарлар транзитіне рұқсат;
5) кеден қоймасының кедендік режимі - тауарларды сақтауға кеден
қоймасының иесімен жасалған шарт;
6) бажсыз сауда дүкенінің кедендік режимі - өнімінің қауіпсіздігіне
сәйкестілік сертификаты, Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген
тәртіппен тиісті уәкілетті мемлекеттік орган таныған шетел сертификаты;
7) кедендік аумақта тауарларды қайта өңдеудің кедендік режимі -
тауарларды қайта өңдеудің талаптары туралы тиісті уәкілетті мемлекеттік
органның қорытындысы;
8) еркін айналыс үшін тауарларды қайта өңдеудің кедендік режимі -
тауарларды қайта өңдеудің талаптары туралы тиісті уәкілетті мемлекеттік
органның қорытындысы;
9) кедендік аумақтан тыс жерде тауарларды қайта өңдеудің кедендік
режимі:
тиісті уәкілетті мемлекеттік органның тауарларды қайта өңдеудің
талаптары туралы қорытындысы;
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес экспорттық бақылауға
жататын тауарларға рұқсат;
10) тауарларды және көлік құралдарын уақытша әкелудің кедендік режимі:
тауарларды және көлік құралдарын әкету туралы міндеттеме;
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес сертификат беру міндетті
тауарларға өнімінің қауіпсіздігіне сәйкестілік сертификаты;
11) тауарларды және көлік құралдарын уақытша әкетудің кедендік режимі
- тауарларды әкелу туралы міндеттеме;
12) еркін кеден аймағының кедендік режимі - Қазақстан Республикасының
заңдарына сәйкес сертификат беру міндетті тауарларға өнімінің
қауіпсіздігіне сәйкестілік сертификаты;
13) еркін қойманың кедендік режимі:
тауарларды сақтауға еркін қойма иесімен жасалған шарт;
кәсіпорынның декларацияланатын тауарларды пайдалана отырып, өңдеу
жөніндегі операцияларды өткізу мүмкіндігін растайтын технологиялық
құжаттамасы;
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес сертификат беру міндетті
тауарларға өнімінің қауіпсіздігіне сәйкестілік сертификаты;
14) тауарлар кері экспортының кедендік режимі:
Қазақстан Республикасының кедендік аумағына тауарларды әкелу кезінде
ресімделген жүктің кедендік декларациясы не уақытша сақтау орындарындағы
тауарларды мәлімдеу кезіндегі қысқаша декларация;
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес экспорттық бақылауға
жататын тауарларға рұқсат;
Қазақстан Республикасы бекіткен халықаралық шарттарда тауарлардың кері
экспортына тауарларды шығарған елдің уәкілетті органының рұқсаты болған
жағдайларда кері экспортқа жол берілетін кезде – осындай рұқсат;
15) тауарларды жоюдың кедендік режимі - тиісті уәкілетті мемлекеттік
органдардың қорытындылары;
16) мемлекет пайдасына тауардан бас тартудың кедендік режимі -
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес сертификат беру міндетті
тауарларға өнімінің қауіпсіздігіне сәйкестілік сертификаты;
Декларант белгіленген тәртіппен толтырылған жүктің кедендік
декларациясын оның электрондық көшірмесімен бірге, сондай-ақ кедендік
мақсат үшін қажетті құжаттарды кеден органына береді.
Жүктің кедендік декларациясы мен кедендік мақсат үшін қажетті
құжаттарды кеден органының қабылдаған күні мен уақыты кеден ісі мәселелері
жөніндегі уәкілетті орган айқындайтын тәртіппен ресімделіп, қоса берілетін
құжаттардың тізімдемесінде көрсетіледі және кеден органы лауазымды
тұлғасының жеке нөмірлік мөрімен куәландырылады. Куәландырылғаннан кейін
тізімдеме декларантқа қайтарылады.
Кеден органының:
1) декларацияны декларант болып табылмайтын тұлға берген;
2) декларацияда белгіленген тәртіпке сәйкес талап етілетін мәліметтер
көрсетілмеген;
3) декларацияға қол қойылмаған не тиісінше куәландырылмаған немесе
белгіленген нысан бойынша жасалмаған;
4) декларацияланатын тауарларға қатысты кедендік баждар және
салықтарды төлеу мерзімін ұзарту немесе мәулеттік төлеу мерзімін беру,
сондай-ақ есепке алу әдісімен қосылған құн салығын төлеу кезіндегі
жағдайларды қоспағанда, кедендік операциялар және салықтар төленбеген не
олардың төленуі қамтамасыз етілмеген;
5) олар туралы мәліметтер жүктің кедендік декларациясының арнаулы
бағанында көрсетілетін құжаттар түгел берілмеген жағдайларды қоспағанда,
жүктің кедендік декларациясын тіркеуден бас тартуға құқығы жоқ.
Жүктің кедендік декларациясын тіркеу немесе тіркеуден бас тарту жүктің
кедендік декларациясын қабылдаған кезден бастап екі сағаттан аспайтын
мерзімде жүргізіледі.
Жүктің кедендік декларациясын тіркеуден бас тартқан жағдайда кеден
органының лауазымды адамы жүктің кедендік декларациясын тіркеуден бас тарту
парағын толтырады және берілген құжаттармен бірге, көрсетілген бас тарту
парағын жүктің кедендік декларациясын берген тұлғаға тапсырады.
Жүктің кедендік декларациясын тіркеуден бас тарту парағын ресімдеу
нысаны мен тәртібін кеден ісі мәселелері жөніндегі уәкілетті орган
белгілейді.
Қабылданған жүктің кедендік декларациясы тіркелген уақыттан бастап
заңды күші бар құжат болып табылады.
Кеден органының рұқсатымен және декларанттың дәлелді жазбаша өтініші
бойынша жүктің кедендік декларациясында мәлімделген мәліметтер өзгертілуі
немесе толықтырылуы мүмкін, ал кеден органы қабылдаған жүктің кедендік
декларациясы қайтарып алынуы мүмкін.
Кеден органы декларанттың өтінішін алған кезде жүктің кедендік
декларациясын тексеруді аяқтамаған немесе тауарларды қарауды бастамаған
жағдайда жүктің кедендік декларациясында мәлімделген мәліметтерді өзгертуге
және толықтыруға рұқсат етеді.
Жүктің кедендік декларациясын өзгерту немесе толықтыру оның қолданылу
саласын кеңейте немесе қысқарта алмайды, кеден органы қабылдаған жүктің
кедендік декларациясында көрсетілген тауарлар туралы мәліметтерден басқа
мәліметтерді беруге әкеп соқпайды.
Декларанттың ауызша өтініші бойынша жүктің кедендік декларациясындағы
кеден органдарының кеден органдарымен алдын-ала операцияларды тағайындау
кезінде шешімдер қабылдауына әсер ететін негізгі деректерді өзгертпейтін
қате жазуларды, техникалық немесе грамматикалық қателерді (үш жағдайдан
аспайтын) қате деректерді сызу немесе тиісті мәліметтерді үстінен жазуын
түзетуге жол беріледі. Әрбір мұндай түзету уәкілетті тұлғаның қол қоюымен
және декларанттың мөрімен куәландырылады.
Кеден органдарының құзыретіне жататын мәліметтерді жүктің кедендік
декларациясына енгізуді қоспағанда, кеден органдары лауазымды адамдарының
өз бастамасы, тұлғаның тапсырмасы немесе өтініші бойынша жүктің кедендік
декларациясын толтыруға, жүктің кедендік декларациясында көрсетілген
мәліметтерді өзгертуге немесе толықтыруға құқығы жоқ.
Декларанттың дәлелді өтініші бойынша жүктің кедендік декларациясы
тауар шығарылғанға дейін қайтарып алынуы мүмкін. Кеден органы жүктің
кедендік декларациясы қайтарылатын кезде жүктің жаңа кедендік декларациясын
беру үшін мерзім белгілейді, тауарларды уақытша, алдын ала, мерзімдік
декларациялау рәсімін пайдалану жағдайларын қоспағанда, ол қайтарып алуға
рұқсат берілген күннен бастап күнтізбелік он бес күннен аспауға тиіс.
Жүктің кедендік декларациясын қайтарып алу кедендік баждарды және
салықтарды төлеу мерзімдерін ұзартпайды.
Қайтарып алынатын жүктің кедендік декларациясы тауарларды Қазақстан
Республикасының кедендік аумағынан тысқары жерлерге әкету мақсаты үшін
оларға берілген жағдайда, жүктің кедендік декларациясы тауарларды Қазақстан
Республикасының кедендік шекарасынан тысқары жерлерге нақты әкеткенге дейін
қайтарып алынуы мүмкін. Осы тауарларға жүктің жаңа кедендік декларациясын
беру үшін мерзім белгіленбейді. Бұл орайда, қайтарып алынған жүктің
кедендік декларациясы жойылуға тиіс.
Тауарлар шығарылған күннен бастап бір ай ішінде декларанттың дәлелді
өтініші бойынша, кеден ісі мәселелері жөніндегі уәкілетті органның
рұқсатымен айрықша жағдайларда жүктің кедендік декларациясына өзгерістер
мен толықтырулар енгізуге жол беріледі
Жүкті кедендік декларация мына әрекеттерді қамтиды:
- мәлімдеушіден ауызша арызды алу және оны бекіту, жүктіың кедендік
мақсаттар үшін қажетті барлық өлшемдері мен оларды тасымалдау
(көліктік, тауармен қоса жүретін, басқа да коммерциялық құжаттар, жүк
кеден мәлімдемесі немесе қысқаша мәлімдеме), оларды қолданудың
мәлімдеуші таңдаған кедендік режим жөнінде мәліметтері бар құжатарды
не олардың электрондық көшірмесінің есебін жүргізу мен тіркеу;
- әрбір кедендік режим үшін белгіленген тәртіпке сай белгілібір
мәліметтерді кедендік мәлімдемеге және басқа да құжаттарға енгізу,
сол мәліметтерді кеден органының лауазымды тұлғасының қолымен және
оның жеке нөмірлік мөрімен бекіту;
- түрлі құжаттарды құру (жеткізуді бақылау құжаттары және т.б.);
- қабылдауды декларация, тауарлады УСҚ әкелу мен берудің есебін
жүргізу;
- жүкті УСҚ уақытша сақтауы кезінде сынамалар мен үлгілерді алу туралы
құжаттарды декларация;
- жүктіа қатысты шешімдерді қабылдау және оларды бекіту;
- жүкті кедендік бақылау мен кедендік декларацияді аяқтау фактісін
құжаттарда растау.
Кедендiк рәсiмдеудiң тәртiбi. Кедендiк рәсiмдеу процедурасы алдын-ала
операциялар мен негiзгi кедендiк рәсiмдеуден тұрады[2].
Алдын-ала операциялар. Алдын-ала операциялардың мақсаты тауарлар мен
көлiк құралдарын негiзгi кедендiк рәсiмдеудi тездету және оларды белгiлi
бiр режимге орналастыруды жеңiлдету болып табылады.
Алдын-ала кедендiк рәсiмдеу кезiнде лауазымды тұлғалар:
- Қазақстан Республикасы кедендiк аумағына тауарлар мен көлiк
құралдарын әкелу кезiнде кеден шекарасынан өтуi туралы хабарламаны
қабылдайды;
- Қазақстан Республикасы кедендiк аумағына тауарлар мен көлiк
құралдарын әкетуi туралы хабарламаны қабылдайды;
- кедендiк бақылаумен тауарларды жеткiзу ережелерiне сай тауарларды
жеткiзудi рәсiмдейді;
- тауарлар мен көлiк құралдарының жеткiзу орнынан келуi жөнiнде
хабарламаны қабылдайды;
- тауарлар мен көлiк құралдарын уақытша сақтау қоймасына орналастыруды
рәсiмдейді және оны бақылайды;
- қысқаша декларацияны қабылдайды;
- тауарлардың сынамалары мен үлгiлерiн алады;
- тауарлар мен көлiк құралдарын жеткiзу орнында, уақытша сақтау
қоймасында орналасу шарттарының сақталуын бақылау және есебiн жүргiзуi;
- негiзгi кедендiк рәсiмдеудi жүзеге асырушы лауазымды тұлғаларға
рәсiмделген құжаттар мен мәлiметтердi бередi.
Тауарларды автомобильдi көлiкпен әкелу кезiнде шекаралық және көлiктiк
бақылауды жүзеге асырғаннан кейiн және тасымалдаушының Қазақстан
Республиканың кеден шекарасынан өтуі жөнiнде хабар бергенiнен кейiн алдын-
ала операцияларға жататын бiрқатар қажеттi iс-әрекет iске асырылады:
- кедендiк мақсатта қажеттi құжаттарды Қазақстан Республикасының
шекарасында тексеру мен рәсiмдеу;
- Қазақстан Республикасы заңдылығына сәйкес тауарларды әкелуге рұқсат
(лицензия) бойынша жүзеге асырылатын болмаса және оны шекарада ұсыну қажет
болмаса, Қазақстан Республикасына сондай тауарларды әкелуге рұқсаттарды
(лицензияларды) ұсыну;
- кеден органы қызметкерiнiң тауар жеткiзу құжаттарында белгiлер қою
арқылы әрбiр көлiк құралда тасымалданатын әр тауардың атауын, салмағын,
көлемiн, фактуралық құнын бекiту;
- көлiк құралдарын тексерiп қарау, ал кейбiр жағдайда тауарлар мен
көлiк құралдарын кедендiк тексеру;
- кедендiк бақылау үшiн қажеттi тауар мен көлiк құралдарының жүк және
басқа да операциялары;
- Қазақстан Республикасының кеден заңдылығында белгiленген тәртiпке
сай тауарлардың сынамалары мен үлгiлерiн алу.
Негiзгi кедендiк рәсiмдеу. Негiзгi кедендiк рәсiмдеудiң мақсаты
тауарлар мен көлiк құралдарын белгiлi бiр режимге орналастыру, сол режим
талаптарына сәйкес тауарларды шығару және сол режимнiң әрекет етуiн аяқтау
болып табылады.
Кедендiк режимдi мәлiмдеу үшiн ақырғы мерзiм – тауарлардың келуi
туралы хабарламаны қабылдау мезетiнен 15 күн ішінде.
Негiзгi кедендiк рәсiмдеу тауар қабылдаушы және жiберушiсi тiркелген
кеденде, я болмаса әрекет ету аймағының кеденi рұқсатымен басқа да жерлерде
жүзеге асырылады. Негiзгi кедендiк рәсiмдеу кезiнде тауар кедендiк бақылау
аймағында орналасуы қажет.
Жүктіың негiзгi кедендiк рәсiмделуі бес кезеңдi қамтиды (схема 1):
1. Кедендiк декларацияларды қабылдау, тiркеу және есебiн жүргiзу
кезеңi.
2. ТМД СЭҚ ТН сай тауар кодын және шығу елiн анықтау дұрыстығын,
сондай-ақ бейтарифтiк реттеу шараларының орындалуын бақылау
кезеңi.
3. Валюталық бақылау мен кеден құнын бақылау кезеңi.
4. Кеден төлемдерiн бақылау кезеңi.
5. Тексеру және шығару кезеңi.
Схема 1. Негізгі кедендік декларациядің кезеңдері.
1-кезең. Кедендiк декрацияларды қабылдау, тiркеу және есебiн жүргiзу.
Кедендiк декларацияларды қабылдау, тiркеу және есебiн жүргiзу кезеңiнде
кедендiк декларация мен ҚР кеден органына мiндеттi түрде ұсынылуға тиiстi
басқа да құжаттарды, сондай-ақ кедендiк декларацияның электронды көшiрмесiн
қабылдау, кедендiк декларация мен оның электронды көшiрмесiнiң жалпы
тексерілуi мен оған нөмiрдi бекiту жүзеге асырылады.
2-кезең. Тауарлардың кодын анықтау дұрыстығы мен бейтарифтiк реттеу
шараларының орындалуын бақылау.
Бұл кезеңде ТМД СЭҚ ТН сәйкес тауар кодын, шығу елiн анықтаудың
дұрыстығын, бейтарифтiк реттеу шараларының орындалуын бақылау, сонымен
қатар:
- уәкiлеттi кеден органдарының тауарларды алдын-ала жiктелуiн iске
асырған жағдайда ТМД СЭҚ ТН сәйкес тауардың алдын-ала жiктелуi жөнiнде
құжаттарды тексеру;
- тауарлардың шығу тегiн растайтын құжаттар мен мәлiметтердi тексеру
және осыған байланысты тарифтiк жеңiлдiктер мен преференцияларды ұсыну;
- тауарларды сәйкес кеден режимiне орналастыру шарттарының орындалуын
бақылау (кеден құнын анықтау мен кеден төлемдерiн төлеуден басқа) жүзеге
асырылады.
3-кезең. Валюталық бақылау мен кеден құнын бақылау. Бұл кезеңде:
- сыртқы сауда келісiм-шарттары мен басқа да құжаттар шарттарының
әрекет етушi валюталық заңдылық талаптарына сәйкестiгiн тексеру;
- валюталық бақылауды iске асыру үшiн ұсынылған кедендiк
декларациядағы мәлiметтердiң құжаттардағы ақпаратқа сәйкестiгiн тексеру;
- тауарлардың кеден құнын таңдалған кеден құнын анықтау әдiсiне сәйкес
мәлiмделуiнiң дұрыстығын тексеру, қажеттi жағдайда кедендiк рәсiмдеу
кезiнде кеден құнын және кеден төлемдерiн түзеу;
- тауарларды уақытша (шартты) бағалау жүзеге асырылады.
4-кезең. Кеден төлемдерiн бақылау. Бұл кезеңде мыналарды тексередi:
- кеден төлемдерiн төлеуге тиiстi тұлғаның кеден төлемдерiн төлеу
бойынша қарызының болуы;
- мәлiмделген тарифтiк және салықтық жеңiлдiктер мен преференциялардың
негiзделуi;
- кеден декларациясын беру мерзiмiн декларанттың сақтауы (кеден
декларациясын беру мерзiмiн бұзған жағдайда кеден төлемдерiн төлеудi
созғаны үшiн өсiмпұл есептеледi);
- кеден төлемдерiнiң дұрыс есептелуi.
5-кезең. Тауарларды тексеру және шығару. Бұл кезеңде:
- жүктi тексеру тапсырмасы негiзiнде тексермелеу (оның iшiнде
идентификациялық);
- тексермелеу нәтижесi кедендiк тексермелеу актiнде және, қажет болса,
кедендiк тексермелеу актiсінiң қосымша бетiнде бекiтiледi;
- тауарлар мен көлiк құралдарын шығару туралы немесе оларды шығармау
туралы шешiм қабылдау арқылы кедендiк рәсiмдеудi аяқтау.
Тексермелеу қажеттiлiгi туралы шешiм кедендiк рәсiмдеудің алдыңғы
кезеңдерiнде де қабылдана бередi. Бұл жағдайда лауазымды тұлға кеден
декларациясының терiс жағында “ТЕКСЕРМЕЛЕУМЕН” жазуын жазып, мұндай
шешiмнiң қысқаша негiзделуiн көрсетедi. Сонымен қатар тексермелеуге
тапсырма беретiн, шығару үшiн жауапты лауазымды тұлғаға хабарлайды.
Кеден органы кеден декларациясын, құжаттарды тексерудi , тауарларды
тексермелеуді кеден декларациясын қабылдаған мезеттен үш күннен кеш емес
жүзеге асырады. Берілген мерзімді кеден декларациясын қабылдаған мезеттен
он күнге дейiн созу кеден органы бастығының рұқсатымен ғана жасалады.
Тауарларды шығару туралы шешiм қабылданғанда, КЖД мен көлiктiк құжатта
“ШЫҒАРУҒА РҰҚСАТ ЕТІЛДІ” деген жазу қойылады.
Егер рәсiмдеу процесiнің бiр кезеңінде лауазымды тұлға тауарларды
шығару мүмкiн еместiгi айқындалса, онда “ТЕКСЕРІЛДІ” жазуының орнына
“ШЫҒАРУҒА РҰҚСАТ ЕТІЛМЕЙДІ” деген жазу жазылып, шығарудың iске аспауының
себебi қысқаша көрсетiледi.
Тауарларды шығармау туралы шешiм кедендiк рәсiмдеу мен бақылау
бөлiмшесiнiң бастығымен немесе оны алмастырушы тұлғамен ғана қабылданады.
Тауарларды шығармау туралы шешiм қабылданған кезде, кеден
декларациясында және көлiктiк құжаттарда “ШЫҒАРУҒА ТИЫМ САЛЫНҒАН” штампы
қойылады.
Уақытша сақтаудың ақырғы мерзiмi өткен соң, тауарлар мен көлiк
құралдарын тасымалдаушы тұлға тауарлар мен көлiк құралдарын басқа кедендік
режимге орналастыра алады. Бұл кезде кедендiк рәсiмдеу үшiн кеден алымдары
қайтарылмайды.
1.2. Жүкті кедендік бақылау принциптері, нысандары мен тәртібі
Кеден заңдылығына сәйкес кедендік бақылау – бұл Қазақстан
Республикасының кеден және Қазақстан Республикасының кеден органдарының
бақылауына жүктелген басқа да заңдылығын сақтау бойынша Қазақстан
Республикасының кеден органдары жүзеге асыратын шараларының жиынтығы.
Кеден ісі мәнінен шыға келе, кедендік бақылаудың мақсаты Қазақстан
Республикасының Кедендік кодексі мен басқа да қазақстандық заңды актілер
және заңды нормативтік құжаттардың, сондай-ақ Қазақстан қосылған сыртқы
сауда, сыртқы экономикалық қызметті реттеу мәселесі бойынша халықаралық
келісім-шарт нормаларын сақтау, сонымен қатар кеден органдары қызметкерлері
өзінің негізгі функцияларын жүзеге асырғанда кезігетін көптеген басқа
мәселелерді шешуді қамтамасыз ету болып табылады[3].
Кедендік бақылау объектілері мыналар: Қазақстанның кедендік шекарасы
арқылы өткізілетін тауарлар мен көлік құралдары; олар жөнінде құжаттар мен
мәліметтер; осы тауарларға қатысы бар жеке және заңды тұлғалар – тауар
иелері не олардың тапсыруымен жұмыс істейтін тұлғалар – кеден брокерлері,
мәлімдеушілер, кедендік тасымалдаушылар және т.б., олардың құжаттары; жүкті
кедендік шекара арқылы өткізудің іс жүзіндегі жағдайдың белгіленген
тәртіпке сәйкестігі; жүкті кеден органдарының келісімімен мәлімдеуші
таңдаған кедендік режимді ұсыну және сақтау мүмкіндігі.
Жүкті кедендік бақылау Қазақстан Республикасының бүкіл кедендік
аймағында, ең алдымен кедендік бақылау аумағында, сонымен қатар еркін
аймақтар мен еркін қоймаларда ұйымдастырылып жүзеге асырылады.
Кедендік бақылау тауарды өндіру, сақтау, сатып алу, сату, тиеу,
түсіру, қораптау, тасымалдау, сақтандыру, пайдалану және т.с.с. тауар
қозғалысының кезеңдеріне қатысты. Бұны тауардың шығу тегі, кедендік құны,
сапасы, СЭҚ ТН сай жіктелуінің дұрыстығы, саны және т.б. жөніндегі
мәліметтерді тексеру кезінде көруге болады. Қазақстанның заңдары мен
халықаралық келісім-шарттарды, орнатылған кедендік режимдерді сақтау туралы
немесе оларды тауар өндіру, оны кедендік шекара арқылы тасымалдау не оны
шығарғаннан кейін пайдалану кезінде тауар иелері я болмаса басқа да
тұлғалардың бұзуы туралы мәселелерді шешу үшін жоғарыда айтылған
мәліметтерді білу қажет.
Кедендік бақылау субъектілері Қазақстанның кеден органдары жүйесі,
тауарлар мен қызмет көрсетулерді, сондай-ақ кеден шекарасын кесіп өтетін
және жеке заттарын өткізетін басқа да тұлғалардың көлік құралдарын кеден
шекарасы арқылы тасымалдауымен байланысты СЭҚ қатысушыларымен өзара қарым-
қатынастарында билік өкілдері функциясын орындайтын лауазымдық тұлғалары
болып табылады.
Кедендік бақылаудың субъектілеріне кеден заңдылығының талаптарын СЭҚ
қатысушылары мен басқа да тұлғалардың орындауын тексеру, сол тексеру
процесінде белгіленген фактілер бойынша шешімдерді дайындау, қабылдау және
жүзеге асыру үшін ақпараттық негізді дайындаумен байланысты нақты іс-
әрекеттерді жүзеге асыру ға деген белгілібір құзыреті (құқық, міндет және
жүргізу пәнінің жиынтығы) берілген.
Кедендік бақылау субъектілері қызметіне, яғни кедендік бақылауға,
бақылау объектілерін қадағалау, кедендік нормалар мен ережелерді нақты
орындалуын тексеру және кеден шекарасы арқылы тауарларды өткізуге қатысы
бар бақыланушы тұлғалардың белгіленген құқықтық және құқықтық емес
әрекеттілігі мен әрекетсіздігіне әсер ету шараларының жиынтығы кіреді. Бұл
шаралар жиынтығы нақты жағдайларға тәуелді, бірақ жалпы түрде белгілібір
объектілерді кедендік бақылауын ұйымдастыру мен жүзеге асыру, оларды
басқвру туралы заңдар мен тағы басқа нормативтік актілерді жүзеге асырумен
байланысты ұйымдастырушылық- басқарушылық шараларды қамтиды.
Ұйымдастырушылық-басқарушылық шараларды жүзеге асыру құқық қорғаушылық
шараларды (әкімшілік-құқықтық, әкімшілік-процесуалдық, қылмыстық-
процесуалдық, қылмыстық-құқықтық, әскери, жедел іздестіру және т.б.) іске
асыруды ұйымдастыруға жол береді. Бұл шаралар құқық бұзушылықтарды анықтау,
алдын-алу, ашу және жолын кесуқамтамасыз етеді. Сонымен қатар кедендік
төлемдерді есептеу мен жинау, оларды мемлекеттік бюджетке аударудан тұратын
фискалдық шараларды іске асыруға мүмкін етеді.
Кедендік бақылауды жүргізу мыналарды қамтамасыз етеді:
1) сыртқы экономикалық айналымды жылдамдатуға көмектесетін жағдайлар
жасау;
2) кеден шекарасы арқылы жүкті өткізудің рұқсаттық тәртібін;
3) контрабандамен, кедендік ережелерді және салық заңдылығын бұзушылығымен
күрес жүргізу, сонымен қатар есірткі құралдары, қару-жарақтары,
жарылғыш заттар, халықтың көркем өнер, тарихи және археологиялық
құндылықтарының кеден шекарасы арқылы заңсыз айналымының жолын кесу;
4) кедендік төлемдер, салықтар мен басқа да кеден төлемдерін уақытында
және толықтай жинап алу;
5) сыртқы сауданың кедендік статистикасы мен Қазақстанның арнайы кедендік
статистикасын жүргізу;
6) кеден органдарының құзыреті шегінде валюталық бақылауды жүзеге асыру;
7) Сыртқы экономикалық қызметі тауар номенклатурасын жүргізу және т.с.с.
Кедендік бақылауды жүргізу кезінде кеден органдары іріктеу принципін
негізге алады және ҚР кеден заңдарының сақталуын қамтамасыз ету үшін
жеткілікті нысандармен шектеледі.[4]
Кедендiк бақылау нысандары. Кеден заңдылығы кеден бақылауын келесi
негiзгi нысандарда жүргiзудi қарастырады[5]:
- ауызша пiкiр сұрау;
- түсiндiрмелер алу;
- кедендiк қадағалау;
- тауарлар мен көлiк құралдарын тексеру;
- тауарлар мен көлiк құралдарын тексерiп қарау;
- жеке тексеру;
- тауарларды арнаулы таңбалармен таңбалау немесе Кеден кодексiнде және
Қазақстан Республиканың салық заңдарында көзделген жағдайларда оларға
бiрдейлендiру белгiлерiн соғу;
- тауарлар мен көлiк құралдарының есебi мен олар бойынша есептiлiк
жүйесiн тексеру;
- тауарлар мен көлiк құралдарын есепке алу;
- үй-жайлар мен аумақтарды тексеру.
Кедендiк декларацияны, кедендiк мақсаттарда қажеттi құжаттар мен
мәлiметтердi тексеру құжаттарды зерттеу, олардың рәсiмделуi мен толтырылуы
белгiленген ережелер мен нормаларға сәйкестiгiн тексерудi қамтиды. Кедендiк
бақылаудың бұл нысаны кедендiк бақылаудың басқа нысандарының (тексерiп
қарау, тексеру, есепке алу және т.б.) алдында жүргiзiлуi мүмкiн. Бiрақ
кейбiр жағдайларда кедендiк бақылау құжаттарды тексерумен ғана шектелуi де
мүмкiн.
Өзiнiң тағайындалуы бойынша кедендiк мақсаттарда қажеттi құжаттар,
әдеттiгiдей, келесі топтарға бөлiнедi: көлiктiк; сауда; кедендiк; басқа
құжаттар.
Көлiктiк құжаттарға: накладнойлар, коносаменттер, манифестер, жол
ведомостерi, жеткiзу ведомостерi, жүк квитанциясы және т.б. жатады.
Сауда құжаттарына: контракт, келесiм-шарт, шот, фактура, арнайы,
инвойс, кораптау қағазы және т.б. жатады.
Кедендiк құжаттарға кеден органдары беретiн немесе олардың қатысумен
толтырылатын құжаттар, мысалы: кедендiк қойманы, уақытша сақтау қоймасын
(УСҚ), бажсыз сауда дүкенiн ашуға лицензия; кедендiк рәсiмдеу маманының
квалификациялық аттестаты; жеткiзудi бақылау құжаты (ЖБҚ), кеден құны
декларациясы (КҚД); кедендiк жүк декларациясы (КЖД); кедендiк бақылаумен
тасымалдау үшiн көлiк құралдарын (контейнерлердi) жiберу туралы куәлiк және
т.б. жатады.
Басқа құжаттарға тұлғалардың сыртқы сауда қызметiн жүзеге асыруға
құқықтарын растайтын құрылымдық құжаттар, әр түрлi мемлекеттiк органдардың
рұқсаттары, мысалы: ветеринарлық және фитосанитарлық бақылауды жүзеге
асыратын органдар рұқсаты, Мәдениет министрлiгiнің рұқсаты және т.б.
жатады.
Қарастырылып жатқан кедендiк бақылау нысанының мысалы ретiнде кеден
шекарасы арқылы тауарлар мен көлiк құралдарын өткiзетiн тұлғалардың, кеден
брокерлерiнiң, я болмаса бақылауы кеден органына жүктелген қызметтi жүзеге
асырушы басқа да тұлғалардың қаржы-шаруашылық қызметiн тексеру болып
табылады. Сонымен бiрге кеден органының лауазымды тұлғалары сыртқы
экономикалық және басқа да кеден iсiне қатысы бар шаруашылық қызметтi
жүзеге асыруға қатысты кез-келген құжаттар (банк құжаттарын қоса) мен
ақпаратты ұсынуды талап етуге құқығы бар.
Жеке тұлғалар мен лауазымды тұлғалардан ауызша пiкiр сұрау. Кедендiк
бақылаудың бұл нысаны, мысалға, кеден шекарасын кесiп өтетiн азаматтардың
заттарын бақылау үшiн кеден органы қызметкерлерi әкелугеәкетуге тиым
салынған заттарды, валютаны және т.с.с. айқындау мақсатында пiкiр сұрау
жүргiзгенде қолданылады.
Түсiндiрмелер алу деп кеден органдары лауазымды тұлғаларының
декларанттардан және кедендiк бақылауды жүзеге асыру үшiн маңызы бар мән-
жайлар туралы мәлiметтердi бiлетiн өзге де адамдардан кеден iсi саласындағы
қажеттi ақпараттарды алуын айтамыз. Түсiндiрмелер жазбаша нысанда
рәсiмделедi.
Кедендiк қадағалау – кеден органдары лауазымды тұлғаларының кедендiк
бақылаудағы тауарлар мен көлiк құралдарының тасымалдауын, олармен жүк және
өзге де операциялардың жасалуын көзбен шолып, оның iшiнде техникалық
құралдарды қолдана отырып бақылауы.
Тауарлар мен көлiк құралдарын тексеру кеден органы лауазымды
тұлғаларының тауарлар мен көлiк құралдарын, оның iшiнде халықаралық пошта
жөнелтiмдерiн, жеке тұлғалардың қол жүгін қарауы кедендiк бақылаудағы
тауарлардың сипаты, шығарылған жерi, жай-күйi, мөлшерi туралы, тауарларда,
көлiк құралдарында және олардың жүк тиелетiн бөлiктерiнде кедендiк
пломбалардың, мөрлердiң және басқа да қондырылған бiрдейлендiру
құралдарының бар екендiгi туралы мәлiметтердi растау үшiн жүзеге асырылады.
Тауарлар мен көлiк құралдарын кедендiк тексерiп қарау - кеден
органдары лауазымды адамдарының тауарлардың орамаларын немесе көлiк
құралының жүк тиелетiн бөлiктерiн не ыдыстарды, контейнерлердi және тауар
бар немесе болуы мүмкiн өзге де орындарды ашумен байланысты тауарлар мен
көлiк құралдарына қатысты iс-әрекетi.
Жеке тексерiп қарау кедендiк бақылаудың ерекше нысаны ретiнде кеден
шекарасы арқылы өтетiн не кедендiк бақылау аймағындағы немесе халықаралық
әуежайдың транзит аймағындағы жеке тұлғаның Казақстан Республикасының
заңдарын бұзу объектiлерi болып табылатын тауарларды өзiнде жасырып, бермей
тұр деп ойлауға жеткiлiктi негiздер болған жағдайда, кеден органы
басшысының ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz